Από τη σειρά της παιδικής λογοτεχνίας των εκδόσεων «Ψυχογιός» κυκλοφορεί το νέο βιβλίο του Μάκη Τσίτα με τον τίτλο: «Γιατί δε μετράς προβατάκια;».

Η ιστορία είναι απλή, γλυκιά, τρυφερή. Ιστορία που διαβάζεται ευχάριστα από τους μικρούς αναγνώστες, αλλά και από τους μεγάλους, που θα διαβάζουν στα παιδιά τους το βράδυ πριν κοιμηθούν.

Ενα κοριτσάκι δεν καταφέρνει να κοιμηθεί. Η μαμά της τη συμβουλεύει να κλείσει τα ματάκια της και να μετρήσει προβατάκια, πράγμα που η μικρή ηρωίδα μας το κάνει αδιαμαρτύρητα. Ενα, δυο, τρία, τέσσερα... Μα να που ούτε έτσι ο ύπνος δεν την παίρνει στην αγκαλιά του, γιατί από τα κλειστά βελούδινα βλέφαρα της μικρής τοποθετήθηκε μια εικόνα, ένα ειδυλλιακό τοπίο, τα συμπαθή τετράποδα, ο βοσκός και τέλος ο λύκος...

Το βιβλίο, με την ωραιότατη εικονογράφηση του Γιώργου Καρακάσογλου, διαφέρει, πρωτοτυπεί: Με έμμεσο τρόπο, αλλά ταυτόχρονα και ευθύ, ο συγγραφέας λέει «όχι» στην παπαγαλία, αφυπνίζει και απελευθερώνει τη μισοκοιμισμένη από την τηλεόραση παιδική φαντασία.

Της δίνει τη δυνατότητα να πετάξει, να πάει μακριά, όπου εκείνη θέλει, να δημιουργήσει, και ακριβώς αυτή είναι η μαγική στιγμή που αρχίζει η συναρπαστική περιπέτεια του παιδιού που σκέπτεται, που φαντάζεται, που ονειρεύεται, που ανησυχεί για την τύχη των πλασμάτων που το ίδιο κατασκεύασε - για τα προβατάκια που πότε χάνονται πότε βρίσκονται, για τον βοσκό που χτύπησε, για το λύκο που εμφανίστηκε ορεξάτος, αλλά που θα φύγει άπρακτος...

Ενα υπέροχο βιβλίο από τον πολύ σημαντικό συγγραφέα παιδικής λογοτεχνίας Μάκη Τσίτα.

Ας αποτολμήσουμε έναν πολύ σύντομο περίπατο σε τούτου του έργου τις σελίδες! Η επικοινωνία, μας εξηγεί ο συγγραφέας, η οποία χρονολογείται από την εποχή του πρωτόγονου ανθρώπου, είναι το πρώτο σημείο της έρευνας. Με το διάβα των αιώνων η οπτική επικοινωνία γίνεται ζωγραφική, μουσικός ρυθμός, επικοινωνιακός λόγος, τραγούδι... Τέχνη, λογοτεχνία, «το Ωραίο»! Ο πολιτισμός εξελίσσεται, η αισθητική ασχολείται με την επιστημονική θεώρηση της Τέχνης, κάποτε διαφαίνεται η πολιτική διάσταση που ενυπάρχει στων πνευματικών δημιουργών τα έργα, καθώς επίσης και η πολιτική τους χροιά. Αναλύονται τα διάφορα της Τέχνης ρεύματα, με ιδιαίτερη αναφορά στις πνευματικές αναζητήσεις των 19ου και 20ού αιώνων. Εξετάζονται οι μέθοδοι με τις οποίες το κατεστημένο κυριεύει τα κάστρα της πνευματικής ζωής και των εκφραστών της! Κάθε κεφάλαιο παρουσιάζει και αναλύει ένα ενδιαφέρον θέμα, επισημαίνουμε π.χ. εκείνο που αναφέρεται στο ραδιοφωνικό ντοκιμαντέρ και ιδιαίτερα - εξάλλου πώς θα γινόταν αλλιώς; - εκείνο που ασχολείται με την τηλεόραση, την κυρία των μέσων, η οποία έχει θρονιαστεί στα σπίτια μας και συμμετέχει στη ζωή μας! Δεν αναφέρουμε τίποτε περισσότερο για τούτο το πλούσιο πνευματικό πόνημα, το οποίο μας χαρίζει - εκτός των άλλων - αξιόλογη βιβλιογραφία και αποτελεί ένα εξαιρετικό ανάγνωσμα για όλους! Εχουμε π.χ. στο νου μας τους προσεχτικούς θεατές και αναγνώστες των μέσων επικοινωνίας και ενημέρωσης, οι οποίοι - μετά το διάβασμα ετούτου του βιβλίου - θα νιώσουν σε πολλά σημεία «σοφότεροι», αλλά δεν ξεχνάμε και τους ειδικούς γνώστες και εργαζόμενους στα μέσα και, κυρίως τους σπουδαστές των ανάλογων κατευθύνσεων!

Το «Ελάφι» του Χρήστου Καπράλου, κοσμεί την παιδική χαρά «Δημ. Πικιώνη» της Φιλοθέης

Η Ρηγούλα ή Ρεβούλα (Παρασκευούλα), όπως ήταν το κοσμικό της όνομα, γόνος αθηναϊκής αρχοντικής οικογένειας του Αγγελου Βενιζέλου και της Σηρίγης Παλαιολογίνας, γεννήθηκε το 1522 και πέθανε το 1589. Το πατρικό σπίτι της βρισκόταν εκεί που σήμερα υψώνεται το μέγαρο αρχιεπισκοπής Αθηνών, γι' αυτό άλλωστε, η οδός αυτή ονομάζεται οδός Αγίας Φιλοθέης. Ηταν κάτοχος εξαιρετικής παιδείας, κάτι σπάνιο για κορίτσι της εποχής της. Τα εκκλησιαστικά κείμενα δίνουν έμφαση στο ήθος, στην ευφυΐα της και στο πλούσιο φιλανθρωπικό της έργο.

Σε ηλικία 14 ετών παντρεύτηκε τον κατά πολύ μεγαλύτερό της Ανδρέα Χειλά, ο οποίος ανήκε σε αρχοντική οικογένεια της Αθήνας. Ο γάμος, ενάντια στη θέλησή της, διήρκεσε τρία χρόνια, έπειτα η Ρεβούλα χήρεψε. Στα 17 της χρόνια ήταν περιζήτητη νύφη. Ομορφη, πάμπλουτη, καταγόμενη από δύο αρχοντικές και σημαντικές οικογένειες, μορφωμένη και ελεύθερη. Οι γονείς της την πίεζαν να συνάψει δεύτερο γάμο, όμως αυτή τη φορά η Ρεβούλα δεν εισάκουσε την επιθυμία των γονιών της, δηλώνοντας ότι επιθυμεί να ακολουθήσει ασκητική ζωή. Επιδόθηκε σε φιλανθρωπικό έργο και δέκα χρόνια μετά το θάνατο των γονιών της, έλαβε το μοναχικό σχήμα και το όνομα Φιλοθέη (υπέγραφε τις επιστολές της ως «Φιλόθεος μοναχή»).

Η Φιλοθέη το 1940

Σε αυτή τη μονή (ονομαζόταν και Παρθενώνας) που είχε και βιοτεχνικό χαρακτήρα, η Φιλοθέη έδινε άσυλο σε παρθένες κόρες για να μην τις ατιμάσουν οι Τούρκοι ή τις πάρουν για τα χαρέμια τους. Οι νέες εκεί μάθαιναν να φτιάχνουν κάθε είδους χειροτεχνημάτων (κυρίως υφαντά και πλεκτά) βγάζοντας έτσι τα προς το ζην. Ο αριθμός των μοναζουσών έφτασε μέχρι τις 200 κάποια στιγμή. «Οσα κορίτσια ορφάνευαν και δεν είχαν πού να μείνουν πήγαιναν στο μοναστήρι της Αγίας Φιλοθέης και εκεί σπούδαζαν αναλόγως της περιουσίας και της κοινωνικής τους θέσης. Εάν ήταν αρχοντοπούλες μάθαιναν εάν ήθελαν και γράμματα. Εάν ήταν φτωχά κορίτσια μάθαιναν να υφαίνουν, να γνέθουν και όλες τις άλλες δουλειές που χρειάζονται σε μια κόρη φτωχή».

Το μοναστήρι διέθετε νοσοκομείο και εστιατόριο και με το χρόνο απέκτησε τεράστια περιουσία. Συνεισέφεραν και οι αρχοντικές οικογένειες της Αθήνας. Οπως προκύπτει από ομολογία του 1579, η οικογένεια Χαλκωματάδων προσέφερε «ουκ ολίγα χρήματα και κτήματα (...) διά να γράψει ονόματα τρία» (δηλαδή, να μνημονεύονται στη λειτουργία τα ονόματα του άνδρα της, του πατέρα της και της ίδιας). Εναν αιώνα αργότερα η μονή σχεδόν ερημώθηκε.

Η υπερμεγέθης προτομή του ποιητή Κωστή Παλαμά, έργο του Λάζαρου Λαμέρα, που βρίσκεται στη θέση «Πέτρινο περίπτερο» στη Φιλοθέη

Τα περισσότερα από όσα αναφέραμε απηχούν την κυρίαρχη χριστιανική αντίληψη για το βίο και το ήθος της αγίας. Δεν υπάρχει πουθενά αναφορά στον ιδιότροπο, εμπαθή και ευέξαπτο χαρακτήρα της μοναχής. Αυτός προκύπτει από μια επιστολή της όπου δεν εκφράζεται καθόλου κολακευτικά για τους συγχρόνους της Αθηναίους. Την επιστολή αυτή δημοσιεύει ο Κωνσταντίνος Ν. Σάθας. Η μοναχή ήρθε σε ρήξη με τους συμπολίτες της Αθηναίους για κτηματικούς λόγους και τόσο είχε επισύρει την οργή των Αθηναίων εναντίον της ώστε αναγκάστηκε να έρθει στην Αθήνα ο μέγας Λογοθέτης (ανώτατος πατριαρχικός αξιωματούχος) προκειμένου να κατευνάσει την οργή των Αθηναίων και να απαλλάξει τη μοναχή από τα επικείμενα δεινά. Για να τον ευχαριστήσει η «ΦΙΛΟΘΕΟΣ μοναχή», όπως υπογράφει, του έστειλε επιστολή με εκφράσεις και χαρακτηρισμούς καθόλου τιμητικές για τους Αθηναίους. Λέει σε αυτή την επιστολή μεταξύ άλλων:

«Χωρίς σκέψη συμπεριφερόμενοι Αθηναίοι δεν γνωρίζουν τη διάκριση καλού και κακού, τις μεν αρετές μισούν τις δε κακίες αγαπούν. Οπως λέει κάποιος από τους σοφούς, οι ανόητοι μέμφονται τα καλά, γι' αυτό και η ίδια σιωπώ στις πολλές ύβρεις που ακούω, όπως ο ήχος της θάλασσας όταν κλυδωνίζεται, αλλά εγώ τον ύψιστο δέχομαι Κριτή, ο οποίος γνωρίζει ότι τα φαύλα θα αποδοθούν πίσω ολοκληρωτικά».

«Ο Αυλητής» του Κώστα Κλουβάτου, κοσμεί την παιδική χαρά «Δημ. Πικιώνη» της Φιλοθέης. Πάνω αριστερά στο ανάγλυφο αναγράφεται: «Της γενιάς μου μήνυμα φέρν' η πέτρινη φωνή μου που η σιωπή μου έθρεψε στη φωτιά και στα χαλάσματα»...

Και αφού φιλοδωρεί με πλείστους χαρακτηρισμούς τους Αθηναίους που τους διακρίνει από τους «έντιμους» και «ελλόγιμους» που προφανώς είναι οι προύχοντες και το πνευματικό κατεστημένο της πόλης, καταλήγει απευθυνόμενη στο μέγα Λογοθέτη, λέγοντάς του ότι πήρε το θάρρος από την ευσπλαχνία που της έδειξε και του γράφει ως αγαπητό πατέρα κατά των αλαζόνων.

Η αγία ήρθε σε σύγκρουση και με τον κτήτορα της Μονής Πεντέλης Τιμόθεο, μετέπειτα άγιο. Η νέα μονή έκανε δυναμική εμφάνιση με ταχεία αύξηση της κτηματικής της περιουσίας πράγμα που την έφερε σε σύγκρουση με άλλους γαιοκτήμονες της περιοχής όπως ήταν η Αγία Φιλοθέη. Αποτέλεσμα αυτής της σύγκρουσης ήταν η απαγόρευση εισόδου γυναικών στη μονή Πεντέλης και ανδρών στη μονή της Φιλοθέης.

Το Κολέγιο Αθηνών στο Ψυχικό, όπως ήταν τις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα

Την περιοχή, γνωστή ως κτήμα Καλογρέζας (σημερινή Φιλοθέη, Ψυχικό και Καλογρέζα) καθώς και το μετόχι του Αγίου Ανδρέα στα Πατήσια, η Φιλοθέη τα είχε αγοράσει το 1560, η οποία υποστηρίζεται από πολλούς πως προσέφερε νερό στους περαστικούς από το πηγάδι που άνοιξε στο κτήμα της. Η αγαθοεργία ονομάστηκε από τους χριστιανούς ψυχικό αφού έγινε για την ψυχική σωτηρία της ιδιοκτήτριας της μονής. Από αυτό προήλθε και η ονομασία του γειτονικού Ψυχικού.

Τελευταίος ιδιοκτήτης του κτήματος Καλογρέζας ήταν ο Χοϊδάς. Διαιρέθηκε σε δύο τμήματα, το τμήμα βόρεια της σιδηροδρομικής γραμμής (Αθηνών - Λαυρίου) πέρασε στην ιδιοκτησία του Χαροκόπου και το τμήμα νότια, στην Αλεξανδρινή εταιρεία που ήθελε να φτιάξει συνοικισμό. Στο πρώτο τμήμα ήταν ο Ναός της Αγίας Φιλοθέης και λίγα σπιτάκια, στο άλλο τμήμα του κτήματος ήταν το ασκητήριό της. Την Ρηγούλα Βενιζέλου πριν αγιάσει την αποκαλούσαν οι Αθηναίοι Κυρά ή Καλογρέζα, δηλαδή καλόγρια και έτσι ονομάστηκε η περιοχή προς τιμήν της Καλογρέζα (Από το αρβανίτικο kalogreza που σημαίνει καλογριούλα).

Αυτή δεν είναι η μοναδική ερμηνεία για την προέλευση του ονόματος.

Στην αρχαία Αθήνα υπήρχε ο δήμος Ευπυρίδες (εύπυρος = εύφορος σε σίτο, σιτοφόρος), η ακριβής θέση του οποίου δεν έχει προσδιοριστεί με ακρίβεια. Κάποιοι τον τοποθετούν στη σημερινή Καλογρέζα. Στην περίοδο της τουρκοκρατίας αλλά και αργότερα ήταν σιταρότοπος. Με το εύπυρο της περιοχής συνδέει το όνομα ο Διονύσιος Σουρμελής:

Η πλατεία Κωνσταντινουπόλεως στην Καλογρέζα

Στην αλβανική διάλεκτο τα θηλυκά ονόματα καταλήγουν σε -εζα ή και -ιζα όπως βελανιδιά βελανιδέζα, πύλη πύληζα κλπ. Οι Ελληνες από το Μεσαίωνα για το γραικορωμαϊκό βασίλειο του Βυζαντίου συνήθισαν να προφέρουν πολλές λέξεις των Φράγκων, και προπαντός οι εμπορευάμενοι στην Ιταλία Ελληνες, ώστε η λέξη γράνο, που σημαίνει σίτος, ήταν και είναι από αυτούς σε κοινή χρήση. Οι άρχοντες των Αθηνών, σταυροφόροι, ερμήνευσαν το όνομα «Ευπυρίδης» ως Καλογράνης (καλός σίτος). Εξ αυτών των Καλογράνων υπήρξε στην Αθήνα οικογένεια Καλογράνης.

Τέλος η εκδοχή του Θ. Πολυκράτη που θεωρεί ότι το όνομα Καλογρέζα σημαίνει «μεγάλο πηγάδι».

Στην πρώτη απογραφή του Ελληνικού κράτους (1834) η Καλογρέζα είχε 8 κατοίκους, το 1896 18, 16 το 1907 και το 1920 μόλις 30 κατοίκους. Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, ήδη από το φθινόπωρο του 1922 άρχισε η εγκατάσταση προσφύγων από τη Μικρά Ασία στην ευρύτερη περιοχή. Το 1950 οι κάτοικοι της περιοχής έφτασαν τους 2.250.

Από το 1926 στην ευρύτερη περιοχή της Καλογρέζας προς τη λεωφόρο Κηφισίας δημιουργήθηκε σταδιακά η Φιλοθέη. Ενα κομμάτι αυτής της έκτασης είχε αγοραστεί στις αρχές του 20ού αιώνα από Αιγυπτιώτες με σκοπό τη δημιουργία οικισμού με το όνομα Νέα Αλεξάνδρεια, όπως ονομαζόταν η περιοχή μέχρι το 1936 που μετονομάστηκε σε κοινότητα Φιλοθέης, προς τιμήν της αγίας. Αυτό το σχέδιο δεν κατέστη εφικτό και έτσι οι Αιγυπτιώτες μεταβίβασαν την έκταση σε τρίτους. Από τη δεκαετία του 1920, η διοίκηση της Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδος ενδιαφερόταν για την εξεύρεση κατάλληλης περιοχής, η οποία θα χρησιμοποιούνταν για τη δημιουργία οικισμού που θα κάλυπτε τις ανάγκες των υπαλλήλων της. Ετσι επιλέχτηκε η περιοχή που ανήκε στην Αλεξανδρινή εταιρεία και δημιουργήθηκε σιγά σιγά η Φιλοθέη.

Την προηγούμενη Κυριακή, μας παραμόνευε και κατάφερε να «χτυπήσει» ο Δαίμων στο «Καθ' οδόν στα ημίφωτα λογοτεχνικά σοκάκια». Δεν αναφέρθηκε ότι στο συλλογικό τόμο «Είσοδος Κινδύνου» συμμετέχει και ο «πνευματικός εγγονός» της Αγκάθα Κρίστι, ο Νεοκλής Γαλανόπουλος. Με τον Εύκολο Στόχο του, μας φιλοξενεί στον αινιγματικό χώρο της οικογένειας Ρούσσου, και χωρίς να μετακινηθεί, - αυτό είναι το εκπληκτικό - μας αφηγείται μια σκοτεινή ιστορία η οποία εκτυλίσσεται εκεί μέσα, για να καταλήξει στο συμπέρασμα ότι στη ζωή, αντίθετα με ό,τι ισχύει στην αστυνομική λογοτεχνία, εκτός από το εύκολο θύμα, υπάρχει και ο εύκολος θύτης...