Διαχρονικό δραματουργικό σύμβολο των δικαιωμάτων της γυναίκας για την ισότητά της στην κοινωνία, στην εργασία και την οικογένεια, θα παραμένει - όσο και όπου θα υπάρχει ταξική κοινωνία - το αριστουργηματικό, ιψενικό κοινωνικό και ψυχολογικό δράμα «Νόρα» (ή «Το σπίτι της κούκλας»). Παρά τις αυταπάτες, με τη σημερινή - άνευ αντίπαλου δέους - «παλινορθωμένη» καπιταλιστική βαρβαρότητα και την ποικιλόμορφη εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο, η γυναίκα είναι ο πιο «αδύνατος κρίκος» και όπου κατέκτησε κάποια δικαιώματα. Γι' αυτό, το έργο του «θεμελιωτή» του κριτικού κοινωνικού ρεαλισμού στην ευρωπαϊκή δραματουργία ξαναγίνεται οικουμενικό και επίκαιρο. Παιδί πτωχευμένης αστικής οικογένειας, έχοντας βιώσει από έφηβος την ανάγκη αλλά και την αφυπνιστική δύναμη της βιοπάλης, μυημένος, στη Γερμανία, από επαναστάτες διανοούμενους-θαυμαστές της θεωρίας του εξόριστου τότε Μαρξ στις σοσιαλιστικές ιδέες, με τα έργα του ξεσπαθώνει κατά της κοινωνικής, ηθικής, θεσμικής αθλιότητας της άρχουσας τάξης. Δύο χρόνια μετά το χαρακτηριστικά επαναστατικό έργο του «Τα στηρίγματα της κοινωνίας» (1877), γράφοντας τη «Νόρα», καταγγέλλει την αστική κοινωνία και για την ενδοοικογενειακή καταδίκη της γυναίκας ως «αντικειμένου», υποταγμένου στον άνδρα, χωρίς δικαιώματα βούλησης και δράσης. Ο Ιψεν δεν αρκέστηκε στην καταγγελία. Μέσω της ηρωίδας του εξέφρασε και την ανάγκη διεκδικητικής «εξόδου» και πορείας κάθε γυναίκας (και όχι μόνο της εργατικής τάξης) προς την εργασιακή και κοινωνική της χειραφέτηση. Τα μέσα της αστικής τάξης επιτέθηκαν στο έργο του, γιατί η Νόρα, κόρη πτωχευμένης αστικής οικογένειας, μάνα δυο παιδιών, παύει να είναι η «κούκλα» του άντρα της. Επειδή ως γυναίκα δε δικαιούται δανεισμού, για να σώσει τη ζωή του αγαπημένου, βαριά άρρωστου, τραπεζοϋπαλλήλου άντρα της, ερήμην του δανείζεται, πλαστογραφώντας την υπογραφή του μόλις πεθαμένου πατέρα της και πληρώνει το χρέος, κάνοντας μεγάλη οικονομία και πουλώντας κρυφά εργόχειρά της. Οταν ένας εκβιαστής αποκαλύπτει το «έγκλημά» της στον, διευθύνοντα πια την τράπεζα, άντρα της, εκείνος αντί να εκτιμήσει τη θυσία της, εξαγριώνεται και την ταπεινώνει πλήρως, σκεπτόμενος μόνο μη θιγεί η ανδρική και διευθυντική «τιμή» του, αλλά όταν εκλείπει αυτός ο κίνδυνος, ξαναθέλει την «κούκλα» του. Τότε, ακριβώς, η Νόρα παίρνει την τολμηρή απόφαση να τον εγκαταλείψει, αφήνοντάς του και τη φροντίδα των παιδιών, και μόνη να βιοποριστεί και χειραφετηθεί.

Η εκτενής επισήμανση του κοινωνικού μηνύματος του έργου οφείλεται στην ακύρωση και στρέβλωσή του, χάριν ενός εντυπωσιοθηρικού «εκσυγχρονισμού για τον εκσυγχρονισμό», από τη - λεπτοδουλεμένη σκηνοθετικά και ερμηνευτικά είναι αλήθεια - παράσταση του σπουδαίου γερμανικού θεάτρου «Σαουμπίνε», σε σκηνοθεσία του φημισμένου Τόμας Οστερμάγιερ. Η εκσυγχρονιστική ερμηνεία αθάνατων δημιουργημάτων του παρελθόντος, αναντίρρητα, είναι και θεμιτή και αναγκαία. Αρκεί να μην αλλοιώνονται τα βασικά χαρακτηριστικά των προσώπων και το μήνυμά τους. Ο Οστερμάγιερ έφερε το έργο και τα πρόσωπα στο σήμερα, έως υπερβολής. Λ.χ., ο σύζυγος της Νόρας Τόρβαλντ είναι γιάπης. Ο καρκινοπαθής γιατρός Ρανκ μετατρέπεται σε μπαϊσέξουαλ και πεθαίνει από ΕΪΤΖ. Επίκεντρο της υπερβολής η, αλά Λάρα Κροφτ νευρωτική κινησιολογικά και ψυχολογικά, Νόρα, η οποία δεν εγκαταλείπει απλώς τον άντρα της, αλλά «τρελαμένη» τον σκοτώνει. Με αυτή την «εκσυγχρονιστική», κατά Οστερμάγιερ, «επανάσταση» της Νόρας, μάλλον θα τρίζουν τα κόκαλα του Ιψεν...

Το καφκικό διήγημα «Μεταμόρφωση», σε μια πολύ ενδιαφέρουσα δραματουργική διασκευή και πολυσύνθετη σκηνική «ανάγνωση», με οργανικά ενταγμένο στην πλοκή βίντεο, παρουσίασε στα πλαίσια του Φεστιβάλ Αθηνών ο ισπανικός θίασος «La Fura dels Baus». Μια παράσταση ευρηματική, καλαίσθητη και λειτουργική σκηνογραφικά, που έριξε ένα εύστοχο ερμηνευτικό «φως» στο «σκοτεινό», δυσερμήνευτο, ουσιαστικά αυτοβιογραφικό, έργο του Κάφκα. Ο Κάφκα, παιδεμένος ψυχολογικά από τον αυταρχικό πατέρα του, πατέρας που τον απαξίωνε και τον απέρριπτε, επειδή αποστρεφόταν τις δεσποτικές αντιλήψεις και το «ιδανικό» του να σπουδάσει ο γιος του νομικά για να ανέλθει κοινωνικο-οικονομικά, παρότι επιθυμούσε να σπουδάσει Φιλοσοφία, καταναγκαστικά και δουλεύοντας παράλληλα σπούδασε νομικά. Αυτό το ψυχολογικό άλγος και τον υπαρξιακό διχασμό ανάμεσα στο προσωπικό «θέλω» και στο καταπιεστικό «πρέπει» εξέφρασε με την ακραίου εξπρεσιονισμού «Μεταμόρφωση». Κεντρικό πρόσωπο είναι ένας νεαρός άνδρας που μετά από έναν εφιαλτικό ύπνο, στο πατρικό σπίτι, ξυπνά μεταμορφωμένος σε σκαθάρι και αυτοαπομονώνεται στο δωμάτιό του. Η οικογένειά του δε συνειδητοποιεί τα «γιατί» της μεταμόρφωσής του. Η μάνα και η αδελφή του προσπαθούν να τον βοηθήσουν, αλλά καθώς «θεραπεία» πια δεν υπάρχει, συνεχίζουν τη ζωή τους, αδιαφορώντας για εκείνον. Αυτήν την καφκική υπαρξιακή αγωνία, τους εφιάλτες και τη μόνωση του ψυχολογικά τραυματικού ανθρώπου, ανέδειξε σκηνοθετικά, κυρίως, αλλά και ερμηνευτικά η παράσταση του ισπανικού θιάσου. Παράσταση, που αντιστοιχήθηκε και με την επιφάνεια της καφκικής δημιουργίας, τη ρεαλιστική πραγματικότητα και με το αόρατο υπέδαφός της, την «πραγματικότητα» των εφιαλτικών ονείρων του τραυματισμένου από την αντικειμενική πραγματικότητα ανθρώπου.

Ευφρόσυνη χαρά των αισθήσεων, «εξαγνισμό» του νου και γλύκανση της ψυχής για κάθε ενήλικα και για τα παιδιά, ένα, εκπληκτικής θεατρικής ομορφιάς, αλλά και υποδειγματικό «μάθημα» για τη ζωή, πρόσφερε η παράσταση της «Μικρής Πόρτας», στα πλαίσια του Φεστιβάλ Αθηνών, με το έργο για παιδιά «Η Κοιμωμένη ξύπνησε». Η στήλη ελπίζοντας να μπορέσουν, ει δυνατόν, να δουν την παράσταση αυτή όλα τα Ελληνόπουλα, εκφράζει ένα μεγάλο έπαινο και για το αισθητικό κάλλος της υπέροχης παράστασης, πρωτίστως όμως για το διδακτικό περιεχόμενό της. Αντλώντας από τις τρεις, διεθνώς διαδεδομένες, συγγραφικές εκδοχές του παραμυθιού «Η ωραία κοιμωμένη», η δημιουργός της «Μικρής Πόρτας», Ξένια Καλογεροπούλου και ο Θωμάς Μοσχόπουλος συνέγραψαν μια δική τους εκδοχή, κατεβάζοντας το παραμύθι από το υπερβατικό πεδίο, και τον παρελθόντα «κόσμο» των βασιλιάδων και πριγκίπων, στη γη, στην πραγματικότητα, στο σήμερα των απλών ανθρώπων, χωρίς ούτε κατ' ελάχιστο να του στερήσουν τη χάρη της παραμυθικής φαντασίας. Διατηρούν - αλλά με παιγνιώδες ειρωνικό χιούμορ - μόνο την αρχή του πασίγνωστου παραμυθιού, και έπειτα με ευφάνταστο τρόπο, με το τρυφερό άγγιγμα ενός σημερινού αγοριού, κατεβάζουν την όμορφη «κοιμωμένη» στη γη και τη μεταμορφώνουν σε μια «ξυπνή» από την ορφάνια κοπέλα, που δουλεύει σαν καθαρίστρια σε μια εταιρία, όπου δουλεύει ένας νεαρός - το αγόρι που της «ξύπνησε» και του «ξύπνησε» τον πρώτο, αγνό έρωτα - με τον οποίο σμίγει για να πορευτούν μαζί στη ζωή. Κάθε έπαινο αξίζουν όλοι οι συντελεστές της παράστασης. Η έξοχη, ανάλαφρη, ποιητικής ευαισθησίας, αλλά και με αίσθημα του χιούμορ, σκηνοθεσία του Θωμά Μοσχόπουλου. Τα «θαυματουργικά», παρότι απέριττα σκηνικά και τα όμορφα κοστούμια της Ελλης Παπαγεωργακοπούλου. Οι ατμοσφαιρικοί φωτισμοί του Λευτέρη Παυλόπουλου. Η παιγνιώδης μουσική του Νίκου Βίττη. Η ερμηνευτική και κινησιολογική χάρη της Ιωάννας Παππά είναι ένα σπάνιο χάρμα ειδέσθαι. Πολύ καλοί ερμηνευτικά είναι και οι νέοι ηθοποιοί: Ηλιάνα Γαΐτη, Δάφνη Δαυίδ, Παντελής Δεντάκης, Θοδωρής Πετρόπουλος, Θάνος Τοκάκης, Βίκη Χατζοπούλου.