Τι θα λέγατε αν υπήρχε μια μηχανή που να την τροφοδοτείς με τα εντόσθια από τα σφαγεία πουλερικών ή με πλαστικά μπουκάλια ή με φθαρμένα λάστιχα ή με αστικά απόβλητα ή με οτιδήποτε υλικό, τέλος πάντων, έχει οργανικές ενώσεις, ανεξάρτητα αν περιέχει μέταλλα ή μεταλλικές ενώσεις οιουδήποτε είδους και από την άλλη μεριά της μηχανής να παίρνεις πετρέλαιο (ή απευθείας κλάσματα του πετρελαίου), στερεό υπόλειμμα κατάλληλο για λίπασμα και άνθρακα σε μορφή σκόνης γραφίτη; Θα λέγατε μάλλον ότι πρόκειται κάτι πολύ καλό για να είναι αλήθεια. Φανταστείτε όμως να είναι...

Μια νεοσύστατη εταιρία στις ΗΠΑ λέει ότι διαθέτει ακριβώς αυτή την τεχνολογία, έχει ήδη κατασκευάσει πιλοτικό αλλά και μεγάλης κλίμακας εργοστάσιο επίδειξης και έχει ήδη πάρει χρηματοδότηση 12 εκατ. δολαρίων από την κυβέρνηση των ΗΠΑ και 40 εκατ. από κεφαλαιούχους, για να κατασκευάσει εργοστάσια σε διάφορες περιοχές της χώρας, με στόχο την επεξεργασία των παραγόμενων ποσοτήτων εντοσθίων πουλερικών, περιττωμάτων και κοπριάς, φυτικών υπολειμμάτων από τον αγροτικό τομέα κλπ. Τα εργοστάσια αυτά θα μπουν σε λειτουργία το 2005. Τότε θα ξεκαθαριστεί αν η νέα τεχνολογία επεξεργασίας αποβλήτων είναι όσο θαυματουργή λένε οι υποστηρικτές της.

Τα «θαυματουργά» της στοιχεία είναι: α) Η απόδοση της διαδικασίας κυμαίνεται, ανάλογα με την πρώτη ύλη, γύρω στο 85%. Αυτό σημαίνει ότι μόλις το 15% από τη θερμική αξία της πρώτης ύλης καταναλώνεται για την παραγωγή των προϊόντων. β) Επιτρέπει τη διάθεση αποβλήτων χωρίς επιβάρυνση του περιβάλλοντος και δημιουργία κινδύνου για την υγεία. Σε αντίθεση με την καύση των απορριμμάτων (κατά την οποία μέρος των πλαστικών μπουκαλιών από πολυβινυλοχλωρίδιο μπορούν να σχηματίσουν τις εξαιρετικά καρκινογόνες διοξίνες), από τη συγκεκριμένη διαδικασία θερμικού αποπολυμερισμού δεν παράγεται καμιά επικίνδυνη ουσία, ενώ ταυτόχρονα καταστρέφονται και όλοι οι παθογόνοι οργανισμοί των αποβλήτων. Το κύριο υποπροϊόν, το νερό, είναι αρκετά καθαρό ώστε να διατεθεί απευθείας στην αποχέτευση, ενώ οι αέριοι υδρογονάνθρακες καίγονται για την παραγωγή μέρους της ενέργειας που απαιτείται. γ) Δεν επηρεάζεται από την ύπαρξη στην πρώτη ύλη μη οργανικών ουσιών, ακόμα και τοξικών μετάλλων που θα δηλητηρίαζαν οποιαδήποτε βιοχημική διαδικασία επεξεργασίας των αποβλήτων. δ) Το εργοστάσιο επεξεργασίας μπορεί να είναι από πολύ μικρό (π.χ. να χωράει στην καρότσα ενός φορτηγού με δυνατότητα επεξεργασίας ενός τόνου την ημέρα) μέχρι πολύ μεγάλο (έκτασης στρεμμάτων και δυνατότητας επεξεργασίας εκατοντάδων τόνων την ημέρα) και σε οποιαδήποτε περίπτωση παράγει προϊόντα που μπορούν να χρησιμοποιηθούν είτε επιτόπου, είτε να πωληθούν στο εμπόριο. Το πετρέλαιο που παράγει είναι πολύ καλής ποιότητας, με μέγιστο μήκος ανθρακικής αλυσίδας τα 18 άτομα άνθρακα. Είναι ανάλογο με ένα μείγμα πετρελαίου και βενζίνης του εμπορίου, που προέρχονται από διύλιση αργού πετρελαίου.

Ωστόσο, η νέα αυτή τεχνολογία δεν έχει τίποτα να κάνει με θαύματα. Σύμφωνα με τους κατασκευαστές της στηρίζεται σε παλιότερες πατενταρισμένες τεχνικές θερμικού αποπολυμερισμού, αλλά με μια εμπνευσμένη μεγάλη διαφορά στον τρόπο πραγματοποίησης της διεργασίας. Τη μετατροπή των οργανικών ενώσεων σε πετρέλαιο και φυσικό αέριο μας την έμαθε ο ίδιος ο πλανήτης μας. Το μεγαλύτερο μέρος του αργού πετρελαίου προέρχεται από μονοκύτταρους οργανισμούς (φυτά και ζώα) που όταν πέθαναν συσσωρεύτηκαν στο βυθό των ωκεανών, αποσυντέθηκαν και συμπιέστηκαν από τις τεκτονικές πλάκες, με αποτέλεσμα να βρεθούν κάτω από τη γη. Υπό την επίδραση τεράστιων θερμοκρασιών και πιέσεων, οι μακριές αλυσίδες άνθρακα των οργανικών ενώσεων από την αποσύνθεση των κυττάρων (γνωστές σαν πολυμερή), διασπάστηκαν σε μικρότερες αλυσίδες σχηματίζοντας τα κοιτάσματα πετρελαίου. Το πρόβλημα είναι ότι η τεχνική της Γης απαιτεί εκατομμύρια χρόνια για να φτάσει στο αποτέλεσμα. Οι μηχανές θερμικού αποπολυμερισμού επιταχύνουν αυτή τη διαδικασία κατά πολλές τάξεις μεγέθους, αυξάνοντας τις θερμοκρασίες και πιέσεις και εξασφαλίζοντας τη συνεχή εφαρμογή τους πάνω στην πρώτη ύλη.

Πολλοί επιστήμονες προσπάθησαν να μετατρέψουν τα οργανικά στερεά των αποβλήτων σε υγρό καύσιμο, αλλά πάντοτε ανεπιτυχώς. «Το πρόβλημα με τις περισσότερες απ' αυτές τις μεθόδους», λέει ο Μπράιαν Απελ, επικεφαλής της εταιρίας «Τεχνολογίες του Κόσμου που Αλλάζει», που εκμεταλλεύεται εμπορικά τη νέα τεχνική, «είναι ότι προσπαθούσαν να κάνουν το μετασχηματισμό σε ένα βήμα - υπερθέρμανση του υλικού, ώστε να αφυδατωθεί και ταυτόχρονα να σπάσουν οι μοριακές αλυσίδες». Αυτό όμως έχει σαν αποτέλεσμα την κατανάλωση τεράστιων ποσοτήτων ενέργειας και τη δημιουργία επικίνδυνων ουσιών που μολύνουν το τελικό προϊόν. Για την επεξεργασία των συνήθων αποβλήτων με υψηλή περιεκτικότητα σε νερό, απαιτείται σχεδόν όση ενέργεια περιέχει το παραγόμενο καύσιμο και γι' αυτό οι τεχνικές αυτές είναι ασύμφορες.

Το πρόβλημα έλυσε ο Πολ Μπάσκις, Αμερικανός μικροβιολόγος στα τέλη της δεκαετίας του 1980. Τη δεκαετία του 1990, αφού ξεπέρασε κάποια επιμέρους προβλήματα, αναζήτησε χρηματοδότες κι έτσι συναντήθηκε με τον Απελ, που αγόρασε την πατέντα και σε συνεργασία με μια άλλη εταιρία κατασκεύασαν το πρώτο εργοστάσιο επίδειξης της νέας τεχνολογίας θερμικού αποπολυμερισμού. Η βασική διαφορά βρίσκεται στην αντιμετώπιση του νερού όχι σαν εχθρού, που πρέπει να αφαιρεθεί από την πρώτη ύλη, αλλά σαν φίλου για τη διεξαγωγή του αποπολυμερισμού στο πρώτο στάδιο.

Διοχετεύουν νερό υπό μέτρια πίεση και θερμοκρασία στην ήδη τεμαχισμένη πρώτη ύλη και «μαγειρεύουν» το υλικό για 15 λεπτά. Η οργανική σούπα που παράγεται από την υπερενυδάτωση που προκαλεί αυτή η διεργασία υπόκειται σε διεργασία φλάσινγκ (απότομη μείωση της πίεσης), που προκαλεί απομάκρυνση του 90% του νερού. Το υπόλοιπο της επεξεργασίας είναι κατά βάση μια συνηθισμένη διαδικασία θερμικού αποπολυμερισμού και διύλισης. Λόγω των μέτριων θερμοκρασιών και πιέσεων στην πρώτη φάση δεν παράγονται επικίνδυνες ουσίες, ενώ το νερό απομακρύνεται με τρόπο που δεν απαιτεί πολλή ενέργεια (μάλιστα ένα μέρος κι αυτής της ενέργειας που χρειάζεται ξαναχρησιμοποιείται αφού το θερμό νερό χρησιμοποιείται για την προθέρμανση της πρώτης ύλης).

Η διαδικασία θερμικού αποπολυμερισμού μπορεί να μετατρέψει διάφορα άχρηστα υλικά σε πετρέλαιο και άλλα χρήσιμα υποπροϊόντα, σε αναλογίες που εξαρτώνται από το είδος πρώτης ύλης.

Η πρώτη ύλη τροφοδοτείται σε ένα θραυστήρα και ανακατεύεται με νερό για να σχηματίζει ένα αριάνι που τροφοδοτείται στον αντιδραστήρα του πρώτου σταδίου, όπου υπό την επίδραση μέτριας πίεσης και θερμοκρασίας γίνεται μερική διάσπαση των μακρομορίων. Η οργανική σούπα που προκύπτει ρέει σε ένα δοχείο φλάσινγκ όπου η πίεση πέφτει απότομα, απελευθερώνοντας μεγάλο μέρος του νερού, το οποίο επιστρέφει για να προθερμάνει το ρεύμα εισόδου στον αντιδραστήρα. Στον αντιδραστήρα του δεύτερου σταδίου, το υπόλοιπο οργανικό υλικό υπόκειται σε μεγαλύτερη θερμοκρασία, με αποτέλεσμα την παραπέρα διάσπαση των μοριακών αλυσίδων. Ο θερμός ατμός που παράγεται διοχετεύεται σε στήλες απόσταξης που τον διαχωρίζουν σε αέρια, ελαφρά κλάσματα, βαριά κλάσματα, νερό και στερεό άνθρακα. Τα αέρια καίγονται για την παραγωγή μέρους της θερμότητας που χρειάζεται ο δεύτερος αντιδραστήρας, ενώ το νερό, που δεν έχει παθογόνους μικροοργανισμούς, κατευθύνεται στην αποχέτευση. Τα κλάσματα και ο άνθρακας αποθηκεύονται σε δεξαμενές.

Η χημεία και όχι η... αλχημεία, μετατρέπουν στο πρώτο στάδιο επεξεργασίας τα εντόσθια πουλερικών (Α) σε καρβοξυλικό έλαιο (Β), που αποτελείται από λιπαρά οξέα, υδατάνθρακες και αμινοξέα. Ο αντιδραστήρας του δεύτερου σταδίου αφαιρεί τις καρβοξυλομάδες από τα λιπαρά οξέα και διασπά τις υπόλοιπες υδρογονανθρακικές αλυσίδες σε μικρότερα κομμάτια δίνοντας ένα ελαφρό κλάσμα (Γ). Αυτό το κλάσμα μπορεί να χρησιμοποιηθεί όπως έχει ή να διυλιστεί παραπέρα δίνοντας νάφθα (Δ), βενζίνη (Ε) και κηροζίνη (Ζ). Η διαδικασία παράγει επίσης στερεό υπόλειμμα με ιδιότητες σταθμισμένου λιπάσματος (Η) και βιομηχανικά χρήσιμο φούμο άνθρακα (Θ).