Η Ιαπωνία έγινε η πέμπτη χώρα που κατάφερε να προσσεληνώσει ομαλά διαστημοσυσκευή στο φεγγάρι, μετά τη Σοβιετική Ενωση, τις ΗΠΑ, την Κίνα και την Ινδία. Στις 19 Γενάρη η μεγέθους μεγάλου ψυγείου ρομποτική άκατος SLIM, της ιαπωνικής αεροδιαστημικής υπηρεσίας JAXA, ακούμπησε στο έδαφος κοντά στο χείλος του κρατήρα Σιόλι στον ισημερινό της Σελήνης, από την εξωτερική του μεριά. Η αποστολή αυτή δοκίμασε την πρώτη διεθνώς προσεδάφιση ακριβείας σε άλλο ουράνιο σώμα. Ενώ όλες οι προηγούμενες επιτυχείς αποστολές στον φυσικό δορυφόρο της Γης κατάφερναν να προσσεληνωθούν σε απόσταση λίγων χιλιομέτρων από το σημείο - στόχο, το SLIM είναι εξοπλισμένο με ένα νέο σύστημα πλοήγησης κατά την κάθοδο, που του επιτρέπει να πατήσει στο χώμα το πολύ 100 μέτρα μακριά από τον στόχο του. Πράγματι, όπως διαπιστώθηκε το σκάφος προσεδαφίστηκε μόλις 55 μέτρα μακριά από το επιθυμητό σημείο.

Για να το πετύχει αυτό, το SLIM διασταύρωνε συνεχώς τη θέση του με βάση την ακριβή χαρτογράφηση της επιφάνειας της Σελήνης που είχαν πραγματοποιήσει ο ιαπωνικός τεχνητός δορυφόρος «Καγκούγια» και ο LRO, ο αντίστοιχος δορυφόρος χαρτογράφησης της NASA. Σε συνδυασμό με τις εικόνες που έδιναν οι κάμερες πλοήγησης, πραγματοποιώντας αυτόνομη επεξεργασία εικόνας, η διαστημοσυσκευή σάρωνε συνεχώς την επιφάνεια και εντόπιζε κρατήρες και ογκόλιθους ώστε να προσαρμόζει την κάθοδό της, στοχεύοντας σε προσεδάφιση ακριβείας. Φτάνοντας σε ύψος 500 μέτρων πυροδότησε τους προωθητήρες ανάσχεσης και αιωρήθηκε για λίγο, κάνοντας νέα ακριβή κατόπτευση της επιφάνειας από κάτω. Μετά κατέβηκε στα 50 μέτρα και επανέλαβε το ίδιο. Τελικά αφέθηκε να πέσει από ύψος 3 μέτρων, καθώς η μικρή βαρύτητα της Σελήνης και τα πέντε αμορτισέρ του σκάφους εξασφάλιζαν ομαλή επαφή με το έδαφος.

Αμέσως μετά την προσσελήνωση, το σκάφος επικοινώνησε με τους ελεγκτές στη Γη και ανταποκρίθηκε στις εντολές που του δόθηκαν, ωστόσο διαπιστώθηκε ότι οι ηλιακοί του συλλέκτες δεν παρήγαγαν ενέργεια, με αποτέλεσμα να λειτουργεί μόνο με τις μπαταρίες του. Αν τα πάνελ λειτουργούσαν κανονικά, το SLIM θα είχε αρκετή ενέργεια για να εκπληρώσει την αποστολή του, διάρκειας ενός μήνα. Η διαστημοσυσκευή απελευθέρωσε δύο μικρά ρόβερ, από τα οποία το ένα, βάρους 2 κιλών, ήταν σχεδιασμένο να αναπηδά στην επιφάνεια και να παίρνει φωτογραφίες του SLIM και της γύρω περιοχής, ενώ το δεύτερο, σε μορφή μικρής μπάλας, επρόκειτο να αναπτυχθεί σαν τα παιχνίδια που μετασχηματίζονται και επίσης να πάρει φωτογραφίες του SLIM. Η ομάδα ελέγχου, αφού έλαβε μέρος των καταγραφών που έκανε το σκάφος τις πρώτες ώρες, το έθεσε σε κατάσταση αναμονής, ελπίζοντας ότι θα βρεθεί τρόπος να λυθεί το πρόβλημα.

Από τις φωτογραφίες που έστειλαν τα μικρά ρόβερ, οι επιστήμονες διαπίστωσαν ότι το SLIM αμέσως μόλις ακούμπησε στο έδαφος έγειρε κατά 90 μοίρες, πέφτοντας με το πλευρό, με τρόπο που στα φωτοβολταϊκά του δεν έφτανε το ηλιακό φως. 10 μέρες μετά την προσσελήνωση, όμως, η θέση της Σελήνης ήταν πια τέτοια που το ηλιακό φως έπεσε πάνω στα φωτοβολταϊκά, με αποτέλεσμα το SLIM να ξαναζωντανέψει, δίνοντας στην JAXA τη δυνατότητα να διεξαγάγει το δεύτερο μέρος της αποστολής, δηλαδή τη συλλογή γεωλογικών μελετών και ανάλυση της εξαιρετικά αραιής ατμόσφαιρας της Σελήνης.

Η διαστημοσυσκευή διαθέτει κάμερα πολλών συχνοτήτων, προκειμένου να καταγράψει το περιβάλλον γύρω της και ιδιαίτερα εκείνο της «Θάλασσας από Νέκταρ», όπως λέγεται η πρασινωπή περιοχή με το ορυκτό ολιβίνης στις πλαγιές του κρατήρα Σιόλι, που θεωρείται ότι εκθέτει υλικό του μανδύα της Σελήνης. Η SLIM εκτοξεύτηκε τον Σεπτέμβρη του 2023 και χρειάστηκε τέσσερις μήνες μέχρι να φτάσει στο φεγγάρι και να μπει σε τροχιά γύρω του. Τρεις βδομάδες αργότερα επιχείρησε την κάθοδο, με στόχο να έχει καλύτερο αποτέλεσμα από την αμέσως προηγούμενη σεληνιακή αποστολή της Ιαπωνίας, το «Hakuto-R», που συνετρίβη στην επιφάνεια της Σελήνης τον Απρίλη του 2023.

Τον επόμενο μήνα πρόκειται να εκτοξευτεί νέα αμερικανική διαστημοσυσκευή προς τη Σελήνη, κατασκευασμένη από την «Intuitive Machines», καθώς η Peregrine της «Astrobotic» δεν κατάφερε να προσσεληνωθεί πριν δυο βδομάδες, εξαιτίας απώλειας καυσίμου σε πρώιμο στάδιο της αποστολής. Το σύστημα ακριβούς προσσελήνωσης που δοκίμασε η JAXA αναμένεται να χρησιμοποιηθεί και από μελλοντικές επανδρωμένες αποστολές της αμερικανικής NASA, στο πλαίσιο του προγράμματος «Αρτεμις» για την επάνοδο του ανθρώπου στη Σελήνη.

Καθώς βρισκόμαστε μέσα στον Γαλαξία και δεν μπορούμε να τον δούμε απέξω, είναι δύσκολο να έχουμε εικόνα του πώς μοιάζει. Ωστόσο, οι αστρονόμοι έχουν τρόπους να ανασυνθέσουν την εικόνα του Γαλαξία από τις καταγραφές των άστρων. Συχνά, όμως, αναφέρουν την ιστορία με τους τρεις ανθρώπους σε ένα εντελώς σκοτεινό δωμάτιο, που τους επιτρέπεται να αγγίξουν έναν ελέφαντα ο ένας στην προβοσκίδα, ο άλλος στο αυτί και ο άλλος στο πόδι, με αποτέλεσμα να τον περιγράψουν αντίστοιχα ως φίδι, ανεμιστήρα και κορμό δέντρου, χάνοντας εντελώς την εικόνα του ελέφαντα. Βεβαίως, οι επιστήμονες γνώριζαν εδώ και καιρό πολλά για τους γαλαξίες, όπως ότι τα άστρα σε διάφορες περιοχές τους έχουν διαφορετικές ηλικίες, αν και δεν ήξεραν γιατί. Γνώριζαν ότι τα άστρα σχηματίζονται μέσα σε μεγάλα νέφη αερίων και σκόνης, αλλά τα νέφη αυτά δεν μπορούσαν να χαρτογραφηθούν εύκολα. Είχαν παρατηρήσει γαλαξίες να συγχωνεύονται, αλλά δεν μπορούσαν να ξέρουν αν και στον δικό μας Γαλαξία έχει συμβεί το ίδιο.

Η εικόνα αυτή έχει αρχίσει να αλλάζει τα τελευταία χρόνια, καθώς η καταγραφή των άστρων του Γαλαξία έχει ανέβει επίπεδο. Ως το 1993, η προηγούμενη αποστολή αστροχαρτογράφησης της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Διαστήματος (ESA), με το διαστημικό τηλεσκόπιο «Ιππαρχος», είχε χαρτογραφήσει - αποτυπώνοντας την ακριβή θέση τους στον τρισδιάστατο χώρο - 2,5 εκατομμύρια άστρα. Το νέο διαστημικό τηλεσκόπιο της ESA, με το όνομα «Γαία», έχει πια καταγράψει 1,8 δισεκατομμύρια άστρα! Η ακρίβεια της καταγραφής από το «Γαία» είναι 24 εκατομμυριοστά του δευτερόλεπτου της μοίρας, δηλαδή όσο το πάχος μιας ανθρώπινης τρίχας σε απόσταση 1.000 χιλιομέτρων! Πλειάδα άλλων επίγειων και διαστημικών τηλεσκοπίων έχουν συλλέξει εικόνες και φασματικές αναλύσεις εκατομμυρίων άστρων. Εχοντας στη διάθεσή τους όλα αυτά τα δεδομένα, οι επιστήμονες μπορούν τώρα να φτιάξουν ακριβείς χάρτες του Γαλαξία, που περιλαμβάνουν όχι μόνο τη θέση κάθε άστρου, αλλά και την κινητική του κατάσταση, όπως αυτή προκύπτει από επανειλημμένες παρατηρήσεις του. Το αποτέλεσμα είναι η αποκάλυψη όχι μόνο της δομής, αλλά και της εκπληκτικά ταραχώδους ιστορίας του Γαλαξία, της ιστορίας των άστρων του και των μέσων που διέθετε κάθε περίοδο ο Γαλαξίας για να φτιάχνει καινούρια άστρα. Πρόκειται για τη μεγαλύτερη αύξηση αστρονομικής γνώσης που έχει υπάρξει στην ιστορία αυτής της αρχαίας επιστήμης.

Οι επιστήμονες διαπίστωσαν ότι στην άλω του Γαλαξία, μια αραιή σφαίρα άστρων μεγάλης ηλικίας που περιβάλλει την κεντρική περιοχή του, υπάρχουν ρεύματα άστρων παρόμοιας ηλικίας, που κινούνται ομαδικά σε μακριές ροές. Τα άστρα αυτά προέρχονται από πηγές έξω από τον Γαλαξία και σχηματίστηκαν σε κάποιον κοντινό μικρό γαλαξία. Οταν αυτός ο μικρός γαλαξίας έπεσε θύμα των βαρυτικών παλιρροιών του πολύ μεγαλύτερου δικού μας, τα άστρα τραβήχτηκαν σχηματίζοντας ένα ρεύμα. Ως το 2021 είχαν εντοπιστεί 60 ρεύματα άστρων στην άλω, από τα οποία 23 είχαν δημιουργηθεί σε νάνους γαλαξίες ή μέσα σε κάποιο από τα σφαιρωτά σμήνη, τις μυστηριώδεις «μπάλες», που αποτελούνται από μέχρι ένα εκατομμύριο άστρα η καθεμιά και περιφέρονται γύρω από τον Γαλαξία. Η εκτίμηση είναι ότι θα εντοπιστούν γύρω στα 100 τέτοια ρεύματα άστρων, με ηλικία των άστρων που τα απαρτίζουν γύρω στα 10 δισεκατομμύρια έτη και ηλικία των ρευμάτων μερικών δισεκατομμυρίων ετών.

Αστρονόμοι εντόπισαν και πολλά άστρα που βρίσκονταν σε λάθος θέση, δηλαδή ενώ ήταν άστρα κατοπινής γενιάς, βρίσκονταν στην άλω μαζί με τα αρχαία άστρα. Ορισμένα άλλα άστρα στην άλω διαπιστώθηκε ότι κινούνται με μεγάλη ταχύτητα στην αντίθετη κατεύθυνση από τη μεγάλη πλειοψηφία των άστρων της. Τα άστρα αυτά σχηματίζουν μια δομή με μορφή λουκάνικου και είναι παλιά, όμως πλούσια σε μέταλλα, όπως είναι τα άστρα των μετέπειτα γενιών. Μαζί με πολλές άλλες παρατηρήσεις, οι επιστήμονες συμπέραναν ότι ένας γαλαξίας, που τον ονόμασαν Εγκέλαδο, με μέγεθος ένα τέταρτο του Γαλαξία μας, συγκρούστηκε μετωπικά μαζί του πριν από 8 έως 10 δισεκατομμύρια χρόνια. Τα άστρα του Εγκέλαδου πάχυναν τον δίσκο του Γαλαξία, ενώ πολλά κατέληξαν στην άλω του.

Αλλοι ερευνητές εντόπισαν ακόμη παλαιότερες συγκρούσεις, όπως ενός πρωτογαλαξία, που δεν πρόλαβε να γίνει γαλαξίας, καθώς απορροφήθηκε από τον δικό μας. Αλλά και πριν 6 δισεκατομμύρια χρόνια ένας νάνος γαλαξίας που ονομάστηκε Τοξότης πέρασε ξυστά από τον Γαλαξία και άρχισε να περιφέρεται γύρω του, αφήνοντας σε κάθε περιφορά νέα ρεύματα άστρων. Ανάλογης κλίμακας γεγονότα συνέβησαν και τα 5 δισεκατομμύρια χρόνια που ακολούθησαν. Ο Γαλαξίας αποδεικνύεται κάθε άλλο παρά στατικός και σε αιώνια ισορροπία. Η ιστορία του είναι γεμάτη κίνηση, συγκρούσεις, ανατροπές και εξέλιξη, όπως και καθετί άλλο στον κόσμο.