«Το μήλον της Εριδος» άκουγα συχνά από φίλες της μητέρας να λένε συνωμοτικά, αναφερόμενες σε αστείους παιδικούς καυγάδες με αφορμή την πιο όμορφη κοπελίτσα του σχολείου. Το μήλο γενικά μέσα στο μυαλό μου, όπως συμβαίνει στους περισσότερους ανθρώπους, ήταν συνδεδεμένο με την αμαρτία. Τώρα που μεγάλωσα (περισσότερο από ό,τι θα επιθυμούσα, ερήμην μου έγινε, τι να κάνω;), μήλο σημαίνει δίαιτα και το αντίθετο: Ενα μήλο το βράδυ αντί για φαγητό ή μια γλυκιά αμαρτία. Ενίοτε προτιμώ τους αμαρτωλούς από τους ενάρετους...

Μήλο γλυκό, λοιπόν, λέω να φτιάξουμε. Ενάμιση κιλό μήλα (μέτρια και όχι πολύ ώριμα), ένα κιλό ζάχαρη, τρία φλιτζάνι του τσαγιού νερό, τρία χαρτάκια βανίλιας, μισό φλιτζάνι του τσαγιού γλυκόζη. Θα αφαιρέσουμε τη φλούδα από τα μήλα και με ένα μυτερό μαχαίρι θα σκάψουμε λίγο για να βγάλουμε τα κουκούτσια και να σχηματίσουμε μια μικρή τρύπα στο κέντρο. Θα τα ρίξουμε σε κρύο νερό, μέσα στο οποίο θα έχουμε στύψει ένα λεμόνι, για να μη μαυρίσουν. Σε μια κατσαρόλα θα βράσουμε το νερό με τη ζάχαρη για πέντε λεπτά και μετά θα ρίξουμε τα μήλα. Θα τα βράσουμε τόσο, όσο χρειάζεται για να δέσει η σάλτσα. Θα τα ξαφρίσουμε και θα προσθέσουμε τη γλυκόζη και τη βανίλια. Οταν πάρουν μερικές βράσεις, θα δοκιμάσουμε για να βεβαιωθούμε ότι έδεσε το σιρόπι. Θα κατεβάσουμε το γλυκό και όταν γίνει χλιαρό θα το βάλουμε μέσα στα βάζα.

Οταν ο Πινόκιο ήρθε στην Αθήνα είχε έναν «Μελένιο Υπνο» στα πόδια του αγάλματος του ποιητή Οδυσσέα Ελύτη, στην πλατεία της Δεξαμενής, όπως περιγράφει ο Χρήστος Μπουλώτης στο βιβλίο του ο «Πινόκιο στην Αθήνα». Ο ποιητής τον σκέπασε με δυο ποιήματά του και του ευχήθηκε «Ονειρα γλυκά!».

«Και ήταν πράγματι γλυκά τα όνειρα του Πινόκιο στην Αθήνα, γιατί έσταξε μέσα τους ο ποιητής μπόλικο θυμαρίσιο μέλι απ' τις πλαγιές του Υμηττού», όπως γράφει ο συγγραφέας.

Το θυμαρίσιο μέλι της Ελλάδας είναι ξακουστό γιατί - όπως λένε οι ειδικοί - δεν υπάρχει πουθενά στον κόσμο. Το όνομα του μελιού προέρχεται από το φυτό θυμάρι, που κυριαρχεί. Ξεχωριστές ποικιλίες ελληνικού μελιού είναι τα μέλια απ' τα κωνοφόρα δέντρα, όπως το πεύκο και το έλατο.

Το μέλι στην αρχαία Ελλάδα ήταν απαραίτητο στοιχείο της διατροφής. Συγγράμματα του Αριστοτέλη, του Δημόκριτου και του Ιπποκράτη αναφέρονται στις ευεργετικές ιδιότητες του μελιού στην υγεία.

Από αποσπασματικές πληροφορίες για τη σύνθεση των γευμάτων των Αρχαίων Ελλήνων φαίνεται ότι το μέλι περιλαμβάνεται στο καθημερινό διαιτολόγιό τους είτε μόνο του είτε ως ύλη παρασκευής σε σάλτσες και σε διάφορα γλυκά. Τις ίδιες διατροφικές συνήθειες ακολούθησαν αρχικά οι Ρωμαίοι και αργότερα οι Βυζαντινοί.

Σήμερα, η ελληνική χλωρίδα δίνει τη δυνατότητα για την παραγωγή ενός ξεχωριστού μελιού σε ολόκληρο τον κόσμο. Αυτή την παράδοση διεκδικεί το Μέλι «Αττική» που φέτος γιορτάζει 75 χρόνια. Η Μελισσοκομική Εταιρία «Αττική», που ιδρύθηκε το 1928, είναι η πρώτη που καθιέρωσε τη συσκευασία μελιού στην Ελλάδα. Για τα 75 χρόνια προσφέρει μέλι σε μια συλλεκτική συσκευασία σε 200.000 αριθμημένα τεμάχια με την ονομασία «Μέλι Υμηττού». Σε πέντε συσκευασίες έχει κρύψει και από ένα αυτοκίνητο!.

Και στους σύγχρονους Ελληνες αρέσει πολύ το μέλι... Μόνο να, που η τιμή του δεν είναι και τόσο γλυκιά για το λαϊκό μας βαλάντιο.

Παραδοσιακό καζάνι, όπου φτιάχνεται η τσικουδιά

Δηλαδή, «αν κοιτάζετε και δεν καταλαβαίνετε, δεν πειράζει, φανερό είναι».

Από τα Ταλλαία όρη, όπου αναπαυόταν ο φύλακας της Κρήτης, ο χάλκινος γίγαντας Τάλως που κατασκεύασε ο Ηφαιστος, τα σπήλαια που «τρυπούν» τον Ψηλορείτη, τα όμορφα χωριά «φωλιασμένα» στα δέντρα και τα μυρωδικά, μέχρι τα μοναστήρια που προβάλλουν επιβλητικά στο ορεινό τοπίο, κουβαλώντας μνήμες αντίστασης στην τουρκική κατοχή, ο Μυλοπόταμος σου φανερώνεται κι ας μην ξέρεις την ιστορία του. Αρκεί να αγκαλιάσεις τη φύση, τα βουνά, τη θάλασσα, τα πουλιά. Αλλωστε, «αυτοί 'ναι εμένα οι φίλοι μου. Τους μιλώ και μου μιλούνε, ρίχνω φωνή και μου αποκρίνονται. Δυο γενεές γύριζα με τη συντροφιά τους, βοσκός», όπως αποκρίθηκε ένας γέρος στον Ν. Καζαντζάκη, όταν ένα μεσημέρι τον συνάντησε, στην «Αναφορά στο Γκρέκο», να κοιτάζει από το βουνό χαμηλά, από τον κάμπο και πέρα, ανάμεσα σε μια χαράδρα, μια λωρίδα θάλασσα.

Κι ανε γροικάτε (ακούτε) και δε γατέτε πράμα, πάλι όχι άλλος, μπελί είναι.

Γιατί στο Μυλοπόταμο, η κρητική διάλεκτος εξακολουθεί να παραμένει αναλλοίωτη και να «ξενίζει» τον επισκέπτη. Ιδίως, όταν βρεθεί στα Ανώγεια, όπου οι ντόπιοι «μπερδεύουν» το λάμδα με το ρο και βγάζουν ένα άλλο σύμφωνο ανάμεσα σε αυτά τα δύο. Αρκεί μια τσικουδιά στο καφενείο κι ένας καλός μεζές, για να ακούσεις και να καταλάβεις.

Μαγευτικές οι διαδρομές, «άπειρα» τα χωριά του Μυλοπόταμου

Στις στάσεις στα χωριά, μην αμελήσετε να αναζητήσετε τα περίφημα υφαντά, με θέματα από τη μινωική Κρήτη, την καθημερινή ζωή, αγίους ή και πρόσωπα. Παλιότερα, ο αργαλειός είχε ξεχωριστή θέση σε κάθε σπίτι, ενώ οι περισσότερες Μυλοποταμίτισσες γνωρίζουν ακόμη την υφαντική τέχνη. Και βέβαια σε κάθε σπίτι θα βρείτε τη βούργια, το χαρακτηριστικό «ταγάρι» που στα νεότερα χρόνια χρησιμοποιείται για να «φιλοξενεί» το φαγητό και το κρασί ή το νερό των βοσκών, αλλά και τη χάρη που κάνουν οι καλεσμένοι στους γάμους. Παλιότερα, η βούργια χρησιμοποιούνταν από πολεμιστές για να βάζουν μέσα μπαρούτι και σφαίρες.

Στις Μαργαρίτες δοκιμάστε την τύχη σας στον τροχό. Το χωριό είναι γεμάτο με εργαστήρια κεραμικής

Από τους Κουρήτες, λέγεται, ότι κατάγονται οι κάτοικοι της Αξού, που είναι χτισμένη στη μέση ενός φαραγγιού. Στο φαράγγι αυτό μέχρι το 1965 είχε τη φωλιά του ο μεγαλύτερος γυπαετός της Κρήτης, ο χρυσός αετός ή βιτσίλα, όπως τον ονομάζουν οι κάτοικοι του νησιού. Στην Αξό θα μείνετε σε κάποιον από τους παραδοσιακούς ξενώνες, όπου, ανάμεσα σε άλλα, παραδίδονται πρακτικά μαθήματα παραδοσιακής μαγειρικής, ιππασίας και φροντίδας περιβολιών.

Αν, πάλι, θέλετε να δοκιμάσετε την τύχη σας στην κεραμική, θα επισκεφτείτε οπωσδήποτε τις Μαργαρίτες, χτισμένες σε υψόμετρο 330 μέτρων, στους βόρειους πρόποδες του Ψηλορείτη. Το χωριό είναι γεμάτο από εργαστήρια αγγειοπλαστικής, συνεχίζοντας την παράδοση χιλιάδων χρόνων. Ηδη από τη νεολιθική εποχή, οι κάτοικοι της Κρήτης εκμεταλλεύτηκαν τον πλούτο των αργιλοχωμάτων της και κατασκεύασαν εύχρηστα αλλά και εμπνευσμένα σχήματα αγγείων. Στη μινωική εποχή η χρήση του τροχού και άλλες τεχνολογικές ανακαλύψεις (καμίνια ανοδικής καύσης, πυροτεχνολογία) συνέβαλαν στην εξέλιξη της κεραμικής.

Μην παραλείψετε μια βόλτα στην Επισκοπή στο δήμο Κουλούκωνα. Το χωριό, από τις πρώτες επισκοπικές έδρες της Κρήτης, έχει κηρυχτεί ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο. Εκεί θα ξεναγηθείτε στο Επισκοπικό Μέγαρο Μυλοποτάμου, το οποίο αξιοποιείται ως μουσείο αγροτικής και γεωργικής παραγωγής. Ανακατασκευάστηκε από τους Ενετούς, οι οποίοι το ονόμαζαν Palazzo (παλάτι). Εκτίθενται οικοσκευές και περιλαμβάνει χώρους παραγωγής λαδιού και τσικουδιάς. Δοκιμάστε οπωσδήποτε κόκκινο κρασί.

Τέλος, θα κάνετε μια βόλτα μέσα στη γη. Περίπου ένα χιλιόμετρο από τα Ζωνιανιά, στη θέση Σκαφίδια βρίσκεται το Σπήλαιο του Σφεντόνη. Πήρε το όνομά του από έναν Κρητικό αντάρτη που ανακάλυψε την είσοδό του περίπου 400 χρόνια πριν. Στο εσωτερικό του σπηλαίου βρέθηκαν τα οστά ενός παιδιού, ηλικίας 12 - 13 ετών, τα οποία χρονολογούνται 900- 950 χρόνια πριν.

Αυτά είναι μερικά μόνο από τα μέρη που μπορείτε να επισκεφτείτε στο Μυλοπόταμο. Αρκετά για να ζήσετε τον τόπο, λίγα για να τον χορτάσετε. Πάρτε λίγη τσικουδιά μαζί σας αναχωρώντας, για να «ξαναδείτε» την Κρήτη μαζί με τους φίλους σας, από το σπίτι σας.

Σκιαγραφεί με ακρίβεια την εικόνα της καθημερινής ζωής της εποχής και της περιοχής, μια εικόνα που δε μας είναι άγνωστη ακόμη και σήμερα. Αντίθετα, μας είναι οικεία και αναγνωρίσιμη. Ο συγγραφέας των κλασικών αριστουργημάτων «Πόλεμος και Ειρήνη», «Αννα Καρένινα», ο Λέων Τολστόι γεννήθηκε στην Τούλα και πέθανε το 1910.