Με την πολύτιμη φίλη Aleida Guevara March, μια προσωπικότητα διεθνούς κύρους και κορυφαία παιδίατρο αλλεργιολόγο, μιλήσαμε για την επικαιρότητα της σκέψης του Τσε, σε μία εποχή που η ανθρωπότητα αντιμετωπίζει τρομακτικούς κινδύνους και για το πώς η οικουμενική φιγούρα του πατέρα της μας εμπνέει και μας καλεί να αντιμετωπίσουμε, με επιμονή και αδιαλλαξία, την απληστία του ιμπεριαλισμού.

Πρόκειται για την τρίτη συνέντευξη που μου παραχωρεί αυτή η ξεχωριστή γυναίκα, και σπουδαία επιστήμονας, που μεγάλωσε πιστεύοντας αυτό που έλεγε ο Χοσέ Μαρτί, πως «πατρίδα είναι η ανθρωπότητα».

Η πρώτη μας συνάντηση και συζήτηση έγινε στην Αβάνα, στα τέλη της δεκαετίας του '90, για την εκπομπή μου «Ανθρωποι» και η δεύτερη για το ντοκιμαντέρ μου «Ρεπόρτερ μεγάλων αποστάσεων», σε σκηνοθεσία Χρίστου Αλεξάνδρου, στην ΕΡΤ. Εκτός από την ίδια είχαν μιλήσει τότε και ο μαχητικός δικηγόρος αδελφός της Καμίλο, αλλά και ο Χοσέ Ραμόν Φερνάντες, ο θρύλος της εποποιίας στον Κόλπο των Χοίρων.

Η Aleida Guevara March ήρθε στην Αθήνα, επίσημη προσκεκλημένη της New Star Art Cinema, στις εκδηλώσεις τιμής και μνήμης για τα 55 χρόνια από τη δολοφονία του Τσε. Με την άφιξή της, ξεκίνησαν και οι εκδηλώσεις, που εκτός των άλλων περιελάμβαναν την προβολή 55 ταινιών από όλο τον κόσμο για τον Κομαντάντε, ανάμεσά τους και το ντοκιμαντέρ μου «Ημερολόγια Μοτοσυκλέτας», βασισμένο στη συνάντησή μου με τον σύντροφο του Τσε, στο ταξίδι του στη Λατινική Αμερική, Αλμπέρτο Γρανάδο.

-- Γεννήθηκες μαζί με την Επανάσταση. Σήμερα τι σημαίνει αυτή η λέξη για τη νεολαία της Κούβας;

-- Επανάσταση, για όλους μας, είναι ό,τι μας δίδαξε ο Τσε. Σημαίνει η πραγματοποίηση μιας αλλαγής σε οτιδήποτε χρειάζεται αλλαγή, το να έχει κανείς ηθική, να μην προκαλείς σε κάποιον άνθρωπο αυτό που δε θα σου άρεσε να σου προκαλούν. Επανάσταση σημαίνει να είσαι συνειδητός, να βοηθάς τον λαό σε κάθε στιγμή και με κάθε έννοια. Επανάσταση είναι να έχεις μια ζωή αξιοπρεπή.

-- Ο Τσε παρότρυνε τους νέους να αποκτήσουν επαναστατική ηθική. Τι σήμαινε αυτό στην πράξη;

-- Αυτή η ηθική ήθελε να είναι ο κύριος στόχος τους. Αυτό ήθελε ο πατέρας μου από τους νέους, να θεωρούν όλους τους άλλους ίσους και να δείχνουν πάντα, σε όλους την αλληλεγγύη τους. Να μοιράζονται τα πάντα και να δουλεύουν εθελοντικά για τον λαό. Ο Τσε ήταν ένα αδέσμευτο πνεύμα. Η μόνη του δέσμευση ήταν η επανάσταση, η προσφορά με κάθε τρόπο στην ανάπτυξη της επαναστατικής συνείδησης.

-- Η νέα γενιά των Κουβανών πώς πιστεύει ότι πρέπει ν' αντιμετωπιστεί - 60 χρόνια μετά - αυτή η πιο περίπλοκη, παρατεταμένη και απάνθρωπη πράξη οικονομικού πολέμου που διαπράχτηκε ποτέ;

-- Οπως την έχουμε αντιμετωπίσει και εμείς, με δύναμη και με γενναιότητα. Ταυτόχρονα, όμως, να ψάχνουν τρόπους για να «σπάσει» αυτός ο αποκλεισμός, να δοκιμάζουν όλα τα μέσα που χρειάζονται για την επίλυση των προβλημάτων της χώρας. Αλλωστε, η Επανάσταση της Κούβας κατάφερε να αντέξει τόσα χρόνια χάρη στην ενότητα του λαού της. Η Κούβα υπέφερε και υποφέρει καθώς οι ΗΠΑ έχουν επιβάλει έναν εγκληματικό αποκλεισμό. Δεν είναι ένα απλό εμπάργκο δηλαδή, δεν απαγορεύει μόνο τις εμπορικές συναλλαγές με τις ΗΠΑ, είναι ένας αποκλεισμός που απαγορεύει τις εμπορικές συναλλαγές με όλες τις χώρες, μία επιθετική ενέργεια που δημιουργεί έλλειψη αγαθών και πρώτων υλών με σκοπό να σπάσουν το ηθικό μας.

-- Μα από τι υλικό είστε φτιαγμένοι εσείς οι Κουβανοί;

-- Ως λαός οι Κουβανοί διαθέτουμε την επιμονή των Ισπανών, την υπομονή των Κινέζων και την αισιοδοξία των Αφρικανών. Δεν φοβόμαστε ούτε σωπαίνουμε. Καταγγέλλουμε τη συμπεριφορά των ΗΠΑ και δεν ξεχνάμε ότι πριν από την Επανάσταση στο Νησί, δεν υπήρχε ούτε δημόσια Υγεία ούτε Εκπαίδευση. Ο λαός ήταν αμόρφωτος και η γη ανήκε στις εταιρείες των ΗΠΑ. Ο ΟΗΕ φυσικά καταγγέλλει τον αποκλεισμό, αλλά δεν επιβάλλει κυρώσεις στις ΗΠΑ. Η Κούβα στάθηκε στα πόδια της χάρη στη βοήθεια της Ισπανίας και της Ιταλίας.

-- Κάποτε που είπες πόσο όμορφα θα ήταν αν ζούσε ο Τσε και να συζητάτε μαζί του, ο αδελφός σου ο Καμίλο είπε: «Αν ήταν ζωντανός, δεν θα ήταν πατέρας μας». Υπάρχει ...ηλικιακό όριο στον αντάρτη;

-- Φαίνεται πως ναι, η εξέγερση ανταρτών είναι ένα από τα πιο περίπλοκα θέματα που υπάρχουν και όσοι έχουν αγωνιστεί, το ξέρουν αυτό. Γι' αυτό, όταν το άτομο είναι πιο νέο, είναι φυσικό να έχει περισσότερη ενέργεια και δυνατότητες να φέρει εις πέρας όσα χρειάζονται να γίνουν. Επίσης, σπάνια προλαβαίνει να γεράσει ένας αντάρτης...

-- Ποιο είναι το μεγαλύτερο ψέμα που λέγεται για τη χώρα σας σήμερα;

-- Υπάρχουν ένα σωρό πράγματα που έχουν ειπωθεί και συνεχίζουν να λέγονται για την Κούβα και που κατά κάποιον τρόπο χειραγωγούν τον κόσμο, αλλά δεν ξέρω να σας πω ποιο είναι το μεγαλύτερο, γιατί όλα τα ψέματα βλάπτουν. Κάνουν κακό σε τεράστιο βαθμό στον κόσμο που ζει εκεί. Η Κούβα είναι ένας λαός επαναστατικός και μπορεί να συμβαίνουν λάθη, αλλά αυτά τα λάθη οι μόνοι που μπορούμε να τα λύσουμε, είμαστε εμείς οι ίδιοι. Κανένας άλλος, κανείς δεν μπορεί να έρθει από έξω για να σου πει τι πρέπει να κάνεις στη χώρα σου. Εσύ ο ίδιος πρέπει να κάνεις αυτό που πιστεύεις και αυτό που μπορείς να κάνεις.

-- Πόσο και ποιους εμπνέει το σύνθημα του Τσε «Μέχρι τη νίκη, πάντα», μέσα στο καπιταλιστικό σύστημα, που ισχύει πάνω από 200 χρόνια, με το 80% της ανθρωπότητας φτωχό;

-- Κοίταξε, αυτή η ερώτηση θα έπρεπε να απαντηθεί από κάποιον που ζει σε ένα καπιταλιστικό σύστημα, διότι εγώ έρχομαι από μια χώρα στην οποία επικρατεί ο σοσιαλισμός. Εμάς εκεί μας εμπνέει το σύστημα, αλλά στη Λατινική Αμερική, για παράδειγμα, χρησιμοποιούν πολύ αυτό το σύνθημα, γιατί τους εμπνέει και τους δίνει τη δύναμη να συνεχίσουν ακάθεκτοι τον αγώνα. Είναι σίγουρα ένα ρητό που μας κινητοποιεί όλους να αγωνιζόμαστε πάντοτε για τη νίκη, με κάθε τρόπο και με όλες τις συνέπειες. Η ενότητα, όμως, είναι απαραίτητη για να αποκτήσουμε τη δύναμη που θα μας επιτρέψει να αλλάξουμε την άγρια πραγματικότητα που ζούμε.

-- Υπάρχουν μεγάλοι επαναστάτες στον κόσμο σήμερα;

-- Είναι πιθανό. Αυτό που συμβαίνει πολλές φορές είναι ότι δεν τους γνωρίζουμε ή δεν κατορθώνουν να κλείσουν έναν κύκλο στη ζωή, δηλαδή να ολοκληρώσουν το έργο τους. Γι' αυτό δεν καταλήγουν γνωστοί παγκοσμίως. Υπάρχει όμως ένας μεγάλος αριθμός από άντρες και γυναίκες στον κόσμο, που είναι πραγματικοί επαναστάτες και σε μέρη που έχω βρεθεί, έχουν δημιουργήσει μια κοινωνική λειτουργικότητα εντυπωσιακή. Φυσικά, ο διεθνής Τύπος δεν αφιερώνει χρόνο για να μιλήσει γι' αυτούς τους ανθρώπους, δεν του ταιριάζουν, δεν τον εξυπηρετούν, γι' αυτό και δεν τους γνωρίζουμε στην πραγματικότητα.

Εγώ μεγάλωσα στην Κούβα σε μια σοσιαλιστική επαναστατική χώρα και είναι σχετικά εύκολο να είσαι επαναστάτης, όταν γεννιέσαι σε ένα τέτοιο μέρος. Αλλά σε μέρη του κόσμου όπου η κοινωνία σε πηγαίνει σε αντίθετο μέρος, το να κρατήσεις τα επαναστατικά ιδανικά είναι κάτι πολύ δύσκολο.

-- Τι έμαθες, τι διδάχθηκες ως παιδίατρος και ως άνθρωπος από τις διεθνιστικές αποστολές και τη συμμετοχή σου σε ιατρικές μπριγάδες;

-- Η αλήθεια είναι ότι έχω μάθει πάρα πολλά. Εμαθα με τις μαίες kichu να κάνω καλύτερα τον τοκετό. Για παράδειγμα, έμαθα μαζί με πολλές γυναίκες και άντρες να θεραπεύουμε καλύτερα τους ανθρώπους, ως γιατροί, να μη ρωτάμε τα ονόματά τους, τις διευθύνσεις τους, αν δεν μπορούμε σε κάτι να τους βοηθήσουμε. Με έμαθαν - για παράδειγμα - να κατανοήσω ότι μια γυναίκα οφείλει να γεννήσει γονατισμένη ή καθισμένη, ποτέ ξαπλωμένη, αυτό είναι ενάντια στην ανθρώπινη φύση. Μου έχουν μάθει πολλά φυσικά φάρμακα. Στην Κούβα, που έχουμε τεράστιες ελλείψεις στη δημιουργία φαρμάκων - λόγω της απουσίας πρώτης ύλης, εξαιτίας του αποκλεισμού των ΗΠΑ - έχει χρειαστεί να ψάξουμε άλλες εναλλακτικές, να γνωρίσουμε τα φάρμακα της φύσης, των θεραπευτικών φυτών, της ομοιοπαθητικής. Ολα αυτά τα πράγματα τα ανακαλύψαμε και τα χρησιμοποιούμε προκειμένου να αντιμετωπίσουμε την έλλειψη που έχουμε.

-- Πώς σχολιάζεις την κατάσταση στην Ελλάδα σήμερα (παρακολουθήσεις, καταστολή, φτώχεια, εκμετάλλευση, ανεργία, τρομοκρατία);

-- Κοίταξε, ερχόμενη από μια άλλη χώρα, το να κάνω ένα σχόλιο σχετικά με το τι συμβαίνει εδώ, είναι πολύ δύσκολο. Την τελευταία σας κυβέρνηση υποτίθεται ότι την επιλέξατε εσείς οι ίδιοι. Αλλά ως Κουβανή, το μόνο που μπορώ να σου πω για τον ελληνικό λαό, είναι ότι επιθυμώ τα καλύτερα. Οι Ελληνες να μπορέσετε να ζήσετε με ηρεμία και δικαιοσύνη, αλλά πάνω από όλα με την αλληλεγγύη, όπως αυτή που έχετε αναπτύξει με τον δικό μου λαό.

-- Πόσο επικίνδυνη θεωρείς την εμπλοκή της Ελλάδας στους επικίνδυνους σχεδιασμούς των ΗΠΑ - ΝΑΤΟ, αλλά και την τουρκική προκλητικότητα;

-- Εμένα με έχουν προσκαλέσει αρκετές φορές στην Τουρκία αλλά πάντα αρνούμαι και ξέρεις γιατί; Διότι ακόμη συνεχίζει να υφίσταται ένας στρατός κατοχής στην Κύπρο και εγώ είμαι φίλη του κυπριακού λαού. Εμείς ως λαός έχουμε υποφέρει με τις επεμβάσεις των ΗΠΑ, αλλά επιπλέον έχουμε μια αμερικανική ναυτική βάση (Guantanamo) σε εθνικό έδαφος και αυτό είναι μια προσβολή για τον κουβανικό λαό. Αυτήν την περίοδο, η χώρα σας έχει εμπλακεί - με κάποιον τρόπο - στον πόλεμο μεταξύ Ουκρανίας και Ρωσίας και αυτό είναι πραγματικά κάτι πολύ λυπηρό, που δεν καταφέρνω να κατανοήσω, μου φαίνεται αδιανόητο.

-- Τι απαντάς σ' αυτούς που θεωρούν ουτοπικό να είναι σήμερα κανείς κομμουνιστής;

-- Οτι δε γνωρίζει τι είναι να είσαι κομμουνιστής και ότι το μπερδεύει με άλλα πράγματα που έχουν ειπωθεί ενάντια στους κομμουνιστές, όλα αυτά τα χρόνια. Το να είσαι κομμουνιστής αληθινά, σημαίνει να είσαι ένας άνθρωπος ειλικρινής, ανθρώπινος, καθαρός, ηθικός, αλληλέγγυος και πάνω από όλα να είσαι ένας ωραίος άνθρωπος, έτσι μπορείς να ονομάζεσαι κομμουνιστής. Ο πατέρας μου είχε πει «Ο αληθινός επαναστάτης οδηγείται από ένα μεγάλο αίσθημα αγάπης. Είναι αδύνατο να σκεφτώ κάποιον πραγματικό επαναστάτη χωρίς αυτό το ιδανικό». Οσο υπάρχουν άνθρωποι που οι πράξεις τους έχουν κινητήρια δύναμη την αγάπη απέναντι σε κάθε αδικία, η επανάσταση και οι κομμουνιστές θα συνεχίσουν να υπάρχουν.

-- Ποια είναι τα θέματα και οι στόχοι της 22ης Διεθνούς Συνάντησης των Κομμουνιστικών και Εργατικών Κομμάτων στην Αβάνα στα τέλη Οκτώβρη;

-- Το αντικείμενο της Διεθνούς Συνάντησης είναι να συναντηθούμε όλοι για να μπορέσουμε να αναγνωρίσουμε, να παραδεχτούμε, να δούμε πού βρίσκονται τα όριά μας, πού έχουμε προβλήματα, πώς μπορούμε να στηρίξουμε ο ένας τον άλλον, να ψάξουμε την διεθνή ένωση ανάμεσα σε όλο αυτό που ονομάζουμε αριστερά και να φτιάξουμε έναν κόσμο πολύ καλύτερο για όλους τους λαούς. Ειδικά στις σημερινές πολύ δυσοίωνες συνθήκες, όπου οι ιμπεριαλιστικές χώρες κονταροχτυπιούνται με μανία για τα κέρδη και την παγκόσμια κυριαρχία, με κίνδυνο να οδηγήσουν την ανθρωπότητα στον όλεθρο.

Ευχαριστώ για τη βοήθειά του τον Βελισσάριο Κοσσυβάκη, διοργανωτή των εκδηλώσεων για τα 55 χρόνια από τη δολοφονία του Τσε και καλλιτεχνικό διευθυντή του Studio New Star Art Cinema.

Τις Κυριακές στο θέατρο «Τζένη Καρέζη» τέσσερις νέοι ταλαντούχοι ηθοποιοί, η Ξένια Αλεξίου, ο Λάζαρος Βαρτάνης, ο Στέφανος Παπατρέχας και ο Δημήτρης Χατζημιχαηλίδης, με την εμπνευσμένη σκηνοθεσία της Νάντιας Δαλκυριάδου, παρουσιάζουν τις «Γειτονιές του Κόσμου», του Γιάννη Ρίτσου.

Ενα «τραγούδι», όπως το χαρακτήριζε ο ποιητής, που το έγραψε εξόριστος στη Μακρόνησο και τον Αη - Στράτη στο τέλος της δεκαετίας του '40. Θέματά του όσα προηγήθηκαν: Κατοχή, Αντίσταση, Απελευθέρωση, Δεκέμβρης, Εμφύλιος και εξορία... Ενα «τραγούδι» γραμμένο για «τις φτωχές, τις δοξασμένες συνοικίες» της Αθήνας, που έρχεται να μας γεμίσει δύναμη, να μας γεμίσει ελπίδα για τον Ανθρωπο. Μια παράσταση που αξίζει να δει κανείς, που «επιτρέπει» να ακουστεί καθαρά ο λόγος του ποιητή.

Για το έργο, τον Ρίτσο, τις δυσκολίες του εγχειρήματος, τον ρόλο της Τέχνης και άλλα ενδιαφέροντα θέματα είχαμε τη χαρά να συζητήσουμε με την σκηνοθέτρια Νάντια Δαλκυριάδου.

-- Γιατί τις «Γειτονιές του Κόσμου»; Ποια ήταν η ανάγκη σου να καταπιαστείς με αυτό το κείμενο;

-- Συναισθηματική ήταν κυρίως η ανάγκη μου. Ηθελα να το κάνω γιατί με συγκινεί, από κάπου με αρπάζει αυτό το κείμενο και ήθελα να το ακολουθήσω. Είναι τέτοια η δύναμη του κειμένου, η καθαρότητα και μεγαλοσύνη του που ήθελα οπωσδήποτε να το επικοινωνήσω.

-- Ο ίδιος ο ποιητής μπορεί να το κατέταξε στα «Επικαιρικά» του, όμως 70 χρόνια μετά το έργο εξακολουθεί και συγκινεί, εξακολουθεί και προβληματίζει... Πώς είναι να καταπιάνεσαι με μια τέτοια δεκαετία, που είναι τόσο φορτισμένη και περιέχει ιστορικά γεγονότα τόσο μεγάλης βαρύτητας;

-- Πραγματικά τα «Επικαιρικά» 70 χρόνια μετά είναι ζωντανά. Κάποιες φράσεις είναι ανατριχιαστικά ζωντανές, συμβαίνουν την ίδια στιγμή που μιλάμε έξω απ' την πόρτα μας και αυτό είναι συγκλονιστικό. Μεγάλη ευθύνη να καταπιαστείς και να μιλήσεις δημόσια για ιστορικά γεγονότα. Με την Ιστορία, όσο και να μελετήσεις, πάντα κάτι ακόμη μένει να διαβάσεις, κάτι να μάθεις, κάτι να ελέγξεις. Σε κρατάει σε εγρήγορση, σε επιφυλακή η ενασχόληση αυτή. Από την άλλη, το κείμενο είναι ουσιαστικά η καταγραφή της Ιστορίας μέσα από τον άνθρωπο εκείνης της χρονικής στιγμής. Βλέπουμε δηλαδή όχι απλώς τις ιστορικές εξελίξεις, αλλά πώς αντανακλώνται τα γεγονότα στον άνθρωπο και πώς τα μεταβολίζει. Είναι επιτακτικό δηλαδή να αφήσεις τα βιβλία κάποια στιγμή και να επιτρέψεις στο κείμενο να σε οδηγήσει.

-- Ανεβάζοντας ένα τέτοιο έργο σήμερα παίρνετε και εσείς θέση απέναντι στην προσπάθεια ξαναγραψίματος της Ιστορίας, ειδικά της περιόδου. Μπορεί η Τέχνη να συμβάλει στη διατήρηση της μνήμης και στη «συνάντηση» νέων ανθρώπων με πλευρές της σύγχρονης Ιστορίας μας;

-- Πολύ μεγάλη η συζήτηση για τις δυνατότητες της Τέχνης σε σχέση με την Ιστορία. Ναι, μπορεί να συμβάλει στη διατήρηση της μνήμης, όπως μπορεί να συμβάλει και στη λήθη και στο «ξέπλυμα» και στη διαστρέβλωση. Η Τέχνη είναι ένα μέσο έκφρασης, είναι ένας δίαυλος επικοινωνίας, είναι η αρχή μιας συζήτησης, είναι και ένας τόπος συνάντησης των ανθρώπων με την Ιστορία, με την πολιτική, με τη φιλοσοφία. Η Τέχνη, οι καλλιτέχνες, πιο συγκεκριμένα, παίρνουμε όλοι θέση, συνειδητά ή ασυνείδητα, ομολογημένα ή όχι, απέναντι στο ξαναγράψιμο της Ιστορίας αλλά και σε κάθε πολιτικό γεγονός.

«... ένα αστρουλάκι κρεμάμενο πάνου απ' τη γειτονιά μας κοίταζε. Του κουβεντιάζαμε:

"Αύριο μπορεί να λείπουμε,

μα εσύ να το θυμάσαι και να το πεις

Να το μαρτυρήσεις για μας - πόσο αγαπούσαμε τον κόσμο,

Μην ξεχάσεις, να το πεις, κι αν δεν μπορέσαμε να γίνουμε τόσο καλοί όσο θέλαμε

Να το πεις - τίποτε άλλο δεν είχαμε

Μόνο τη ζωή μας και την αγαπούσαμε πολύ τη ζωή μας, και τη δώσαμε

Ας μας συγχωρεθούνε τ' άλλα - πολύ αγαπούσαμε τον κόσμο

Μην το ξεχάσεις, να το πεις αύριο που θα λείπουμε"

Κι έγνεφε τ' αστρουλάκι ναι».

(Απόσπασμα από τις «Γειτονιές του Κόσμου»)

-- Ποιες είναι οι δυσκολίες του εγχειρήματος να μετατραπεί ένα ποίημα σε έργο που μπορεί να ανέβει στη σκηνή;

-- Η δυσκολία είναι να πάρει κανείς την απόφαση να κάνει κάτι τέτοιο. Να πάρεις δηλαδή απ' τη βιβλιοθήκη σου το κείμενο που σε κάνει να κλαις και είναι προορισμένο για να διαβάζεται - που είναι μια πιο προσωπική υπόθεση - και να σκεφτείς πώς θα το αρθρώσεις μπροστά σε κόσμο.

Από την άλλη, το θέατρο έχει προχωρήσει τόσο που πια γίνεται θέατρο μια προσωπική μαρτυρία, ένα ντοκουμέντο, ένα δημοσίευμα, οτιδήποτε. Νομίζω ότι αρκεί κανείς να ξέρει τι θέλει να κάνει ή τι θέλει να πει και τότε βρίσκει τον δρόμο του και τον τρόπο του το κάθε λογής κείμενο.

-- Και πώς δούλεψες;

-- Αρχικά ήταν μια δουλειά που πήρε καιρό. Δηλαδή η σκέψη για το ανέβασμα του κειμένου ξεκίνησε το 2016 και τελικά ανέβηκε στη σκηνή το 2019. Μεσολάβησαν πάρα πολλές κουβέντες, πισωγυρίσματα, σκέψεις.

Προέκυπταν σοβαρές απορίες, όπως γιατί να ανεβάσει κανείς ένα κείμενο που δεν είναι θεατρικό, ότι είναι αμιγώς πολιτικό, ότι παίρνεις θέση δημόσια - όχι για την τύχη της Εντα Γκάμπλερ αλλά για ιστορικά γεγονότα που ακόμη δεν συζητιούνται ανοιχτά - ότι πιθανόν το κοινό να θέλει κάτι άλλο να δει, κάτι πιο ανάλαφρο ίσως... Οπότε οι συζητήσεις οδηγούσαν σε πιο συνειδητές αποφάσεις.

Είναι πολλοί οι άνθρωποι που συνέβαλαν στις αποφάσεις, χωρίς πολλές φορές να το γνωρίζουν. Μετά ήρθε η ώρα των δεσμεύσεων. Τι λέει το κείμενο, τι κρατάμε, τι ανεβαίνει στη σκηνή, τι μας συγκινεί, τι δεν ξέρουμε. Η πρώτη δουλειά ήταν να οργανώσω το κύριο σώμα του έργου, δουλειά στην οποία με βοήθησε και ο Δημήτρης Χατζημιχαηλίδης καθώς ήταν ο πρώτος, λόγω και της συμβίωσής μας, που άκουγε τις απορίες, τις αλλαγές, τα προβλήματα. Οταν έφτασε το κείμενο στην ομάδα, κάναμε δουλειά χωρισμένη σε τρία μέρη. Σε ένα μέρος της πρόβας μελετούσαμε ιστορικά στοιχεία, ώστε να υπάρχει η ιστορική βάση, να είμαστε όλοι στην ίδια σελίδα. Στο δεύτερο μέρος κάναμε αυτοσχεδιασμούς και στο τρίτο μέρος ξαναβλέπαμε τι κάναμε στην προηγούμενη πρόβα, πού έχουμε φτάσει. Πραγματικά η φάση αυτή ήταν εξαιρετικά δημιουργική για όλη την ομάδα. Προσφέραμε όλοι ό,τι καλύτερο είχαμε, η δουλειά, όσο γραφικό κι αν ακουστεί, έγινε με μεγάλο κέφι.

Η επιλογή να μην υπάρχουν σκηνικά, αλλά και καθόλου μουσική έγινε εξαρχής από εμένα. Ηθελα να μειώσουμε την αίσθηση «θεάτρου» όσο περισσότερο γίνεται. Το κείμενο και οι ηθοποιοί διαμόρφωναν κάτι τόσο δυνατό που τα σκηνικά ήταν ξένο σώμα, οι αφηγήσεις ήταν τόσο συγκλονιστικές που η μουσική φαινόταν σαν ένα κόσμημα περιττό. Γι' αυτό επιλέξαμε στη σκηνή να βγει μόνο ό,τι μας είναι απαραίτητο, ό,τι θέλουμε και χρειαζόμαστε πολύ, ό,τι λέει «κάτι» για την ιστορία που αφηγούμαστε.

-- Τρίτη χρονιά. Τι συναισθήματα σου έχει αφήσει όλη αυτή η προσπάθεια και ποια είναι η ανταπόκριση του κοινού;

-- Πραγματικά, η παράσταση αυτή είναι ένα ολόκληρο ταξίδι και είμαστε ακόμη καθ' οδόν. Ξέρω με βεβαιότητα ότι κανείς από την ομάδα δεν θα βγει ίδιος απ' αυτήν τη διαδρομή.

Αλλάξαμε όλοι και σαν καλλιτέχνες, και σαν επαγγελματίες, και σαν συνεργάτες, και σαν άνθρωποι. Το έργο του Γιάννη Ρίτσου είναι τόσο δυνατό και τόσο μεγάλο που σε καθορίζει. Και σε εμπνέει. Νομίζω οι περισσότεροι από εμάς κλαίμε στο θέατρο με αυτό το κείμενο γιατί μας αγγίζει συνολικά. Μας υπενθυμίζει κάτι για την καλύτερη εκδοχή μας, αυτό το θεωρώ έμπνευση.

Το κοινό μάς στηρίζει, μας ακολουθεί και το ευχαριστούμε γι' αυτό. Ζεστές χειραψίες, ζεστά λόγια, ζεστά μάτια.

-- Το έργο πρωτοανέβηκε προ κορονοϊού και συνεχίζεται και τώρα. Τι σήμαινε όλη αυτή η συνθήκη για τη δουλειά σας; Πόσο εφικτό είναι να μπορείτε να ζείτε μέσα από την Τέχνη σας;

-- Ετσι κι αλλιώς ελάχιστοι μπορούσαν προ κορονοϊού και μπορούν και μετά να ζήσουν από την Τέχνη μας. Ελάχιστοι δεν κάνουν άλλες δουλειές ή δεν έχουν κάποιο άλλο εισόδημα, ώστε να τα καταφέρνουν. Και λέω ελάχιστοι σε σχέση με τον αριθμό των ηθοποιών που έχει η χώρα. Ο κορονοϊός λοιπόν μας βρήκε όλους κουρασμένους και μας κούρασε κι άλλο. Κι όχι μόνο σε οικονομικό επίπεδο, γιατί σε πολλές περιπτώσεις «ο βρεγμένος τη βροχή δεν τη φοβάται», αλλά ψυχικά μας κούρασε. Πέρα από τη δημόσια απαξίωση του κλάδου από την κυβέρνηση, δεν υπήρξε και καμιά μέριμνα, καμία προστασία. Παραστάσεις ανεβοκατέβαιναν, αναβάλλονταν, άνθρωποι αρρώσταιναν, χρήματα χάνονταν, το κοινό δεν γέμιζε τις αίθουσες από εύλογο φόβο. Ο σώζων εαυτόν σωθήτω. Αυτό νομίζω ότι μας ισοπέδωσε.

-- «Ηλίας, ο πρώτος γάτος χορευτής της γατοϊστορίας», είναι ο τίτλος της παιδικής παράστασης την οποία σκηνοθετείς φέτος στο θέατρο «Αβατον».

-- Μετά από 4 χρόνια ξανασκηνοθετώ παιδική παράσταση, μαζί με τον Στέφανο Παπατρέχα αυτήν τη φορά, ο οποίος έχει γράψει το κείμενο «Ηλίας, ο πρώτος γάτος χορευτής της γατοϊστορίας» και είμαι πολύ χαρούμενη.

Είναι μια παράσταση για παιδιά από 2 έως 7 ετών. Πρώτη μας σκέψη είναι τι θα θέλαμε να πούμε στα παιδιά αυτής της ηλικίας πέρα από μια διασκεδαστική γατοϊστορία. Το δομικό στοιχείο της προσωπικότητας είναι η δύναμη που έχει ο καθένας και η καθεμία και πρέπει να τη γνωρίζει, και έπειτα μαθαίνει να αποδέχεται τον εαυτό του και τους γύρω του, έχει το αίσθημα της δικαιοσύνης, παλεύει για όλους, προσφέρει απλόχερα.

Συχνά, σε προσωπικό επίπεδο, ερχόμαστε αντιμέτωποι με γονείς που αναρωτιούνται τι κάνουμε, πώς στεκόμαστε απέναντι σε όλη αυτήν τη νέα πραγματικότητα με το διαδίκτυο, τους κινδύνους, τις προκλήσεις. Η δική μας πρόταση είναι να φτιάξουμε δυνατές, γερές προσωπικότητες. Παιδιά που να πιστεύουν στον εαυτό τους, στη λογική, στη φιλία, στην ομορφιά της ζωής.