Μέρες που έρχονται και το εξαιρετικό ποίημα του Κώστα Βάρναλη «Η Μάνα του Χριστού» έρχεται και πάλι στο νου μας.

«Πώς οι δρόμοι ευωδάνε με βάγια στρωμένοι,/ηλιοπάτητοι δρόμοι και γύρω μπαξέδες!/ Η χαρά της γιορτής όλο πιότερο αξαίνει/ και μακριάθε βογκάει και μακριάθε ανεβαίνει/

Τη χαρά σου, Λαοθάλασσα, κύμα το κύμα/ των άλλωνε τα μίση καιρό τήνε θρέφαν,/ κι αν η μαύρη σου κάκητα δίψαε το κρίμα,/ να που βρήκε το θύμα της, άκακο θύμα!/

Α! Πώς είχα σα μάνα κι εγώ λαχταρήσει (ήταν όνειρο κ' έμεινε, άχνα και πάει)/Σαν τα άλλα σου αδέρφια να σε είχα γεννήσει/ κι από δόξες αλλάργα κι αλλάργ' από μίση!/

Ενα κόκκινο σπίτι σ' αυλή με πηγάδι/ και μια δράνα γιομάτη τσαμπιά κεχριμπάρι.../νοικοκύρης καλός να γυρνάς κάθε βράδυ, το χρυσό, σιγαλό και γλυκό σαν το λάδι...

Κι αν ανοίγεις την πόρτα με πριόνια στο χέρι,/ με τα ρούχα γεμάτα ψιλό ροκανίδι,/ (άσπρα γένια, άσπρα χέρια) η συμβία περιστέρι/ ν' ανασαίνει βαθιά το λονόν κέδρον αγέρι./

Κι αφού λίγο σταθείς και το σπίτι γεμίσει/ τον καλό σου τον ίσκιο, Πατέρα κι Αφέντη,/ η ακριβή σου να βγαίνει νερό να σου χύσει/ ο ανυπόμονος δείπνος με γέλια ν' αρχίσει/

Κι ο κατόχρονος θάνατος θα 'φτανε μέλι/και πολλή φύτρα θα άφηνες, τέκνα και αγγόνια,/ καθενού και κοπάδι, χωράφι κι αμπέλι,/ τα αργαστήρι εκείνου που την τέχνη σου θέλει/

Κατεβάζω στα μάτια την μαύρη ομπόλια,/για να πάψει ο νους με τα μάτια να βλέπει./ Ξεφαντώνουν τα αηδόνια στα γύρω περβόλια, /λεμονιάς σε κλυκώνει λεπτή μοσκοβόλια./

Φεύγεις πάνω στην άνοιξη, γιε μου καλέ μου,/ Ανοιξή μου γλυκιά, γυρισμό που δε θα έχεις./ Η ομορφιά σου βασίλεψε κίτρινη, γιε μου/ δε μιλάς δεν κοιτάς πως μαδιέμαι, γλυκέ μου/ Καθώς κλαίει, σαν της παίρνουν το τέκνο, η δαμάλα,/ξεφωνίζω και νόημα δεν έχουν τα λόγια/ Στύλωσέ μου τα δυο σου μάτια μεγάλα:/ τρέχουν αίμα τ' αστήθια, που βύζαξες γάλα/.

Πώς αδύναμη στάθηκε τόσο η καρδιά σου στα λαμπρά Γεροσόλυμα Καίσαρας να μπεις! / Αν τα πλήθη αλαλάζανε ξώφρενα(αλιά σου!)/ δεν ήξεραν ακόμη ούτε ποιο τ' όνομά σου/

Κει στο πλάγι δαγκάναν οι οχτροί σου τα χείλη.../Δολερά ξεσηκώσανε τ' άγνωμα πλήθη,/κι όσο ο γηλιός να πέσει και νάρθει το δείλι,/ το σταυρό σου καρφώσαν οι οχτροί σου και οι φίλοι./ Μα γιατί να σταθείς να σε πιάσουν; Κι ακόμα/ σα ρωτήσανε: «Ποιος ο Χριστός;» τι πες «Να με»!/ Αχ! δεν ξέρει τι λέει το πικρό μου το στόμα/ Τριάντα χρόνια παιδί μου δε σ' έμαθ' ακόμα».

Αρνί με σάλτσα μαδέρα.

Τι θα χρειαστείτε; Ακούστε και σημειώστε: Ενα κιλό μπούτι χωρίς κόκαλα, 1/4 φλιτζανιού βούτυρο ή φυτίνη, μισό φλιτζάνι του τσαγιού λευκό κρασί, μισό φλιτζάνι του τσαγιού ψιλοκομμένο μπέικον, δύο μέτρια κρεμμύδια ψιλοκομμένα, ένα φλιτζανάκι του καφέ κρασί Μαδέρας, δυο κουταλιές κοφτές αλεύρι, ένα ματσάκι με λίγο σέλινο και μαϊντανό, και ένα φύλλο δάφνη, αλάτι και πιπέρι.

Εκτέλεση: Αλατοπιπερώνετε το μπούτι και το τυλίγετε με αλουμινόχαρτο που έχει βουτυρώσει. Το ψήνετε για δυο ώρες στο φούρνο. Ετοιμάζετε τη σάλτσα. Βάζετε το βούτυρο να κάψει ρίχνετε τα κρεμμύδια και το μπέικον και τα σοτάρετε. Με μια τρυπητή κουτάλα βγάζετε το μπέικον και έπειτα ρίχνετε το αλεύρι. Ανακατεύετε έτσι ώστε να διαλυθεί εντελώς και αμέσως μετά προσθέτετε το κρασί. Ρίχνετε τα κρεμμυδάκια, το μπέικον και τα λαχανικά (καλύτερα θα ήταν να έχετε κάνει ματσάκι). Προσθέστε μισό φλιτζάνι ζεστό νερό, ανακατεύετε και αφήνετε τη σάλτσα να βράσει σε σιγανή φωτιά για δέκα λεπτά της ώρας. Την κατεβάζετε και την περνάτε από το τρυπητό. Προσθέστε το κρασί Μαδέρα και διατηρείστε τη σάλτσα ζεστή. Βγάζετε το κρέας από το φούρνο, το ξετυλίγετε και κόβετε το μπουτάκι σε λεπτές φέτες. Το τοποθετείτε στην πιατέλα και το περιχύνετε με τη σάλτσα.

Σαν Φρανσίσκο

«... κατηφορίζουμε τη Νεβάδα, όπου περνάμε στην Αριζόνα μέσα απ' ένα από τα πιο σημαντικά φράγματα του κόσμου. Το φράγμα Χούγερ, όπου μαζεύονται τα νερά του ποταμού Κολοράντο. Εξυπηρετεί όλη την περιοχή από ρεύμα και ποτιστικό νερό. Συνεχίζουμε για το περίφημο Γκραν Κάνιον, τη μήκους 450 χιλ. κοιλάδα από σχιστόλιθο και γρανίτη, όπου η φύση προσφέρει αφιλοκερδώς όλες τις ομορφιές και τις ιδιομορφίες της. Ο δρόμος ίσιος, μονότονος, ερημικός, ατέλειωτος. Η ομορφιά της ερήμου με τους κάκτους και τα άγρια αφηνιασμένα άλογα. Θα αφήσουμε τη θαυμάσια επίπεδη πόλη του «Φοίνιξ», που αυτοπυρπολείται, για να κατευθυνθούμε σ' ένα φανταστικό τοπίο (ίσως το ωραιότερο των ΗΠΑ), τη Σιντόνα. Ανάμεσα σε πελώρια δέντρα, λίμνες και ρέματα και σε απόκρημνους βράχους με απίθανα χρώματα και σχήματα.

Φυτείες, πετρελαιοπηγές, φάρμες ατέλειωτες. Καουμπόηδες. Ντάλας. Στη μαρτυρική πόλη. Οι κηλίδες από το αίμα της πιο στυγνής και μυστηριώδους δολοφονίας έχουν αφήσει τη σφραγίδα τους πάνω στον καυτό δρόμο. Το παραθύρι απ' όπου πέσανε οι πυροβολισμοί μισάνοιχτο κι ένα κακόγουστο μνημείο του Κένεντι υπενθυμίζει στους περαστικούς τη μαύρη μέρα του Νοέμβρη του '63.

Καταρράκτες του Νιαγάρα

Λουιζιάνα - Νέα Ορλεάνη, Λουίς Αρμστρογκ και Μισισιπής. Κορνέτα, φτώχεια, βρωμιά και νεγρική υπεροπλία. Ομως η Ν. Ορλεάνη έχει μυρωδιά γαλλικής κουλτούρας και το έντονο χρώμα του Νότου. Πανέμορφα νταντελωτά σπιτάκια, κουκλίστικες μονοκατοικίες, στολισμένες μαρκίζες, πολύχρωμα φώτα. Και την ιστορική Bourbon μέσα από τους ήχους της τζαζ μουσικής και έντονη αίσθηση από Τένεσι Ουίλιαμς και Καζάν.

***

«Σήμερα τελείωσα 23 ώρες εργασίας. Ευχαριστώ τον αφέντη μου μου που μ' άφησε να ζήσω και να δουλέψω αύριο άλλες 23 ώρες». Από το ημερολόγιο ενός σκλάβου.

Ατλάντα - Γεωργία. Φυτείες βάμβακος ζαχαροκάλαμου. Κόκα Κόλα, Delta (αερ. εταιρία) φυλετικό μίσος και ...όσα παίρνει ο άνεμος.

Ταλαχάσι - Μαϊάμι - Ορλάντο, Φλόριδα. Αλλο τοπίο, άλλη αίσθηση, πολύ πράσινο, βάλτοι, βουνό πουθενά, κοραλλένια νησιά. Δρόμοι, συμπλέγματα γεφυρών. Οταν σε μια χώρα δεν υπάρχει ιστορία, δεν υπάρχει πολιτισμός, δεν υπάρχουν παραδόσεις, δεν υπάρχουν μουσεία και πινακοθήκες υπάρχει επίδειξη άφθονης τεχνολογίας και φανταχτερό πληθωρικό θέαμα κραυγών κι εντυπώσεων, ακτίνων λέιζερ και διάφορα τρικ. Μετά την πρόκληση και τον τζόγο του Βέγκας υπάρχει το Ορλάντο, υπάρχει η Ντίσνεϊ, υπάρχει το θέαμα της πρωτότυπης πειραματικής κοινωνίας του μέλλοντος, του απομονωτισμού και της απομόνωσης - όπως τα οραματίστηκε ο Ντίσνεϊ. Το μυστήριο, το θρίλερ, το άγνωστο, η διασκέδαση. Κι εδώ νομίζω πως θα πρέπει να σταθούμε λίγο περισσότερο.

Ντάλας

Το αμερικανικό πνεύμα προσπαθεί να δημιουργήσει το δικό του είδος πολιτισμού, μέσα από το θέαμα και την ευχαρίστηση. Το αποτέλεσμα είναι τόσο σημαντικά αποδεκτό που αν δε σκεφτείς βαθύτερα και λογικότερα, τι κρύβεται πίσω από τη φαινομενική αυτή αθωότητα κινδυνεύεις να το βρεις όχι μόνο απίθανα ελκυστικό, αλλά και αφάνταστα διασκεδαστικό.

Η είσοδος και οι πρώτες φαντασμαγορικές κατασκευές σε προϊδεάζουν ότι συμβαίνει κάτι το πολύ ενδιαφέρον.

Μπαίνεις μέσα, αφού πληρώσεις το σημαντικό ποσό 10.000 δρχ. (42 δολάρια). Ενα ωραιότατο τρενάκι, σαν κι αυτό που έχουμε δει όλοι στα φιλμ γουέστερν, με το χαρακτηριστικό καμπανάκι αναλαμβάνει να σε ξεναγήσει από την πόλη και να σε προετοιμάσει για το τι πρόκειται να δεις και ν' απολαύσεις. Αν καθόμουνα να ιστορήσω όλα τα θεάματα που μπορείς να παρακολουθήσεις, δε θα έφταναν όχι μόνο άλλες τόσες σελίδες, αλλά και άλλες δυο μέρες παραμονής στο χώρο. Τελικά όλα είναι συναρπαστικά, όλα είναι μαγικά και προπαντός αμερικάνικα, όπως λέει και το τραγούδι, οικειοποιήθηκαν τα πάντα, πήραν τις ιστορίες του κόσμου, τα παραμύθια των λαών, πήραν παραδόσεις αιώνων, τις έκαναν αμερικάνικο αχταρμά, στα 'δωσαν καλοσερβιρισμένα στο πιάτο και ουίσκι κι ευχαριστώ.

Νέα Υόρκη

Σ' αυτή τη μαγική χώρα, για να σπουδάσει ένα παιδί πρέπει ο πατέρας του να διαθέσει 8 εκατ. περίπου το χρόνο. Κι αν έχει την ατυχία ν' αρρωστήσει ένας άνεργος ή ένας φτωχός που δεν έχει ιδιωτική ασφάλεια θα πεθάνει αβοήθητος στην ψάθα.

Η Αμερική δεν είναι ένας κόσμος, η Αμερική είναι πολλοί κόσμοι. Δεν κωδικοποιείται. Είναι το χωνευτήρι των λαών. Κάνουν τέτοια προπαγάνδα, ώστε να καταφέρνουν να κάνουν τον μαύρο εθνικά υπερήφανο για τη συμμετοχή του σε διαφόρους πολέμους. Η προσπάθεια να δημιουργήσουν στην πανσπερμία των κατοίκων της εθνική συνείδηση είναι μεγάλη. Για το σκοπό αυτό έκτισαν έναν καθεδρικό ναό στο Μανχάταν (τον Αγ. Ιωάννη) χωρητικότητας 10.000 ατόμων, όπου κάθε θρησκευτικό δόγμα έχει το δικό του παρεκκλήσι και κάθε πολίτης ανεπηρέαστα μπορεί ν' ασκεί τα θρησκευτικά του καθήκοντα.

Η διαφορά ανάμεσα στους ουρανοξύστες των Δίδυμων Πύργων (που ακόμα υπήρχαν) του Μανχάταν που σου κρύβουν τον ήλιο και το φεγγάρι και του Χάρλεμ, της μιζέριας, της φτώχειας και της αθλιότητας - που τους χωρίζει το Σέντραλ Παρκ - είναι τεράστια. Μέσα σ' ένα μικρό επίπεδο χώρο 20 τετρ. χλμ. που ο Ολλανδός Χάτσον αγόρασε απ' τους Ινδιάνους με 24 δολάρια, υπάρχουν τα πιο αντιφατικά και τα πιο ανισόρροπα στοιχεία. Ο πλούτος και η φτώχεια. Ο χορτασμένος και οι πεινασμένοι. Οι ουρανοξύστες και το παγκάκι ή το γρασίδι ή οι καλυμμένοι χώροι των δημοσίων κτιρίων. Απ' όλη τούτη την Αμερική που πέρασα ένα μήνα, μόνο τη μυρουδιά της πήρα κι ένιωσα στο λαρύγγι γεύση πικρή.

Σαν Φρανσίσκο