Οπως η ηλεκτροφόρηση, η εύρεση της γονιδιακής ακολουθίας με την τεχνική των νανοπόρων χρησιμοποιεί την ηλεκτρική έλξη του DNA προς ένα θετικό φορτίο. Για να φτάσει εκεί, το μόριο πρέπει να περάσει μέσα από μια μεμβράνη, της οποίας το στενότερο σημείο είναι 1,5 νανόμετρο (δισεκατομμυριοστό του μέτρου). Αυτή η διάμετρος επιτρέπει τη διέλευση μόνο στις μονές αλυσίδες DNA. Καθώς το «νήμα» διέρχεται τον πόρο, τα νουκλεοτίδια φράζουν στιγμιαία το άνοιγμα, αλλάζοντας την αγωγιμότητα της κυτταρικής μεμβράνης. Οι διαφορές των μορίων των τεσσάρων τύπων βάσεων προκαλούν διαφορετικής διάρκειας και αποτελεσματικότητας απόφραξη του πόρου. Προς το παρόν, με ακρίβεια μπορούν να ανιχνευτούν μόνο οι διαφορές αγωγιμότητας που οφείλονται σε αλυσίδες 150 νουκλεοτιδίων του ίδιου τύπου. Η βελτίωση της μεθόδου, έτσι ώστε να μπορεί να ανιχνεύεται καθένα από τα νουκλεοτίδια μιας αλυσίδας DNA, θα οδηγούσε στην απευθείας μετάφραση του διαγράμματος αγωγιμότητας σε ακολουθία νουκλεοτιδίων. Με τελειοποιημένη την τεχνική αυτή, το γονιδίωμα ενός ανθρώπου θα μπορούσε να «διαβαστεί» μέσα σε μόλις 20 λεπτά, χωρίς την πολυδάπανη διαδικασία των βημάτων αντιγραφής της αλυσίδας DNA και των σχετικών χημικών αντιδράσεων.

Στο γύρισμα της χιλιετηρίδας, οι επιστήμονες πέτυχαν να ολοκληρώσουν τη χαρτογράφηση του ανθρώπινου γονιδιώματος, δηλαδή το γενετικό κώδικα του «μέσου ανθρώπου», όπως προέκυψε από την ανάλυση των γονιδίων ενός μικρού αριθμού ανθρώπων. Ηταν το αποτέλεσμα μιας προσπάθειας 10 ετών και της διάθεσης κονδυλίων περισσότερων του 1 δισεκατομμυρίου δολαρίων. Η παραπέρα βελτίωση των τεχνικών που αναπτύχθηκαν, για να γίνει εφικτός αυτός ο άθλος, έχει μειώσει σήμερα το κόστος της χαρτογράφησης του γονιδιώματος ενός ανθρώπου στα 20 εκατομμύρια δολάρια. Το ποσό αυτό παραμένει βέβαια εκτός του βεληνεκούς των εργατών, των μεσαίων στρωμάτων, ακόμα και του χαμηλότερου οικονομικά τμήματος της αστικής τάξης.

Κι όμως. Η γνώση του προσωπικού γενετικού κώδικα θα επέτρεπε να ξεφορτωθούμε τους «μέσους όρους». Θα έφερνε επανάσταση στην ιατρική, κάνοντας δυνατές ακριβέστερες και πιο έγκαιρες διαγνώσεις, προσωποποιημένες θεραπευτικές αγωγές με την κατάλληλη δόση του κατάλληλου φαρμάκου για το συγκεκριμένο γενετικό προφίλ.

Βεβαίως, η ...διαρροή του προσωπικού γενετικού κώδικα σε τρίτους (εργοδότες, ασφαλιστικές εταιρίες κτλ.) θα μπορούσε να έχει πολύ άσχημες συνέπειες. Ο εργαζόμενος που συχνά φτάνει να χάνει τη δουλιά του στον καπιταλισμό όταν ασθενήσει, δε θα είχε προσληφθεί καν σ' αυτή τη δουλιά, αν ο εργοδότης ήξερε ότι υπάρχουν πολλές πιθανότητες - ενδεχομένως και βεβαιότητα - ότι σε κάποια ηλικία θα παρουσιάσει σοβαρή ασθένεια. Πέρα απ' αυτό, αρκετοί άνθρωποι ίσως παρουσίαζαν ψυχολογικά προβλήματα αν από τα χρόνια της νεότητάς τους ήξεραν ότι το μέλλον τους επιφυλάσσει κάποια βαριά ή δύσκολη αρρώστια. Οι προοπτικές που βλέπει μπροστά του ο σημερινός νέος, ακόμα και χωρίς το ενδεχόμενο μιας ασθένειας, οδηγούν ήδη αρκετούς σε αντι-λύσεις, όπως τα ναρκωτικά.

Τώρα κάποιοι επιστήμονες προσπαθούν να κατεβάσουν το κόστος της χαρτογράφησης του γονιδιώματος ενός ανθρώπου στα 100.000 δολάρια, έως το 2009, με παραπέρα προσπάθεια μείωσης στα 1.000 δολάρια έως το 2014! Τους σχετικούς στόχους έχουν προσδιορίσει δύο κρατικά ινστιτούτα των ΗΠΑ. Πέρα από το χρηματικό βραβείο και τη δόξα που θα πάρει η πρώτη ερευνητική ομάδα που θα πετύχει τους στόχους αυτούς, είναι προφανές ότι πολλές εταιρίες θα ενδιαφερθούν να βγάλουν σε μαζική παραγωγή προϊόντα βασισμένα στις σχετικές πατέντες.

Η εκδοχή της ταινίας επιστημονικής φαντασίας «Γκάτακα» είναι ο ένας τρόπος ενσωμάτωσης αυτής της νέας τεχνολογικής δυνατότητας μέσα στην κοινωνία: Η αξιοποίησή της για την εφαρμογή επιπλέον διακρίσεων μεταξύ (και σε βάρος) των ανθρώπων (προφανώς της εκμεταλλευόμενης και όχι της εκμεταλλεύτριας τάξης) με βάση τις γονιδιακές διαφορές και τις διανοητικές και άλλες ικανότητες που υποτίθεται ότι αυτές σημαίνουν. Στην πραγματικότητα βέβαια, ο άνθρωπος σαν κοινωνικό ον είναι περισσότερο αποτέλεσμα των κοινωνικών συνθηκών και λιγότερο των γενετικών του προδιαθέσεων. Αλλά στο «Γκάτακα» η ανάπτυξη της τεχνολογίας γρήγορης χαρτογράφησης του γενετικού κώδικα - και μάλιστα ένα επίπεδο παραπέρα απ' ό,τι υπολογίζουν σήμερα οι επιστήμονες για την επόμενη δεκαετία (στην ταινία ο γενετικός χάρτης και τα συμπεράσματα από την επεξεργασία του προκύπτουν με τη φτήνια και την ταχύτητα ενός σημερινού τεστ εγκυμοσύνης) - χρησιμοποιείται για να αποφασίζεται και να επιβάλλεται ποιος θα κάνει την τάδε δουλιά και ποιος όχι. Ποιος θα ανήκει στην ελίτ και ποιος θα ανήκει στους πληβείους.

Σε μια μορφή κοινωνικής οργάνωσης που δεν ψάχνει τρόπους να δικαιολογήσει την κοινωνική ανισότητα, επειδή ακριβώς αποτελεί την οριστική κατάργηση της κοινωνικής ανισότητας, οι διαφορές στο γενετικό κώδικα αποτελούν απλώς τη βάση της ομορφιάς που γεννά η ποικιλία στην εμφάνιση, στις ιδιαίτερες κλίσεις και ικανότητες των κοινωνικά ισότιμων ελεύθερων παραγωγών. Η γνώση του γενετικού κώδικα του καθενός είναι μόνο η αφορμή για καλύτερο προσανατολισμό τόσο του ίδιου του ατόμου όσο και της κοινωνίας, ώστε να καλυφθούν καλύτερα οι ανάγκες του και να μπορέσει να αναπτύξει πιο ολοκληρωμένα την προσωπικότητά του, συνεισφέροντας στην ανέλιξη της ανθρωπότητας σε επίπεδα που σήμερα δεν μπορούμε ούτε να φανταστούμε.