Δυο είναι οι βασικές έννοιες, που έχουν εισαχθεί από την ευρωπαϊκή νομοθεσία. {Αποδεκτή Ημερήσια Πρόσληψη} (ΑΗΠ) και {Μέγιστο Επίπεδο Υπολειμμάτων} (ΜΕΥ). Η πρώτη αφορά την ποσότητα του υπολείμματος που δεν επηρεάζει την ανθρώπινη υγεία ή τον ανθρώπινο μεταβολισμό, με κανέναν τρόπο που μπορεί να ανιχνευτεί, ακόμα και στην περίπτωση που γίνεται καθημερινή κατανάλωση και για μεγάλο διάστημα σε κάποια τροφή. Η δεύτερη έννοια προσδιορίζει τη μεγαλύτερη συγκέντρωση μιας ουσίας, που επιτρέπεται να υπάρχει σε ζωικής προέλευσης τρόφιμο. Το σύνολο του ποσού του υπολείμματος που βρίσκεται σε μια τροφή δεν πρέπει να ξεπερνά το ΑΗΠ. Αν τώρα αναρωτηθείτε πόσο σας διασφαλίζουν τα παραπάνω, η απάντηση είναι ελάχιστα ή καθόλου. Είναι πρακτικά αδύνατο και οικονομικά «ασύμφορο» να γίνονται έλεγχοι για τον εντοπισμό υπολειμμάτων από όλα τα επιτρεπόμενα αντιβιοτικά στα τρόφιμα που καταναλώνουμε. Δειγματοληπτικοί έλεγχοι γίνονται κι αυτοί σε πολύ αραιά διαστήματα κι όταν προκύπτει κάποιο πρόβλημα. Στην εληνική νομοθεσία υπάρχουν κανόνες που ορίζουν ότι η χορήγηση αντιβιοτικών στα ζώα γίνεται με ευθύνη των κτηνιάτρων. Αν τώρα εφαρμόζεται ο χρόνος αναμονής από τη λήψη του αντιβιοτικού μέχρι τη σφαγή του ζώου ή τη μη κατανάλωση γάλακτος από το συγκεκριμένο ζώο για κάποιο διάστημα αυτό είναι μια άλλη ιστορία.

Μοσχ. Κρέας Χοιρινό Κοτόπουλο Γαλοπούλα

Αυστρία 0/50 1/116 0/84 0/50

Βέλγιο 5/99 2/99 6/99 -

Δανία 0/100 0/100 0/50 0/49

Γερμανία 3/151 2/152 2/77 1/74

Φινλανδία 0/100 0/100 0/100 -

Γαλλία 3/148 2/148 0/150 -

Ελλάδα 0/100 8/100 3/100 -

Μ. Βρετανία - 6/150 0/150 5/75

Ιρλανδία 1/100 17/100 0/84 0/16

Ιταλία 1/300 0/125 0/106 0/39

Λουξεμβούρ. 2/49 0/50 1/36 -

Ολλανδία 1/50 0/100 2/100 0/50

Πορτογαλ. 0/88 0/92 0/69 0/23

Ισπανία 10/150 7/150 3/150 -

Σουηδία - 0/100 0/100 -

Το κρέας, μια βασική συνιστώσα της διατροφής μας, υπάρχει περίπτωση να καταλήξει ως εφιάλτης με τη συχνότητα που το τρώμε και κυρίως με την ποιότητα που μας προσφέρεται. Στο σημερινό μας σημείωμα θα μας απασχολήσει το ζήτημα των αντιβιοτικών στο κρέας με αφορμή μια έρευνα που έγινε στην ΕΕ (Τα στοιχεία πάρθηκαν από το περιοδικό που εκδίδει η Ενωση για την Ποιότητα της Ζωής, μια δραστήρια οργάνωση που επικεντρώνει την έρευνα και τις παρεμβάσεις της σε καταναλωτικά θέματα).

Η χρήση των αντιβιοτικών στην κτηνοτροφία είναι αλήθεια ότι βοήθησε σημαντικά αυτόν τον τομέα, τόσο στη θεραπεία, όσο και στην πρόληψη ασθενειών στα ζώα. Ομως η κατάχρησή τους - όπως έγινε και με τα αγροχημικά στη γεωργία - δημιούργησε σοβαρά προβλήματα. Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή. Η χορήγηση των αντιβιοτικών γίνεται για τρεις βασικά λόγους:

• Τη θεραπεία ασθενειών που προέρχονται από μικροοργανισμούς, είτε σε μεμονωμένα ζώα, είτε στα κοπάδια.
• Την προφύλαξη ή την πρόληψη ασθενειών.
• Ως προσθετικά της τροφής τους μια και έχει αποδειχτεί ότι η χρήση τους σε λελογισμένες ποσότητες συμβάλλει στην αύξηση του βάρους τους σε γρηγορότερους από τους συνηθισμένους ρυθμούς.

Είναι κοινά παραδεκτό ότι θα πρέπει να μειωθεί η χορήγησή τους άμεσα, χωρίς αυτό να σημαίνει την κατάργησή τους, όταν κρίνεται απαραίτητη. Η αρρώστια απαιτεί θεραπεία. Ομως είναι αναγκαίο να υπάρχουν προληπτικά μέτρα πριν φτάσουμε στο πρόβλημα. Η μείωση της πυκνότητας στις ζωοκομικές μονάδες, οι άριστες συνθήκες υγιεινής, οι συστηματικοί εμβολιασμοί, η επάρκεια του εξαερισμού και η αποφυγή των συνθηκών στρες, είναι μέτρα που συμβάλλουν προς την κατεύθυνση αυτή. Και το επιχείρημα ότι κοστίζουν είναι αστείο, αφού πρόκειται για την υγεία των καταναλωτών όπως θα δούμε.

Ευρήματα από κατάλοιπα αντιβιοτικών έχουν ανησυχήσει τους καταναλωτές. Και δικαίως. Η πιθανότητα της ανάπτυξης ανθεκτικών παθογόνων στον οργανισμό μας εξαιτίας της κατανάλωσης κρέατος σε συνδυασμό με την τοξικότητα των ουσιών αυτών, είναι αιτίες πολύ σοβαρές για να τις αφήσουμε να διαχειριστούν οι λογιστές των Βρυξελλών και οι εγχώριοι ιπποκόμοι τους. Είναι γνωστό ότι τα αντιβιοτικά αναπτύσσουν ανθεκτικά μικρόβια στα ζώα που με τη σειρά τους μεταδίδονται στον άνθρωπο. Ενα «άκακο» μικρόβιο μπορεί να αναπτύξει ανθεκτικότητα σε κάποιο αντιβιοτικό και να τη μεταδώσει σε κάποιο παθογόνο, όπως η σαλμονέλα. Σε πολλά τέτοια παθογόνα, η επιστήμη δεν μπορεί μέχρι σήμερα να τα αντιμετωπίσει. Σε πρόσφατη έρευνα που έγινε στις ΗΠΑ και εξετάστηκαν 52 κρούσματα από σαλμονέλα την περίοδο 1973-1983, μπόρεσαν να προσδιορίσουν την προέλευση της λοίμωξης στα 38. Τα 16 από αυτά είχαν σαλμονέλα ανθεκτική στα αντιβιοτικά και οι 11 από αυτούς την είχαν πάρει από τα τρόφιμα. Το ποσοστό θνησιμότητας στη συγκεκριμένη ομάδα ήταν 42 φορές υψηλότερο από αυτή που ήταν ευαίσθητη στα αντιβιοτικά!

Η έρευνα έγινε στα 15 κράτη - μέλη, με τη συμμετοχή καταναλωτικών οργανώσεων, σε μονάδες εντατικής κτηνοτροφίας (σ.σ. όπου οι πιθανότητες χρήσης μεγάλων ποσοτήτων αντιβιοτικών είναι αυξημένες) και ο εργαστηριακός έλεγχος στο Βέλγιο. Το 2,1% του συνόλου των δειγμάτων ήταν θετικά (δηλαδή υπήρχαν υπολείμματα αντιβιοτικών), γεγονός που δεν αποκλείει ο καταναλωτής να τρώει κρέας επικίνδυνο. Το πρόβλημα εμφανίστηκε εντονότερο στο χοιρινό και το μοσχαρίσιο κρέας συγκριτικά με τα κοτόπουλα και τις γαλοπούλες. Επίσης υπάρχει μεγάλη διαφοροποίηση από χώρα σε χώρα. Οι καταναλωτικές ενώσεις επισήμαιναν ότι δεν υπάρχει η παραμικρή εγγύηση ότι μακροχρόνια αυτά τα χαμηλά ποσοστά των υπολειμμάτων δε θα επηρεάσουν τη χλωρίδα στον ανθρώπινο οργανισμό. Τα θετικά δείγματα ήταν πάνω από το όριο ασφαλείας που θέτει η ίδια η ευρωπαϊκή νομοθεσία. Το όριο ανίχνευσης ήταν πολύ κοντινό στο μέγιστο επίπεδο υπολειμμάτων.

Στο γκρίζο τοπίο που έχει διαμορφωθεί πρέπει άμεσα να υπάρξουν μια σειρά δραστηριότητες και προς αυτή την κατεύθυνση πρέπει να υπάρξει η μέγιστη δυνατή πίεση από τις καταναλωτικές οργανώσεις, αλλά και τους εργαζόμενους που είναι οι άμεσοι αποδέκτες του προβλήματος. Πιο συγκεκριμένα:

• Να σταματήσει η χορήγηση αντιβιοτικών ως πρόσθετο στις τροφές.
• Η θεραπεία των ζώων με αντιβιοτικά πρέπει να είναι πλήρως αιτιολογημένη.
• Κρέατα με υπολείμματα πρέπει να μην κυκλοφορούν στην αγορά.
• Το νομοθετικό πλαίσιο για τη χρήση των αντιβιοτικών πρέπει να αποσαφηνιστεί πλήρως.
• Θα πρέπει να θεσπιστούν κανόνες για τις προδιαγραφές των κτηνοτροφικών μονάδων.
• Στη ζωική παραγωγή πρέπει να υπάρξουν κανόνες ολικής διασφάλισης του ζωικού πλούτου.
• Οι έλεγχοι πρέπει να είναι στο αυτό επίπεδο στο σύνολο των κρατών.
• Ο καταναλωτής πρέπει να ενημερώνεται για τη χώρα προέλευσης του κρέατος.

Η Ολλανδία, η Δανία και η Φινλανδία έχουν κάνει αρκετά βήματα προς την κατεύθυνση αυτή. Γιατί όχι και εμείς;

Ιρλανδία Χοιρ. κρέας 17%

Ελλάδα Χοιρινό κρέας 8%

Ισπανία Μοσχαρ. κρέας 7%

Μ. Βρετανία Γαλοπούλα 7%

Βέλγιο Κοτόπουλο 6%

Βέλγιο Μοσχαρ. κρέας 5%

Ισπανία Χοιρινό κρέας 5%