«Το κάλεσμα του Πολυτεχνείου έφτασε σαν εγερτήριο σάλπισμα στις καρδιές των νέων. Για αυτό και σύσσωμοι μαθητές του 3ου Γυμνασίου Αρρένων Αμπελοκήπων την Παρασκευή 16/11/1973 έκαναν αποχή από τα μαθήματα και πραγματοποίησαν στη συνέχεια πορεία προς το Πολυτεχνείο». Δύο από τους διοργανωτές και πρωτεργάτες του παράτολμου εκείνου εγχειρήματος, οι Α.Γ. και Χ.Δ. είχαν αφηγηθεί αυτή την εμπειρία στις 17/11/1976 στο «Ρ», απ' όπου και αναδημοσιεύουμε το παρακάτω κείμενο.

«Μόλις κλείστηκαν οι φοιτητές στο Πολυτεχνείο, εμείς δε μείναμε αδιάφοροι. Το "σκάσαμε" από τα φροντιστήρια και παρακολουθούσαμε κάθε τι που γινόταν εκεί. Η διοργάνωση της αποχής έγινε από το τηλέφωνο. Ετσι ο ένας μετά τον άλλο ειδοποιήθηκαν. Η Στ΄ και Ε΄ τάξη ήταν έτοιμες. Φτιάξαμε κι ένα πανό. Η αποχή είχε καταπληκτική επιτυχία. Από τους 800 μαθητές τελικά μόνο 120 - 150 πήγαν για μάθημα. Αργότερα ρωτήσαμε κι αυτούς που έμειναν και μας είπαν ότι για διάφορους λόγους δεν ήρθαν, όχι γιατί δεν ήθελαν να συμπαρασταθούν.

Οι μαθητές των τριών μεγαλύτερων τάξεων συγκεντρωθήκαμε στην παιδική χαρά που βρίσκεται απέναντι από το γήπεδο του Παναθηναϊκού. Από κει περίπου 400 παιδιά κάναμε πορεία προς το Πολυτεχνείο. Απίστευτο, αλλά αληθινό.

Κατά τη διάρκεια της πορείας μας, η συμπαράσταση του κόσμου ήταν συγκινητική. Γυναίκες με τα παιδιά τους έβγαιναν στα παράθυρα και μας χαιρετούσαν.

Οταν φτάσαμε στη Στουρνάρα ανοίξαμε το πανό: "Οι μαθητές του Γ΄ Γυμνασίου μαζί σας" και προχωρήσαμε πιασμένοι σε αλυσίδες φωνάζοντας συνθήματα. Το τι έγινε όταν μας είδαν τα παιδιά που ήταν κλεισμένα μέσα, δεν περιγράφεται.

Χαρά, συγκίνηση, ενθουσιασμός, αγωνιστική έξαρση, όλα αυτά μαζί. Θυμάμαι πολλά παιδιά δάκρυσαν. Μόλις φτάσαμε εκεί μια αντιπροσωπεία από το Γυμνάσιό μας μπήκε μέσα στο Πολυτεχνείο και οι υπόλοιποι έμειναν στον έξω χώρο.

Το Σάββατο 17 Νοέμβρη το σχολείο μας δεν έκανε μάθημα. Τη Δευτέρα 19 Νοέμβρη, είδαμε ότι γύρω από το σχολείο μας είχε μαζευτεί ισχυρή αστυνομική δύναμη, για να προλάβει παρόμοιες εκδηλώσεις με δυναμικά μέτρα. Φυσικά, εμείς δεν τους κάναμε το χατίρι».

«Ψωμί - Παιδεία - Ελευθερία». Ενα από τα πιο γνωστά αιτήματα της εξέγερσης του Πολυτεχνείου, αλλά και συνολικά της αντιδικτατορικής πάλης του ελληνικού λαού. Σήμερα, 30 χρόνια μετά την εξέγερση του Πολυτεχνείου και το ερώτημα παραμένει. Τελικά, εκπληρώθηκε κάτι απ' όλα αυτά και σε ποιο βαθμό;

Ο «Ρ» μιλάει με την Δήμητρα Τσιούνη, τον Ακη Πούλο, μαθητές της Γ΄ Λυκείου και τον Σπύρο Σοφό, μαθητή της Α΄ Λυκείου, και καταγράφει μια διαφορετική πραγματικότητα από αυτή που πλασάρουν τα ΜΜΕ και οι κυβερνητικές εξαγγελίες. Οι τρεις μαθητές αναφέρονται στην «Παιδεία», την «Ελευθερία» και το «Ψωμί» και κάνουν λόγο για την «κακοκαιρία των προσχημάτων», ανατρέποντας με την αλήθεια τους το ένα κυβερνητικό πρόσχημα μετά το άλλο. Μιλούν για το καλοστημένο και καμουφλαρισμένο παραμύθι που βαπτίζει το σημερινό εκπαιδευτικό σύστημα δημόσιο και δωρεάν, τις τέσσερις ώρες εργασίας σε κανονική δουλιά, τις δίκες μαθητών σε πράξεις σωφρονισμού.

«Πώς μπορούμε να μιλάμε για ελευθερία, όταν κάθε χρόνο σύρονται δεκάδες μαθητές σε δίκες, επειδή "τόλμησαν" να κάνουν κατάληψη για να διεκδικήσουν καλύτερη Παιδεία; Απ' την άλλη η επιβολή του μαθητικού κανονισμού στα σχολεία είναι στέρηση ελευθερίας, μας δυσκολεύει τη ζωή. Οχι μόνο γιατί μας υπαγορεύει πώς θα ντυθούμε, αλλά γίνεται και συστηματική προσπάθεια να υποβαθμιστεί η παρέμβαση των μαθητών στη λήψη των αποφάσεων που αφορούν το σχολείο. Είναι ξεκάθαρο ότι ακολουθείται μια τακτική υπονόμευσης και χειραγώγησης», υπογραμμίζει η Δήμητρα.

«Δείγμα έλλειψης δημοκρατίας και ελευθερίας είναι και η δίκη των μελών του ΠΑΜΕ που έγινε πριν λίγο καιρό. Τους έσυραν στα δικαστήρια επειδή διεκδίκησαν τα εργασιακά τους δικαιώματα. Για ποια δημοκρατία μιλάμε, όταν σχεδόν σε κάθε μαθητική πορεία, οι δυνάμεις καταστολής επιτίθενται σε ανήλικα παιδιά ή όταν χτυπούν ναυτεργάτες στο λιμάνι, συνταξιούχους στο δρόμο; Οι απεργίες βγαίνουν η μια μετά την άλλη παράνομες και καταχρηστικές. Τι απ' όλα αυτά είναι δημοκρατία;», ρωτάει ο Σπύρος. Και αναφέρεται στις αποβολές που έχουν μοιραστεί κατά καιρούς σε μαθητές που «τόλμησαν» να συζητήσουν για Δημόσια και Δωρεάν Παιδεία ή να μοιράσουν κάποιο σχετικό φυλλάδιο. «Η διάδοση ιδεών που αφυπνίζουν τους μαθητές απαγορεύονται στο χώρο του σχολείου και χαρακτηρίζονται παράνομες και "προσηλυτισμός"».

Η κουβέντα έρχεται στον αγώνα γνώσης που δίνουν καθημερινά οι μαθητές, στους ταξικούς φραγμούς που υψώνονται, αλλά και στην ποιότητα γνώσης που τους παρέχεται από το σημερινό εκπαιδευτικό σύστημα.

«Η Παιδεία δεν είναι ούτε δημόσια, ούτε δωρεάν. Οι μαθητές τρέχουν όλη μέρα, πανικόβλητοι, από σχολείο σε φροντιστήριο και σε ιδιαίτερα, για να μάθουν μερικά ουσιώδη πράγματα. Οι γονείς μας έχουν το μεγαλύτερο οικονομικό βάρος αυτής της Παιδείας, χρυσοπληρώνοντας τη γνώση. Ακόμη και σε επίπεδο υλικοτεχνικής υποδομής, τα σχολεία βρίσκονται σε πολύ άσχημη κατάσταση είτε από τους σεισμούς, είτε λόγω παλαιότητας των κτιρίων», υπογραμμίζει ο Ακης.

Ενώ ο Σπύρος αναφέρεται στις επιλεκτικές γνώσεις που προσφέρει το σχολείο. «Τα βιβλία, εκτός από κακογραμμένα, θάβουν και αποσιωπούν ολόκληρες ιστορικές ενότητες». «Δεν είναι τυχαίο, συμπληρώνει η Δήμητρα, ότι τόσα χρόνια δεν έχουμε διδαχτεί ποτέ για τους αγώνες του ελληνικού λαού, για παράδειγμα στην περίοδο της Κατοχής. Απ' την άλλη ξοδεύονται πολλά φύλλα, βιβλία ολόκληρα, για τη "χαρά" της ΕΕ, με εγκώμια για την ΟΝΕ. Είναι ξεκάθαρο ότι στο σχολείο δεν υπάρχει καν γνώση, μόνο πληροφορίες, που είμαστε αναγκασμένοι να αποστηθίζουμε για να γράψουμε καλό βαθμό στις εξετάσεις». Και συμπληρώνει: «Αναλύουν τι είναι η απόλυτη φτώχεια, όμως ούτε μια παράγραφος δεν αναφέρεται στα αίτια. Το γεγονός ότι η φτώχεια των λαών απορρέει από το καπιταλιστικό σύστημα, κουκουλώνεται».

Ακόμη και για την εξέγερση του Πολυτεχνείου, υπάρχουν μαθητές που το μόνο που γνωρίζουν είναι ότι «ένα τανκς έσπασε την πόρτα. Δε γνωρίζουν σε ποια περίοδο έγινε, για ποιους λόγους, ποιοι ήταν οι πρωτοπόροι, ποια ήταν η εξέλιξη. Είναι κάτι που γίνεται σκόπιμα, δε θέλουν να γνωρίζουμε ποια ήταν η εξέγερση του Πολυτεχνείου και ποια τα αίτια. Δε θέλουν να αποτελεί σύμβολο αντίστασης και αγώνα, αλλά να το μετατρέψουν σε σχολική γιορτούλα. Το φοβούνται», υπογραμμίζει ο Ακης.

«Οι μαθητές, αλλά και όλος ο ελληνικός λαός πρέπει να καταλάβει ότι το Πολυτεχνείο είναι επίκαιρο και δεν έχουν εκπληρωθεί τα αιτήματά του. Βέβαια, το σχολείο δε θέλει να οξύνει την κριτική ικανότητα των μαθητών. Κάτι τέτοιο θα ήταν επικίνδυνο γι' αυτούς. Τα πράγματα είναι ακίνδυνα όταν οι νέοι χειραγωγούνται κι απλά "μασάνε" αυτά που τους προσφέρεις», συμπληρώνει η Δήμητρα.

Ομως και το αίτημα για «ψωμί» παραμένει επίκαιρο, «ίσως με ένα διαφορετικό τρόπο. Η ανεργία χτυπάει κόκκινο. Η ακρίβεια είναι μεγάλη, οι μισθοί μένουν ίδιοι, υπάρχει έλλειψη θέσεων εργασίας, οι πολυεθνικές κλείνουν το ένα μαγαζί μετά το άλλο. Η φτώχεια μαστίζει και πρέπει να πληρώσεις για να μορφωθείς, για την υγεία σου», λέει η Δήμητρα.

«Βέβαια, προσπαθούν να μας μπερδέψουν και να ρίξουν στάχτη στα μάτια με την απασχολησιμότητα. Ποιος ζει δουλεύοντας μερικές ώρες την εβδομάδα; Κι όμως αυτός δε θεωρείται άνεργος. Μας "δουλεύουν" ότι όλα είναι ωραία. Ακόμη και για τους γονείς μας είναι πολύ δύσκολα τα πράγματα με τα φροντιστήρια, τα βιβλία. Δεν είναι εύκολο να έχεις παιδιά σήμερα, γιατί δεν υπάρχουν λεφτά», λέει ο Σπύρος.

«Η κατάσταση είναι άσχημη για όλους. Υπάρχει όμως τρόπος να ανατραπεί αυτή η κατάσταση με καθημερινούς αγώνες, στους χώρους εργασίας, τα Πανεπιστήμια, τα σχολεία. Πρέπει να διεκδικήσουμε αυτά που μας ανήκουν και όχι να αρκεστούμε σε αυτά που μας δίνουν, τα οποία είναι ελάχιστα μπροστά στις ανάγκες μας. Είναι η μόνη λύση που έχουμε», λέει ο Ακης.

Και η Δήμητρα συμπληρώνει: «Χρειάζεται πάλη μαζική, είναι απαραίτητη η συγκρότηση ενός κοινού μετώπου πάλης. Να συνειδητοποιήσουν όσοι κατέβηκαν στις διαδηλώσεις κατά του πολέμου ότι ο πόλεμος δεν είναι ανεξάρτητος με το αν θα έχεις να πληρώσεις το φροντιστήριο. Να βάλουμε στους νέους ανθρώπους το "μικρόβιο" να σκέφτονται, να τους φέρουμε πιο σωστά στην ουσιαστική γνώση. Τότε θα καταλάβουν ότι με αγώνες, ενότητα και αυτοθυσία πάντα κερδίζουμε».

Στα επίκαιρα μηνύματα του Πολυτεχνείου, την πάλη ενάντια στον ιμπεριαλισμό, για τη λαϊκή ευημερία που συνδέεται με την κατάκτηση της εξουσίας από το λαό, επικεντρώθηκε η σεμνή τελετή που πραγματοποίησε η ΟΒ «Ριζοσπάστη» της ΚΝΕ με τη συμμετοχή των εργαζομένων στα γραφεία της εφημερίδας μας. Στην εκδήλωση, παρουσιάστηκε ντοκουμέντο της ολλανδικής τηλεόρασης από τις μέρες της εξέγερσης.

Μετά το καλοκαίρι του 1973, κατά το οποίο άρχισαν έντονα να φαίνονται τα σημάδια της οικονομικής κρίσης με το φούντωμα του πληθωρισμού και της ακρίβειας, με την έναρξη της ακαδημαϊκής χρονιάς βρίσκονται σε έξαρση οι αγώνες των φοιτητών, οι οποίοι κορυφώνονται το Νοέμβρη: Από την 1η Νοέμβρη συνεχίζεται για δεύτερο δεκαπενθήμερο η απεργία της Γεωπονικής, με τη συμπαράσταση των φοιτητών του Πολυτεχνείου. Στις 7 Νοέμβρη οι αγρονομοτοπογράφοι και οι χημικοί μηχανικοί του Πολυτεχνείου σε συγκέντρωσή τους διακηρύσσουν τα αιτήματα του φοιτητικού κινήματος και αποφασίζουν εκλογές για τις 27 Νοέμβρη. Στις 8-12 Νοέμβρη 1.500 περίπου φοιτητές της Ιατρικής κάνουν μαχητική συγκέντρωση στο Γουδί. Εξακόσιοι φοιτητές πραγματοποιούν μαχητική συγκέντρωση στην Πάτρα. Οι φοιτητές της Γεωπονικής αποφασίζουν να συνεχίσουν την αποχή. Στην Πάντειο και την Οδοντιατρική, εξαναγκάζονται σε παραιτήσεις τα διορισμένα ΔΣ. Οι κινητοποιήσεις είναι συνεχείς.

Η χούντα επιχειρεί έναν ακόμη ελιγμό, αλλά και απόπειρα εκβιασμού. Στις 13 Νοέμβρη, ο υπουργός Παιδείας Σιφναίος πηγαίνει στο Πολυτεχνείο και προσπαθεί να πείσει τις Επιτροπές Αγώνα των 5 σχολών ότι δεν πρέπει να ζητάνε φοιτητικές εκλογές πριν τις βουλευτικές, γιατί αυτό επιβάλλουν «εθνικοί λόγοι». Στην πραγματικότητα, εκβιάζει, λέγοντας ότι έχει το νομοσχέδιο για τις φοιτητικές εκλογές στην τσέπη και αν οι φοιτητές δεν το δεχτούν, είναι άμεσος ο κίνδυνος αιματοχυσίας.

Την Τετάρτη 14 Νοέμβρη 1973 πραγματοποιούνται γενικές συνελεύσεις των φοιτητών, προκειμένου να απαντήσουν. Το πρωί της Τετάρτης πραγματοποιείται συγκέντρωση στην αυλή του ΕΜΠ για να πειστεί η Σύγκλητος να δώσει την άδεια να πραγματοποιηθούν οι ορισμένες για το μεσημέρι γενικές συνελεύσεις. Την ώρα της συγκέντρωσης, συνεδριάζουν οι επιτροπές των πέντε σχολών του Πολυτεχνείου για να συζητήσουν την κοινή πρόταση που θα κατέβει στις γενικές συνελεύσεις. Παράλληλα, στη Νομική πραγματοποιείται παμφοιτητική συγκέντρωση για να καθοριστεί η στάση αντιμετώπισης της πρόκλησης Σιφναίου. Το μεσημέρι της Τετάρτης, αρχίζουν στο Πολυτεχνείο οι γενικές συνελεύσεις, ενώ στο προαύλιο οι φοιτητές συνεχίζουν τη συγκέντρωσή τους, φωνάζοντας αντιδικτατορικά συνθήματα. Η Αστυνομία περικυκλώνει το κτίριο και οι φοιτητές απαντούν, πετώντας νεράντζια. Τα νέα φτάνουν στη Νομική και οι συγκεντρωμένοι εκεί φοιτητές αποφασίζουν να κατέβουν στο Πολυτεχνείο. Στην Κάνιγγος και τη Στουρνάρη συγκρούονται με την Αστυνομία που έχει αποκλείσει την πρόσβαση στο Πολυτεχνείο. Οι περισσότεροι σπάνε τον αστυνομικό κλοιό και μπαίνουν στο Πολυτεχνείο, ενώ οι υπόλοιποι διαδηλώνουν στην Ακαδημίας και την Ομόνοια.

Το απόγευμα, όταν τελειώνουν οι γενικές συνελεύσεις, αρχίζει να συζητιέται η παραμονή στο χώρο του Πολυτεχνείου το βράδυ της Τετάρτης, ενώ κόσμος έχει ήδη μαζευτεί στους δρόμους γύρω από το Ιδρυμα. Οταν πια έγινε καθαρό ότι οι φοιτητές θα μείνουν μέσα στο Πολυτεχνείο, με πρωτοβουλία της ΚΝΕ και της Αντι-ΕΦΕΕ, συγκροτείται η πρώτη Συντονιστική Επιτροπή Αγώνα, οργανώνονται οι εκπομπές στα μεγάφωνα, ο σταθμός, η σίτιση, η περιφρούρηση κλπ.