Κανονικά θα έπρεπε να ετοιμάσουμε ένα ινδικό φαγητό με τα ανάλογα καρυκεύματα. Ομως, το καταλαβαίνετε κι εσείς, πώς ειδικά σήμερα δεν έχουμε χρόνο. Ούτε το χώρο. Γι' αυτό ας κάνουμε στα γρήγορα μια ομελέτα με μανιτάρια και ας αφήσουμε για μια άλλη φορά το πιλάφι με το κάρι. Θα χρειαστούμε 8 αυγά, έξι κουταλιές βούτυρο, 3 κουταλιές νερό ή γάλα, ένα κουτί μανιτάρια, αλάτι πιπέρι.

Θα στραγγίσουμε τα μανιτάρια και θα τα ψιλοκόψουμε. θα βάλουμε στο κατσαρολάκι λίγο βούτυρο και μόλις κάψει θα ρίξουμε τα μανιτάρια μόνο για να σοταριστούν. Ετοιμάζουμε την ομελέτα και την ψήνουμε σε χαμηλή φωτιά. Οταν ψηθεί θα βάλουμε το μισό μέσα στην ομελέτα, θα τη διπλώσουμε και θα τη σερβίρουμε σε μια πιατέλα. θα τη γαρνίρουμε με τα υπόλοιπα μανιτάρια

Σήμερα, αλίμονο, είναι η τελευταία επίσκεψή μας στο Παντζάμπ της Ινδίας. Ο Δημήτρης Κέδρος θα μας ξεναγήσει στον υπέροχο Ναό.

Ο Χρυσός Ναός είναι χτισμένος πάνω σε μια τετράγωνη πλατφόρμα - εξέδρα 67 ποδών*, στο κέντρο της ιερής λίμνης Αμριτ Σαροβάρ. Το κεντρικό δώμα του Ναού και το πάνω μέρος των τοίχων είναι καλυμμένα με φύλλα χρυσού.

Ο Ναός κάτω από το γαλανό ουρανό φεγγοβολεί από τις αχτίδες του ήλιου και είναι ένα πραγματικό χάρμα οφθαλμών. Ο καθαυτός ναός είναι τετράγωνος (40,5 πόδια). Εχει 4 πύλες, ανατολικά, δυτικά, βόρεια και νότια. Οι 4 πύλες του είναι συμβολικές. Δηλώνουν ότι ο Ναός είναι ανοιχτός σε όλους τους ανθρώπους, ανεξάρτητα από θρησκεία, φύλο, φυλή.

Ενας μαρμάρινος διάδρομος (20,9 χ 19,6 πόδια) από το δυτικό πλάτωμα της λίμνης οδηγεί στη δυτική είσοδο του Ναού. Μια όμορφη αψίδα, που ονομάζεται «Ντάρσνι Νταρβάζα», υψώνεται στο τέλος του διαδρόμου. Το άνοιγμα της πύλης - αψίδας είναι περί τα 10 πόδια ύψος και 8 πόδια και 6 ίντσες** πλάτος. Οι στήλες της πόρτας είναι διακοσμημένες καλλιτεχνικά με ελεφαντοστό.

Ενα «άνοιγμα περιπάτου» 38 ποδών πλάτος που ονομάζεται «Παρικάρμα» (μονοπάτι περιφοράς) ζώνει γύρω γύρω το Ναό.

Σε μια πλατφόρμα, κάτω από μια πολυτελή σκέπη στολισμένη με κοσμήματα, στο πάτωμα του Χρυσού Ναού, κείτεται το Αντιγκράντχ, το ιερό Βιβλίο των Σιχ.

Αυτή η ιερή Βίβλος των Σιχ μεταφέρεται μέσα σε μια χρυσή συσκευασία, από το Ακάλ Τακάτ (τον Θρόνο) στο Ναό, στις 5 π.μ. το χειμώνα και στις 4 π.μ. το καλοκαίρι, σε καθημερινή βάση. Η ιερή Βίβλος μεταφέρεται πίσω στο Ακάλ Τακάτ στις 9 κάθε βράδυ το χειμώνα και στις 10 μ.μ., αντίστοιχα, το καλοκαίρι.

Υμνοι ψάλλονται στο Ναό από το ιερό Βιβλίο χωρίς σταματημό, καθ' όλη τη διάρκεια της μέρας. Οι Ρατζί (οι μουσικοί) πληρώνονται από την επιτροπή του Ναού. Οι επισκέπτες, βάζουν τις προσφορές τους και τα λουλούδια, μπροστά από το ιερό Βιβλίο.

Μία 13 ποδών και 6 ιντσών «Πραντακσίνα» (πομπή μονοπατιού) περικυκλώνει το ιερό των ιερών. Σκαλιά στα ανατολικά του «Πραντακσίνα» οδηγούν στα νερά της ιερής λίμνης. Τα σκαλιά ονομάζονται Χαρ-Κι-Παούρι (Σκαλιά - βήματα του Θεού).

Οι τοίχοι του ισογείου του ιερού Ναού είναι καλυμμένοι με μαρμάρινες πλάκες, γεμάτες με αραβουργήματα με πλούσια χρώματα.

Το πάτωμα του άνω διαζώματος του Χρυσού Ναού είναι 40 πόδια η κάθε πλευρά. Είναι όλο μάρμαρο, ενώ οι εξωτερικοί τοίχοι είναι διακοσμημένοι σε σχήματα λουλουδιών. Υπάρχει μια μικρή «Σις Μαχάλ» (Αίθουσα Καθρεπτών) στο άνω διάζωμα. Συνήθως ήταν το σημείο το οποίο οι Γκουρού χρησιμοποιούσαν για να κάθονται. Υμνοι είναι χαραγμένοι στους τοίχους του με γράμματα από χρυσάφι.

Στο τρίτο διάζωμα βρίσκεται ένα πολυτελές χρυσό δώμα.

Η αρχιτεκτονική του Χρυσού Ναού αντανακλά μια σπουδαία μείξη ινδουιστικής και μουσουλμανικής παραδοσιακής τέχνης. Είναι όμως κάτι περισσότερο από ένας απλός συνδυασμός των δύο. Περισσότερο σηματοδοτεί την αρχή μιας νέας σχολής για την αρχιτεκτονική ναών στην Ινδία.

Η επίσκεψη στο Χρυσό Ναό δεν είναι ολοκληρωμένη χωρίς μια βόλτα στα τριγύρω κτίσματα. Θα αναφερθούμε εδώ μόνο σε ορισμένα ανάμεσα σε πάρα πολλά άλλα:

1. Ακάλ Τακάτ: Το Ακάλ Τακάτ αντικρίζει ευθέως τον Χρυσό Ναό. Χτισμένο το 1609 από τον έκτο μάστερ γκουρού Χαργκομπίντ (1606 - 1644) έχει γίνει το νευραλγικό κέντρο των Σιχ από τότε. Το Ακάλ Ταλάτ γκρεμίστηκε πολλές φορές από μουσουλμάνους. Το ισόγειο του σημερινού κτίσματος ξαναφτιάχτηκε το 1874. Το 1984, κατά τη διάρκεια της επιχείρησης «BLUE STAR» (Μπλε Αστέρι) καταστράφηκε από τον ινδικό στρατό. Αργότερα, όμως, ξαναφτιάχτηκε από την ινδική κυβέρνηση. Οταν αποδόθηκε όμως στην κοινότητα των Σιχ δεν έγινε δεκτό και ξαναγκρεμίστηκε. Ξαναφτιάχτηκε από την ίδια την κοινότητα τελευταία.

2. Μπαμπά Ατάλ: Είναι ένας πανύψηλος, εννιαώροφος πύργος, που φτιάχτηκε στη μνήμη του Ατάλ Ράι (πέθανε το 1628) και ήταν γιος του Γκουρού Χαργκομπίντ. Γι' αυτό άλλωστε ονομάστηκε Μπαμπά Ατάλ. Βέβαια, ο Ατάλ Ράι πέθανε μόλις στα 9 του χρόνια. Ονομάστηκε όμως «Baba» (ηλικιωμένος άνδρας) γιατί εθεωρείτο ότι κουβαλούσε ένα έμπειρο (όπως του ηλικιωμένου) κεφάλι στους παιδικούς του ώμους. Ο πύργος φτιάχτηκε ανάμεσα στο 1778 και το 1784. Είναι ο μοναδικός στην πόλη του είδους του με ύψος 108 πόδια.

3. Γκουρού Κα Λανγκάρ: Ναός Σιχ χωρίς την «Κουζίνα της κοινότητας» είναι κάτι αδιανόητο. Ετσι, για το σκοπό αυτό υπάρχει ειδικό κτίσμα. Μαγειρεμένο φαγητό σερβίρεται στην κουζίνα του Χρυσού Ναού 24 ώρες το 24ωρο σε όλους τους επισκέπτες ανεξαρτήτως φύλου, θρησκείας, φυλής. Τα έξοδα πληρώνονται από τις προσφορές στο Ναό. Σήμερα περίπου 50.000 επισκέπτες μοιράζονται καθημερινά τα γεύματα. Εκεί επίσης ψήνεται και το ψωμί, το οποίο από αλεύρι, μετατρέπεται σε ελάχιστο χρονικό διάστημα (μέσα από μηχανοποιημένες εγκαταστάσεις πλέον) σε ζεστά ολοστρόγγυλα καρβελάκια. Στην κουζίνα, επίσης, ετοιμάζεται και το ειδικό γλυκό (που μοιάζει με τον δικό μας σιμιγδαλένιο χαλβά) και το οποίο μοιράζεται από εκπροσώπους της κοινότητας, αμέσως μετά την έξοδο από τον Χρυσό Ναό.

4. Σρι γκουρού ραμ ντας Νίβας: Το Νίβας είναι ένας ελεύθερος ξενώνας για τους προσκυνητές και συντηρείται από τις αρχές του Ναού. Φτιάχτηκε από την επιτροπή Gurdwara. Εχει 228 δωμάτια και 18 μεγάλες αίθουσες. Δεν επιτρέπεται όμως κάποιος φιλοξενούμενος να μείνει πάνω από 3 μέρες κάθε φορά στα καταλύματα. Οι πόρτες των ξενώνων είναι ανοιχτές για όλους. Δεν επιτρέπεται βέβαια να κάνει κάποιος φιλοξενούμενος κάτι εναντίον της θρησκείας του σιχισμού.

5. Στο ίδιο μέρος υπάρχουν και άλλα ανάλογα οικήματα - ξενώνες. Π.χ. Το Γκουρού Νανάκ Νίβας, όπου υπάρχουν 66 δωμάτια. (Τα 22 είναι με μπάνια και τα 44 χωρίς, αλλά σε κάθε όροφο υπάρχουν 10 μπάνια και 10 ντουζιέρες, έτσι ώστε να κάνουν άνετη κάπως την παραμονή). Υπάρχει επίσης το Ακάλ «Ρεστ Χάουζ» με 26 δωμάτια. Αλλο κτίσμα με 92 δωμάτια, άλλο με 100, με 120 κλπ. αρκετά για να φιλοξενούν πολλές χιλιάδες επισκεπτών.

6. Κοντά στο Χρυσό Ναό, επίσης, βρίσκονται και τα γραφεία της Επιτροπής των Σιχ, η οποία εκλέγεται κατά χρονικά διαστήματα.

7. Τέλος, αξίζει να αναφέρουμε ότι στον ιερό χώρο βρίσκεται και το Κεντρικό Μουσείο των Σιχ. Εκεί μέσα συναντά ο επισκέπτης πολλούς ζωγραφικούς πίνακες και πορτρέτα από Γκουρού Σιχ, από Αγίους, πολεμιστές Σιχ και άλλους ηγέτες των Σιχ, που με τον δικό του τρόπο ο καθένας βοήθησαν στην ανάπτυξη της θρησκείας των Σιχ.

Μετά από αυτή τη χορταστική ξενάγηση κι αφού περπατήσαμε γύρω γύρω από την ιερή λίμνη, όπου είδαμε πολλούς πιστούς Σιχ με τα μικρά παιδιά τους να κολυμπάνε στα νερά της λίμνης, αποχαιρετήσαμε το χώρο. Περάσαμε την ανατολική πύλη, πλύναμε τα πόδια μας, βγάλαμε τα μαντίλια μας, φορέσαμε τα παπούτσια μας και αναχωρήσαμε για το σημείο όπου είχαμε αφήσει το λεωφορείο για την επιστροφή.

Στο δρόμο όμως δεν παραλείψαμε να καταθέσουμε λίγα λουλούδια στο μεγάλο πάρκο μνήμης του Αμριτσάρ, που βρίσκεται κοντά στο Χρυσό Ναό, όπου καίει συνεχώς η αναμμένη δάδα και βρίσκεται το τεράστιο μνημείο - μενίρ αφιερωμένο στη μνήμη των χιλιάδων Ινδών, τους οποίους δολοφόνησαν άνανδρα σε επίθεση ακριβώς σε εκείνο το σημείο οι Βρετανοί ιμπεριαλιστές με μυδραλιοβόλα, ενώ ο κόσμος διαδήλωνε ειρηνικά ενάντια στην αποικιοκρατία. Τα πτώματά τους οι Αγγλοι ιμπεριαλιστές τα έριξαν σε ένα τεράστιο - και σε διάμετρο και σε βάθος - «πηγάδι», το οποίο επίσης διατηρείται στο χώρο ως μνημείο, περιφραγμένο βέβαια σήμερα και καλυμμένο γύρω γύρω με τζαμαρία, έτσι ώστε να μπορούν οι επισκέπτες να βλέπουν μέσα και να θυμούνται στον αιώνα τον άπαντα τα εγκλήματα και τη φρικαλεότητα του ιμπεριαλισμού. Για να δυναμώνει η πίστη στον ενωμένο αντιιμπεριαλιστικό, διεθνιστικό αγώνα των λαών σε όλα τα μήκη και πλάτη της Γης. Από την Ασία μέχρι την Αμερική και από την Ευρώπη έως την Αφρική και τη μακρινή Αυστραλία...

* Πόδι: Μονάδα μέτρησης μήκους ίσο με 0,33 μέτρα περίπου.

** Ιντσα: Μονάδα μέτρησης μήκους ίση με 2,54 εκατοστά.

Μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζει μια παλιά έκδοση των Εκδόσεων Αγρα (1984) με τα «Γράμματα του Φλομπέρ Από την Ελλάδα». Ο συγγραφέας της Αισθηματικής Αγωγής και της θρυλικής Μαντάμ Μποβαρί έκανε ένα ταξίδι με το φίλο του Μάξιμο Ντικάν στην Αίγυπτο, στη Μικρά Ασία, στην Κωνσταντινούπολη, στην Ελλάδα και την Ιταλία. Ο τόμος αυτός συγκεντρώνει τα οκτώ γράμματα που έστειλε από την Ελλάδα - έξι στη μητέρα του και δύο στο φίλο του Λουδοβίκο Μπουγιέ, δίνοντας τις ταξιδιωτικές εντυπώσεις από την Ελλάδα του 1850. Φυσικά, ας μην περιμένει ο αναγνώστης να βρει μέσα στις επιστολές το ύφος του εκλεκτού και πειθαρχημένου μυθιστοριογράφου. Είναι γράμματα γραμμένα βιαστικά, η γλώσσα είναι ανομοιογενής και υπάρχουν πολλές κακόηχες επαναλήψεις λέξεων. Ομως, υπάρχουν στιγμές που ο αναγνώστης μπορεί να διακρίνει την προήχηση του φλομπερικού ρυθμού, που μερικά χρόνια αργότερα θα συναρπάσει την Ευρώπη. Σε μερικά σημεία, νομίζω ότι είναι άδικος ή, έστω, ανίκανος να κατανοήσει την πραγματικότητα της εποχής, γι' αυτό και τον παραξενεύει. Αν υπάρχει ακόμη στο εμπόριο αυτό το βιβλίο, αξίζει να το αναζητήσετε, να το αποκτήσετε και στη συνέχεια να το διαβάσετε προσεκτικά.