«Αυτή η ταινία είναι ακατάλληλη» του Κέρμπι Ντικ

Τέλος πάντων! Η ζωή συνεχίζεται μέσα σε αντιφάσεις! Το ντοκιμαντέρ του Κέρμπι Ντικ, «Αυτή η ταινία είναι Ακατάλληλη», τραβάει, διστακτικά και ανολοκλήρωτα είναι αλήθεια, την κουρτίνα πίσω από την οποία κρύβονται η υποκρισία και ο μηχανισμός λογοκρισίας στην Αμερική. Κουρτίνα τραβάει και η Ζιλί Ντελπί με την ταινία της «2 Μέρες στο Παρίσι», προσπαθώντας, στιγμές στιγμές με επιτυχία, να αποκαλύψει το γαλλικό μικροαστισμό. Από κοντά και ο Γερμανός Σεμπάστιαν Σίπερ («Ο Δικός μου Φίλος»), που εναποθέτει όλες τις ελπίδες του στη φιλία!

Μετά τις τρεις παραπάνω κριτικές συμπαθητικές απόπειρες έρχονται τρία θρίλερ να μας επαναφέρουν στην τάξη! Ο Μάικ Μπάρκερ με την καλογυρισμένη και σφιχτοδεμένη ταινία του «Ενας Αγνωστος Ανάμεσά Μας», μας διδάσκει οφθαλμόν αντί οφθαλμού! Πιο συγκρατημένος ο Βάι Κέουνγκ Λάου, με «Το Ποίμνιό» του, προσπαθεί να μας εξηγήσει πώς ένας άνθρωπος που κυνηγάει το έγκλημα κινδυνεύει, τελικά, να απορροφηθεί από αυτό! Και, τέλος, ο Μάνουελ Πράνταλ, με το «Ενοχο Μυστικό», μας διηγείται μιαν ιστορία αγάπης και εγκλήματος!

«Το ποίμνιο» του Βάι Κέουνγκ Λάου

Ας ξεκινήσουμε με τη φωτογραφία του δικού μας, διεθνή πια, Γιώργου Αρβανίτη. Οι εικόνες του, ιδιαίτερα αυτές στη θάλασσα, είναι μοναδικές! Αλλά και οι υπόλοιπες, τόσο οι εσωτερικές όσο και οι εξωτερικές, είναι ατμοσφαιρικές και βοήθησαν πολύ στο κλειστοφοβικό κλίμα της ταινίας.

Και περνάμε στο σενάριο. Αν δεχτείς το αυθαίρετο της υπόθεσης και πεις ότι αυτά που συμβαίνουν στην οθόνη μπορούν, έστω και ένα στα εκατό εκατομμύρια, να συμβούν και στη ζωή, τότε έχουμε μια σφιχτοδεμένη και πολυεπίπεδη ιστορία. Μια γυναίκα δολοφονείται. Ο άντρας της ορκίζεται εκδίκηση. Εκδίκηση που αν δεν πάρει δε θα ησυχάσει. Μια άλλη νέα γυναίκα που τον αγαπάει βλέπει πως ποτέ δε θα της αφοσιωθεί, αν πρώτα δεν ολοκληρώσει την εκδίκησή του. Ο δολοφόνος, ωστόσο, δε βρίσκεται. Η νέα γυναίκα «φτιάχνει» έναν δολοφόνο, ο οποίος μοιάζει στον πραγματικό (είναι και αυτός ταξιτζής και είναι και αυτός βίαιος). Τον «φτιάχνει» και τον ρίχνει στα πόδια του εραστή της...

Τα υπόλοιπα στην οθόνη! Σημασία έχει πως και εδώ οι στόχοι, δυστυχώς, είναι το ταμείο. Με αποτέλεσμα οι χαρακτήρες - και η συμπεριφορά τους - να είναι τελείως επιφανειακοί. Ετσι, δε συμπάσχεις. Απλώς, παρακολουθείς, και σε αρκετά κομμάτια της ταινίας παρακολουθείς αδιάφορα, τα διαδραματιζόμενα.

Θα επαναλάβουμε μονότονα και εδώ πως ενώ υπάρχει η μαγιά, τα πράγματα, δυστυχώς, δεν προχώρησαν! Η σχέση της νέας γυναίκας με το «θύμα», για παράδειγμα, παρουσιάζει πολύ μεγάλο δραματουργικό ενδιαφέρον. Μόνον αυτή η σχέση θα μπορούσε να αποτελέσει θαυμάσιο υλικό για μια ψυχολογική ταινία! Επίσης, μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζει και το περιβάλλον μέσα στο οποίο κινούνται οι ήρωες (λούμπεν στοιχεία και περιθώριο της Νέας Υόρκης). Τα οποία υπάρχουν εκεί, τα βλέπουμε, αλλά ασχολίαστα! Ολα αυτά όμως, όπως και κάθε άλλο καλό στοιχείο, έμειναν αναξιοποίητα, με αποτέλεσμα, ενώ υπάρχει ανθρώπινος κόπος στην κατασκευή η ταινία δε δικαιώνεται καλλιτεχνικά. Ο θεατής παρακολουθεί μιαν ακόμα ρηχή περιπέτεια!

Παίζουν: Χάρβεϊ Καϊτέλ, Εμανουέλ Μπεάρ, Νόρμαν Ρίντους.

Και ο κύκλος των χαμένων ταινιών, των χαμένων ευκαιριών, συνεχίζεται! Οπως και στην ταινία «Ενας Αγνωστος Ανάμεσά μας», έτσι και εδώ, οι δημιουργοί του «Ποιμνίου», είχαν στα χέρια τους ένα θαυμάσιο θέμα και, κινούμενοι από το κέρδος, το άφησαν να πέσει στο έδαφος και να χαθεί!

Ενας ώριμος αξιωματικός, ο οποίος ασχολείται με τη διαλεύκανση σοβαρών εγκλημάτων, σιγά σιγά εξομοιώνεται με τους εγκληματίες! Ο σκοπός του να πιαστεί το έγκλημα, και να πληρώσει δικαστικά ο εγκληματίας, τον μεταβάλλει από συνετό άνθρωπο του νόμου, σε αυταρχικό και βίαιο. Τον τρελαίνει!

Ε, και αυτό το θέμα χάθηκε! Μπήκε μπροστά η απλοϊκή περιπέτεια, η οποία και έφαγε κάθε σοβαρότητα! Στο τέλος, έχουμε ένα ακόμα αστυνομικό θρίλερ. Μια ακόμα αστυνομική ταινία. Η οποία, όσο και να παρακολουθείται με ενδιαφέρον, δεν αφήνει τίποτα στο θεατή. Ο οποίος βγαίνει από την αίθουσα ανικανοποίητος!

Κρίμα! Γιατί και εδώ υπήρχαν οι προϋποθέσεις. Πέρα από το πράγματι ενδιαφέρον θέμα, είχαμε και εδώ καλούς και γνωστούς πρωταγωνιστές, καλή φωτογραφία, ενδιαφέρον μοντάζ και καλή ατμόσφαιρα. Ολα αυτά, βέβαια, θυσιάστηκαν στο βωμό του εισιτηρίου. Κάποιοι αποφάσισαν πως οι θεατές δεν μπορούν να σκεφτούν, δεν μπορούν να δουν μια ταινία με πιο σύνθετες ιστορίες, με πιο πολύπλοκα συναισθήματα. Αυτή είναι η γνώμη τους για τους θεατές. Στο χέρι των θεατών είναι να τους τιμωρήσουν για την ασέβεια!

Παίζουν: Ρίτσαρντ Γκιρ, Κλερ Ντέινς, Αρβιλ Λάβιν.

Η οικονομικά υγιέστατη ενωμένη Γερμανία, η δασκάλα της ΕΕ, το κράτος αρχηγός της Ενωμένης Ευρώπης, ενώ φαντάζει ευτυχισμένη, είναι χωμένη μέχρι τα γόνατα στην απελπισία. Η ταινία του Σεμπάστιαν Σίπερ «Ο Δικός μου Φίλος» πρέπει να εκληφθεί σαν μια κραυγή απόγνωσης. Οι άνθρωποι, ζώντας για να θρέψουν την τεχνολογία, έχουν αποξενωθεί από τις ανθρώπινες αξίες. Η μόνη σωτηρία, σύμφωνα με τον σκηνοθέτη, είναι η επιστροφή στις «ρίζες». Στη φιλία!..

Δυο νεαρά άτομα, τελείως διαφορετικοί χαρακτήρες, τους ανταμώνει τυχαία η ζωή. Ο ένας, παιδί της τεχνολογίας, γιάπης του κερατά, πιάνει δουλιά σε ένα γκαράζ, που παραλαμβάνει και παραδίδει σε πελάτες ακριβά αυτοκίνητα. Εκεί θα συναντήσει τον αυθεντικό Γερμανό. Τον προλετάριο. Οι δυο τους, κυρίως χάρη στη γνησιότητα του προλετάριου, και αφού η σχέση τους θα περάσει διά πυρός και σιδήρου, φτάνουν στην τέλεια σχέση. Στη φιλία.

Δεν πρόκειται, βέβαια, για μεγάλη ταινία. Ομως, ακριβώς για το ανθρώπινο μήνυμά της, είναι φιλική προς τον άνθρωπο! Επιπλέον έχει δυο θαυμάσιους νέους ηθοποιούς. Καλή φωτογραφία και ενδιαφέρουσα ατμόσφαιρα. Συγκρινόμενη, δε, με τα διάφορα νεογερμανικά κινηματογραφικά έργα, τα περισσότερα από τα οποία είναι πνιγμένα στις ενοχές και στις ανασφάλειες, «Ο Δικός Μου Φίλος» μοιάζει και είναι όαση!

Παίζουν: Ντάνιελ Μπρουλ, Γιούργκεν Βόγκελ (έπαιζαν μαζί στο «Good By Lenin»), Πίτερ Κουρθ, Αλεξάντερ Σπεκ, κ.ά.

Λυπάμαι, που δεν μπορώ να γράψω περισσότερα για την υπόθεση. Δεν πρέπει να «προδοθεί» η ιστορία, η οποία, μέχρι και το τέλος, είναι γεμάτη ανατροπές! Αυτό, βέβαια, δε θα με εμποδίσει να πω πως ο σκηνοθέτης της ταινίας έπεσε θύμα της περιπέτειας, αδιαφορώντας για την ψυχολογία. Αδιαφορώντας για την πολύ ενδιαφέρουσα περίπτωση ενός ευτυχισμένου ζευγαριού, που, κάτω από δύσκολες συνθήκες, αυτοαποκαλύπτεται, αυτοαναιρείται και, τελικά, δείχνει το πραγματικό πρόσωπό του. Αντιλαμβάνεστε τι υλικό έχει χαθεί! Πώς ο άνθρωπος μεταβάλλεται από τις συνθήκες! Πώς γίνεται «άλλος» άνθρωπος! Αλλά και πώς - και πόσο - διαφορετικά αντιδρά ο ένας άνθρωπος από τον άλλον!

Αυτή η ταινία, βέβαια, δε γυρίστηκε ποτέ! Γιατί οι δημιουργοί τού «Ενας Αγνωστος Ανάμεσά Μας» είχαν άλλα ενδιαφέροντα και άλλες προτεραιότητες! Στη θέση της έγινε ένα ακόμα θρίλερ. Ενα ακόμα θρίλερ που στοχεύει στο εισιτήριο. Και ακριβώς γιατί είναι φθηνές οι προθέσεις του, έχουμε και φθηνό κινηματογραφικό αποτέλεσμα. Εχουμε μια περιπέτεια και τίποτα περισσότερο.

Παίζουν: Πιρς Μπρόσναν, Μαρία Μπέλο, Τζέραρντ Μπάτλερ, Κλοντέτ Μινκ.

Η σκηνοθέτις της ταινίας, Ζιλί Ντελπί, η οποία πρωταγωνιστεί και στην ταινία, ήρθε σε επαφή με τον κινηματογράφο σε ηλικία μόλις 14 ετών, παίζοντας στην ταινία του Γκοντάρ, «Detective». Από τότε έπαιξε σε περισσότερες από πενήντα ταινίες συνεργαζόμενη με σπάνιους σκηνοθέτες (Κισλόφσκι, Ταβερνιέ, Τζάρμους, Λινκλέιτερ, Καουρισμάκι, κ.ά.). Στο μεταξύ, σπούδασε κινηματογράφο στην Αμερική. Επίσης, έγραψε σενάρια (υποψήφια για όσκαρ «Πριν το Ηλιοβασίλεμα) και γύρισε σαν σκηνοθέτις επτά μεγάλου μήκους ταινίες! Καθώς καταλαβαίνετε, έχουμε να κάνουμε με μια γυναίκα «θαύμα» (πώς λέμε παιδί θαύμα)!

Ας αφήσουμε τα αστεία. Η κυρία Ντελπί έχει κοινωνική παρατηρητικότητα! Στην ταινία της «2 Μέρες στο Παρίσι», βλέπουμε μια τοιχογραφία της μικροαστικής Γαλλίας. Κυρίως της καλλιτεχνικής μικροαστικής Γαλλίας. Για την ακρίβεια, βλέπουμε όλον αυτόν το συρφετό που, με το πρόσχημα την καλλιτεχνική του ιδιότητα, σκορπιέται και καταναλώνεται σε εφήμερους και κενούς έρωτες, σε βαρετά πάρτι και σε άδεια βράδια! Το καλλιτεχνικό έργο που παράγει είναι, φυσικά, για τα σκουπίδια!

Η παρατηρητικότητα της Ζιλί Ντελπί, δυστυχώς, δεν ντύνεται και με εξηγήσεις. Η ταινία της περιορίζεται στην καταγραφή. Αυτή και ο Αμερικανός φίλος της φτάνουν από την Αμερική στην πατρίδα της το Παρίσι. Εκεί ο μπρούτος και «αθώος» Αμερικανός έρχεται πρόσωπο με πρόσωπο με αυτό που αγωνίζεται να γίνει η Αμερική. Αυτό που ο Γούντι Αλεν χτυπάει στις ταινίες του. Ερχεται πρόσωπο με πρόσωπο με το μικροαστισμό. Με το γαλλικό μικροαστισμό. Σαν να λέμε με τα Ιμαλάια του μικροαστισμού!

Παρότι η ταινία κυλάει, γενικά, αργά, το ένα επεισόδιο διαδέχεται το άλλο. Ο θεατής γελάει, κυρίως, με τους διαλόγους. Αλλά και με τις καταστάσεις. Οι μικροαστοί είναι, σίγουρα, για γέλια. Και, ενίοτε, βέβαια, για κλάματα! Καθώς δεν μπορούν να διαχειριστούν την άνοστη ζωή τους. Ιδιαίτερα όταν μπερδεύεται άσχημα από τις ανοησίες τους.

Η κυρία Ντελπί, διανοούμενη μικροαστή, όπως δείχνει και η ίδια, νιώθει υποχρεωμένη να ρίξει και μερικές αντιαμερικανικές, μερικές αντιπολεμικές και μερικές αντιρατσιστικές πιστολιές στον αέρα. Επίσης, πώς θα γινόταν αλλιώς, κάνει και μερικά φεμινιστικά σχόλια. Με άλλα λόγια, η ταινία της έχει όλες τις αρετές - και όλα τα ελαττώματα - της μικροαστικής τέχνης. Εκεί που λες πως θα γίνει αποκαλυπτική, ξανακλείνεται στο καβούκι της.

Παρ' όλα αυτά είναι (μικροαστικά) πνευματώδης. Δεν απογοητεύει, χωρίς όμως και να χορταίνει τον θεατή. Δεν την αποκλείεις, χωρίς όμως και να πάθεις αν δεν τη δεις. Αν δεν είχαμε εκλογές, ίσως!.. Από την άλλη, ποτέ δεν κάνει κακό να βλέπουμε πράγματα που, οπωσδήποτε, πρέπει να αποφύγουμε!

Παίζουν: Ζιλί Ντελπί, Ανταμ Γκόλντμπεργκ, Ντάνιελ Μπρουλ, Αλμπερτ Ντελπί, Μαρί Πιλέτ, κ.ά.

Δεν ξέρω αν βλέποντας το ντοκιμαντέρ του Κέρμπι Ντικ, «Αυτή η ταινία είναι ακατάλληλη»,θα γίνετε σοφότεροι. Σίγουρα, πάντως, θα συμπληρώσετε τις γνώσεις σας για τη δημοκρατία, την ελευθερία και το ανεμπόδιστο της καλλιτεχνικής έκφρασης στην Αμερική!.. Αξίες που με τόσο πάθος προπαγανδίζονται! Αρχές κάτω από τη σημαία των οποίων έγιναν -και γίνονται- ακατονόμαστα εγκλήματα και ανοιχτές πολιτικές και οικονομικές επεμβάσεις σε τρίτες χώρες.

Τα έξι μεγαλύτερα κινηματογραφικά studio της Αμερικής, λειτουργώντας σαν κράτος, δίπλα και πάνω από το κράτος (παρακράτος), έστησαν κρυφά μια σκοτεινή λογοκριτική επιτροπή (κανένας δε γνωρίζει τα ονόματα των λογοκριτών, ούτε βέβαια αυτών που τους ενοικίασαν). Η επιτροπή αυτή (Επιτροπή Χαρακτηρισμού Κινηματογραφικών Εργων) υπό την καθοδήγηση ενός αποδεκτού και από τα δυο κόμματα του αμερικάνικου δικομματισμού (Ρεπουμπλικάνοι - Δημοκρατικοί) παράγοντα, του Τζακ Βαλέντι, αυθαίρετα και αυταρχικά, για χρόνια πολλά (μέχρι ακόμα και σήμερα), δεν άφηνε -και δεν αφήνει- καμία καθαρή κινηματογραφική φωνή να ακουστεί! Αλλοτε απαγορεύοντας τελείως ταινίες και άλλοτε χαρακτηρίζοντάς τες «ακατάλληλες για ανηλίκους», κόβοντάς τους έτσι μεγάλο αριθμό εισιτηρίων! (οικονομική λογοκρισία).

Ολο αυτό το σφαγείο της καλλιτεχνικής έκφρασης στη... μητέρα της «ελευθερίας» Αμερική, λειτουργεί βάσει νόμου και με τη σύμφωνη γνώμη και των δυο κομμάτων. Ηδη από το 1929, μέσα στη μεγάλη οικονομική κρίση, η αμερικανική κυβέρνηση ήρθε σε συμφωνία με τους Αμερικανούς παραγωγούς κινηματογραφικών έργων και συμφώνησαν στο γνωστό φασιστικό τρίπτυχο: πατρίς, θρησκεία, οικογένεια. Συμφώνησαν τα κινηματογραφικά έργα τους να προωθούν το φιλοσοφικό και πολιτικό νόημα του τρίπτυχου. Μια συμφωνία που τήρησαν σαν κόρη οφθαλμού όλες οι αμερικανικές κυβερνήσεις και όλοι οι επίσημοι Αμερικανοί παραγωγοί!

Αυτό το άθλιο και αντιπνευματικό τρίπτυχο στάθηκε η αφορμή για να απομακρυνθεί ο κινηματογράφος από τα πραγματικά προβλήματα της κοινωνίας και παράλληλα να διοργανωθεί το μεγαλύτερο κυνήγι μαγισσών που γνώρισε ο κόσμος. Πικρό δείγμα αυτού του κυνηγιού ήταν και η εξοντωτική Μαύρη Λίστα. Η πνευματική και σωματική εξόντωση εκατοντάδων προοδευτικών, κυρίως κομμουνιστών, καλλιτεχνών. Μια από τις χειρότερες σελίδες που γνώρισε ο πολιτισμένος κόσμος!

Στην ουσία όλα τα λογοκριτικά μέτρα που πήρε το αμερικανικό κράτος σε βάρος των δημιουργών και των καλλιτεχνικών έργων τους, ενώ διατυμπάνιζαν ότι ήταν ηθικά, ήταν καθαρά πολιτικά. Βέβαια, όταν οι συνθήκες δεν το επέτρεπαν, τα μέτρα καλύπτονταν πίσω από το μανδύα της ηθικής. Πίσω από την προστασία των ανηλίκων. Πίσω από τα αμερικανικά ιδεώδη!

Ομως, και εδώ ακόμα, λειτουργούσαν δυο μέτρα και δυο σταθμά! Αλλα ήταν τα ηθικά κριτήρια για τις ταινίες των γνωστών (έξι) studio και άλλα των ανεξάρτητων παραγωγών! Των παραγωγών, δηλαδή, που δεν υπέκυπταν στις απαιτήσεις των γνωστών studio και επέμεναν να κάνουν τις ταινίες τους με τα δικά τους μέσα και τους δικούς τους κανόνες!

Οι επίσημοι παραγωγοί, οι άνθρωποι που είχαν συμφωνήσει με το επίσημο κράτος στο γνωστό φασιστικό τρίπτυχο (πατρίς, θρησκεία, οικογένεια), το μεγάλο κινηματογραφικό κεφάλαιο δηλαδή, που, στη συνέχεια, πήρε στα χέρια του και το ραδιόφωνο, και την τηλεόραση και τον γραπτό τύπο, όλο το φάσμα της ηχητικής, οπτικής και τυπωμένης προπαγάνδας, με την ανοχή της πολιτείας, έφτιαξε, από κοινού με το κράτος, τη λογοκριτική επιτροπή, η οποία ανέλαβε να τιθασεύσει τους ανεξαρτήτους παραγωγούς. Να τους φέρει στα δόντια του ή να τους εξοντώσει.

Αυτό, πάνω κάτω, είναι το θέμα της ταινίας του Κέρμπι Ντικ. Ο λογοκριτικός μηχανισμός της Αμερικής. Η ταινία, βέβαια, δεν ανοίγεται σε πολιτικά ζητήματα. Απλώς καταγγέλλει. Και μάλιστα με, κατά κάποιον τρόπο, «απαλλακτικό» χιούμορ. Με την «αθωωτική» μέθοδο της φιλελεύθερης καταγγελίας! Ονομάζει δηλαδή τον υπεύθυνο, χωρίς να αποκαλύπτει τον κυρίως υπεύθυνο! Αυτό, δυστυχώς, είναι δική σας δουλιά. Πρέπει εσείς, βλέποντας την ταινία, να φτάσετε στην ουσία. Η οποία είναι πολυσύνθετη και πολυεπίπεδη. Εσείς, δηλαδή, πρέπει να δείτε, μέσα από τις γραμμές της οθόνης, ότι από τη μια έχουμε την πολιτική λογοκρισία, η οποία είναι αναπόσπαστο μέρος του καπιταλιστικού κρατικού μηχανισμού και από την άλλη, την οικονομική εξαθλίωση του μικρότερου κεφαλαίου για να υποκύψει και να παραδοθεί στο μεγαλύτερο. (Και αυτό, επίσης, είναι καπιταλιστικός νόμος).

Το ενδιαφέρον είναι, πως όλο αυτό το «παιχνίδι» γίνεται στο όνομα της ηθικής και της προστασίας των ανηλίκων. Τέτοια υποκρισία! Γίνεται στο όνομα των «ελεύθερων» επιλογών του καπιταλισμού. Γίνεται στο όνομα της «κραταιάς» και «σπουδαίας» Αμερικής, η οποία, στην πραγματικότητα, τρέμει την καλλιτεχνική ελευθερία, την καλλιτεχνική αλήθεια! Πάντως, παρ' όλους τους δισταγμούς του δημιουργού της, η ταινία, με τη δική σας εμβάθυνση, είναι, μπορεί να γίνει, πολύ χρήσιμη. Γιατί βοηθάει στην αποκάλυψη της αλήθειας. Βοηθάει στη διαμόρφωση της κοινής γνώμης για την πραγματική Αμερική.

Εμφανίζονται: σκηνοθέτες, παραγωγοί, ηθοποιοί, σεναριογράφοι, λογοκριτές και λογοκριμένοι!