Βρίσκεσαι δικαιολογημένα μπροστά στο δίλημμα: Τι απ' όλα όσα είδες, τι απ' όλα όσα άκουσες πρέπει να μεταφέρεις, να περιγράψεις, και τι όχι; Κάποιοι απ' αυτούς, δεν μπορείς να το ξεχάσεις, κρεμάστηκαν κυριολεκτικά πάνω σου και παρακαλούσαν: «Μην γράψετε για μας, μην αναφέρετε το όνομά μας, ακόμα κι εδώ κινδυνεύουμε!». Ακόμα και δω... Μα ουσιαστικά από δω ξεκινά η πραγματική τους οδύσσεια. Κι αυτοί είναι ανυποψίαστοι, δεν μπορείς να ψαλιδίσεις τις τελευταίες τους ελπίδες, δεν μπορείς να πετσοκόψεις το ύστατο όνειρό τους.

Σε κοιτούν και σε πληγώνουν. Ζητούν βοήθεια κι εσύ στέκεσαι ανήμπορος, δεν ξέρεις αν πραγματικά μπορείς να τους τη δώσεις. Στο χέρι σου κρατάς μόνο μια πένα. Τίποτα άλλο. Πόσα μπορείς να κάνεις μόνο με αυτή; Και πώς οι λέξεις αυτή τη φορά θα κατορθώσουν να μεταφέρουν τόσο πόνο, τόση αδικία, τόση εγκατάλειψη και τέτοια αδιαφορία; Προκαταβολικά ξέρεις πως είσαι και είναι χαμένοι. Ανεπιθύμητοι αυτοί, εγκλωβισμένος εσύ. Απ' αυτά που είδες και πρέπει να πεις, απ' αυτά που άκουσες και πρέπει να αποσιωπήσεις. Ασχέτως αν οι περισσότερες καταγγελίες έχουν ονοματεπώνυμο, εσύ πρέπει να τους διαφυλάξεις. Είδες πώς ο αστυνομικός τους φέρθηκε μπροστά σου. Δεν ήταν άνθρωποι αυτοί που έβριζε, ζώα ήταν. Δεν ήταν ανήμπορες γυναίκες και αθώα παιδιά που αναζητούσαν μια τζούρα καθαρό αέρα, αριθμοί κυνηγημένων μουσουλμάνων ήταν και δεν τρέχει... μία αν πεθάνουν από ασφυξία. Οι εντολές, δυστυχώς, τις περισσότερες φορές είναι πάνω απ' τους ανθρώπους. Πολύ περισσότερο δε, όταν οι άνθρωποι αυτοί είναι εξαθλιωμένοι μετανάστες, κυνηγημένοι πολιτικοί πρόσφυγες που χτυπούν την πόρτα σου έχοντας πάνω τους μόνο τα ρούχα που φορούν! Κι ύστερα σου λένε για ανθρώπινα δικαιώματα...

Αυτό το ρεπορτάζ του «Ρ» ξεκινά, στα μέσα του προηγούμενου μήνα, απ' τα «ανυποψίαστα» τουριστικά σοκάκια της Κω. Εκεί όπου το αλισβερίσι του χρήματος κι οι εμπορικές συναλλαγές δίνουν καθημερινά το ραντεβού τους σε κάθε γωνιά αυτού του τόπου, παραμερίζοντας το ανθρώπινο πολλές φορές. Τα πάντα «στημένα» και φτιαγμένα για το κέρδος. Μαγαζιά, σπίτια, σκάφη, καΐκια, άνθρωποι, όλοι κυνηγοί ενός μάταιου θησαυρού. Μ' ένα δικό σου ψίθυρο όμως, θα εισπράξεις ατέλειωτες κραυγές απόγνωσης και αγωνίας. Κραυγές, που προς έκπληξή σου, δεν έρχονται μόνο απ' αυτούς που υποφέρουν, αλλά κι απ' τους άλλους που κλήθηκαν να αντιμετωπίσουν ένα τεράστιο ζήτημα, που αφορά ανθρώπους, αλλά η κυβέρνηση προκλητικά τους αντιμετωπίζει ως αντικείμενα.

Στην Κω, έως και τις 20 Σεπτέμβρη, βρίσκονταν συνολικά 307 λαθρομετανάστες. Η συντριπτική τους πλειοψηφία άνδρες, γυναίκες, αλλά και μικρά παιδιά απ' το Αφγανιστάν, που περπάτησαν επί μήνες για να σωθούν απ' το «αδίστακτο» - όπως το χαρακτηρίζουν - καθεστώς των Ταλιμπάν. Απ' αυτούς, οι 261 «φιλοξενούνται» σ' ένα παλιό νυχτερινό κέντρο του νησιού, το λεγόμενο «Αιγαίο», και ζουν κάτω από απαράδεκτες συνθήκες, (εδώ μάλλον κολλά το «εάν δε δεις, δεν μπορείς να το πιστέψεις»). Οι υπόλοιποι 46 - από τη Σιέρα Λεόνε και τη Ρουάντα κυρίως - πάτησαν το πόδι τους στην Ελλάδα στις 16 Σεπτέμβρη και κρατούνταν σ' ένα αποπνιχτικό δωμάτιο(!), στο Λιμεναρχείο της Κω.

Ο αριθμός αυτός ωστόσο, τις ημέρες που έχουν μεσολαβήσει, σαφώς και έχει αλλάξει. Γιατί όπως, πολύ εύστοχα, είπε ο δήμαρχος του νησιού Μιλτιάδης Φάκκος: «Κάθε πρωί που ξυπνάμε εδώ, ρωτάμε: "Πόσοι ήρθαν σήμερα;"». Ο έπαρχος απ' την άλλη, ο Βασίλης Ξυπολυτάς, δηλώνει πως το θέμα των λαθρομεταναστών «είναι ίσως το μεγαλύτερο πρόβλημα που αντιμετωπίζουμε στο νησί», αφού περίπου το 80% των μεταναστών που περνούν στην Ευρώπη απ' την Τουρκία πατούν για πρώτη φορά το πόδι τους στο συγκεκριμένο νησί. Το πρόβλημα, βέβαια, για τους αρμόδιους του νησιού δεν είναι αυτό, είναι ότι η κυβέρνηση έχει φορτώσει στις πλάτες τους όλα όσα δε θα έπρεπε. Σχεδόν όλοι - μας λένε οι αρμόδιοι - δηλώνουν πολιτικοί πρόσφυγες, λένε - κι έτσι ακριβώς είναι - πως η επιστροφή στην πατρίδα τους σημαίνει γι' αυτούς βέβαιο θάνατο. Ετσι τις αιτήσεις πολιτικού ασύλου δεν τις κάνουν στην Αθήνα, όπως κανονικά θα έπρεπε, αλλά στην Κω. Τα έξοδα για τα χαρτιά και τα παράβολα, για τις φωτογραφίες τους, για τα πάντα τα καλύπτει ο δήμος. Η μοναδική συμμετοχή της κεντρικής εξουσίας είναι το ποσό των 1.000 δραχμών την ημέρα, που δίνεται για το συσσίτιο του κάθε λαθρομετανάστη. «Με ένα χιλιάρικο τι να τους ταΐσεις;», είναι το ερώτημα που σου απευθύνεται. Και εκεί που απουσιάζει το κράτος, εμφανίζεται για παράδειγμα ο Ερυθρός Σταυρός (ο οποίος στην Κω έχει αναλάβει «επίσημα» το σιτισμό τους) ή μεμονωμένοι πολίτες που προσφέρουν απ' το πλεόνασμα ή το υστέρημά τους.

Ο έπαρχος στο συγκεκριμένο ζήτημα είναι ξεκάθαρος: «Η κυβέρνηση δε βοηθά καθόλου. Κινητοποιούνται έτσι οι σύλλογοι, ο κόσμος, ο δήμος ή το Επαρχείο για να λύσει προβλήματα που θα 'πρεπε να 'ναι λυμένα από πάνω, απ' την κυβέρνηση. Εάν δεν υπήρχε το κτίριο του "Αιγαίου" πού θα τους βάζαμε τόσους μετανάστες; Παλιότερα τους μεταφέραμε σε ξενοδοχεία, πληρώναμε όμως τεράστια κονδύλια κι αναγκαστήκαμε να τα σταματήσουμε. Αυτή η κατάσταση δεν μπορεί να κρατήσει για καιρό»...

Το θέμα των λαθρομεταναστών, ως πρόβλημα, παρουσιάζεται στο νησί τα τελευταία 15 χρόνια. Ωστόσο, μέχρι και δύο χρόνια πριν, ο αριθμός των λαθρομεταναστών που καλούνταν το νησί να φιλοξενήσει δεν ξεπερνούσε τα 40 άτομα. Τώρα ο αριθμός αυτός είναι κάποιες εκατοντάδες. Κι όσο θα περνάει ο καιρός, λένε στο νησί, τα πράγματα θα γίνονται όλο και χειρότερα. «Ιδίως τώρα, μετά τις τελευταίες δραματικές εξελίξεις στην Αμερική, φαντάζεστε τι έχει να γίνει;», ρωτά ο έπαρχος.

Απ' τα αξιοσημείωτα της συζήτησης με τον Β. Ξυπολυτά είναι: Η εικόνα - δεν μπορεί να φύγει απ' το νου του - των γυναικών «που όταν βγήκαν απ' τις βάρκες γέννησαν αμέσως»! Ταξίδευαν, δηλαδή, κυριολεκτικά με την κοιλιά στο στόμα! Η πεποίθησή του - «επικοινωνώ καθημερινά με απέναντι (την Τουρκία, δηλαδή)» - ότι στην Κωνσταντινούπολη δρουν «οργανωμένα μαφιόζικα κυκλώματα» που εκμεταλλεύονται με το παραπάνω (3.000 δολάρια το κεφάλι) τον πόνο αυτών των ανθρώπων. Η διαδρομή των δουλεμπόρων για τον έπαρχο είναι ξεκάθαρη: Κωνσταντινούπολη, μετά μεταφορά των «θυμάτων» στο Μπουντρούμ, (σ.σ.Αλικαρνασσός), και αμέσως μετά το πέρασμά τους - ακόμα και με αυτοσχέδιες βάρκες - στην Κω. Η κατάφωρη άρνησή του να δημιουργηθεί στο νησί κέντρο υποδοχής των λαθρομεταναστών. «Μας είπαν να κάνουμε εδώ έναν οργανωμένο χώρο υποδοχής των λαθρομεταναστών. Δεν το δεχτήκαμε. Διότι αν αυτό γινόταν θα είχαμε χιλιάδες ανθρώπους εδώ, δε θα μπορούσαμε με τίποτα να τους διώξουμε. Ας το κάνουν αυτό στη Ρόδο, που συμφωνεί και ο δήμαρχος και ο νομάρχης. 'Η ας το κάνουν αυτό το κέντρο στην Αθήνα. Εμείς θέλουμε να συντομευτεί ο χρόνος παραμονής εδώ. Μέχρι μία βδομάδα εντάξει, αλλά όχι τέσσερις και πέντε μήνες», λέει χαρακτηριστικά, αν και η παραδοχή του - θέλοντας και μη - πως παρ' όλα όσα ακούστηκαν τόσα χρόνια για τους Αλβανούς «στον τόπο μας οι 3.000 περίπου που διαμένουν, κάθε άλλο παρά προβλήματα έχουν δημιουργήσει»...

Ο δήμαρχος του νησιού Μ. Φάκκος, που δείχνει να ενδιαφέρεται κυρίως για την εικόνα του τόπου του και να φοβάται πως αυτή η ιστορία με τους λαθρομετανάστες μπορεί να δημιουργήσει πρόβλημα στην τουριστική κίνηση της Κω, καταθέτει τις προτάσεις του. Και πριν το κάνει αυτό, δηλώνει ανεπιφύλακτα πως μέχρι σήμερα το επίσημο κράτος λάμπει διά της απουσίας του.

Για τον Μ. Φάκκο η διαδικασία χορήγησης ασύλου δεν πρέπει να γίνεται στην Κω (και φυσικά έχει δίκιο). Ζητά άμεσα οι λαθρομετανάστες να παραλαμβάνονται από τις αρμόδιες αρχές, να μετακινούνται είτε προς Πειραιά, είτε προς τη βόρεια Ελλάδα και να γίνεται εκεί η όλη διαδικασία. «Εδώ δεν ξέρει κανείς ποιος έχει την ευθύνη, αλλά όλοι προσπαθούμε να τους βοηθήσουμε, κινητοποιώντας τους συλλόγους του νησιού. Τις πρώτες ημέρες που κρατούνται στο Λιμεναρχείο, ο λιμενάρχης δεν έχει κανένα ποσό στη διάθεσή του για να τους σιτίσει κι αυτό το αναλαμβάνει εξ ολοκλήρου ο δήμος. Ερχονται όλοι εξαθλιωμένοι, χρειάζονται φάρμακα, οι γιατροί αφιλοκερδώς προσφέρονται στο κάλεσμά μας και τους εξετάζουν, τα φάρμακα που χρειάζονται όμως τα αγοράζει κι αυτά ο δήμος. Ο φωτογράφος που βγάζει τις φωτογραφίες που απαιτούνται για το πολιτικό άσυλο, πληρώνεται επίσης απ' το δήμο. Η συμμετοχή της κυβέρνησης είναι μόνο στο ένα χιλιάρικο που δίνεται για τη σίτισή τους», λέει απαιτώντας εδώ και τώρα λύσεις.

Η πρότασή του είναι να οριστεί στην Κω κάποιος υπεύθυνος, για να έχει το γενικό συντονισμό των ενεργειών, κάποιος που θα μιλά δηλαδή με την κεντρική διοίκηση και την κυβέρνηση. Επίσης, θέλει να φεύγουν άμεσα οι λαθρομετανάστες, να μην παραμένουν στο νησί («αν είναι δυνατόν ούτε μια μέρα»). Να ενισχυθεί, επίσης, η αστυνομική δύναμη του νησιού, «ώστε να μπορέσει να αντεπεξέλθει, γιατί είναι ξεκάθαρο ότι η αστυνομική δύναμη δε φτάνει να φυλάξει την πόλη μας, που σε περιόδους τουριστικής αιχμής αγγίζει τους 70.000 κατοίκους, επομένως - με βάση το συσχετισμό των αριθμών - μιλάμε για μια σχεδόν ανοχύρωτη πόλη». Και φυσικά απαιτεί η οικονομική επιβάρυνση για τη - ο Θεός να την κάνει - «φιλοξενία» αυτών των ανθρώπων, να μην πέφτει πάνω στο δήμο αλλά στην πολιτεία. «Δεν μπορεί ο δήμος να πληρώνει για τους λαθρομετανάστες μονίμως», είναι οι κουβέντες του δημάρχου.

Παραδέχεται ωστόσο κι αυτός πως δεν έχουν δημιουργηθεί ποτέ προβλήματα απ' τους λαθρομετανάστες, «είναι άνθρωποι φιλήσυχοι». Το πρόβλημα για τον Μ. Φάκκο είναι ότι «εξαιτίας τους είναι απαράδεκτη η εμφάνιση για έναν τουριστικό προορισμό, έτσι όπως κρατούνται μπροστά στο Λιμεναρχείο, σε χώρους που είναι στη θέα των τουριστών μας, που πηγαίνουν κι έρχονται με τα καραβάκια και βλέπουν αυτή την αθλιότητα που δε μας τιμά καθόλου»! Για το μέλλον δηλώνει απαισιόδοξος, αφού πιστεύει ότι «μετά τα τελευταία γεγονότα στην Αμερική το κλίμα δεν είναι πρόσφορο, αντίθετα το θέμα θα ενταθεί, ενώ οι Αφγανοί αλλά και οι Ιρακινοί - που είναι ο κύριος όγκος των μεταναστών - θα αυξηθούν στον τόπο μας».

Η τελευταία «επίσημη» επίσκεψη του «Ρ» ήταν στο Λιμεναρχείο της πόλης. Ο μόλις 10 ημερών, τότε, νέος λιμενάρχης, ο Γιάννης Αργυρίου, ένα πράγμα είπε - και ξανάπε, και ξανάπε - που καταδεικνύει πιστεύουμε το τι μέλλει γενέσθαι: «Η αποτροπή αυτών των ανθρώπων για να μην κατορθώνουν να εισέρχονται στο ελληνικό έδαφος, είναι πάγια εντολή της κυβέρνησης. Κι ακριβώς προς αυτή την κατεύθυνση τα σκάφη του Λιμενικού Σώματος κάνουν καθημερινές περιπολίες για να εντοπίσουν τα σκαφάκια αυτά που μεταφέρουν λαθρομετανάστες και να μην τα αφήσουν να εισέλθουν στην οριογραμμή και να περάσουν στα ελληνικά χωρικά ύδατα».

Ηδη τα λόγια του επιβεβαιώθηκαν, αφού ο αρχηγός του Λιμενικού Ανδρέας Συρίγος - μόλις πρόσφατα - ζήτησε την εντατικοποίηση της επιτήρησης των θαλασσίων συνόρων, μετά την «πληροφορία» ότι λόγω της έκρυθμης κατάστασης και της επίθεσης των ΗΠΑ στο Αφγανιστάν, χιλιάδες κάτοικοί του έχουν καταφύγει στα γειτονικά παράλια ζητώντας με κάθε τρόπο να περάσουν στην Ελλάδα. Στην ερώτησή μας προς τον Γ. Αργυρίου, εάν η «εντολή» αυτή παραβαίνει διεθνείς συνθήκες, αφού η Ελλάδα οφείλει να έχει ανοιχτές τις πόρτες της τουλάχιστον για τους πολιτικούς πρόσφυγες, ο λιμενάρχης ήταν κατηγορηματικός: «Η αποτροπή είναι πάγια εντολή, εμείς δε γνωρίζουμε εάν ανάμεσά τους είναι πολιτικοί πρόσφυγες, ούτε το μαθαίνουμε ποτέ. Αρμόδια να το μάθει είναι η Αστυνομική Διεύθυνση. Τα σκάφη του Λιμενικού Σώματος πρέπει να λειτουργούν ακριβώς σ' αυτή την κατεύθυνση, της καλύτερης προστασίας των συνόρων».

Κι ακριβώς σ' αυτό το σημείο είναι που γίνονται οι... παρεξηγήσεις. Η Αστυνομική Διεύθυνση, αρμόδια να ερευνήσει ποιος είναι τι, δυσκολεύεται να κατανοήσει πώς ένας πολιτικός πρόσφυγας για να ξεφύγει περνά στην Ευρώπη χωρίς να έχει μαζί του ταξιδιωτικά έγγραφα, ή ό,τι άλλο μπορεί να αποδείξει ποιος πραγματικά είναι και από πού έχει φύγει. Αποτέλεσμα αυτής της «κακής μελέτης», είναι άνθρωποι κυριολεκτικά καταζητούμενοι για τις ιδέες και τη στάση ζωής τους να στέλνονται στην Αλεξανδρούπουλη, κι από κει στην Τουρκία ή στην όποια άλλη χώρα τους. Αγνωστο, αλλά όχι έξω απ' τη σφαίρα της φαντασίας, το τι συμβαίνει μετά. Οπως, επίσης, τυχαίνει να δίνεται άσυλο σε ανθρώπους που μπορούν να αποδείξουν με έγγραφα ότι είναι πολιτικοί πρόσφυγες (πράγμα ύποπτο, για όσους γνωρίζουν πρόσωπα και πράγματα), με αποτέλεσμα η χώρα μας να έχει γεμίσει πράκτορες...

Είχε τελειώσει η συνέντευξη όταν ρωτήσαμε την Αλέιδα Γκεβάρα αν συναντιέται με το Φιντέλ Κάστρο.

«Ασφαλώς, απάντησε, αφού είναι ο θείος μου», γιατί έτσι αποκαλεί το Φ. Κάστρο. «Ομως, συνέχισε, ποτέ δε μου μιλά για τον πατέρα μου, καθώς συγκινείται εύκολα».

Τελευταία όμως είχαν μια συνάντηση για να συνεννοηθούν για τον πρόλογο σε ένα βιβλίο. Το πρόγραμμα ήταν για μια σύντομη συνάντηση. Ομως κράτησε έξι ώρες.

Οπότε η Αλέιδα βρήκε την ευκαιρία και είπε στον Κάστρο: «Πες μου κάτι για τον πατέρα μου. Αρχισε να μου λέει διάφορα. Και γω του είπα: "Θείε ο κόσμος λέει ότι βρισκόσουνα σε αντιπαράθεση με τον πατέρα μου".

Και μου απάντησε: "Είναι αλήθεια. Και κάποιες στιγμές θυμώναμε μεταξύ μας. Για παράδειγμα: Οταν είμαστε στο Μεξικό και μας συνέλαβαν όλους, εγώ είπα ότι κανείς δεν μπορεί να μιλήσει για την πολιτική του τοποθέτηση. Και τι νομίζεις ότι έκανε ο πατέρας σου; Οχι μόνο είπε ότι είναι κομμουνιστής, αλλά κάθισε και συζητούσε με το χαφιέ που τον παρακολουθούσε για την προσωπικότητα του Στάλιν. Πες μου τώρα τι έπρεπε να κάνω εγώ; Ηταν ο πατέρας σου όμως. Ετσι ήταν πάντα. Ετσι λοιπόν είναι αδύνατον και να τσακωθείς μαζί του. Επρεπε να τον αποδεχτείς όπως ήταν. Τελεία και παύλα"».

«Οταν ο Φ. Κάστρο μου μιλά έτσι, εγώ βάζω τα γέλια», συνέχισε η η Αλ. Γκεβάρα και μετέφερε την απορία του Φ. Κάστρο, τη ρώτησε «γιατί γελά».

-Με σένα γελάω, του απάντησε η Αλ. Γκεβάρα.

-Γιατί γελάς με μένα; ξαναρώτησε ο Κάστρο.

Η Αλ. Γκεβάρα του απάντησε: «Μα δεν πήρες είδηση ότι μιλάς για τον πατέρα μου σε χρόνο ενεστώτα; Ετσι που νιώθω ότι από στιγμή σε στιγμή θα ανοίξει η πόρτα και θα μπει ο πατέρας μου μέσα;».

«Τότε, είπε η Αλ. Γκεβάρα, ο Φιντέλ σοβαρεύτηκε και μου είπε: "Μα ο πατέρας σου είναι όντως παρών". Και πραγματικά, αυτό είναι κάτι που του προκαλεί μεγάλη συγκίνηση».

Η Αλ. Γκεβάρα έδωσε δύο διαλέξεις - στην Αθήνα και στη Θεσσαλονίκη - για το Εθνικό Σύστημα Υγείας στη χώρα της.

- Πώς θα δίνατε με επιγραμματικό τρόπο τη διαφορά του συστήματος υγείας στη χώρα σας από αυτά άλλων χωρών; τη ρωτήσαμε.

Αλ. Γκεβάρα: «Είναι η σημασία που δίνει το Εθνικό Σύστημα Υγείας της Κούβας στον άνθρωπο. Δεύτερο: Δεν είναι επιχείρηση. Τρίτο: Είναι το σύστημα μιας σοσιαλιστικής κοινωνίας, όπου όλες οι υπηρεσίες παρέχονται δωρεάν.

Εμείς δεν πληρώνουμε καν φόρο για την Υγεία. Το κράτος είναι υπεύθυνο για όλους τους τομείς της Υγείας του πληθυσμού».

Τα βασικά στοιχεία από το υγειονομικό σύστημα της Κούβας βρίσκονται στον πίνακα που δημοσιεύουμε.

Οπως τόνισε η Αλ. Γκεβάρα στις διαλέξεις της, η βασική διάσταση της πολιτικής Υγείας στην Κούβα βρίσκεται στην πρόληψη, γεγονός που αποτυπώνεται και στον πίνακα που δημοσιεύουμε: Στο σύστημα υπάρχουν 29.863 οικογενειακοί γιατροί, στο οποίο συνολικά υπηρετούν 64.863 γιατροί διαφόρων ειδικοτήτων.

Επίσης, στο σύστημα υπηρετούν 78.905 νοσηλεύτριες (δεν υπολογίζονται οι άντρες νοσηλευτές) εκ των οποίων οι 17.204 έχουν πτυχίο ιατρικής.

Η κάλυψη όλης της χώρας έχει οδηγήσει στο μηδενισμό της παιδικής και μητρικής θνησιμότητας ακόμα και στις πιο απομακρυσμένες περιοχές. Μια απ' τις υποχρεώσεις του οικογενειακού γιατρού - οι Κουβανοί χαριτολογώντας τον αποκαλούν το «μεγαλύτερο χαφιέ» - είναι να καταγράψει στην περιφέρειά του τα άτομα που είναι μεγαλύτερα από 65 χρόνων, τους οποίους επισκέπτεται τρεις φορές τη βδομάδα στο σπίτι -ενώ τρεις φορές τη βδομάδα τους επισκέπτεται η οικογενειακή νοσηλεύτρια.

Ο αποκλεισμός της Κούβας δε δημιουργεί μόνο προβλήματα στους Κουβανούς, εμποδίζει σοβαρές επιστημονικές ανακαλύψεις, όπως το εμβόλιο για την εγκεφαλοπάθεια ή το φάρμακο για τη χοληστερόλη, να κυκλοφορήσουν στην αγορά.

Παλιότερα είχε φτάσει στην Ελλάδα η είδηση ότι Αγγλοι πήγαν στην Κούβα για να μελετήσουν πώς το σύστημα υγείας με αυτά τα χρήματα - φτηνά κατ' αυτούς - που διατίθενται έχει τόσο υψηλά αποτελέσματα. Οταν ρωτήθηκε γι' αυτό η Αλ. Γκεβάρα σε μια διάλεξη, απάντησε: «Το Εθνικό Σύστημα Υγείας είναι πολύ ακριβό για την οικονομία της Κούβας και το πληρώνει. Κάποιοι το θεωρούν φτηνό. Η διαφορά βρίσκεται στην κλίμακα αξιών».

Ενώ σε μια άλλη αποστροφή της ομιλίας της περηφανεύτηκε: «Στην Κούβα ζούμε όπως οι λαοί του Τρίτου Κόσμου. Ομως, χάρη στο εθνικό σύστημα υγείας πεθαίνουμε όπως οι άνθρωποι στον αναπτυγμένο κόσμο».

«Είμαι γιατρός στο παιδιατρικό νοσοκομείο Ουίλιαμ Σολέρο της Κούβας. Είμαι 40 χρονών και έχω δυο κόρες. Είμαι μέλος του Κομμουνιστικού Κόμματος Κούβας και υπήρξα διεθνίστρια γιατρός. Δούλεψα δυο χρόνια στη Νικαράγουα και ένα χρόνο στην Αγκόλα».

Αυτή είναι η ιστορία της ζωής της όπως λέει η ίδια η Αλέιδα Γκεβάρα - Μαρτς, που βρέθηκε στη χώρα μας με αφορμή το Ευρωπαϊκό Συνέδριο Αλληλεγγύης προς την Κούβα που έγινε στη Θεσσαλονίκη στις 13-14 Οκτώβρη 2001.

Οι διαλέξεις της τράβηξαν το ενδιαφέρον του Τύπου ενώ σε αρκετές περιπτώσεις κλήθηκε να σχολιάσει ή να συγκρίνει τον πατέρα της με τον Μπιν Λάντεν. Χωρίς περιστροφές χαρακτήρισε ανόητες τέτοιες συγκρίσεις και τις θεώρησε προσβολή τόσο για τον ίδιο τον Τσε αλλά και ασέβεια για τους αραβικούς λαούς, που σέβονται τον πατέρα της.

Κάθε φορά θύμιζε τη θέση της Κούβας ότι είναι κατά της τρομοκρατίας συμπληρώνοντας: «Εμείς υπήρξαμε θύματα τρομοκρατίας και βιολογικού πολέμου και δε θέλουμε να υποστούν το ίδιο κι άλλοι λαοί».

Και τόνιζε: «Λέμε και ΟΧΙ στον πόλεμο γιατί είναι άδικος και βάναυσος και δεν μπορεί να διαλύσει έναν πολιτισμό και ένα λαό».

Η συζήτηση με την Αλ. Γκεβάρα - Μαρτς ξεκίνησε με τα «Ερνεστάκια», μια μπριγάδα παιδιών στην ανατολική Κούβα, που την επισκέπτεται συχνά.

Σε αυτή την μπριγάδα μπορούν να πάρουν μέρος οι καλύτεροι μαθητές. Οταν τελειώνουν τα μαθήματά τους πηγαίνουν εθελοντικά και μαζεύουν καφέ.

«Μια μέρα ήρθε μια πιτσιρίκα και με ρώτησε: "Θα θυμώσεις αν σου πω ότι ο μπαμπάς σου είναι και δικός μου μπαμπάς;"

Της απάντησα λοιπόν: "Ασφαλώς και δε θυμώνω καθόλου γι' αυτό. Αντίθετα χαίρομαι που τον μοιράζομαι μαζί σου". Και εκείνη μου απάντησε: "Εγώ πάντα λέω ότι είναι και δικός μου πατέρας".

Είναι πραγματικά μια πολύ μεγάλη αγάπη που έχουν τα παιδιά στον Τσε».

- Εχει εξατμιστεί το άρωμα της Επανάστασης για τους νέους της Κούβας;

- Οχι γιατί ακριβώς γι' αυτό δουλεύουμε. Αυτή τη στιγμή βρισκόμαστε σε μια διαδικασία για το ανέβασμα του πολιτιστικού επιπέδου του λαού, προσπαθώντας να βρούμε τρόπους επικοινωνίας με τους πιο νέους ανθρώπους. Κάναμε πραγματικά μια πολύ μεγάλη επένδυση και καταφέραμε να κλείσουμε μια συμφωνία με την Κίνα για να αγοράσουμε βίντεο και τηλεοράσεις έτσι ώστε σε όλα ανεξαιρέτως τα σχολεία να υπάρχει μια τηλεόραση για είκοσι ή τριάντα παιδιά. Γύρω στο μεσημέρι η κουβανική τηλεόραση έχει ένα ειδικό πρόγραμμα για τα παιδιά.

Αυτό κάνει και τα μαθήματα πιο ενδιαφέροντα και αρέσει και στο παιδί. Πρόσφατα κάναμε και μια αγορά κομπιούτερ νέας γενιάς έτσι σε όλα τα σχολεία της χώρας να υπάρχουν κομπιούτερς και τα παιδάκια των πέντε χρονών απ' το νηπιαγωγείο να μπορούν να μάθουν κομπιούτερ. Στα πιο απομακρυσμένα μέρη έχουν δημιουργηθεί κέντρα κομπιούτερ, έτσι ώστε μικρά παιδιά και νεολαίοι να μπορούν να πάνε και να ασχολούνται με τα κομπιούτερ.

Απ' την άλλη μεριά γίνεται μεγάλη κοινωνική δουλιά με τους νέους που έχουν προετοιμαστεί και διαπαιδαγωγηθεί γι' αυτό, ώστε να εντοπίζουν πού υπάρχουν τα κοινωνικά προβλήματα και να ξέρει το κράτος από πού να ξεκινήσει για την επίλυση αυτών των προβλημάτων. Ετσι ώστε οι νέοι άνθρωποι ή οι έφηβοι να μην έχουν κακή κοινωνική συμπεριφορά.

Είναι μια πραγματικά φιλόδοξη δουλιά που αρχίσαμε να κάνουμε και που δίνει αποτελέσματα. Απ' τη μια μεριά δίνεις δυνατότητες να αναπτυχθούν τα παιδιά και απ' την άλλη προσπαθείς να βοηθήσεις τις οικογένειες εκείνες που έχουν ανάγκες, έτσι ώστε στην κοινωνία μας να έχουν όλοι το ίδιο κοινωνικό επίπεδο. Αυτό δεν το έχουμε καταφέρει τελείως αλλά δουλεύουμε προς αυτή την κατεύθυνση.

Το βασικό είναι να δίνουμε κίνητρα στους νέους για να δουλεύουν και να νιώθουν χρήσιμοι, να τους προετοιμάζουμε και να τους διαπαιδαγωγούμε στον πολιτιστικό τομέα ώστε να μπορούν να αντιμετωπίσουν οτιδήποτε γίνεται στον κόσμο. Ετσι καταφέρνουμε να συνειδητοποιηθεί ο κόσμος.

Είναι βεβαίως μια καθημερινή δουλιά που δεν πρέπει να σταματάει ποτέ. Βελτιώσαμε κάποια πράγματα και την άλλη μέρα ανακαλύπτουμε ότι υπάρχουν και άλλα πράγματα που πρέπει να βελτιώσουμε. Η προσπάθεια είναι συνεχής.

Υπάρχει όμως ένα πολύ σοβαρό ενδιαφέρον απ' το Κομμουνιστικό Κόμμα της Κούβας και από την κυβέρνηση της χώρας έτσι ώστε να αποφευχθεί ο κίνδυνος να χάσουν οι νέοι το ενδιαφέρον τους για την επανάσταση.

- Σε ποια κατάσταση βρίσκεται η Κούβα, καθώς συνεχίζεται ο αποκλεισμός από τις ΗΠΑ;

- Αυτή τη στιγμή η Κούβα έχει οικονομικές ελλείψεις. Επίσης ο πόλεμος και όλο αυτό το στρατιωτικό θέμα που έχει ξεκινήσει στο Αφγανιστάν είχε ήδη την επίδρασή του και στην Κούβα.

- Πώς έγινε αυτό;

- Μειώθηκε ο τουρισμός, καθώς ο κόσμος φοβάται να ταξιδέψει με αεροπλάνο.

Αυτή η εξέλιξη δημιουργεί ελλείψεις στην οικονομία μας. Εχουμε ήδη ελλείψεις στα φάρμακα, στα τρόφιμα και στα ρούχα.

Φυσικά αν κανείς συγκρίνει την Κούβα του 1992 με την Κούβα του 2001, η διαφορά είναι σημαντική.

- Γιατί;

- Εχουμε βελτιωθεί οικονομικά και κοινωνικά είμαστε ήρεμοι. Ομως αυτό δε σημαίνει ότι είμαστε ευχαριστημένοι.

Ο αποκλεισμός εξακολουθεί να λειτουργεί. Είναι μια μορφή τρομοκρατίας ενάντια στον κουβανικό λαό. Είναι πραγματικά μια αδικία που συντελείται σε βάρος αυτού του λαού.

Υπάρχουν και πράγματα που πρέπει να βελτιώσουμε στο εσωτερικό. Πετύχαμε βελτίωση στην εκμετάλλευση του χρόνου εργασίας.

Αντιμετωπίσαμε με επιτυχία τα προβλήματα εγκληματικότητας που είχαν εμφανιστεί στα μέσα της δεκαετίας του 1990. Εχουμε, δηλαδή επιστρέψει στην πιο ομαλή περίοδο για την Κούβα σε αυτόν τον τομέα.

Πρέπει να βελτιώσουμε την παραγωγή ζάχαρης. Φέτος η συγκομιδή της ζάχαρης ήταν πιο σταθερή. Ομως τα εργοστάσια ζάχαρης είναι πια παλιά και οδηγούν σε ακριβή παραγωγή. Αυτή τη στιγμή προσπαθούμε να αλλάξουμε την τεχνολογία αυτών των εργοστασίων. Αυτό όμως χρειάζεται χρόνο και χρήμα, αλλά σε αυτή την κατεύθυνση κινούμαστε.

Σε γενικές γραμμές η ζωή στην Κούβα είναι αρκετά σταθερή αλλά φιλοδοξούμε να βελτιώσουμε ακόμα πιο πολύ την οικονομία και νομίζουμε ότι προς αυτή την κατεύθυνση κάνουμε πράγματα που έχουν ενδιαφέρον. Θα μας βοηθήσει πολύ το νικέλιο, και η αναπτυγμένη βιομηχανία στον τομέα της ενέργειας, που δουλεύει με ό,τι έχει σχέση με τη χημεία.

Λόγω του αποκλεισμού, η καθημερινή ζωή είναι πολύ ακριβή.

- Τα νέα οικονομικά μέτρα δεν οδηγούν σε κοινωνικές διαφοροποιήσεις;

- Δυστυχώς παρουσιάστηκε αυτή η κοινωνική διαφοροποίηση. Είναι επόμενο ότι δε ζει με τον ίδιο τρόπο αυτός που κερδίζει δολάρια με αυτόν που δεν έχει δολάρια.

Αλλά γι' αυτό είναι πολύ σημαντική η βελτίωση της οικονομίας. Αν η βασική οικονομία της οικογένειας είναι σε ίσο επίπεδο και είναι ικανοποιητική, τότε για μένα είναι αδιάφορο αν εσείς πληρώνεστε σε δολάρια ή όχι. Δεν έχει πια καμιά σημασία. Γι' αυτό αγωνιζόμαστε να ανεβάσουμε και να αυξήσουμε την οικονομία μας, έτσι ώστε να μην υπάρχει αυτή η σημαντική διαφορά όταν εγώ έχω ξένο συνάλλαγμα και εσείς όχι.

Η πολιτική του κουβανικού κράτους είναι να μειώσει στον ελάχιστο βαθμό τις ατομικές δουλιές. Ο άνθρωπος σκέφτεται όπως ζει. Είναι λοιπόν σημαντικό να μην πηγαίνουν οι Κουβανοί στις ατομικές δουλιές αλλά να νιώθουν κοινωνικά χρήσιμοι. Είναι ένας διαφορετικός τρόπος να βλέπει κανείς τη ζωή.

Αν για παράδειγμα εσείς είστε ιδιοκτήτης ενός εστιατορίου είναι φυσικό να ενδιαφέρεστε για το μαγαζί σας και την τσέπη σας. Αν όμως είστε διευθυντής ενός κρατικού εστιατορίου σάς ενδιαφέρει να έχετε την καλύτερη δυνατή υπηρεσία προς το λαό -όχι για το προσωπικό σας κέρδος - αλλά για την κοινωνική ικανοποίηση. Αυτό λοιπόν είναι σημαντικό για τον τρόπο σκέψης.

Το κουβανικό κράτος προσπαθεί απ' τη μια να ανεβάσει την οικονομία ώστε να «λιμαριστούν» και να αμβλυνθούν αυτές οι κοινωνικές διαφορές που δημιουργήθηκαν στη δεκαετία του 1990.

- Θα αντέξει η Κούβα - ιδιαίτερα μετά τον Φιντέλ Κάστρο;

- Ο κουβανικός λαός - όσο μεγάλος, χαρισματικός και ευφυής κι αν είναι ο Φιντέλ Κάστρο - δε θα μπορούσε να αντισταθεί μόνο χάρη σ' αυτόν. Πρέπει να υπάρχει μια κοινωνική συνείδηση και μια πολιτική διαπαιδαγώγηση.

Εγώ γεννήθηκα μαζί με την Επανάσταση και δεν μπορώ να ζήσω σε άλλο σύστημα. Είμαι ανίκανη να ζήσω σε άλλο σύστημα. Υπάρχουν πάρα πολλοί Κουβανοί σαν και μένα. Ετσι έχω την απόλυτη πεποίθηση ότι θα προχωρούμε μπροστά.

Το 1996 οι ΗΠΑ ψήφισαν το νόμο Χελμς - Μπάρτον. Ολος ο κόσμος ξέρει την εξωτερική πλευρά αυτού του νόμου. Ομως αυτός ο νόμος έχει και μια εσωτερική πλευρά που ισχύει μόνο για την Κούβα και που λέει ότι αν αλλάξει το κοινωνικό της σύστημα οι ΗΠΑ έχουν το δικαίωμα να άρουν ή όχι τον αποκλεισμό.

Αν λοιπόν η Κούβα αλλάξει το κοινωνικό της σύστημα, επιτρέπεται στις ΗΠΑ να παραδώσουν στους πρώην ιδιοκτήτες τις παλιές ιδιοκτησίες. Αυτό σημαίνει ότι θα εκχωρηθούν οι σημερινοί παιδικοί σταθμοί, τα νοσοκομεία, τα Κέντρα των ηλικιωμένων, τα σχολεία.

Είναι αδύνατον να τα δεχτεί αυτά ο κουβανικός λαός. Αυτό σημαίνει ότι οι ίδιες οι ΗΠΑ με το νόμο τους δε μας επιτρέπουν να αλλάξουμε κοινωνικό σύστημα, γιατί τότε θα χάσουμε όλα όσα έχουμε.

Ο κουβανικός λαός στη μεγάλη του πλειοψηφία δεν είναι κομμουνιστές. Είμαστε μόνο ένα εκατομμύριο κομμουνιστές. Ομως οι υπόλοιποι Κουβανοί είναι πατριώτες και αυτό είναι πολύ σημαντικό. Μάθαμε να ζούμε με αξιοπρέπεια και σήμερα η Κούβα είναι η μοναδική χώρα στον κόσμο που λέει ΟΧΙ στις ΗΠΑ, κρατάει αυτό το ΟΧΙ και δεν τρέμει μπροστά σε τίποτε.

Νομίζεις ότι θα δεχτούμε να το χάσουμε αυτό;

- Εσείς θα απαντήσετε.

- Είναι αδύνατο να το δεχτούμε.

Αλλά ας πάρουμε και τη συναισθηματική πλευρά. Ο λαός μας είναι ένας ρομαντικός και πολύ τρυφερός λαός. Και από απλό σεβασμό ακόμα στον άνθρωπο εκείνο που έχει κάνει ό,τι ήταν δυνατόν για να κάνει καλύτερη τη ζωή του λαού, δε θα μπορούσαμε ποτέ να τον απογοητεύσουμε. Ετσι λοιπόν, απ' οποιαδήποτε πλευρά κι αν το πάρεις, είμαστε υποχρεωμένοι να συνεχίσουμε αυτόν το δρόμο που επιλέξαμε. Δεν υπάρχει εναλλακτική λύση για τον κουβανικό λαό.

- Είναι ουτοπία να είσαι σήμερα κομμουνιστής;

- Οχι δεν είναι ουτοπία. Είναι αναγκαιότητα, τουλάχιστον για μας.