Κοριτσάκια που παίζουν με συνομηλίκους τους στους δρόμους... Φοιτήτριες. Νεαρές μουσουλμάνες που κόβουν και διαλέγουν τα καπνά. Μαντιλοφορούσες, ηλικιωμένες, αλλά και μικρές κοπέλες στα πανηγύρια και στις αγορές. Ολες γυναίκες στην άκρη της Ελλάδας, από το λεύκωμα «2006 - Εικόνες της Θράκης», που εξέδωσε η «Ακαδημία Θρακικής Τέχνης και Παράδοσης». Ενα θαυμάσιο λεύκωμα με μαυρόασπρες φωτογραφίες, όπου πρωταγωνιστεί ο άνθρωπος στη σύγχρονη καθημερινή πραγματικότητα του ακριτικού νομού.

Η μετανάστευση στη Θράκη είναι πολύ μεγαλύτερη από άλλες περιοχές της Ελλάδας και οι φυσικές καταστροφές συχνές, όπως πρόσφατα από την υπερχείλιση του Εβρου. Ομως, παρά την ερημιά και τη χρόνια εγκατάλειψή της, η Θράκη είναι ένα κομβικό σημείο στην επικοινωνία της Ελλάδας με την Ευρώπη και την Ασία, ένα σταυροδρόμι πολιτισμών. Πανέμορφη στην ύπαιθρο, με την εύφορη γη της και τα ηλιοτρόπια παντού, γεμάτη αντιθέσεις στις πόλεις της. Οι παραλίες, οι πεδιάδες, η Ροδόπη, τα δάση, τα ποτάμια. Αλλά και τα πανηγύρια, το παιχνίδι στις γειτονιές στο δρόμο, οι πολύχρωμες αγορές, οι ταβέρνες με τα κεμπάπ, τα ζαχαροπλαστεία με τα σουτζούκ - λουκούμ που συνυπάρχουν με τα φαστ φουντ. Οικογενειακά μικρομάγαζα και το Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο. Παρθένα φύση, το Δέλτα του ποταμού, αλλά και παλιά εργοστάσια που έχουν μετατραπεί σε χώρους με πολιτιστικό ενδιαφέρον.

«Οι πολιτιστικοί σύλλογοι στη Θράκη, διαβάζουμε στον πρόλογο της Μαρίκας Ρόμπου - Λεβίδη, αποτελούν φαινόμενο που ξεκίνησε γύρω στη δεκαετία του '70. Είναι εντυπωσιακά πολλοί στον αριθμό και παίζουν δραστήριο ρόλο στην καθημερινή ζωή.

Μέσα σ' αυτό το κλίμα "επιστροφής στις ρίζες" η επιβίωση του εορτασμού της Αποκριάς, η παραδοσιακή μουσική και οι τοπικοί οργανοπαίκτες που εξακολουθούν να υπάρχουν».

«Η άλλη διάσταση» του Νίκου Αντωνάκου θα είναι πάλι μαζί μας το Σεπτέμβρη

Ενα μικρό, αλλά πολύτιμο βιβλιαράκι ήρθε πριν από λίγο καιρό να αναπτερώσει τις ελπίδες για την πολιτιστική συνέχεια της Ζακύνθου, ενός νησιού που τα τελευταία χρόνια φαίνεται να εναποθέτει το μέλλον του μόνο στη - δυσανάλογη - ανάπτυξη του τουρισμού.

Τίτλος του «Στο Ξωκλήσι του Αγίου Λύπιου» (Ζάκυνθος 2006), με αφορμή την πρόσφατη αναβίωση του ομώνυμου πανηγυριού. Το ελπιδοφόρο είναι η συνέκδοσή του από νέους ανθρώπους που είχαν και την πρωτοβουλία γι' αυτή την αναβίωση: Είναι η περιβαλλοντική ομάδα του Πειραματικού Ολοήμερου Δημοτικού Σχολείου Κάμπου «Παναγιώτης Χιώτης» και η Περιβαλλοντική Ομάδα Γυμνασίου Βανάτου. Διαβάζουμε στον πρόλογό τους:

«Παίρνοντας σαν αφορμή το έργο του εθνικού ποιητή Διονυσίου Σολωμού και συγκεκριμένες τοποθεσίες τις οποίες αναφέρει, ή που σύμφωνα με την παράδοση σχετίζονται με τη ζωή του και έδωσαν έμπνευση στο έργο του, αλλά και την αγάπη των παλιότερων κατοίκων του νησιού για συγκεκριμένες περιοχές, τις οποίες διάλεξαν για τα πανηγύρια και τα αντέτια τους, προσπαθούμε να ευαισθητοποιήσουμε τους μαθητές μας με την υλοποίηση φέτος περιβαλλοντικών προγραμμάτων, με στόχο την προστασία αυτών των περιοχών από την επιδρομή του δόγματος "Ολα είναι για χτίσιμο". Στην αγνώριστη πια από την οικοδομική δραστηριότητα Ζάκυνθο, προβάλλει πολύ έντονα η ανάγκη της διατήρησης με κάθε θυσία κάποιων "νησίδων", που να θυμίζουν το Τζάντε πριν την εποχή του τσιμέντου»...

Στο πρώτο μέρος του βιβλίου συμπεριλαμβάνονται κείμενα Ζακυνθινών σύγχρονων που είτε γράφτηκαν ειδικά για την έκδοση, είτε δημοσιεύτηκαν παλιότερα και παραχωρήθηκαν από τους συγγραφείς τους: Είναι οι: Διονύσης Βίτσος, Γιάννης Δεμέτης, Νίκος Κουρκουμέλης, Νίκιας Λούντζης, Νιόνιος Μελίτας, Μαρία Ρουσέα, Διονύσης Σέρρας, Διονύσης Φλεμοτόμος. Στο δεύτερο μέρος του βιβλίου παρουσιάζονται οι εντυπώσεις δυο ξένων επισκεπτών (περιηγητών), του Βερνάρδου Σμιτ και του Λουδοβίκου Σαλβατόρ από το πανηγύρι - όπως γιορταζόταν παλιά. Στο τελευταίο μέρος παρουσιάζονται ποιήματα των Διον. Σολωμού, Ι. Τσακασιάνου, καθώς και των σύγχρονών μας Διον. Σέρρα, Θ. Τζούλη, Παν. Καποδίστρια και Διον. Φλεμοτόμου. Να αντιγράψουμε ένα χαρακτηριστικό απόσπασμα από το κείμενο του Νίκια Λούντζη:

...«Στις μέρες μας, κάτω από συνθήκες ενοποίησης, διεθνοποίησης, παγκοσμιοποίησης, οι εθνικοί και πολύ περισσότερο οι τοπικοί πολιτισμοί, δέχονται ισχυρές πιέσεις. Η αντίσταση δεν αρκεί να εκδηλωθεί στην ολιγάριθμη λέσχη της κουλτούρας, οφείλει να εξαπλωθεί στον ευρύτερο χώρο του κοινωνικού ύφους, στις παραδόσεις και στις ιδιαιτερότητες του πολιτισμού μας. Η αναβίωση του πανηγυριού του Αγίου Λύπιου αποτελεί μια τέτοια πράξη αντίστασης»...

... Μια αντίσταση που αξίζει να έχει συνέχεια, όχι μόνο στη Ζάκυνθο αλλά και σ' όλη την Ελλάδα!

Το τυπογραφείο του ΕΑΜ στο Μικρό Χωριό του Καρπενησίου

Ενα από τα πιο όμορφα ορεινά χωριά της Ελλάδας είναι το Μικρό Χωριό της Ευρυτανίας. Τα τελευταία χρόνια έχει γίνει γνωστό κυρίως για το υπέροχο τοπίο του και τις ορεινές διαδρομές που ξεκινάνε απ' αυτό. Πόσοι όμως από τους νέους που το επισκέπτονται, γνωρίζουν ότι είναι ένα από τα πιο ιστορικά χωριά της Ελλάδας και ότι στο Μουσείο του ξετυλίγεται, ανάμεσα σε άλλα, και η ιστορία της Εθνικής Αντίστασης; Πόσοι ξέρουν ότι εδώ έγινε η περίφημη μάχη του Μικρού Χωριού και ότι εδώ γεννήθηκε το «Τραγούδι του Αρη»; Οι περισσότεροι άλλωστε αγνοούν ότι το Μικρό Χωριό είναι η πατρίδα της Παναγιώτας Σταθοπούλου, που την πάτησαν τα γερμανικά τανκς σε μια από τις πιο μεγάλες διαδηλώσεις της Κατοχής...

Από καιρό ήταν αισθητή η έλλειψη ενός ενημερωτικού βιβλίου για το Μικρό Χωριό. Το κενό ήρθε πριν από λίγο καιρό να αναπληρώσει το βιβλίο της Αιμιλίας Παπαδημητρίου - Κουτσούκη, προέδρου της Αδελφότητας Μικροχωριτών, που παρουσιάστηκε μάλιστα πρόσφατα στην εκδήλωση για τα πενήντα χρόνια δράσης της Αδελφότητας.

Αποτέλεσμα μακροχρόνιας έρευνας και τεκμηρίωσης, γραμμένο με αγάπη, το βιβλίο αυτό της Αιμιλίας Κουτσούκη με τίτλο: «Το Μικρό Χωριό Ευρυτανίας - περιήγηση στο χώρο και στο χρόνο», είναι μια προσφορά στη νεότερη γενιά. Γιατί δε δίνει μόνο πληροφορίες για τις φυσικές ομορφιές, δεν είναι απλά μια περιήγηση στα αξιοθέατα, τα μονοπάτια, τα βουνά και στα μέρη αναψυχής, διατροφής, διαμονής. Είναι μια γνωριμία με την ψυχή, την ιστορία της περιοχής, τις μεγάλες, αλλά και οδυνηρές μέρες που πέρασε, τη συμμετοχή του χωριού σ' όλους τους αγώνες του τόπου μας.

Αποψη από το μουσείο στο Μικρό Χωριό

Η συγγραφέας μας διηγείται τη μάχη του Μικρού Χωριού, μας θυμίζει πως έγραψε η Μικροχωρίτισσα Ναυσικά Φλέγγα - Παπαδάκη τους στίχους του ομώνυμου τραγουδιού, την εκτέλεση από τους Ιταλούς των 13 ομήρων, το μαρτύριο του ιερέα Δημ. Βαστάκη και του ενωμοτάρχη Χαρ. Κατσίμπα, που οι κατακτητές τους έκαψαν ζωντανούς, αφού τους βασάνισαν. Το πόσες φορές Ιταλοί και Γερμανοί έκαψαν το χωριό. Την αγωνία των κατοίκων που έτρεχαν να κρυφτούν στα γύρω βουνά και την απόγνωσή τους όταν έβλεπαν να καίγονται τα σπίτια τους. Μας «ξεναγεί» στο Τυπογραφείο της Εθνικής Αντίστασης, όπου εργάστηκε και ο τότε νεολαίος του χωριού Δημήτρης Κρίκος. Εδώ, διαβάζουμε, «τυπώνονται πολλά έντυπα, όπως ο "Κώδικας Αυτοδιοίκησης και Λαϊκής Δικαιοσύνης", οι εφημερίδες "Ρούμελη" και "Ρουμελιώτισσα", ενώ γίνεται ανατύπωση της εφημερίδας "Ριζοσπάστης" και του εσωκομματικού Δελτίου του ΚΚΕ.

» Στο διάστημα που διεξάγονταν οι εργασίες του Εθνικού Συμβουλίου της ΠΕΕΑ, τυπώνονταν το Δελτίο Πράξεων και Αποφάσεων της ΠΕΕΑ και διάφορα έντυπα των οργανώσεων. Ενας οργασμός δουλιάς που έμελλε να σταματήσει με τη νέα επιδρομή των Γερμανών τον Αύγουστο του 1944».

Το βιβλίο μάς μιλά ακόμα για τα παιδικά συσσίτια που οργάνωσε η Ναυσικά Φλέγγα - Παπαδάκη το 1942 και έσωσαν τα παιδιά από την πείνα (το παράδειγμα του Μικρού Χωριού ακολουθούν τα γύρω χωριά και αργότερα πολλά άλλα στη Ρούμελη).

Μεγάλη η αιμορραγία του χωριού στον Εμφύλιο: Είκοσι τρία κορίτσια του, διαβάζουμε ανάμεσα σε άλλα, ότι βρέθηκαν στα βουνά με το τουφέκι και από αυτά έντεκα δε γύρισαν ποτέ: Νίκη Γιαννακοπούλου, Αννα Γιούσμπαση, Αφροδίτη Καρατάσιου, Αικατερίνη Μαστρογεωργοπούλου, Χριστίνα Πέτσικα, Ελένη Πιστιόλη, Αντιγόνη Πλάκα, Παρασκευή Πλάκα, Δήμητρα Τζαβέλη, Κούλα Φούκα, Γκόλφω Χασκοπούλου...

Μαθητές και φοιτητές αξίζει να επισκεφτούν το Μουσείο του Μικρού Χωριού και τα μνημεία των πεσόντων. Κι ακόμα τις γειτονικές Κορυσχάδες με το περίφημο σχολείο τους, τη Βίνιανη, τη Δομνίστα απ' όπου ξεκίνησε με τον Αρη Βελουχιώτη η ένοπλη Αντίσταση του ελληνικού λαού.

Το Καρπενήσι και η ευρύτερη περιοχή του δεν είναι μόνο τόπος «Υψηλού Τουρισμού» με «χάι καταλύματα», όπως θέλουν να το παρουσιάσουν. Εδώ χτυπούσε η καρδιά της «Ελεύθερης Ελλάδας»!