ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ | ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ

ΤΖΙΜ ΤΖΑΡΜΟΥΣ

Μόνο οι εραστές μένουν ζωντανοί

Ανήμερα κάνει πρεμιέρα η τελευταία ταινία του Τζάρμους, της σοφιστικέ αυτής μορφής του ανεξάρτητου αμερικανικού σινεμά, που επιλέγει σταθερά προσωπικούς δρόμους. Ετσι εκπλήσσει ελάχιστα όταν καταπιάνεται με μια ιστορία αιωνόβιων «βαμπίρ» εραστών: «Δύο αρχετυπικά περιθωριακών, κλασικών μποέμ χαρακτήρων, εξαιρετικά ευφυών και εκλεπτυσμένων», όπως λέει ο ίδιος. Η γοητευτικά, σκοτεινή ταινία είναι κινηματογραφημένη αποκλειστικά νύχτα, σε λίγους κλειστούς χώρους και «επικαιροποιεί» τα κλισέ των ταινιών του είδους...

Βέβαια, το κοινό έχει πια διαπαιδαγωγηθεί να μην περιμένει εφαρμογή των κανόνων και συμβάσεων που διέπουν τα κινηματογραφικά είδη. Μέσα από παράλογο και έξυπνο χιούμορ το φιλμ πραγματεύεται καθημερινά προβλήματα των σύγχρονων βαμπίρ όπως τις δυσκολίες που συναντούν οι ανελέητες αυτές «φονικές μηχανές» σε ό,τι αφορά π.χ. εξεύρεση τροφής, δηλαδή ποσοτικά αρκετό και ποιοτικά αγνό αίμα! Κάτι που περιπλέκει περαιτέρω την καθημερινότητα του ζευγαριού, που βρίσκεται σε διαφορετικά μέρη του πλανήτη, είναι η απελπισία που γιγαντώνεται στη θέα του κατά πού τραβά ο κόσμος σήμερα, ιδιαίτερα όταν η θεώρηση του θέματος περιλαμβάνει την προοπτική των τελευταίων 500 ετών!

Ο βαμπίρ Ανταμ ρομαντικός, αυτοκαταστροφικός μουσικός από το Ντιτρόιτ, κουφάρι της αποβιομηχανοποίησης, αντιμετωπίζει - ίσως δικαιολογημένα - υπεροπτικά τους ανθρώπους του σήμερα που, ίδια αποβλακωμένα ζόμπι αφέθηκαν να άγονται και να φέρονται, χωρίς όραμα και σκοπό. Η καλαίσθητη και καλλιεργημένη Εύα στη μαγική Ταγγέρη ξοδεύει το χρόνο της χωμένη στα αμέτρητα βιβλία τις νύχτες που δεν συζητά για λογοτεχνία και τέχνη στο αγαπημένο της καφέ με τον Μάρλοου. Πάντως συνειδητοποιείς πόσο καθαρό στιλιστικά είναι το ύφος της ταινίας μόνο όταν ρίχνεται ξαφνικά στο «μείγμα» από το πλαστικό, επιφανειακό Λος Αντζελες, η απερίσκεπτη, μικρότερη αδελφή της Εύα, η Αβα, και η ίντριγκα μπαίνει σε αναπάντεχη τροχιά.

Η αλληγορία του Τζάρμους διαφορετική, επιτηδευμένη, με σωστές δόσεις χιούμορ και χωρίς καμιά αίσθηση ρελαντί, θεμελιώνεται στην ενδιαφέρουσα και διασκεδαστική ιδέα της προσέγγισης του σημερινού κόσμου μέσα από οπτική βαμπίρ, υπό το πρίσμα του ιστορικού χρόνου που έχει ήδη ζήσει πολύ καλύτερες μέρες...

Παίζουν: Τομ Χίντλεστον, Τίλντα Σουίντον, Μία Βασίκοβσκα, Τζον Χαρτ κ.ά.

Παραγωγή: Βρετανία, Γερμανία, Γαλλία, ΗΠΑ, Κύπρος (2013).

ΤΖΟΝ ΓΟΥΕΛΣ

Αύγουστος

Στις 2 Γενάρη κάνει πρεμιέρα η δεύτερη, μεγάλου μήκους, ταινία του βετεράνου τηλεοπτικού σκηνοθέτη Τζον Γουέλς που φέρει τον τίτλο «ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ». Πρόκειται για μεταφορά στον κινηματογράφο του βραβευμένου με Πούλιτζερ, ομώνυμου θεατρικού, της Τρέισι Λετ. Η Λετ ανέλαβε αυτοπροσώπως να μετατρέψει το θεατρικό της κείμενο σε κινηματογραφικό σενάριο. Αφησε ωστόσο ανέπαφη τη θεατρική δομή του έργου, κάτι που επιβεβαιώνεται τόσο από τον τρόπο «εισόδου» κάθε ηθοποιού στη «σκηνή» - εισόδου που συνοδεύεται από «εκτενή» μονόλογο που κάνει διακριτό το χαρακτήρα του ρόλου και τη θέση του στο έργο - όσο και από τη διάρθρωση του υλικού, από τη θέση και τη σχέση ντουέτων και κομβικών σκηνών συνόλου. Λόγω της θεατρικής δομής του φιλμικού κειμένου, η θεατρικότητα των ερμηνειών και τα μελοδραματικά επινοήματα μάλλον είναι αναπόφευκτα.

Το φιλμ αφηγείται το χρονικό μιας δυσάρεστης οικογενειακής συνεύρεσης με αφορμή την ανεξήγητη εξαφάνιση του «πάτερ φαμίλια» Μπέβερλι. Η απαιτητική και κουραστική μητέρα - Μέριλ Στριπ - που βρίσκεται μόνιμα υπό την επήρεια ηρεμιστικών και παυσίπονων γιατί πάσχει από καρκίνο στόματος, καλεί την αδελφή της και τις τρεις κόρες της να έρθουν οικογενειακώς να της συμπαρασταθούν στο πατρικό τους - χαμένο κάπου στην Οκλαχόμα, στην ασχήμια της άγονης ερημιάς της «μεσαίας δύσης». «Γι' αυτόν εδώ τον τόπο εξολοθρέψαμε τους Ινδιάνους;», σχολιάζει η Τζούλια Ρόμπερτς.

Κάτω από την ίδια στέγη, μέσα στην πνιγηρή, υγρή, καλοκαιρινή ζέστη ο κύκλος του ψέματος και της δυσπιστίας πάει γενιές πίσω. Ολοι τους, υπάρξεις θλιβερές, δυστυχισμένες. Υποφέρουν από τύψεις, μυστικά. Οι προσωπικές τους εξομολογήσεις είναι επώδυνες σαν λεκτικές λεπίδες. Ο διάλογος τραχύς, γεμάτος ένταση και καταστροφική δυναμική. Καθένας τους, μια ανοιχτή πληγή που περπατάει και μιλάει... Κι όλοι τους, προϊόντα της κοινωνίας που μέσα της ζουν, άσκοπα ανταγωνιστικοί, τραγικά ανταγωνιστικοί!

Καταστάσεις θεατρικές, μεταφερμένες στην οθόνη αμιγείς. Οι συμβάσεις όμως του σινεμά δεν είναι σε θέση να απεικονίσουν κυρίως τη σχέση «δράσης/αντίδρασης» των παρακαθήμενων στο τραπέζι (κορυφαία η σκηνή του γεύματος μετά την κηδεία) ως σύνολο. Τα κοντινά πλάνα-κάδρα εστιάζουν στη λεπτομέρεια. Η όποια γρήγορη συρραφή τους δεν μπορεί να αποδώσει την εικόνα του συνόλου, με τη δύναμη που θα την απέδιδε η θεατρική σκηνή. Εκείνη που δίνει στο θεατή την αίσθηση της «εποπτείας» του συνόλου.

Η σκηνοθεσία της ταινίας είναι στα καλύτερά της όταν γίνεται αόρατη. Οταν κάνει ένα βήμα πίσω, όταν αφήνει τους ηθοποιούς να «βγάζουν» τα εσώψυχά τους, όταν ρίχνονται στη «δυσλειτουργία» που φέρνει στην επιφάνεια η σκληρή και θολωμένη από τα χάπια γλώσσα της Στριπ. Είναι τότε που η ταινία αγγίζει, αλλά και ενοχλεί βαθιά. Βέβαια, μόλις τα πράγματα φθάνουν σε επικίνδυνες στροφές, όλα παγώνουν και νεκρώνονται... Γιατί τίποτα δεν μεταβάλλεται ουσιαστικά... Ολα παραμένουν ίδια.

Οι ηθοποιοί εξαιρετικοί με προεξέχουσα την Μαργκό Μάρτιντεϊλ, στο ρόλο της αδελφής της Μέριλ Στριπ. Οι ερμηνείες είναι τόσο πληθωρικές και τόσες πολλές που, από κάποιο σημείο κι έπειτα συνηθίζεις και παύεις να τις εκτιμάς ως τέτοιες... Ο Γουέλς με ταχυδακτυλουργικό τρόπο κατορθώνει να χειρίζεται ταυτόχρονα πολλές υπο-ιστορίες (subplots) χωρίς να αποδυναμώνει τη ζωτικότητα του υλικού. Ο «ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ» είναι μια επιβλητική ταινία ηθοποιών που θα αφήσει ανεξίτηλα αποτυπώματα τη βραδιά της απονομής των Οσκαρ ερμηνείας...

Παίζουν: Σαμ Σέπαρντ, Μέριλ Στριπ, Τζούλια Ρόμπερτς, Γιούαν Μακ Γκρέγκορ, Κρις Κούπερ, Μαργκό Μάρτιντεϊλ κ.ά.

Παραγωγή: ΗΠΑ (2013).

Οι πιο ενδιαφέρουσες ταινίες του 2013

Είθισται στην αρχή κάθε καινούργιας χρονιάς να γίνεται απολογιστική αξιολόγηση των φιλμ που προβλήθηκαν κατά τη διάρκεια του έτους που πέρασε. Τα κριτήρια αξιολόγησης θεμελιώνονται στη θεωρία του μέσου κι έχουν σχέση με τη συγκροτημένη άρθρωση κινηματογραφικού λόγου, τη χρήση της γλώσσας του μέσου σε έναν προσωπικό τρόπο γραφής, την πρωτοτυπία, το βάθος στην προσέγγιση του θέματος κλπ. κλπ. Εκτός από τη «ΖΩΗ ΤΗΣ ΑΝΤΕΛ», που ανεπιφύλακτα εκτιμούμε ως καλύτερη ταινία της χρονιάς, οι υπόλοιπες κινούνται λίγο ως πολύ, η καθεμιά για διαφορετικούς λόγους, σε ισότιμα «βαθμολογικά» επίπεδα.

«Η ΖΩΗ ΤΗΣ ΑΝΤΕΛ» (Γαλλία, Βέλγιο, Ισπανία, 2013), του Αμπντέλ Κεσίς. Κοινωνική - αν όχι ταξική - πολύπλευρα σύνθετη, ανατρεπτική προσέγγιση στο θέμα του έρωτα. Ταινία που με τολμηρή σαφήνεια «δείχνει» αυτό ακριβώς που θέλει να πει.

«ΤΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ» (Γαλλία, Ιταλία, 2013), του Ασγκάρ Φαρχαντί. Ο Ιρανός σκηνοθέτης στην πρώτη, εκτός Ιράν, ταινία του υφαίνει ένα αξεμπέρδευτο πεδίο έντασης εγχέοντας το παρελθόν στο εσωτερικό του ενεστώτα χρόνου... Μια ταινία ίδια διογκωμένη φούσκα από πράγματα που δεν λέγονται...

«ΤΟ ΤΕΛΕΙΟ ΧΤΥΠΗΜΑ» (Ιταλία, 2013), του Τζιουζέπε Τορνατόρε. Ο υπότιτλος της ταινίας θα μπορούσε να είναι «Τεχνικές Αποπλάνησης» (όπως το μυθιστόρημα του Αντρέα Ντε Κάρλο)... Το τελευταίο αριστουργηματικό φιλμ του Σικελού Τορνατόρε δεν εγγράφει στο DNA του στοιχεία αναγνωρισιμότητας του δημιουργού του, αλλά μάλλον εκλεκτικές συγγένειες με το σινεμά του Πολάνσκι.

«Η ΤΕΛΕΙΑ ΟΜΟΡΦΙΑ» (Ιταλία, Γαλλία 2013), του Πάολο Σορεντίνο. Επιβλητικό, μεγαλειώδες και πομπώδες όσο το εκτόπισμα της Ρώμης, της πραγματικής πρωταγωνίστριας της ταινίας.

«ΑΝΕΜΟΣ ΨΥΧΗΣ» (Ουγγαρία, Γερμανία, Γαλλία, 2012), του Μπένεντεκ Φλίγκαουφ. Διαφορετικό σινεμά, υπνωτικό, δυσπνοϊκό για ρατσιστικές επιθέσεις σε Ρομά στην Ουγγαρία. Σχολαστική εμμονή στη λεπτομέρεια αφ' ενός και αφ' ετέρου παραμερισμός ό,τι περιττού ώστε να φθάσει κατευθείαν στην ουσία. Λακωνική η πληροφόρηση με χαρακτήρα αφαίρεσης και αριστοτεχνική η δόμηση σουσπάνς.

«Ο ΦΟΙΤΗΤΗΣ» (Αργεντινή, 2011), του Σαντιάγκο Μίτρε. Η παρθενική ταινία του Αργεντίνου σκηνοθέτη επικεντρώνει την προβληματική της στον ερμητικά κλειστό μικρόκοσμο των πανεπιστημιακών ιδρυμάτων και σε έναν αριβίστα και οπορτουνιστή φοιτητή. Η διαυγέστατη και κυνικότατη προσέγγιση απογυμνώνει το φαύλο μηχανισμό εξαγοράς και μας αποκαλύπτει, βήμα το βήμα, τη γένεση ενός «πολιτικού ανδρός» του συστήματος.

«ΔΙΑΤΡΙΒΗ ΓΙΑ ΕΝΑ ΦΟΝΟ» (Αργεντινή, Ισπανία 2013), Χερνάν Γκόλντφριντ. Αργεντίνικο ψυχολογικό θρίλερ. Εξυπνη αφήγηση για την ανατομία μιας ανθρωποκτονίας, μέσα από ένα διανοητικό παιχνίδι ανάμεσα σε δύο ανταγωνιστικούς παίκτες, σε δύο ευφυείς άνδρες που αλληλοέλκονται από θαυμασμό και μίσος.

«ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΑ ΜΑΤΙΑ ΤΟΥΣ» (Ισπανία, Γαλλία, Πορτογαλία 2012), Χουάν Κάρλος Μεντίνα. Ο Ισπανός σκηνοθέτης, αντιμετωπίζοντας μετωπικά την αλήθεια για τη φρίκη του φρανκισμού και του ναζισμού, αναφέρεται στο χτες, αλλά μιλά για το σήμερα και κυρίως το αύριο, εικονογραφώντας έναν φρικιαστικά πνιγηρό και αδυσώπητα σκοτεινό πίνακα, με σπάνια «μεταφορική» δύναμη.

«ΑΝΑΜΕΣΑ» (Καναδάς, Γαλλία 2012), Αναΐς Μπαρμπό - Λαβαλέτ. Με βλέμμα ντοκουμενταρίστικο και με φόρμα «ανεπεξέργαστης» μυθοπλασίας η 34χρονη Καναδή σκηνοθέτις έφτιαξε στα παλαιστινιακά και τα ισραηλινά εδάφη μια ταινία «θέσης», ένα εντυπωσιακό σε δύναμη και βαρύτητα φιλμ πάνω στα ξεσκεπασμένα πια άλλοθι της «αντικειμενικότητας» και των «ίσων αποστάσεων», που ωθούν προς απεγνωσμένα αδιέξοδα...

«MISS VIOLENCE» (Ελλάδα, 2013), του Αλέξανδρου Αβρανά. Η άκρως ενδιαφέρουσα αυτή ταινία έχει να κάνει μόνο με την εξουσία. Νόμος εδώ είναι το δίκιο του εξουσιαστή που κρατά και το πεπόνι και το μαχαίρι. Μιας εξουσίας που υπάρχει και ενισχύεται χάρη στην υπαναχώρηση των άλλων. Η «απτή» βία είναι πολύ λίγη. Η άλλη, είναι τεράστια... Τεράστιο θέμα...

Υπολείπονται τέλος δυο φιλμ που συνιστούν μια ενότητα. Χωρίς να είναι παραγωγές του 2013, προβλήθηκαν για πρώτη φορά στην Ελλάδα το '13 γι' αυτό και περιλαμβάνονται στη λίστα. Ο λόγος για τις δυο επικές, μεγαλειώδεις ανατολικογερμανικές ταινίες του σημαντικότατου σκηνοθέτη Κουρτ Μέτσιγκ για τον Ερνστ Τέλμαν πρώτα ως «Γιο» και κατόπιν ως «Ηγέτη της εργατικής τάξης». Αμφότερες γυρισμένες το 1954 και το '55 αντίστοιχα.

Χωρίς εξάρσεις το έμπα του '14

Η πρώτη εβδομάδα της νέας χρονιάς ανοίγει με προσφορές χωρίς ιδιαίτερο αντίκρισμα. Μοιρασμένες, Πρωτοχρονιά ανήμερα και επομένη, οι πρεμιέρες, αλλά πάλι νικήτρια βγαίνει η επανέκδοση της αντιναζιστικής σάτιρας του Τσάρλι Τσάπλιν «Ο ΜΕΓΑΛΟΣ ΔΙΚΤΑΤΟΡΑΣ» (1940) που θα προβάλλεται καθημερινά από σήμερα ως τις 8/2/2014, στις 19.45, στον κινηματογράφο«TITANIA cinemax».Ανήμερα Πρωτοχρονιά βγαίνει η οικογενειακή περιπέτεια «ΠΕΡΠΑΤΩΝΤΑΣ ΜΕ ΤΟΥΣ ΔΕΙΝΟΣΑΥΡΟΥΣ» (2013) σε έκδοση 3D. Μέρος ενός πολλά υποσχόμενου μελλοντικού μπλοκμπάστερ, εντυπωσιάζει με τη «φωτογραφική» αποτύπωση ρεαλιστικότατων δεινοσαύρων, τοποθετημένων μέσα σε αληθινά τοπία... Συμπαραγωγή ΗΠΑ, Βρετανίας και Αυστραλίας, με καθηλωτική δυναμική και αίσθηση που βυθίζει το θεατή σε προϊστορικές καταστάσεις. Τη σκηνοθεσία υπογράφουν οι Νιλ Νάιτινγκεϊλ και Μπάρι Κουκ. Τη δεύτερη μέρα του 2014 βγαίνει στις αίθουσες η ελληνική κωμωδία «ΠΕΜΠΤΗ ΚΑΙ 12» (2014) που αγγίζει προβληματισμούς και φοβίες του σύγχρονου Ελληνα. Η σκηνοθεσία είναι του Θανάση Τσαλταμπάση που κρατά τον πρωταγωνιστικό ρόλο, συνοδευόμενος από πληθώρα γνωστών ηθοποιών.