ΠΑΛΙΟΙ σύντροφοι θα θυμηθούν ίσως σήμερα μαζί μας το 24χρονο εκείνο κορίτσι, που αστραποβολούσε ομορφιά και λεβεντιά στης Εθνικής Αντίστασης τα χρόνια: την Ισμήνη Σιδηροπούλου, πτυχιούχο μαθηματικών, που το Εκτακτο Στρατοδικείο της Αθήνας την καταδίκασε σε θάνατο και οι δήμιοι προχώρησαν στην εκτέλεση της στις 26 Αυγούστου 1948.

ΕΙΝΑΙ τα δυο καλοκαίρια '48 και '49, τα φορτωμένα δάκρυα και αίμα. Οι ειδήσεις μαύρες κι άραχνες ξαργούσαν να μας φτάσουν στο κάτεργο της Μακρονήσου, αλλά παρά τα συρματοπλέγματα και τα άγρια κυνηγητά τα μαθαίναμε τα νέα για τους συντρόφους που βρίσκονταν σε στρατοδικεία και με το Γ΄ ψήφισμα τους καταδίκαζαν σε θάνατο.

Η ΙΣΜΗΝΗ, που εμείς είχαμε γνωρίσει στα χρόνια της Αντίστασης, ήταν ένα ψηλό γεροδεμένο κορίτσι, όλο υγεία, με τη φυσική δροσιά της νιότης. Χαμογελαστή, ζωηρή, συντροφική, κατακτούσε με το ήθος και τον πολιτισμένο τρόπο συμπεριφοράς της.

ΜΑΖΙ μ' άλλους νεολαίους δούλεψε στον παράνομο Τύπο της Κατοχής, τομέας δύσκολος, σημαντικός για την Οργάνωση, που απαιτούσε υπευθυνότητα και προσοχή, προκειμένου ν' αποφευχθεί χτύπημα στον εκδοτικό μηχανισμό.

ΕΔΩ και πολλά χρόνια ο σ. Γιώργος Κορωναίος μου εξιστόρησε τη δουλιά τους στην έκδοση παράνομου υλικού άμεσης απάντησης και διανομής, με τη συμμετοχή της Ισμήνης στην παράνομη ομάδα του Τύπου.

ΜΕ δυο πολυγράφους σε δυο διαφορετικά σπίτια, το ένα (το σπίτι της Ισμήνης, Μιχ. Βόδα - Σωζοπόλεως) και το άλλο στο Δουργούτι, η ΕΠΟΝίτικη ομάδα, ιδιαίτερα τους στερνούς μήνες του '44, δούλεψε εντατικά στη μάχη της ενημέρωσης, που έδινε τότε ασταμάτητα η ΕΑΜική Αθήνα με την έκδοση καθημερινά επίκαιρου υλικού.

ΠΛΟΥΣΙΑ δράση, που θα συνεχιστεί και στο σύντομο διάστημα, το δίμηνο της απελευθέρωσης, που θα ασχοληθεί στο υπουργείο Εργασίας (υπουργός Μιλτ. Πορφυρογένης) και, αν δεν κάνω λάθος, υπεύθυνη του γραφείου του. Λίγους μήνες αργότερα η Ισμήνη θα συλληφθεί, θα περάσει Στρατοδικείο και θα την καταδικάσουν σε θάνατο.

ΠΛΟΥΣΙΑ, γαλήνια η δράση της μελλοθάνατης στη φυλακή, ενώ μετρούν οι ώρες που θα την αρπάξουν για εκτέλεση. Γράφει σχετικά η Ολυμπία Παπαδούκα στο βιβλίο της «Γυναικείες Φυλακές Αβέρωφ»: «... πριν από ώρες... χορέψαμε τον κερκυραϊκό χορό που μας έμαθε. Χόρεψε πρώτο ζευγάρι με τη Μαρία Ρέπα τον κερκυραίικο. Ενθουσιασμένος ο θάλαμος της φώναζε: "Γεια σου Ισμήνη λεβεντιά", "Γεια σας κορίτσια". "Είσαι πολύ όμορφη Ισμήνη..." και μια γιαγιά θα συμπληρώσει: "Χαρά στο νιο που θα σε πάρει..." κι ο νιος ήρθε σε λίγες ώρες και την πήρε...».

ΔΥΟ γράμματα έγραψε τη νύχτα της απομόνωσής της η Ισμήνη. Το ένα απευθύνεται στις συγκρατούμενές της και το άλλο για το «μικρό Νινάκι» (Νίνα Οικονόμου) που ήταν δασκάλα.

«... Δε γράφω να στεναχωρηθείτε. Αυτό θα με λυπούσε πολύ. Ξέρω πως μ' αγαπούσατε πολύ, αλλά τι να γίνει; Είμαι βεβαία πως πολύ γρήγορα η πατρίδα μας, η Ελλάδα, θα ηρεμήσει, θ' ανοίξουν τα σχολεία, θα βρουν τα Ελληνόπουλα το μορφωτικό εκείνο περιβάλλον που χρειάζεται για να προκόψουν. Εγώ εσπούδασα με πολύ κόπο...».

ΕΡΓΑΣΙΑ και σπουδές τα μηνύματα της μελλοθάνατης Ισμήνης που αισιόδοξα ατενίζει το μέλλον.

«... Πιστεύω πως πολύ γρήγορα θα μπορεί και στην Ελλάδα να σπουδάζει εκείνος που μπορεί και θέλει. Χωρίς κόπους...».

«ΤΑ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ - γράφει έπειτα η Ισμήνη - τ' αγάπησα πολύ κι είχα τον πόθο να προκόψω σε κανέναν κλάδο εφηρμοσμένων μαθηματικών, όπως π.χ. τ' Αναλογιστικά, που 'χουν σχέση με την Κοινωνική Ασφάλιση. Ηθελα να βοηθήσω με τα μαθηματικά μου το φτωχό εργαζόμενο κι ασφαλισμένο κόσμο. Πού ξέρεις! Ισως καμιά απ' τις μαθήτριές μου ακολουθήσει το δρόμο μου».

ΚΑΙ ΤΟ γράμμα στις μαθήτριες τελειώνει με το... φλογερό μήνυμα της Ισμήνης: «Γεια σας παιδιά! Εγώ πηγαίνω ευχαριστημένη. Και περήφανη. Μη λυπάσθε για μένα». Οι μαθήτριες διαβάζουν και ξαναδιαβάζουν το γράμμα της δασκάλας τους και το διαβάζουν πότε η μία, πότε η άλλη κατά αράδες, όσο μπορούν να το αντέξουν. Οι μικρές φίλες και μαθήτριές της δίνουν όρκο να συνεχίσουν το έργο της δασκάλας τους. Να προκόψουν και να γίνουν χρήσιμες για τον άνθρωπο.

Μπορεί οι ευχές προς τους μαθητές και τους εκπαιδευτικούς να... περισσέψουν και φέτος, μαζί με τις μεγαλόστομες διακηρύξεις περί «προτεραιότητας της παιδείας» και «επένδυσης στη γνώση».

Ωστόσο, για άλλη μια χρονιά οι μαθητές θα μπουν σε σχολεία όπου δε θα είναι όλοι οι καθηγητές στις θέσεις τους, τα βιβλία δε θα μοιραστούν όλα στην ώρα τους, οι υποδομές (από καρέκλες και θρανία, έως γυμναστήρια, εργαστήρια, βιβλιοθήκες κλπ.) θα είναι ανεπαρκέστατες. Και φυσικά, για άλλη μια χρονιά, χιλιάδες παιδιά θα αναγκάζονται να μοιράζονται στο καθεστώς της διπλοβάρδιας. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των εκπαιδευτικών ομοσπονδιών, τα κενά σε εκπαιδευτικούς στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση θα ξεπεράσουν τις 8.000 και υπάρχουν ειδικότητες εκπαιδευτικών (π.χ. μουσικοί) που μπορεί να καλυφθούν ακόμα και μετά από τρεις μήνες. Η διπλοβάρδια στην Αθήνα ξεπερνά το 25% και συνολικά στην Αττική ξεπερνάει το 20%. Εκατοντάδες σχολεία δεν έχουν δικό τους κτίριο, ενώ παρατηρούνται ακόμα περιπτώσεις σχολικών κτιρίων που είναι τελείως ακατάλληλα.

Για άλλη μια χρονιά οι γονείς θα χρειαστεί να βάλουν βαθιά το χέρι στην τσέπη για να συμπληρώσουν τις ελλείψεις του σχολείου, είτε σε πολύ απλά και καθημερινά υλικά είτε βαθύτερα στις γνώσεις που δεν παρέχει. Από σπασμένα παράθυρα και κουρτίνες που ζητούν επιδιόρθωση μέχρι συμπληρωματικά βοηθήματα και όργανα γυμναστικής, οι γονείς αναγκάζονται να ξοδεύουν σε όλη τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς μικρά ή και μεγαλύτερα ποσά για να συμπληρώνουν ελλείψεις του σχολείου. Παράλληλα, στον οικογενειακό προϋπολογισμό εντάσσονται τα έξοδα για φροντιστήρια ξένων γλωσσών, γυμναστήρια, σχολές χορού ή μουσικής, ιδιωτικά κέντρα στα οποία καταφεύγουν για την αγωγή του σώματος και του πνεύματος των παιδιών, αφού στο αναλυτικό πρόγραμμα του σχολείου δεν προβλέπεται ολοκληρωμένα τέτοια αγωγή. Ειδικά για την περίπτωση του Λυκείου, οι γονείς θα χρειαστεί να βάλουν βαθιά το χέρι στην τσέπη για να αντεπεξέλθουν τα παιδιά τους στις απαιτήσεις των πανελληνίων εξετάσεων. Πάνω από 250 το μήνα κοστολογείται το πακέτο των μαθημάτων για τις εξετάσεις.

Για άλλη μια χρονιά οι μαθητές θα μπουν σε ένα σχολείο που θα τους κουράζει με τις πολλές σκόρπιες κι ασύνδετες πληροφορίες που θα τους φορτώνει, χωρίς να τους μορφώνει. Θα παλεύουν με αντικρουόμενες, ακατανόητες και συχνά λαθεμένες αντιλήψεις, σε βιβλία που στοχεύουν από πολύ νωρίς να αποκοιμίσουν τη συνείδησή τους. Θα μεγαλώνουν με μισές αλήθειες. Θα διαχωρίζονται σ' αυτούς που «παίρνουν τα γράμματα» κι αυτούς που «δεν τα παίρνουν» με το διπλό σχολικό δίκτυο Λυκείου - ΤΕΕ.

Ολα τα παραπάνω είναι τα γνωστά, εδώ και χρόνια, αυτά που ισχυρίζεται η κυβέρνηση ότι δεν αλλάζουν από τη μια μέρα στην άλλη, αλλά δε λέει όλη την αλήθεια... Δε λέει ότι όλα αυτά είναι οι εκφράσεις του δικού της μονόδρομου, της εκπαιδευτικής πολιτικής που υπηρετεί τα συμφέροντα των λίγων, των εκμεταλλευτών. Και βέβαια μαζί με την κυβέρνηση σ' αυτό το μονόδρομο πορεύεται το ΠΑΣΟΚ και ο ΣΥΝ, υπηρετώντας πιστά το «ευρω-όραμα» μονοπωλίων και πολυεθνικών.

Στο πλαίσιο όμως της στρατηγικής τους για την καλύτερη εξυπηρέτηση αυτού του μονόδρομου θέλουν να κάνουν κι άλλα μεγάλα βήματα στην εκπαίδευση, να διαμορφώσουν ευνοϊκότερους όρους για το κεφάλαιο, δυσμενέστερους για την εργατική τάξη και τα παιδιά της. Πλάι στις καπιταλιστικές αναδιαρθρώσεις στις εργασιακές σχέσεις, οι αναδιαρθρώσεις στην εκπαίδευση έρχονται να παίξουν τον ίδιο ρόλο.

Η ιδιωτικοποίηση της δημόσιας παιδείας θα προχωρήσει περισσότερο. Η κυβέρνηση ανοίγει δρόμους στα σχολεία για να αναζητούν πιο εύκολα ιδιώτες - «χορηγούς». Ηδη διάφορες εταιρίες διαφημίζονται και προβάλλονται ως χορηγοί σχολικών δραστηριοτήτων π.χ. η «Renault» διδάσκει οδική συμπεριφορά, η «Microsoft» «χαρίζει» για πέντε χρόνια εκπαιδευτικό λογισμικό κ.ο.κ. Το μοντέλο των σχολείων - πολυκαταστημάτων δεν είναι μακριά, διευκολύνεται και προωθείται με τις περιβόητες «συμπράξεις δημοσίου και ιδιωτικού τομέα». Την ίδια στιγμή ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ Γ. Παπανδρέου φωνάζει για «αποκρατικοποίηση της παιδείας»!

Βήματα προς το χειρότερο θα γίνουν όμως και στο περιεχόμενο της εκπαίδευσης. Μια σειρά σεμιναριακά προγράμματα του τύπου «αγωγή καταναλωτή», «αγωγή υγείας», «Ανοιξη της Ευρώπης» κλπ. κερδίζουν έδαφος στο εκπαιδευτικό πρόγραμμα. Στόχος τους, εκτός από τη διεύρυνση της σύγχυσης και της αμάθειας που ήδη επιτυγχάνεται από το περιεχόμενο του σχολείου, είναι και ο εντονότερος έλεγχος της συνείδησης των μαθητών, η παραγωγή των αυριανών πειθήνιων «Ευρωπαίων πολιτών».

Ταυτόχρονα, μέσα από τα παραπάνω, προωθείται η ακόμα πιο έντονη διαφοροποίηση της εκπαίδευσης, η κατηγοριοποίηση σχολείων, μαθητών, ακόμα και εκπαιδευτικών. Η διαφοροποίηση που στην εξέλιξή της θα διαχωρίσει ακόμα πιο έντονα την εκπαίδευση που θα παίρνουν τα παιδιά της εργατικής τάξης, των φτωχών λαϊκών στρωμάτων, από την εκπαίδευση των παιδιών των εκμεταλλευτών.

Απέναντι σε ένα εκπαιδευτικό σύστημα που από τα πρώτα χρόνια, από το νηπιαγωγείο ακόμα, είναι κομμένο και ραμμένο στη διευκόλυνση της δημιουργίας του αυριανού πειθήνιου εργαζόμενου, το σύνολο των μαθητών, γονέων, εκπαιδευτικών, αλλά και το σύνολο του λαού δεν μπορεί να μένει αδιάφορο.

Στο πλαίσιο αυτό, καθίσταται ακόμα πιο επίκαιρη η συζήτηση που ανοίγει το ΚΚΕ, με αφορμή την Πανελλαδική Συνδιάσκεψη για τη δράση του Κόμματος για τα προβλήματα της νεολαίας. Και, βέβαια, κρίνεται επιτακτική η ανάγκη ενίσχυσης της συζήτησης αυτής μέσα από τη συμμετοχή όλων, από την κατάθεση της σκέψης, της εμπειρίας, με τον εμπλουτισμό που μπορεί η ανησυχία του καθενός να προσφέρει.

Ιδιαίτερα δε, όταν η ίδια η ζωή έχει αποδείξει και οι Θέσεις της ΚΕ του ΚΚΕ για τη Συνδιάσκεψη πολύ σωστά επισημαίνουν ότι «η μόρφωση ή θα είναι όπλο υποδούλωσης, πνευματικής καταπίεσης, δίπλα στην οικονομική του καπιταλισμού, ή όπλο κατά της χειραγώγησης, όπλο απελευθέρωσης».

Η αναγωγή των μεθόδων χειραγώγησης και ενσωμάτωσης των νέων σε επιστήμη δεν αποτελεί καινοτομία των τελευταίων χρόνων. Ωστόσο, συνεχώς διευρύνεται τόσο το εύρος εφαρμογής των μεθόδων αυτών όσο και οι τρόποι με τους οποίους η αστική αντίληψη προσπαθεί να μετουσιωθεί σε «τρόπο ζωής», να θεμελιώσει την κυριαρχία της.

Οπως σημειώνουν οι Θέσεις της ΚΕ, «γίνεται πιο συστηματική η παρέμβαση του δημοτικού σχολείου στη δημιουργία των όρων για πλύση εγκεφάλου υπέρ της αστικής προπαγάνδας. Βασική διαπαιδαγωγητική αρχή είναι η "κατασκευή" νέων υποταγμένων και πειθαρχημένων στη βαρβαρότητα του καπιταλιστικού συστήματος». Αυτός είναι ο στόχος και όλα τα μέσα υποτάσσονται σε αυτόν, μετατρέποντας έτσι το σχολείο σε παρασκευαστήριο της αυριανής βάρδιας της εργατικής τάξης, χειραγωγημένης, πειθαρχημένης, υποταγμένης.

Η αύξηση των ταξικών φραγμών, η αυριανή κατηγοριοποίηση των σχολείων και της παρεχόμενης γνώσης, το κριτήριο του εργασιακού αύριο, η μάθηση με όρους βαθμολογικής ανταμοιβής και το εξεταστικό σύστημα που κρίνει με βάση τη στιγμιαία απόδοση είναι μερικά μόνο από τα στοιχεία του σχολικού συστήματος, που προάγει τη στείρα και αφυδατωμένη μάθηση.

Η αποστεωμένη διδασκαλία, η απουσία κάθε πρακτικής εφαρμογής της γνώσης, η «καθιστική» διδασκαλία της φυσικής αγωγής. Ο ανύπαρκτος προσανατολισμός στο παιχνίδι, στην ελεύθερη έκφραση και δημιουργία, το περιχαράκωμα των μαθητών στη σχολική τάξη δημιουργούν από νωρίς την αντίληψη του αυριανού ενήλικα που θα είναι ήδη καταπιεσμένος χωρίς καν να το αντιλαμβάνεται. Αλλωστε σε ποιον λείπει η θάλασσα που δεν την είδε ποτέ;

Επιπλέον, η ένταξη του μαθήματος της «επιχειρηματικότητας» στα Δημοτικά Σχολεία όχι μόνο προωθεί τη λογική της αγοράς, αλλά και ενισχύει αντιλήψεις για τη σύνδεση του κέρδους της επιχείρησης με την ανάπτυξη της τοπικής κοινωνίας και την άνοδο του βιοτικού επιπέδου του λαού. Σα να είναι υπόθεση του σημερινού μαθητή και του αυριανού εργαζόμενου το πώς θα καρπωθεί περισσότερα κέρδη ο εργοδότης..!

Οπως εύστοχα υπογραμμίζεται στις Θέσεις της ΚΕ, «το σχολείο, η εκπαίδευση, ως σύστημα, δεν ασκούν αρνητική επίδραση μόνο μέσω του περιεχομένου της μόρφωσης αλλά και με τη λειτουργία τους, καθώς και με νέους μηχανισμούς ενσωμάτωσης, που επιδιώκουν την ενεργητική συμμετοχή εκπαιδευτικών, των υπαλλήλων του κρατικού μηχανισμού».

Η ανταγωνιστικότητα που «συνοδεύει» το μαθητή από την πρώτη του περιπλάνηση στα σχολικά θρανία. Η επιβράβευση που έρχεται μέσα από τη σύγκριση του καλύτερου από τους υπόλοιπους και όχι του καλού μαθητή. Ο ατομισμός που καλλιεργείται στην εύπλαστη παιδική συνείδηση. Είναι όλα συστατικά στοιχεία της ταξικής εκπαίδευσης, γι' αυτό και πρέπει να μπουν στο στόχαστρο της ιδεολογικής διαπάλης, που πιο έντονα από τα προηγούμενα χρόνια χρειάζεται να διεξάγουν οι ριζοσπαστικές δυνάμεις.

Αλλωστε, πολύ ξεκάθαρα στις Θέσεις τονίζεται ότι «το σχολείο από τα πρώτα βήματα έως το Πανεπιστήμιο διαπαιδαγωγεί τη νεολαία να σκέφτεται ανορθολογικά με αποσπασματικές γνώσεις χωρίς επιστημονική μεθοδολογία». Και στη συνέχεια επισημαίνεται ότι η αστική πολιτική «υποβιβάζει τη μόρφωση σε επιφανειακή αποσπασματική γνώση. Προσφέροντας τάχα μεγαλύτερη ενημέρωση, δεν καλλιεργεί τη δίψα για γνώση. Αντίθετα τη διαβρώνει, τη σκοτώνει. Καλλιεργώντας την καταναλωτική διάθεση, οδηγεί στην αντιπαράθεση της κατανάλωσης υλικών αγαθών προς τα πνευματικά».

Και είναι εκεί που πράγματι το οικογενειακό και φιλικό περιβάλλον του παιδιού παίζει καθοριστικό ρόλο στην ταχύτερη ή όχι αφομοίωση τέτοιων αντιλήψεων. Ωστόσο, η πρόληψη του εκμαυλισμού των νεανικών συνειδήσεων δεν μπορεί να είναι υπόθεση της κάθε οικογένειας, του κάθε γονιού. Δεν μπορεί να είναι θέμα τυχαίας επιλογής παρέας και φίλων. Δεν μπορεί να εξαρτάται από παράγοντες «περιφερειακούς» του προβλήματος.

Η αντίσταση στους μηχανισμούς χειραγώγησης της νεολαίας οφείλει να βρεθεί στο επίκεντρο της πάλης του λαϊκού κινήματος. Η διεύρυνση και η έντασή της μπορεί να αποτελέσει δείκτη στην αλλαγή των συσχετισμών προς όφελος της εργατικής τάξης και των λαϊκών στρωμάτων. Είναι υπόθεση του κάθε εργαζόμενου, του κάθε γονιού, του κάθε νέου να οξύνεται η καθημερινή ιδεολογική διαπάλη με τον ιμπεριαλισμό, με την ιδεολογία της αστικής τάξης, για τον απεγκλωβισμό των νεανικών συνειδήσεων.

Το πλαίσιο πάλης του ΚΚΕ, όπως δημοσιεύεται στις Θέσεις της ΚΕ για την Πανελλαδική Συνδιάσκεψη με θέμα «Η δράση του Κόμματος για τα προβλήματα της νεολαίας. Η στήριξη της ΚΝΕ», δίνει συγκεκριμένες απαντήσεις στα ζητήματα αυτά.

Πάγιο αίτημα του ΚΚΕ είναι ο αγώνας για «Ενιαία Λαϊκή Παιδεία μέσα από δωρεάν δημόσιο εκπαιδευτικό σύστημα, έτσι που ο καθένας να αναπτύσσει αρμονικά τις ικανότητές του και το κοινωνικό σύνολο να υψώνεται για τη δημιουργία ενός ολοένα και ανώτερου πολιτισμού».

Στη βάση αυτή, όπως υπογραμμίζουν και οι Θέσεις της ΚΕ, υπάρχει ανάγκη για «ποιοτική και ποσοτική διεύρυνση της βασικής - γενικής μόρφωσης όλων, σαν ελάχιστη προϋπόθεση για οποιαδήποτε επιλογή ζωής και για την αναβάθμιση της επαγγελματικής ή της επιστημονικής μόρφωσης. Αγωνιζόμαστε έτσι για τον αναπροσανατολισμό όλης της εκπαίδευσης, ώστε κοινωνικά να διαπαιδαγωγεί νέους ανθρώπους που θα τείνουν στην ολοκλήρωση της προσωπικότητάς τους, συνειδητούς συντελεστές της κοινωνικής προόδου. Αυτή είναι η συλλογικά οργανωμένη εκπαίδευση, που απαιτεί μια νέα κοινωνική οργάνωση της εργασίας».

Το διεκδικητικό πλαίσιο του ΚΚΕ ξεκαθαρίζει ότι «απαιτείται ριζική αλλαγή των αναλυτικών προγραμμάτων, που σήμερα αποτελούν σύνοψη των γνωστικών αντικειμένων της επόμενης βαθμίδας, ώστε το σχολείο να προσανατολίζει στη γενικότερη επιστημονική θεώρηση του κόσμου, χρησιμοποιώντας νέα βιβλία, κατανοητά και επικεντρωμένα στα πιο σταθερά και ουσιαστικά στοιχεία της γνώσης, στις αρχές και τους νόμους που κυβερνούν τη φύση και εφαρμόζονται στην κοινωνία. Ταυτόχρονα, αφιερώνοντας χρόνο στην αισθητική και φυσική αγωγή και την ευρύτερη πολιτιστική δραστηριότητα, το σχολικό πρόγραμμα οφείλει να αναπτύσσει σώμα και πνεύμα και κοντά στη γνώση να καλλιεργεί το συναισθηματικό κόσμο και τη βούληση του μαθητή. Το πρόγραμμα και η όλη λειτουργία του σχολείου πρέπει να ξεφύγουν από τη στείρα, δογματική διδασκαλία κι από τα λόγια να περάσουμε στο σχολείο των έργων, που θα κινητοποιεί τους μαθητές, συνδυάζοντας τη θεωρία με την πράξη, θα τους ανοίγει στ' αλήθεια πολυτεχνικό ορίζοντα, αποκαλύπτοντας την επιστήμη που εφαρμόζεται σε όλους τους σύγχρονους κλάδους της παραγωγής και τον κοινωνικό χαρακτήρα της εργασίας και θα τους βοηθά να δημιουργήσουν κριτήριο της αλήθειας και δημιουργική ζωή, όχι με ηθικολογίες, αλλά μέσα από ομαδική εργασία στο μάθημα, τη συλλογική οργάνωση της σχολικής ζωής και τη γενικότερη κοινωνική τους δραστηριοποίηση».