Τιμάμε τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που επιδείχθηκαν, τη μαζική λαϊκή οργάνωση, την πρωτοβουλία και αυτενέργεια, τη συλλογικότητα, την αλληλεγγύη, την ετοιμότητα πολιτικής επαγρύπνησης, σε έναν αγώνα που πρωταγωνιστή είχε τα πιο διαλεχτά παιδιά της εργατικής τάξης, το ΚΚΕ. Δεν ήταν μόνο οι μαχόμενοι με τα όπλα που έλαμψαν, ήταν και οι άμαχοι που στήριζαν τους μαχητές, ήταν έτοιμοι να αναπληρώσουν τους νεκρούς και τραυματισμένους, σε πολλές συνοικίες της Αθήνας και του Πειραιά.

Ο αγώνας δεν είχε νικηφόρα έκβαση, λόγω του ετεροβαρούς συσχετισμού δυνάμεων, με τις πιο λυσσαλέες αντικομμουνιστικές ελληνικές αστικές δυνάμεις από κοινού με τα αγγλικά στρατεύματα. Ομως, δεν ήταν ένας χαμένος και άσκοπος αγώνας.

Ορισμένοι, προ πολλού ηττημένοι ιδεολογικά και ψυχολογικά, αναγνωρίζουν σε μερικές περιπτώσεις το λαϊκό ηρωισμό του Δεκέμβρη, θεωρούν, όμως, δικαιωμένο μόνο τον αγώνα που διεξάγεται, έχοντας από πριν την ασφάλεια της σίγουρης νίκης.

Οι ταξικοί αγώνες, και μάλιστα σε κορυφαίες στιγμές, όπως είναι ο ιμπεριαλιστικός πόλεμος, η επαναστατική κατάσταση, δεν δίνονται ποτέ έχοντας εξασφαλισμένη τη νίκη. Η αντεπίθεση είναι τότε υποχρεωτική, αυτή βγάζει στην επιφάνεια τον πραγματικό συσχετισμό δυνάμεων. Αλίμονο στην εργατική τάξη και το Κομμουνιστικό Κόμμα, αν, στο όνομα των δυσκολιών, προτιμήσουν να κρύψουν το κεφάλι στην άμμο, να παραιτηθούν από κάθε προσπάθεια, πολύ περισσότερο όταν προκαλούνται από τον αντίπαλο, μόνο και μόνο γιατί δεν έχουν προκαταβολικά εξασφαλίσει τη νίκη.

Σκεφτείτε πώς θα ήταν τα πράγματα στην Ελλάδα, αν το Δεκέμβρη του 1944 το ΚΚΕ δε διάλεγε το δρόμο του αγώνα απέναντι στον ελληνοαγγλικό ταξικό αντίπαλο που ήθελε να τσακίσει το ΕΑΜ, το ΚΚΕ, να εξαφανίσει τους κομμουνιστές. Θα έμοιαζε σαν να έβαζε στο περιθώριο εθελοντικά, σαν να απαρνιόταν την αντίσταση '41 - '45, που υμνήθηκε κυριολεκτικά και έξω από τα σύνορα της Ελλάδας. Ισως, δε θα ερχόταν ποτέ η αναγνώρισή της, όταν η ίδια δε θα είχε προσπαθήσει να υπερασπίσει την προσφορά της.

Απέναντι στο ΕΑΜ και τον ΕΛΑΣ σε όλη τη διάρκεια του τετραετούς πολέμου, ήταν η Αγγλία με τις στρατιωτικές της δυνάμεις, που στήριζαν και ενίσχυαν τον ΕΔΕΣ εναντίον του ΕΛΑΣ, τα εθνικιστικά τμήματα που ίδρυαν οι ελληνικές κυβερνήσεις και τα τάγματα Ασφαλείας, τα οποία συγκροτήθηκαν με τη βοήθεια της Βρετανίας.

Ο ηρωικός Δεκέμβρης ήταν αναπόφευκτος. Εξέφραζε τη συνέχιση της ασίγαστης ταξικής πάλης που προϋπήρχε στη διάρκεια του πολέμου και κρυβόταν πίσω από τις φλόγες του, όσο βέβαια ήταν δυνατόν να κρυφτεί.

Ενα πρώτο συμπέρασμα που βγαίνει δεν αφορά αυτά καθαυτά τα γεγονότα που ξεκίνησαν στις 3 και 4 Δεκέμβρη, αλλά την προηγούμενη περίοδο της ΕΑΜικής ένοπλης πάλης στα χρόνια 1941 - 1944, το ζήτημα ποια στρατηγική πρέπει να χαράξει το Κομμουνιστικό Κόμμα στις συνθήκες του ιμπεριαλιστικού πολέμου κατά τη διάρκεια και με τη λήξη του. Είναι γνωστό, ότι επανειλημμένα το ΚΚΕ, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, έχει αναγνωρίσει την ευθύνη του, καθώς δεν κατάφερε να αντιμετωπίσει τον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα σε διαλεκτική σχέση με την κατάκτηση της εργατικής εξουσίας. Αυτονομήθηκε η πάλη κατά του κατακτητή, που ήταν ηρωική και απαράμιλλη, από την πάλη για την ήττα της αστικής τάξης και των συμμάχων της, με επακόλουθο τις συμφωνίες του Λιβάνου και της Καζέρτας, στη συνέχεια με τη συμμετοχή στην κυβέρνηση της «εθνικής ενότητας», μια διαδικασία που έφερε τελικά την ακόμα πιο ετεροβαρή συμφωνία, της Βάρκιζας.

Το πρόβλημα δεν αφορούσε αποκλειστικά το ΚΚΕ, αλλά τη στρατηγική συνολικά του διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος πριν και κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Το 1941 προστέθηκε ένας σημαντικός αρνητικός κρίκος, όταν έγινε αλλαγή της σωστής εκτίμησης για το χαρακτήρα του πολέμου ως ιμπεριαλιστικού - και από τις δύο πλευρές των καπιταλιστικών κρατών - με τη θέση ότι αυτός ήταν μόνο αντιφασιστικός. Αυτή η νέα θέση αποπροσανατόλιζε και παρέπεμπε στις καλένδες το πρόβλημα της εξουσίας, ενώ καλλιεργούσε αυταπάτες ή εφησυχασμό ως προς τον ρόλο της Αγγλίας, των ΗΠΑ με τη λήξη του πολέμου. Προβλήθηκε η πιο ουτοπική προσδοκία ότι η συμμαχία μεταξύ Αγγλίας - ΗΠΑ - ΕΣΣΔ μπορούσε να πάρει σχετικά μονιμότερο χαρακτήρα μεταπολεμικά.

Δεν επικαλούμαστε τις επιλογές του διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος για να βγάλουμε από πάνω τις δικές μας ευθύνες. Κάθε Κομμουνιστικό Κόμμα κρίνεται, πριν απ' όλα, στην ίδια τη χώρα στην οποία δρα.

Η αυτοκριτική μας, τα διδάγματά μας, οι μεταπολεμικές εξελίξεις έως τον ηρωικό Δημοκρατικό Στρατό Ελλάδας, δείχνουν ότι οι επιλογές μας δεν καθορίστηκαν από φόβο, ή από δέος μπροστά στον αντίπαλο, από διάθεση αποφυγής δυσκολιών και θυσιών. Ηταν λαθεμένη επιλογή, που τελικά ανέδειξε, εκτός των άλλων, ανεπάρκεια στις συγκεκριμένες συνθήκες.

Ομως ο αντίπαλος, παρά τα λάθη μας, δε μας είχε βάλει στο χέρι, το ήξερε καλά και γι' αυτό προκάλεσε τη σύγκρουση το Δεκέμβρη του '44. Η αστική τάξη, και το πολιτικό της προσωπικό, είχε στρατηγική γι' αυτό, όσο διαρκούσε ο πόλεμος κατά της γερμανοϊταλικής κατοχής, εκμεταλλευόμενη και αξιοποιώντας τα λάθη μας, την απώλεια χρόνου, προώθησε το στόχο της, αμέσως μετά την απελευθέρωση, που ήταν να βάλει το ΚΚΕ στη γωνία, να υποβοηθήσει τη διάσπαση του ΕΑΜ. Ξέρανε καλά ότι το ΚΚΕ δε θα κατέθετε τα όπλα, θα υπερασπιζόταν τα συμφέροντα του εργαζόμενου ελληνικού λαού.

Η είσοδος της Σοβιετικής Ενωσης στον πόλεμο, με τη λαϊκή ομοθυμία της υπεράσπισης της σοσιαλιστικής πατρίδας, δεν άλλαζε το χαρακτήρα του πολέμου, δεν αναιρούσε καθόλου την αντίθεση καπιταλισμού και σοσιαλισμού. Αλλωστε, η Αγγλία και οι ΗΠΑ δε σταμάτησαν ούτε μια μέρα και κατά τη διάρκεια της προσωρινής συμμαχίας να ραδιουργούν σε βάρος της ΕΣΣΔ και των αντιστασιακών κινημάτων, στα οποία έπαιζε καθοδηγητικό ρόλο το Κομμουνιστικό Κόμμα, όπως συνέβαινε στην Ελλάδα.

Οι αστικές τάξεις και των δύο αντιμαχόμενων ιμπεριαλιστικών μπλοκ είχαν στραμμένη την προσοχή τους στο τι θα γίνει με την ΕΣΣΔ, καθώς η γερμανική συμμαχία επιθυμούσε να την νικήσει, ενώ η άλλη πλευρά, Αγγλοι, Γάλλοι και Αμερικανοί, φοβόνταν ότι αν δεν ηττηθεί το πρώτο σοσιαλιστικό κράτος από τη γερμανική επιδρομή, θα εμπνεύσει και άλλους λαούς τον αγώνα για το σοσιαλισμό.

Οι ΗΠΑ συγκέντρωναν την κύρια πολεμική τους προσπάθεια στη συντριβή της Ιαπωνίας, ταυτόχρονα ενδιαφέρονταν να παρέμβουν στην Ευρώπη και να έχουν λόγο στη μεταπολεμική κατάσταση.

Εκτός από ορισμένες μικρότερης σημασίας ενέργειες των προσωρινών συμμάχων της ΕΣΣΔ (όπως μερικοί μη αποφασιστικοί αεροπορικοί βομβαρδισμοί, επίσης ορισμένες ανεπαρκείς χορηγήσεις πολεμικού υλικού), η Σοβιετική Ενωση αφέθηκε, στην πραγματικότητα, μόνη της να νικήσει τη Γερμανία. Προστέθηκε, επίσης, η προμελετημένη άρνηση των ΗΠΑ και της Αγγλίας να ανοίξουν το δυτικό μέτωπο στην Ευρώπη. Το άνοιγμα του δυτικού μετώπου αναβλήθηκε πολλές φορές και έγινε 18 μήνες αργότερα, μόλις τον Ιούνη του 1944. Η αμερικανική απόβαση έγινε μόνο, όταν άρχισε η προέλαση του Κόκκινου Στρατού στην Πολωνία, όταν απείχε μόνο 1.600 χιλιόμετρα από το Βερολίνο.

Υστερα από τον πόλεμο, ο Τσόρτσιλ αποκάλυψε, καυχώμενος δημόσια, ότι κατά τους τελευταίους μήνες του πολέμου έδωσε οδηγίες στο στρατηγό Μοντγκόμερι να πραγματοποιήσει με τέτοιο τρόπο τον αφοπλισμό του γερμανικού στρατού, ώστε να τον επανεξοπλίσουν, αν αυτό κριθεί αναγκαίο, προκειμένου να σταματήσει την προέλαση του Κόκκινου Στρατού.

Οι ιμπεριαλιστές σχεδίαζαν ένα μεταπολεμικό κόσμο υπό την ηγεσία των Αγγλοαμερικάνων, στον οποίο η Σοβιετική Ενωση θα είχε υποδεέστερο ρόλο, από τη στιγμή που δεν είχε ηττηθεί.

Η νίκη της ΕΣΣΔ, που ολοκληρώθηκε με την απόσπαση από το καπιταλιστικό σύστημα άλλων 8 κρατών στην Ευρώπη, ήταν καθαρή νίκη υπέρ των λαών. Αντίθετα, στο ιμπεριαλιστικό στρατόπεδο ο εργαζόμενος λαός του ηττημένου κράτους βίωσε όλες τις συνέπειες της ήττας, αλλά και ο εργαζόμενος λαός του κράτους - νικητή πλήρωσε βαριά όλο το τίμημα του κόστους και των απωλειών του πολέμου. Νικητές και ηττημένοι καπιταλιστές ξεζουμίζουν τους λαούς για να γίνει η καπιταλιστική ανοικοδόμηση. Αυτό το συμπέρασμα είναι απολύτως επίκαιρο σήμερα.

Το γεγονός ότι ανάλογη εξέλιξη με τα γεγονότα του Δεκέμβρη δεν είχαμε στην πολύ μεγάλη πλειοψηφία των καπιταλιστικών χωρών, εξηγείται: Στην Ελλάδα, το ΚΚΕ δεν ήταν απλώς μια πρωτοπόρα αντιστασιακή δύναμη, δεν ήταν μόνο ο αιμοδότης, ήταν ο καθοδηγητής, άρα η ταξική αντιπαράθεση πήρε πιο έντονο χαρακτήρα. Ο εξοπλισμένος αντιστασιακός λαός ήταν πιο δυνατός από τη διασπασμένη αστική τάξη, σε αγγλόφιλο, γερμανόφιλο και ουδέτερο τμήμα.

Το ηγετικό αγγλόφιλο τμήμα της ελληνικής αστικής τάξης, μόλις οι Γερμανοί μπήκαν στην Ελλάδα , χωρίς μάλιστα αντίσταση, επέλεξε το δρόμο της αυτοεξορίας, εγκαταστάθηκε στο Κάιρο σε όλη τη διάρκεια της Κατοχής, και ο βασιλιάς στο Λονδίνο μαζί με ένα τμήμα αστών πολιτικών. Η φυγή τους κάθε άλλο παρά παραίτηση ήταν. Είχαν εναποθέσει τις ελπίδες τους στην Αγγλία να αντιμετωπίσει η ίδια, κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, τον «κομμουνιστικό κίνδυνο», όπως έλεγαν.

Το γερμανόφιλο τμήμα της, που ακουμπούσε σε τρεις διαδοχικές κατοχικές ελληνικές κυβερνήσεις, φρόντισε να φτιάξει τάγματα ασφαλείας, ώστε να είναι έτοιμο, πριν το τέλος του πολέμου, να οργανώσει το αντικομμουνιστικό μακελειό, για να θωρακίσει την αστική εξουσία, είτε ήταν νικητής η Γερμανία, είτε η Βρετανία.

Ολοι αυτοί υποτίμησαν την αναγεννητική δυνατότητα του ΚΚΕ, παρά τα πλήγματα που είχε υποστεί από τη μεταξική δικτατορία, πλήγματα που ολοκληρώθηκαν με την παράδοση των φυλακισμένων κομμουνιστών στα χέρια των χιτλερικών, ανάμεσά τους και ηγετικών στελεχών όπως ο Νίκος Ζαχαριάδης. Υποτίμησαν την ικανότητα και τον ηρωισμό του ΚΚΕ να οργανώνει και να εμπνέει όλες τις μορφές πάλης από την ένοπλη έως την πάλη για το ψωμί και τη σοδειά, τη λαϊκή αλληλεγγύη, την οργάνωση συνδικαλιστικών αγώνων για τα πιο οξυμένα προβλήματα τον καιρό του πολέμου, αλλά και τη σημασία που έδινε στη γέννηση νέων λαϊκών θεσμών.

Ανώτερη μορφή ταξικής πάλης στον αντιπολεμικό αγώνα αναδείχτηκε ο ηρωικός αγώνας του στρατιωτικού κινήματος στη Μέση Ανατολή, με πυρήνα την Αντιφασιστική Στρατιωτική Οργάνωση, την Αντιφασιστική Οργάνωση του Ναυτικού και της Αεροπορίας, οργανώσεις για την ίδρυση των οποίων πρωτοστάτησαν οι κομμουνιστές, όπως ο Γιάννης Σαλάς.

Σε ένα πανό, της διαδήλωσης της 4ης Δεκέμβρη για την ταφή των δολοφονημένων την προηγούμενη μέρα, γράφτηκε ένα εξαιρετικά εκφραστικό σύνθημα: «Οταν ο λαός βρίσκεται μπροστά στον κίνδυνο της τυραννίας διαλέγει ή τις αλυσίδες ή τα όπλα», με υπογραφή ΕΑΜ.

Το πανό το κρατάνε κοπέλες, γυναίκες, όχι τυχαία καθώς στις μεγάλες διαδηλώσεις και στον αγώνα των 33 ημερών ήταν μεγάλη η συμμετοχή των γυναικών και των νέων. Είναι οι γυναίκες των εργατών, των οικογενειών των λαϊκών στρωμάτων που στα χρόνια της κατοχής ανακάλυψαν τη δύναμή τους, συνειδητοποίησαν πόσο ψεύτικος ήταν ο διαχωρισμός του λαού σε άνδρες που πολεμούν και σε γυναίκες που μένουν μακριά από τους κοινωνικούς αγώνες, ή όταν μπαίνουν, συνιστά ένα μικρό διάλειμμα στη συνηθισμένη μονόπλευρη ζωή τους. Επαιξε ρόλο, αυγάτισε θα λέγαμε, η προηγούμενη προσπάθεια του Κόμματος, από την πρώτη στιγμή της ίδρυσής του, για την αποκάλυψη της ταξικής ταυτότητας της ανισότητας των δύο φύλων, έπαιξε ρόλο το παράδειγμα των κομμουνιστριών, αρχικά ολιγάριθμων, που αψήφησαν και τον ταξικό αντίπαλο και τις προκαταλήψεις και δεισιδαιμονίες.

Ολοκληρώνοντας το πρώτο βασικό συμπέρασμα σημειώνουμε: Τύραννος δεν είναι μόνο ο στρατός κατοχής και οι διοικητές του. Τύραννος δεν είναι μόνο ο δικτάτορας. Τύραννος είναι πάνω απ' όλα η αστική τάξη, η αστική κυριαρχία και εξουσία, γιατί αυτή χρησιμοποιεί και αξιοποιεί και τον πόλεμο, και το φασισμό, και τις διάφορες μορφές δικτατορίας.

Από το Μάη του 1944, ο Γεώργιος Παπανδρέου και οι Βρετανοί δείχνουν προκλητική ανοχή απέναντι στους μηχανισμούς των δοσίλογων στην Ελλάδα και στα τάγματα Ασφαλείας, πράγμα που προκαλεί την αντίθεση και αντιπαράθεση του ΚΚΕ. Ο Γεώργιος Παπανδρέου ζήτησε την ένοπλη βοήθεια της Μεγάλης Βρετανίας, προκειμένου να διασφαλίσει την «τάξη» και την «ασφάλεια» μετά την απελευθέρωση. Αποτέλεσμα ήταν η έγκαιρη επεξεργασία του αγγλικού αιματοβαμμένου σχεδίου με την επωνυμία «ΜΑΝΑ» για το τσάκισμα του ΕΑΜ, του ΕΛΑΣ και του ΚΚΕ. Η έκδοσή μας, που θα παρουσιάσει ο σ. Μαΐλης, προσφέρει συγκεκριμένα στοιχεία, με όλες τις πηγές και τις αποδείξεις.

Την πρώτη του Δεκέμβρη του 1944, ο γνωστός Αγγλος στρατηγός Σκόμπι, που του είχε ανατεθεί η αναδιοργάνωση των στρατιωτικών και αστυνομικών δυνάμεων της Ελλάδας, εξέδωσε διάταξη για τη διάλυση του ΕΛΑΣ και του ΕΔΕΣ, ενώ η Ορεινή Ταξιαρχία, που, μαζί με τους Βρετανούς, έπνιξε στο αίμα τις αντιφασιστικές δυνάμεις της Μέσης Ανατολής, παρέμενε εξοπλισμένη, καθώς επίσης και άλλες ταγματασφαλίτικες ομάδες που, επίσης, έδρασαν στη Μέση Ανατολή. Οι υπουργοί στην κυβέρνηση της λεγόμενης εθνικής ενότητας εκ μέρους του ΕΑΜ, του ΚΚΕ και της ΠΕΕΑ πρότειναν, ανάμεσα στα άλλα, γενικό αφοπλισμό, η κυβέρνηση δεν το δέχθηκε και υποχρεώθηκαν να θέσουν τέρμα στη συμμετοχή τους στην κυβέρνηση.

Στις 3 του Δεκέμβρη οι διαδηλωτές και διαδηλώτριες καθώς προχωρούσαν προς την πλατεία Συντάγματος και τη γέμιζαν κατά χιλιάδες, δέχτηκαν τα δολοφονικά πυρά από τις αστυνομικές δυνάμεις, επικεφαλής των οποίων ήταν ο αρχηγός των συνεργαζόμενων ελληνικών και αγγλικών δυνάμεων Αγγελος Εβερτ. Ο αιματηρός απολογισμός ήταν 21 νεκροί και 41 τραυματίες. Την ίδια ώρα, μια άλλη φάλαγγα χιλιάδων διαδηλωτών, που προχωρούσαν από την οδό Ηρώδου του Αττικού προς την πλατεία Συντάγματος, δέχτηκαν ένα άλλο κύμα δολοφονικών πυρών. Ενώ το βράδυ της ίδιας μέρας, δολοφονήθηκαν 7 αγωνιστές την ώρα που τοιχοκολλούσαν έντυπα του ΕΑΜ.

Την επόμενη μέρα, 4 Δεκέμβρη, ο αθηναϊκός και πειραιώτικος λαός κινήθηκαν μαζικά για να κηδεύσουν τα θύματα και βεβαίως να ζητήσουν την παραίτηση της δολοφονικής κυβέρνησης. Οταν η πένθιμη πομπή έφθασε στην πλατεία Συντάγματος, οι διαδηλωτές γονάτισαν και έδωσαν όρκο αγώνα στη μνήμη των νεκρών. Καθώς ο λαός επέστρεφε από το νεκροταφείο, οι συμμορίες των δοσίλογων και οι αστυνομικοί του 4ου τμήματος της Γενικής Ασφάλειας εξαπέλυσαν νέα δολοφονική επίθεση. Ο απολογισμός επίσης τραγικός, 40 νεκροί και δεκάδες τραυματίες. Τη νύχτα μεταξύ 3 και 4 του μήνα, ο Σκόμπι επικεφαλής βρετανικών τεθωρακισμένων κύκλωσαν και αφόπλισαν το δεύτερο Σύνταγμα της δεύτερης Μεραρχίας του ΕΛΑΣ.

Στις 5 Δεκέμβρη, και ενώ υπήρχε σε εξέλιξη νέα λαϊκή διαδήλωση στο κέντρο της Αθήνας, αυτή χτυπήθηκε αλύπητα με αποτέλεσμα 30 νεκρούς και πάνω από 100 τραυματίες. Στις επιχειρήσεις του Δεκέμβρη πήραν μέρος 60.000 άνδρες του αγγλικού στρατού με 80 αεροπλάνα, 200 τανκς και πολλά πυροβόλα. Ταυτόχρονα, μονάδες του αγγλικού στόλου με πυροβόλα κανονιοβολούσαν την Αθήνα και εξασφάλιζαν τον ανεφοδιασμό των αγγλικών στρατευμάτων. Στο πλευρό των Αγγλων πολέμησαν η 3η ελληνική Ορεινή Ταξιαρχία με 2.500 άνδρες, ο Ιερός Λόχος με 500, η Χωροφυλακή με 3.000, και άλλοι σχηματισμοί δοσίλογων.

Ο στρατηγός Λέων Σπαής, υφυπουργός τότε στρατιωτικών, σε άρθρο του το 1976 στο περιοδικό ΠΟΛΙΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ, αποκάλυψε ότι με εισήγηση των Αγγλων και δική του επιστρατεύθηκαν τα τάγματα Ασφαλείας, δηλαδή οι δοσίλογοι γερμανόφιλοι, για να πολεμήσουν το ΕΑΜ. Υπήρχαν τότε 27.000 ταγματασφαλίτες έγκλειστοι σε στρατόπεδα λόγω συνεργασίας με τον εχθρό, εν καιρώ πολέμου, και από αυτούς χρησιμοποιήθηκαν οι 12.000. Τους έδωσαν όπλα, τους άλλαξαν τις στολές και τους έριξαν πάνω στα ανθρώπινα σώματα των λαϊκών αγωνιστών.

Παρά τον αρνητικό συσχετισμό δυνάμεων, οι δυνάμεις του ΕΛΑΣ είχαν αρχικά σημαντικές επιτυχίες, και μάλιστα περιόρισαν τις δυνάμεις του Σκόμπι και την κυβέρνηση Παπανδρέου στο κέντρο της Αθήνας με αποτέλεσμα αυτοί να διαθέτουν πολύ λίγους θύλακες στήριξης, εκτός κέντρου. Ομως, ο ηρωισμός δεν επαρκεί απέναντι σε έναν πολύ ανώτερο αριθμητικά συσχετισμό δυνάμεων, ιδιαίτερα σε πολεμικά μέσα.

Οταν διαπιστώθηκε ότι το ΕΑΜ, ο ΕΛΑΣ και βεβαίως το ΚΚΕ πρόβαλλαν ηρωική αντίσταση, ο ίδιος ο Τσόρτσιλ ήλθε στην Αθήνα, να πάρει μέρος στην έναρξη της κυβερνητικής σύσκεψης που συγκλήθηκε με σκοπό τη διερεύνηση συμφωνίας παύσης του πολέμου και αφοπλισμού του ΕΛΑΣ. Στη σύσκεψη πήρε μέρος αντιπροσωπεία του ΕΑΜ - ΕΛΑΣ, η οποία αναφέρθηκε σε ποια σημεία είχαν καταστρατηγηθεί οι συμφωνίες που είχαν γίνει κατά τη διάρκεια του πολέμου. Η ΕΑΜική αντιπροσωπεία πρότεινε κυβέρνηση «εθνικής ενότητας» για την εκκαθάριση του κρατικού μηχανισμού από τους δοσίλογους, την τιμωρία τους, τη διάλυση της Χωροφυλακής που οργίαζε με τρομοκρατικό έργο, το σχηματισμό Εθνικού Στρατού με πρόσκληση 2 - 3 ηλικιών, αφού διαλυθούν τα λεγόμενα εθελοντικά σώματα. Η αντιπροσωπεία πρότεινε να τους δοθούν το 40% - 50% των υπουργείων, η νέα κυβέρνηση να προχωρήσει γρήγορα σε δημοψήφισμα και εκλογές.

Ενώ δεν είχε τελειώσει η πολιτική σύσκεψη, εξαπολύθηκε νέα βρετανική επίθεση κατά των δυνάμεων του ΕΛΑΣ. Λίγες μέρες μετά το τέλος της σύσκεψης, στις αρχές του Γενάρη, ξεκίνησε η σύμπτυξη των δυνάμεων του ΕΛΑΣ με κατεύθυνση τη Θεσσαλία και πιο ειδικά τα Τρίκαλα.

Εν τω μεταξύ, είχε υποχρεωθεί σε παραίτηση ο Γ. Παπανδρέου, αφού έκανε τη βρώμικη δουλειά για λογαριασμό της ελληνικής αστικής τάξης και της Αγγλίας.

Η τελική συμφωνία υπογράφηκε στη Βάρκιζα, στις 12 Φλεβάρη 1945, και ενώ είχε προηγηθεί στις 11 Γενάρη συμφωνία ανακωχής μεταξύ του ΕΛΑΣ και των Βρετανών. Εν τω μεταξύ, πρωθυπουργός είχε οριστεί ο Νικόλαος Πλαστήρας. Στη σύσκεψη για την τελική συμφωνία, εκτός από την αντιπροσωπεία του ΕΑΜ, πήρε μέρος και αντιπροσωπεία του ΚΚΕ.

Η συμφωνία της Βάρκιζας είχε τα παρακάτω κύρια σημεία: Η κυβέρνηση θα έπρεπε να εξασφαλίσει την ελεύθερη εκδήλωση των πολιτικών φρονημάτων όλων των πολιτών, το σεβασμό των ατομικών ελευθεριών και την κατάργηση κάθε ανελεύθερου νόμου. Προβλεπόταν η αποστράτευση των δυνάμεων του ΕΛΑΣ και η συγκρότηση Εθνικού Στρατού με κανονική στρατολογία, η εκκαθάριση του κρατικού μηχανισμού από τους συνεργάτες των κατακτητών και των τεταρτοαυγουστιανών, η διενέργεια δημοψηφίσματος στη διάρκεια του 1945 και στη συνέχεια εκλογές Συντακτικής Συνέλευσης. Δεν προέβλεπε, όμως, χορήγηση γενικής αμνηστίας, αμνήστευε μόνο τα πολιτικά αδικήματα που είχαν τελεστεί από τις 3 Δεκεμβρίου 1944 μέχρι της υπογραφής της συμφωνίας. Εξαιρούνταν από τη συμφωνία «τα συναφή κοινά αδικήματα κατά της ζωής και της περιουσίας», «τα οποία δεν ήταν απαραιτήτως αναγκαία διά την επιτυχία του πολιτικού σκοπού».

Ο όρος αυτός ήταν αρκετός για να δώσει τη δυνατότητα να εξαπολυθεί αστυνομική τρομοκρατία και να τεθεί σε δράση ο μηχανισμός των δικαστηρίων να εξαπολύσουν φοβερούς διωγμούς κατά των αγωνιστών της Εθνικής Αντίστασης, ειδικότερα των κομμουνιστών, με χαλκευμένες κατηγορίες ότι διέπραξαν «αδικήματα κατά την διάρκεια της κατοχής», που τελικά οδήγησαν σε μια νέα λαμπρή κορυφαία αναμέτρηση της ταξικής πάλης, όπως ήταν ο τρίχρονος αγώνας του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας.

Η συμφωνία της Βάρκιζας, επίσης, δεν αντιστοιχούσε στον πραγματικό συσχετισμό δυνάμεων. Η ήττα των δυνάμεων του ΕΛΑΣ υπήρξε μόνο στην Αθήνα, ενώ την ίδια ώρα έμεναν ανέπαφες οι δυνάμεις του στην υπόλοιπη Ελλάδα και διατηρούσε τη λαϊκή υποστήριξη. Οχι μόνο δεν αντιστοιχούσε αλλά εξέφραζε σοβαρή υποχώρηση, συνθηκολόγηση απέναντι στους Αγγλους ιμπεριαλιστές και την κυβέρνηση. Και αυτή ακόμη η συμφωνία της Βάρκιζας, που τόσο αδικούσε το ΕΑΜ και γενικότερα το λαό, δεν τηρήθηκε από τις ελληνικές κυβερνήσεις, έγινε πρώτης γραμμής αντικομμουνιστικό όπλο δράσης.

Ενα δεύτερο συμπέρασμα που προκύπτει ως δίδαγμα είναι το ζήτημα της συμμετοχής του Κομμουνιστικού Κόμματος σε αστικές κυβερνήσεις, ή γενικά σε κυβερνήσεις που έχουν στόχο την αστική διαχείριση. Δεν υπάρχει ούτε μια περίπτωση που η συμμετοχή ενός Κομμουνιστικού Κόμματος σε αστική διακυβέρνηση να ωφέλησε το λαό. Οταν τα αστικά κόμματα σε θέλουν ως σύμμαχο, ξέρουν καλά ότι θα ωφεληθούν τα ίδια και το σύστημα πολύ περισσότερο.

Δεν είναι μόνο ο ελληνικός Δεκέμβρης που διδάσκει, αλλά και η αρνητική πείρα που αφορά στο Γαλλικό Κομμουνιστικό Κόμμα, όταν προσχώρησε το 1943 στη γαλλική κυβέρνηση ενότητας υπό τον στρατηγό Ντε Γκολ. Ανάλογη ήταν η στρατηγική του Ιταλικού Κομμουνιστικού Κόμματος, όταν αποφάσισε τη συμμετοχή του στην κυβέρνηση «εθνικής ενότητας» τον Απρίλη του '44, που επαναλήφθηκε, μάλιστα, με τη συμμετοχή σε αστικές κυβερνήσεις από το 1944 έως το 1947. Ανάλογη είναι και η σύγχρονη πείρα στην Ευρώπη, στη Λατινική Αμερική.

Με βάση και το πρώτο δίδαγμα για το χαρακτήρα του πολέμου, ένα από τα πιο επίκαιρα και σήμερα ζητήματα αποτελεί η στάση των κομμουνιστών, της εργατικής τάξης στον ιμπεριαλιστικό πόλεμο και στην περίπτωση εμπλοκής της Ελλάδας, είτε είναι αμυντικός είτε είναι επιθετικός. Οπως καθόρισε το 19ο Συνέδριο «το Κόμμα πρέπει να ηγηθεί στην αυτοτελή οργάνωση της εργατικής - λαϊκής πάλης με όλες τις μορφές, ώστε να οδηγήσει στην ολοκληρωτική ήττα της αστικής τάξης, εγχώριας και ξένης ως εισβολέα, έμπρακτα ο αγώνας αυτός να συνδεθεί με την πάλη για την κατάκτηση της εξουσίας. Να συγκροτηθεί εργατικό - λαϊκό μέτωπο με όλες τις μορφές δράσης με σύνθημα κατεύθυνσης: "Ο ΛΑΟΣ ΘΑ ΔΩΣΕΙ ΤΗΝ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΚΑΙ ΤΗ ΔΙΕΞΟΔΟ ΑΠΟ ΤΟ ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΠΟΥ ΟΣΟ ΚΥΡΙΑΡΧΕΙ, ΦΕΡΝΕΙ ΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ ΚΑΙ ΤΗΝ «ΕΙΡΗΝΗ» ΜΕ ΤΟ ΠΙΣΤΟΛΙ ΣΤΟΝ ΚΡΟΤΑΦΟ"».

Ο πόλεμος γίνεται, αφού εξαντληθούν όλα τα άλλα τάχα «ειρηνικά» και τρομοκρατικά μέσα για την κατάκτηση ή τη διατήρηση των αγορών. Την ιμπεριαλιστική «ειρήνη» τη θέλουν τα ισχυρά καπιταλιστικά κράτη, μόνο όταν έχουν δυσκολία να αρχίσουν ή να συνεχίσουν τον πόλεμο, όταν σε κάποια στιγμή κρίνουν ότι δεν τους συμφέρει, όταν το κεφάλαιο δεν μπορεί να ξεζουμίζει άλλο τους λαούς.

Οταν οι ιμπεριαλιστές κλείνουν συμφωνίες ειρήνης, αρπάζουν και οι δύο πλευρές ένα μέρος της λείας. Οι πιο αδύναμοι σύμμαχοι χάνουν τα πιο πολλά. Γι' αυτό και η παύση του πολέμου και οι συνθήκες που υπογράφονται, όσο ο καπιταλισμός κυριαρχεί σε μεγάλο μέρος του κόσμου, καθορίζονται σε μεγάλο βαθμό από τα πιο ισχυρά καπιταλιστικά κράτη και τις καπιταλιστικές συμμαχίες.

Το ότι και από τις δύο πλευρές, του επιτιθέμενου και του αμυνόμενου, ο πόλεμος έχει ιμπεριαλιστικό χαρακτήρα δε σημαίνει ότι το εργατικό κίνημα είναι αδιάφορο, όταν δέχεται ένοπλη επίθεση η χώρα του. Το θέμα είναι να μη βρεθεί κάτω από τη σκέπη της αστικής τάξης, του «εθνικού» μετώπου, της «εθνικής ενότητας», σε τελευταία ανάλυση «κάτω από ξένη» σημαία. Η εργατική τάξη με τους συμμάχους της, με την καθοδήγηση του ΚΚΕ πρέπει να οργανώσει, κατά την διάρκεια του πολέμου τη δική του ένοπλη πάλη, ώστε και να μην επιτρέψει να αποσπασθούν εδάφη ή να προσαρτηθούν νέα, να πραγματοποιηθεί η έξοδος από τον πόλεμο με επικεφαλής τη νέα εξουσία, της εργατικής τάξης.

Η πατρίδα της εργατικής τάξης και των συμμάχων της είναι η Ελλάδα απαλλαγμένη από την ταξική εκμετάλλευση. Για να ζήσουμε σε αυτήν την πατρίδα αξίζει κάθε θυσία, όπως οι θυσίες που έγιναν από το 1918 μέχρι σήμερα, οι θυσίες που θα χρειαστούν αύριο.

Το ζήτημα τίθεται ως εξής: `Η θα χύνουμε το αίμα μας για τα συμφέροντα της αστικής τάξης ή για τα συμφέροντα της εργατικής τάξης, των άλλων λαϊκών στρωμάτων, συμμάχων της.

Το συμπέρασμα αυτό δεν ισχύει για την εργατική τάξη μόνο της Ελλάδας, άλλα όλων των χωρών, και πρώτα απ' όλα των γειτονικών μας, βαλκανικών και της Τουρκίας. Πρώτη και αναντικατάστατη προϋπόθεση είναι το εργατικό κίνημα των χωρών να ξεπεράσει κάθε προπαγάνδα διάσπασης, αντιπαράθεσης με οποιοδήποτε μανδύα ή πρόσχημα, εθνικιστικό, θρησκευτικό, πολιτισμικό. Οι διαχωρισμοί και διαιρέσεις του παρελθόντος που οφείλονται στην ιμπεριαλιστική προπαγάνδα και πρακτική, στις κεφαλαιοκρατικές, εθνικιστικές φιλοδοξίες των αστικών τάξεων πρέπει να ξεπεραστούν, με τη δική μας συλλογική προσπάθεια, με την εργατική αλληλεγγύη, των προλεταριακό διεθνισμό. Διαφορετικά, οι λαοί θα παραδέρνουν ανάμεσα στον ιμπεριαλιστικό πόλεμο και την ιμπεριαλιστική ειρήνη, στη φτώχεια, την ανασφάλεια.

Με το ΚΚΕ, την εργατική τάξη και τους συμμάχους της, τη νέα γενιά, να πάρουμε στα χέρια μας την πρώτη ευθύνη για την αναγέννηση της ταξικής πάλης, για το σοσιαλισμό!

Κατά την ομιλία - παρουσίαση της έκδοσης, ο Μ. Μαΐλης μεταξύ άλλων σημείωσε:

«Η έκδοση "Δεκέμβρης του '44 - Κρίσιμη ταξική σύγκρουση" αποτελεί συλλογική μελετητική προσπάθεια, όπως αναφέρεται και στον Πρόλογο του βιβλίου, και πραγματοποιήθηκε με αφορμή τα 70χρονα του Δεκέμβρη, που συμπίπτουν με τα 96 χρόνια από την ίδρυση του Κόμματός μας. Τιμάμε και μελετάμε την ιστορία μας, εμπνεόμαστε - διδασκόμαστε - συνεχίζουμε, γινόμαστε πιο ικανοί στην πάλη για το λαό με στόχο το σοσιαλισμό.

Στο πρώτο της έκδοσης περιλαμβάνεται το χρονικό του Δεκέμβρη, μαρτυρίες για την επιχείρηση ανατίναξης του ξενοδοχείου "Μεγάλη Βρετανία", όσα ονόματα νεκρών λαϊκών αγωνιστών (1.014) στις 33 μέρες, στην Αθήνα, στον Πειραιά και στην υπόλοιπη Ελλάδα, καθώς και 6 άρθρα που αφορούν: Στη σύντομη αναδρομή στην κρίσιμη χρονιά 1944. Στον πολιτικό συσχετισμό των δυνάμεων ανάμεσα στις δυο αντιμαχόμενες πλευρές. Στις αστικές πολιτικές και στρατιωτικές οργανώσεις της περιόδου. Στις μάχες των 33 ημερών στην Αθήνα. Στο ρόλο της γυναίκας ΕΑΜίτισας και ΕΠΟΝίτισας. Και τέλος, στη λαϊκή διανόηση κατά τη διάρκεια της Κατοχής και του Δεκέμβρη.

Το δεύτερο μέρος του βιβλίου περιλαμβάνει 5 ντοκουμέντα. Πρόκειται για: Την ιδρυτική πράξη της Πολιτικής Επιτροπής Εθνικής Απελευθέρωσης, της ΠΕΕΑ, γνωστής και ως κυβέρνησης του βουνού. Την ομιλία του Γεωργίου Παπανδρέου στο συνέδριο του Λιβάνου. Τη Συμφωνία του Λιβάνου, καθώς και τις Συμφωνίες της Καζέρτας και της Βάρκιζας. Ο λόγος που τα συγκεκριμένα ντοκουμέντα κρίθηκε σκόπιμο να συμπεριληφθούν στο βιβλίο, είναι πρώτα απ' όλα γιατί αφορούν απευθείας στο περιεχόμενο, στην εξέλιξη και στην κατανόηση του Δεκέμβρη, αλλά και της περιόδου που προηγήθηκε και που καθόρισε το Δεκέμβρη στο μεγαλύτερο βαθμό. Επιπλέον, γιατί συγκεντρωμένα αυτά τα ντοκουμέντα προσφέρονται ως εύχρηστο υλικό στο μελετητή, για περαιτέρω αξιοποίηση».

Η ανίχνευση και η προσέγγιση της αλήθειας ήταν πάντα μια εξαιρετικά επίπονη και περίπλοκη υπόθεση και βεβαίως δεν κρίνεται κατά κανόνα από κάποιον φωτισμένο νου. Κρίνεται συλλογικά με την πείρα και τη γνώση. Και σε ό,τι μας αφορά, κρίνεται από τον συλλογικό διανοούμενο, το ΚΚΕ. Αφορά και την εκτίμηση αν αυτό που προέκυψε ως γεγονός αναμφισβήτητο ήταν θετικό ή αρνητικό, εννοώντας για ποια τάξη ήταν θετικό ή αρνητικό. Δεν υπάρχει υπερταξική ιστοριογραφία, ακόμα κι αν η θέληση του ιστοριογράφου τείνει ισχυρά να αναζητά μια τέτοια κατεύθυνση.

Η ιστορική έρευνα, για να είναι αντικειμενική, δεν φτάνει να έχει ως προϋπόθεση τη συσσώρευση γνώσεων και την καλή πρόθεση, αλλά χρειάζεται και την επιστημονική μεθοδολογία, τη μαρξιστική θεώρηση του κόσμου για την αλλαγή του, που αποτελεί μεγάλη καινοτομία της ανθρώπινης σκέψης.

Η προσέγγιση της αλήθειας μπορεί ακόμα να πάρει σε αρκετές περιπτώσεις πολύ χρόνο, ακόμα και δεκαετίες, για να επιβεβαιωθεί ένα γεγονός ή όχι. Και δεν αφορά κυρίως την ακριβή περιγραφή των ιστορικών γεγονότων. Αφορά πρωταρχικά την επισήμανση των αιτιών που τα γεγονότα εξελίχθηκαν έτσι και όχι διαφορετικά.

Με άλλα λόγια: Μεγάλα γεγονότα, όπως ο Δεκέμβρης, που αναλύαμε και εξηγούσαμε με τον άλφα και βήτα τρόπο στο παρελθόν, δεν μπορεί να εξετάζονται υπό το ίδιο πρίσμα και μετά από την αντεπανάσταση του 1989 - 1991. Και αυτό, πρώτα απ' όλα βεβαίως επειδή συντελέστηκε ένα γιγάντιο πισωγύρισμα της ανθρωπότητας, που είναι ασφαλώς προσωρινό, όμως δεν παύει να είναι ένα γιγάντιο πισωγύρισμα. Αλλά, επιπλέον, επειδή όχι μόνο δεν υπήρξε ούτε στοιχειώδης αντίσταση στην επικράτηση της αντεπανάστασης, αλλά η αντεπανάσταση καθοδηγήθηκε από τους ήδη τροποποιημένους, εκφυλισμένους κρατικούς και κομματικούς θεσμούς, γεγονός που τονίζει ακόμα περισσότερο το βάθος του προβλήματος μέσα στο ίδιο το κομμουνιστικό κίνημα. Επομένως και το καθήκον που έχει αυτό να αναζητήσει τις αιτίες αυτών των εξελίξεων, προκειμένου να βγάλει τα αναγκαία συμπεράσματα.

Η εξαγωγή διδαγμάτων συνιστά πολιτική στάση τιμής μιας ηρωικής πορείας και των πρωταγωνιστών της, των λαϊκών μαζών, καθώς και προσπάθεια εκπλήρωσης των οραμάτων τους, αφού ισχυροποιεί την πάλη για το σοσιαλισμό. Τέτοια μαθήματα έχουν δώσει στο παγκόσμιο εργατικό κίνημα αρχικά ο Μαρξ και ο Ενγκελς και στη συνέχεια ο Λένιν. Τίμησαν την Παρισινή Κομμούνα, ασκώντας ταυτόχρονα κριτική για τα λάθη της και βγάζοντας από αυτά συμπεράσματα για τον τύπο του κράτους που αντιστοιχεί στην οργάνωση της νέας κοινωνίας από την εργατική τάξη, αφού προηγηθεί το τσάκισμα του αστικού κράτους. Ετσι, πέρα από τον ηρωισμό της, που αποτελεί ένα από τα αθάνατα παραδείγματα ταξικής πάλης και διαδικασίας ωρίμανσης του εργατικού κινήματος, η Κομμούνα του Παρισιού πρόσφερε ανεκτίμητο έργο και με τα διδάγματα που βγήκαν από τα μισοτελειώματά της.

Διδάγματα από το Δεκέμβρη επισημαίνονται στην εισαγωγή της έκδοσης και αφορούν τη στρατηγική του Κόμματος και του διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος στη διάρκεια της Κατοχής και στη συνέχεια, ως πηγής των συμφωνιών του Λιβάνου και της Καζέρτας.

Παραμένει βαρυσήμαντη η υπόμνηση του Μαρξ:

«...οι προλεταριακές επαναστάσεις (...) κάνουν αδιάκοπη κριτική στον ίδιο τον εαυτό τους, διακόπτουν κάθε τόσο την ίδια τους την πορεία, ξαναγυρίζουν σε κείνο που φαίνεται ότι έχει πραγματοποιηθεί για να ξαναρχίσουν από την αρχή, περιγελάνε με ωμή ακρίβεια τις μισοτελειωμένες δουλειές (...) φαίνονται να ξαπλώνουν χάμου τον αντίπαλό τους μόνο για να του δώσουν την ευκαιρία ν' αντλήσει καινούργιες δυνάμεις από τη γη και να ορθωθεί πάλι πιο γιγάντιος μπροστά τους, οπισθοχωρούν μπροστά στην ακαθόριστη απεραντοσύνη των σκοπών τους, ώσπου να δημιουργηθεί η κατάσταση που κάνει αδύνατο κάθε ξαναγύρισμα ...».

Τι αποδεικνύεται με αυτά τα δύο άρθρα;

Πρώτον, ότι η αστική παράταξη αντιμετώπισε το ΕΑΜ και το ΚΚΕ ενωμένη, παρά τις οξύτατες αντιθέσεις ανάμεσα σε δυνάμεις της, κυρίως ανάμεσα στους βασιλόφρονες και τους αντιβασιλικούς. Κι όπου αυτή η ενότητα πήγαινε να διαρρηχτεί, παρενέβαινε ο ενοποιητικός εγγλέζικος παράγοντας και την επέβαλλε.

Δεύτερον: Αποδεικνύεται ότι ο ενιαίος στόχος όλων των αστικών δυνάμεων για την περιφρούρηση της καπιταλιστικής εξουσίας είχε τεθεί ως καθήκον και η προετοιμασία για την εκπλήρωσή του είχε αρχίσει πολύ πριν από το Δεκέμβρη. Τον στόχο αυτό υπηρετούσαν και οι κυβερνήσεις των δοσιλόγων με τους ταγματασφαλίτες, και οι άλλες αστικές οργανώσεις του ΕΔΕΣ, της Χ, της ΠΑΟ, της ΡΑΝ κ.λπ., και η εγγλέζικη παρουσία μαζί με τις παραπάνω οργανώσεις και με την αστική ελληνική κυβέρνηση του Καΐρου. Στην τακτική τους απέναντι στο ΚΚΕ και στο ΕΑΜ δεν συνέπιπταν πάντα. Αλλοι χρησιμοποιούσαν μόνο την ένοπλη βία και την τρομοκρατία, άλλοι τη «συμμαχική» αναγκαιότητα για την αντιμετώπιση των κατακτητών, πολλές φορές μαζί με την προβοκάτσια, την ιδεολογικοπολιτική πίεση, τους εκβιασμούς. Οι διαφορετικές τακτικές υπηρετούσαν την κοινή επιδίωξη.

«...η σύνθεση, η πρακτική και τα αιτήματα του ΕΑΜ-Λογοτεχνών περιορίζονται στη διεξαγωγή της εθνικοαπελευθερωτικής πάλης. Αντίθετα η αστική διανόηση υπερασπίζεται πάντα την αστική εξουσία και προς επίτευξη αυτού του στόχου διαμορφώνει ανάλογα και τον πολιτικό της λόγο».

Ταυτόχρονα, στο άρθρο σημειώνονται και εξαιρέσεις του κανόνα, όπως αυτή του Γιάννη Ρίτσου, ο οποίος το 1942, δηλαδή μεσούσης της Κατοχής, έγραψε το ποίημα: «Η τελευταία Π. Α. εκατονταετία». Πρόκειται για ένα έργο που πηγαίνει πολύ πέρα από το στόχο της εθνικής απελευθέρωσης, φτάνοντας στην κομμουνιστική κοινωνία.

Το άρθρο οδηγείται στο παραπάνω πολιτικό συμπέρασμα για έργα ΕΑΜιτών λογοτεχνών, δείχνοντας ταυτόχρονα σεβασμό στη λογοτεχνική αξία των δημιουργημάτων της περιόδου και δίχως να επιχειρεί μια αισθητική αποτίμησή τους, αλλά και δείχνοντας απεριόριστη εκτίμηση στον πολιτικό αγώνα των εργατών της Τέχνης.

Εισάγεται, λοιπόν, ένας προβληματισμός, που δίνει το έναυσμα για μία σε βάθος μελέτη της τότε αλλά και της μεταγενέστερης περιόδου, όσον αφορά το εξής θέμα: Πώς επηρέασε τον πεζό και τον ποιητικό λόγο η αποτυπωμένη στην προγραμματική αντίληψη του Κόμματος ανάλυση, σχετικά με την αστική τάξη στην Ελλάδα. Ειδικότερα, πως επηρέασε η μη αντικειμενική εκτίμηση, ότι η αστική τάξη πρόδωσε την ιστορική αποστολή της, γιατί ήταν υποτελής και ξενόδουλη και επειδή συμβιβάστηκε με τις μισοφεουδαρχικές δυνάμεις. Επομένως, ότι το έργο της που το εγκατέλειψε, αναλάμβανε να φέρει σε πέρας η εργατική τάξη, ολοκληρώνοντας αυτή και το κόμμα της τον αστικοδημοκρατικό μετασχηματισμό. Και ότι στις συνθήκες της Κατοχής αυτό το καθήκον μπλεκόταν με το καθήκον της αντιφασιστικής εθνικοαπελευθερωτικής πάλης. Με αυτό τον τρόπο γινόταν επίκαιρο το 1821 και το «αθάνατο κρασί του» και ανεπίκαιρη η Παρισινή Κομμούνα και κυρίως η Οχτωβριανή Σοσιαλιστική Επανάσταση.

Ταυτόχρονα βρισκόμαστε σε φάση υλοποίησης της απόφασης του 19ου Συνεδρίου για τη νέα συγγραφή και έκδοση του Δοκιμίου Ιστορίας του ΚΚΕ, της περιόδου 1918 - 1949. Σε αυτό το καθήκον επιχειρείται να συμβάλουν εργασίες για μεμονωμένα ζητήματα, όπως η παρούσα «Δεκέμβρης '44».

Υπάρχει ένας πολύ σημαντικός και αναντικατάστατος παράγοντας που εγγυάται ότι μπορούμε να τα καταφέρουμε. Και αυτός ο παράγοντας είναι η ωρίμανση της συλλογικής σκέψης και πολιτικής αντίληψης του ΚΚΕ.