Για να πάψει να υπάρχει η εκμεταλλευτική σχέση της μισθωτής εργασίας, δηλαδή το κεφάλαιο, και να καταργηθεί η εκμετάλλευση, πρέπει να αντικατασταθεί η ατομική καπιταλιστική ιδιοκτησία στα μέσα παραγωγής και να γίνει κοινωνική ιδιοκτησία. Δηλαδή, να αντικατασταθεί ο καπιταλιστικός τρόπος παραγωγής από το σοσιαλιστικό. Πώς και πότε μπορεί να γίνει αυτό;
Από το παραπάνω απόσπασμα γίνεται φανερό ότι η αντικατάσταση των κυρίαρχων κοινωνικών σχέσεων, συνδέεται με την κοινωνική επανάσταση. Η οποία, επίσης, προϋποθέτει μια ορισμένη βαθμίδα ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων, αυτή που έρχεται σε αντίφαση με τις κυρίαρχες σχέσεις. Δηλαδή, για το πέρασμα από τον καπιταλισμό στο σοσιαλισμό, απαιτείται μια ορισμένη βαθμίδα ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων που αυτή η ορισμένη βαθμίδα ανάπτυξής τους τις οδηγεί σε σύγκρουση με τις κυρίαρχες κοινωνικές σχέσεις, τις παραγωγικές σχέσεις.
Η εδραίωση και κυριαρχία της νέας οικονομικής βάσης, προϋποθέτει την ανατροπή του παλιού εποικοδομήματος και τη δημιουργία του νέου που να αντιστοιχεί στη νέα οικονομική βάση, στις νέες σχέσεις παραγωγής. Βεβαίως στους ταξικούς κοινωνικοικονομικούς σχηματισμούς, οι νέες σχέσεις παραγωγής εμφανίζονται στους κόλπους του παλιού κοινωνικοικονομικού σχηματισμού. Οι καπιταλιστικές σχέσεις παραγωγής εμφανίστηκαν στη φεουδαρχία. Και αυτό γιατί οι νέες σχέσεις παραγωγής, στους ταξικούς σχηματισμούς, έχουν βάση την ατομική ιδιοκτησία στα μέσα παραγωγής. Για τον καπιταλισμό, ο φορέας των καπιταλιστικών σχέσεων παραγωγής, η αστική τάξη γίνεται ιδιοκτήτης μέσων παραγωγής στους κόλπους ακόμη της φεουδαρχίας. Σε διάκριση μ'αυτό, οι σοσιαλιστικές σχέσεις παραγωγής δεν μπορούν να εμφανιστούν στον καπιταλισμό, εμφανίζονται μετά την ανατροπή του. Γιατί η βάση των σοσιαλιστικών σχέσεων παραγωγής είναι η κοινωνική ιδιοκτησία στα μέσα παραγωγής, η δε εργατική τάξη, ως φορέας τους δεν έχει καμμιά ιδιοκτησία σε μέσα παραγωγής. Επομένως πρέπει πρώτα να ανατρέψει τον καπιταλισμό, να πάρει την εξουσία για να αντικαταστήσει την ατομική καπιταλιστική ιδιοκτησία στα μέσα παραγωγής με την κοινωνική.
Απ' αυτό, επίσης, βγαίνει ένα ακόμη συμπέρασμα. Οτι στους κόλπους του παλιού κοινωνικοικονομικού σχηματισμού, του καπιταλισμού, δημιουργούνται οι υλικοί όροι για το πέρασμα στον καινούριο, το σοσιαλισμό. Αυτοί οι υλικοί όροι για το πέρασμα από έναν κοινωνικοοικονομικό σχηματισμό σε έναν ανώτερο δημιουργούνται νομοτελειακά και έξω από τη θέληση των ανθρώπων. Ετσι οι παραγωγικές δυνάμεις αναπτύσσονται νομοτελειακά μέσα σε συγκεκριμένες σχέσεις παραγωγής, η ανάπτυξή τους έρχεται σε αντίφαση μ' αυτές τις σχέσεις, αλλά αυτή η αντίφαση δεν μπορεί να λυθεί χωρίς τη δράση των ανθρώπων. Και αυτή η δράση πρέπει να ωθεί στην ανατροπή ολόκληρου του εποικοδομήματος.
Αλλά αυτό που φανερώνει την ύπαρξη της αντίφασης ανάμεσα στις παραγωγικές δυνάμεις και τις σχέσεις παραγωγής, είναι οι οικονομικές κρίσεις. Που η εμφάνισή τους σημαίνει μείωση της ζήτησης, άρα και της πώλησης εμπορευμάτων, όχι μόνο καταναλωτικών αλλά και μέσων παραγωγής. Ετσι αυξάνονται τα αποθέματά τους, τα απούλητα εμπορεύματα, ενώ πέφτουν οι τιμές. Παρουσιάζεται αδυναμία πληρωμής δανείων σε τράπεζες από επιχειρήσεις που έχουν δανειστεί. Ο όγκος της παραγωγής μειώνεται και διάφορες επιχειρήσεις χρεοκοπούν και κλείνουν, η ανεργία αυξάνεται. Εχουμε δηλαδή καταστροφή παραγωγικών δυνάμεων. Η πρώτη παραγωγική δύναμη που καταστρέφεται είναι η εργατική δύναμη. Η ανεργία σημαίνει καταστροφή εργατικής δύναμης. Οι οικονομικές κρίσεις επομένως φανερώνουν οτι οι παραγωγικές δυνάμεις δε χωρούν στις σχέσεις παραγωγής. Γιάυτό καταστρέφονται.
Η αιτία όμως και το αναπόφευκτο των οικονομικών κρίσεων, βρίσκονται μέσα στη βασική αντίθεση του καπιταλισμού: η κοινωνικοποίηση της παραγωγής και η ατομική καπιταλιστική ιδιοποίηση των αποτελεσμάτων της. Η όξυνση της βασικής αντίθεσης του καπιταλισμού, επομένως είναι κριτήριο για την ωριμότητα των υλικών όρων για το πέρασμα απο τον καπιταλισμό στο σοσιαλισμό. Στην εποχή μας, η βασική αντίθεση του καπιταλισμού οξύνεται συνεχώς. Αυτό καθορίζει και το γεγονός ότι οι υλικοί όροι για το πέρασμα από τον καπιταλισμό στο σοσιαλισμό είναι ώριμοι.
1. Από τη διάλεξη του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, «ΙΔΕΟΛΟΓΙΚΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ», ΚΟΜΕΠ, τεύχος 2/2002, σελ. 90