Αξημέρωτα, αχάραγα, μακριά ακόμη το αυγινό φως με την ρόδινη ανταύγειά του, κατάσαρκα σκεπάζει το σώμα σαν πέπλο αγωνίας η υγρασία του αφανέρωτου πρωινού. Ο προαποφασισθέντας και προαναγγελθέντας θάνατος του λαϊκού αγωνιστή επιβεβαιώνεται φρικτά από τον ξερό κρότο που «ξερνούν» οι δολοφονικές σφαίρες του εκτελεστικού αποσπάσματος.

Τα πουλιά ξυπνούν από την εκπυρσοκρότηση των προτεταμένων όπλων στα χέρια των αμίλητων αγουροξυπνημένων ανδρείκελων. Ξαφνιασμένα και ταραγμένα, αφήνουν τον ύπνο τους, φτεροκοπούν στα κλαδιά των δέντρων, κάνουν κύκλους πάνω από τα κεφάλια των αποτρόπαιων θυτών και των αθώων θυμάτων.

Πριν από εβδομήντα χρόνια, την Κυριακή στις 4.12 π.μ. της 30ής Μάρτη 1952, η 37χρονη καρδιά του Νίκου Μπελογιάννη (γεν. 1915) σταματάει να χτυπάει: διάτρητη, κομματιασμένη, ένα καταματωμένο σφουγγάρι που μ' αυτό θα βαφτούν όλες οι σημαίες των μελλοντικών προλεταριακών επαναστάσεων.

Λίγες μέρες μετά, ο επί είκοσι πέντε χρόνια Γενικός Γραμματέας του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδας Νίκος Ζαχαριάδης (1903-1973) ως παιδαγωγός, στηριζόμενος στο φωτεινό παράδειγμα του δολοφονημένου κομμουνιστή με το γαρίφαλο, απευθύνεται στους νέους και στις νέες της ΕΠΟΝ. Αυτή η ανοιχτή επιστολή κυκλοφορεί σε φωτοτυπημένη έκδοση του «Ριζοσπάστη», με ημερολογιακή ένδειξη 9 Απρίλη 1952.

Δεν αργεί, όμως, αυτή η δημόσια παρέμβαση υπέρ της μνήμης του Νίκου Μπελογιάννη να πάρει, την ίδια χρονιά, και τη μορφή βιβλίου για να μπει ως λαϊκό ανάγνωσμα σ' όλες τις εργατικές βιβλιοθήκες. Αντιγράφουμε τα βιβλιογραφικά στοιχεία: «Στο δρόμο του Μπελογιάννη». Ν. Ζαχαριάδη: «Γράμματα στους ΕΠΟΝίτες και ΕΠΟΝοπούλες», «Βιβλιοθήκη της Νεολαίας», σελ. 42, 1952.

Στο ίδιο τομίδιο, περιλαμβάνεται και το απαντητικό καθοδηγητικό - διαφωτιστικό κείμενο του ιστορικού ΓΓ σε ερωτήματα - γράμματα των νέων που ζουν στις Λαϊκές Δημοκρατίες: Προς το ΕΠΟΝίτικο Γραφείο του Σταθμού «Παπαρήγας» της Βουδαπέστης και Προς τους μαθητευόμενους Κοπρίβνιτσας «Τάτρα» Τσεχοσλοβακία.

Πριν μπούμε στο κύριο σώμα του κειμένου - εγκωμίου στη μνήμη του αδικοχαμένου Νίκου Μπελογιάννη, διαβάζουμε ως προοίμιο:

«Τα γράμματα του σ. Ζαχαριάδη προς τους νέους και τις νέες της Ελλάδας είναι οδηγός για κάθε επονίτη και επονοπούλα, για κάθε νέο και νέα, στο δρόμο της ζωής και του αγώνα που ανοίγεται μπροστά τους. Το δρόμο που μας δείχνει η πρόσφατη ακόμα θυσία ενός ήρωα κουκουέ και μπροστάρη, του Μπελογιάννη.

»Η σημερινή έκδοση των γραμμάτων του Αρχηγού του ΚΚΕ έχει σκοπό να εφοδιάσει τους νέους μας με τα πολύτιμα αυτά ντοκουμέντα για τη διάπλασή τους σε άξιους απελευθερωτές και οικοδόμους της πατρίδας μας».

«Η δολοφονία του», δηλώνει, με αλύγιστη σκέψη και κρίση, ο Νίκος Ζαχαριάδης, «ξεσηκώνει την πιο ιερή οργή και αποδοκιμασία της νεολαίας και των παιδιών μας, όμως, το παράδειγμά του εμπνέει και εμψυχώνει χιλιάδες νέες και νέους μας». Ο λόγος του γραμμένος σε εύρυθμα ελληνικά, είναι καίριος, διαυγής, εγερτήριος, όταν δίνει το στίγμα της προσφοράς του νεκρού συντρόφου:

«Ο Μπελογιάννης έζησε και πάλαιψε σαν ένας σεμνός, δημιουργικός, αφανής αγωνιστής, που πάντα όλα όσα είχε τάδινε, δίχως καμιά επιφύλαξη, χωρίς καμιά επίδειξη, για το λαό, στο κίνημα. Γεμάτος φλόγα όπως ήταν, κάηκε, αναλώθηκε ολόκληρος, ως την τελευταία έκλαμψή του στον αγώνα, για τον αγώνα. Αν θέλουμε με δυο λόγια να δώσουμε αυτό που ήταν ο Μπελογιάννης μπορούμε να πούμε: στάθηκε σ' όλη την αγωνιστική του ζωή άξιος κουκουές, αητός, πραγματικός μπολσεβίκος, οδηγητής και μπροστάρης. Στάθηκε πάντα αλύγιστος, ολοκληρωτικά δοσμένος και προσηλωμένος στην υπόθεση του λαού.

»Και ακριβώς, γιατί σ' όλη του τη ζωή, που ήταν μόνο αγώνας και πάλη, που ήταν πάντα υπηρεσία στο λαό, στο κίνημα, στο ΚΚΕ, ακριβώς γιατί πάντα στάθηκε άξιος, υποδειγματικός κουκουές, γι' αυτό για όλους μας και πρώτ' απ' όλα για τους νέους, τις νέες, τα παιδιά μας, η πιο καλή και άξια τίμηση στη μνήμη του είναι να φωτιζόμαστε απ' τη ζωή και το παράδειγμά του, να βαδίζουμε ατρόμαχτοι κι ατράνταχτοι το δρόμο το δικό του, να σταθούμε άξιοι σαν κι αυτόν κουκουέδες, αγωνιστές και μπροστάρηδες του λαού, προσωπικό παράδειγμα σε όλα όπως ήταν κι αυτός».

Και οι τελευταίες αράδες απ' αυτήν την παιδαγωγική μπροσούρα:

«Γιγάντωσε ο Μπελογιάννης στην ψυχή του λαού. Τον κάνει κιόλας τραγούδι, θρύλο, νανούρισμα. Ο λαός τον μαρμάρωσε. [...] Και θα ξυπνήσει μια μέρα ο μαρμαρωμένος, όπως πιστεύει ο λαός στους θρύλους του, όταν θα ξανανάψει το τελικό πάλαιμα για τη λεφτεριά.

»Ετσι η νεολαία μας όλη ας θυμάται κι ας τιμά τον Μπελογιάννη».

Δέκα χρόνια συμπληρώνονται φέτος από τον θάνατο του Γαλλο-βρετανού αντιφασίστα καλλιτέχνη Πίτερ ντε Φράντσια (1921-2012), ο οποίος φιλοτέχνησε τη δική του «Γκερνίκα». Ο πίνακάς του «Η εκτέλεση του Μπελογιάννη» (πρωτότυπος τίτλος: «The Execution of Beloyannis») που ολοκληρώθηκε το 1953 και εκτίθεται στην Τέιτ Μόντερν του Λονδίνου, είναι φανερά επηρεασμένος από το μνημειώδες έργο - αφιέρωμα του Πάμπλο Πικάσο στην πολύπαθη από τους γερμανικούς βομβαρδισμούς ισπανική πόλη.

Ο Πίτερ ντε Φράντσια ζωγράφισε με λάδι ένα μακρόστενο επικό αριστούργημα διαστάσεων 1245x3075x70, όταν η γενική κατακραυγή που είχε προκαλέσει η δολοφονία του Νίκου Μπελογιάννη είχε συγκινήσει πληθώρα κομμουνιστών και αντιφασιστών συγγραφέων, διανοούμενων και καλλιτεχνών.

«Ζωγράφισα», θυμόταν, «τον πίνακα γρήγορα, ύστερα από ένα μόνο προσχέδιο, υπό τη συναισθηματική επιρροή των ίδιων των γεγονότων». Μάλιστα, ήταν επιθυμία του το έργο αυτό να βρει τη θέση του στη μόνιμη συλλογή ενός ελληνικού μουσείου, γιατί «το θέμα αντανακλά ένα σημαντικό γεγονός της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας».

Ο εκτελεσμένος Μπελογιάννης απεικονίζεται τανυσμένος μ' ένα γαρίφαλο στο δεξί χέρι και σκεπάζοντας την ήβη του με τ' αριστερό, ενώ οι δυο σύντροφοι ενώνουν τα χέρια τους ως μία ύστατη προσπάθεια ν' ανταποκριθούν στον αγώνα στον οποίο είναι ταγμένοι για το δίκιο του λαού μέχρι τελευταίας αναπνοής.

Τα εργατικά ρούχα, τα οποία έχει επιλέξει ο καλλιτέχνης να φορούν οι τρεις μορφές του, φανερώνουν ότι θέλει να προβάλει στον θεατή την ταξική συνείδηση των δολοφονημένων κομμουνιστών, που δίνει νόημα στην πράξη τους, πράξη θυσίας. Θέλει ακόμη να τονίσει ότι η καλλιτεχνία δεν πρέπει να παραμένει κλεισμένη στο εργαστήρι της, αλλά να παίρνει θέση στη σωστή πλευρά της Ιστορίας υπέρ των λαϊκών διεκδικήσεων.

Η σύνθεση που λύνεται και δένεται από τη δραματικότητα των σωμάτων που κείτονται στη γη, μεταμορφώνεται σ' έναν χορό επιθανάτιου ρόγχου, σ' ένα βουβό μοιρολόι που δεν θ' αργήσει να αποκτήσει τα λόγια του θρήνου. Το καφέ χρώμα που κυριαρχεί δεν έχει τυχαία χρησιμοποιηθεί, γιατί ο συνειδητοποιημένος αντιφασίστας Πίτερ ντε Φράντσια δεν υπόσχεται λυτρωτικές λύσεις στους ουρανούς, αφού γνωρίζει ότι η πάλη για ένα καλύτερο αύριο των λαών έχει το χρώμα της γης, γι' αυτό είναι γήινη, πολύ γήινη.

Την οικογένεια του Δημήτρη Μητροπάνου υποδέχθηκε το πρωί της Παρασκευής ο ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, Δημήτρης Κουτσούμπας, στην έδρα της ΚΕ, στον Περισσό. Στη συνάντηση συμμετείχε και ο Νίκος Σοφιανός, μέλος του ΠΓ.

Ο Δ. Κουτσούμπας παρέδωσε στην γυναίκα του Βένια και την κόρη του Αναστασία υλικά από το Αρχείο του Κόμματος, τα οποία αναφέρονται στον πατέρα του αξέχαστου ερμηνευτή, Γιώργο.

Πιο συγκεκριμένα, παρέδωσε τη βιογραφική έκθεση του Γιώργου Μητροπάνου στο Κόμμα, καθώς και το φύλλο της Εφημερίδας της Προσωρινής Δημοκρατικής Κυβέρνησης του ΔΣΕ (25/10/1948) που ανακοινώνει την προαγωγή του σε λοχαγό του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδος. Υλικά και ντοκουμέντα που φανερώνουν μια οικογένεια δοσμένη στους αγώνες και το κίνημα. Αυτήν την αγωνιστική παράδοση τίμησε μέχρι τέλους της ζωής του και ο Δημήτρης Μητροπάνος.

Με αφορμή τη συμπλήρωση 10 χρόνων από τον χαμό του, στο πλαίσιο της συνάντησης, ανακοινώθηκε και η πραγματοποίηση μεγάλης συναυλίας προς τιμήν του Δημήτρη Μητροπάνου από την ΚΕ του ΚΚΕ μαζί με την οικογένειά του.

Η συναυλία θα πραγματοποιηθεί τη Δευτέρα 30 Μάη στο γήπεδο του Πανιωνίου στη Νέα Σμύρνη.

Αναλυτικές πληροφορίες για τους συμμετέχοντες και τη διοργάνωση της συναυλίας θα ανακοινωθούν το προσεχές διάστημα.

10 χρόνια συμπληρώνονται στις 17 Απρίλη, από τη μέρα που σίγησε η πηγαία λαϊκή φωνή του μεγάλου ερμηνευτή, Δημήτρη Μητροπάνου.

Για περισσότερα από 45 χρόνια «βάδισε» με συνέπεια στους «δρόμους» του ελληνικού τραγουδιού, αποκαλύπτοντας συνεχώς νέες πτυχές της μεγάλης του ερμηνευτικής γκάμας. Με το γνήσιο λαϊκό χρώμα της φωνής του χάρισε ανεπανάληπτες στιγμές, «κερδίζοντας» να τον νιώθουν, μέχρι και σήμερα, «δικό» τους οι παλιότερες αλλά και νεότερες γενιές...

Στη φωνή του φτερούγισε το πείσμα όσων πηγαίνουν κόντρα στους δύσκολους καιρούς. Τα τραγούδια του συντρόφευσαν και συνεχίζουν να συντροφεύουν όσους θέλουν «έναν κόσμο πιο μεγάλο...».

Γεννήθηκε τον Απρίλη του 1948 στην Αγιά Μονή, μια φτωχική συνοικία των Τρικάλων. «Μικρή Μόσχα» την ονόμαζαν. «Βράζαμε στο ίδιο καζάνι. Ζούσαμε όλοι το ίδιο. Μεγαλώσαμε όλοι μαζί...», θυμόταν αργότερα. Ως παιδί αγωνιστών της ΕΑΜικής Αντίστασης και του ΔΣΕ βιώνει το κυνηγητό και τις διώξεις, με τα οποία αντιμετώπισε το αστικό κράτος τις οικογένειες των αγωνιστών. «Οι χωροφύλακες ήταν τακτικοί στο σπίτι. Θυμάμαι το '53 που είχαν πιάσει τον θείο μου και τον είχαν στην Ασφάλεια ήρθαν δήθεν να τον ψάξουν στο σπίτι και μας βγάλαν όλα τα πράγματα στην αυλή...».

Μέχρι τα 16 του χρόνια χαρακτηριζόταν ορφανός. «Νομίζαμε ότι ο πατέρας μου σκοτώθηκε στο αντάρτικο. Ωσπου τότε ήρθε ένα γράμμα που έλεγε ότι ζει και είναι στη Ρουμανία...». Χρειάστηκε να περάσουν άλλα 13 χρόνια για να τον γνωρίσει... Για να βοηθήσει την οικογένειά του αναγκάζεται από πολύ μικρή ηλικία να κάνει διάφορες δουλειές.

Με αυτά τα βιώματα εγκαθίσταται στα 16 του χρόνια στην Αθήνα. Μένει στο σπίτι του θείου του, αδερφού της μητέρας του, ο οποίος είχε πρόσφατα απολυθεί από την πολύχρονη εξορία. Η σχέση τους τον καθορίζει βαθιά. «Μου έδωσε τα πάντα. Τι είμαι σήμερα, τι αντιπροσωπεύω... Ηταν όλο μετά από ατελείωτες κουβέντες». Γράφεται στους Λαμπράκηδες.

Πριν τελειώσει το Γυμνάσιο ξεκινά να δουλεύει ως τραγουδιστής. Εντελώς τυχαία τον ακούει να τραγουδά ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης, ο οποίος θα τον συστήσει στην «Κολούμπια». Εκεί θα έχει την ευκαιρία να γνωρίσει και την «παιδική του λατρεία» τον Στέλιο Καζαντζίδη.

Το 1964 ξεκινά να τραγουδά στο πλευρό του Γιώργου Ζαμπέτα. «Μικρέ να μη σε νοιάζουν τα τραγούδια για μία εβδομάδα. Δεν είναι τίποτα αυτά, δεν υπάρχουν. Να σε νοιάζουν τα τραγούδια που θα μείνουν και θα σε ακολουθούν σε όλη σου τη ζωή. Και όταν θα φύγεις αυτά θα υπάρχουν». Ο Ζαμπέτας λειτουργεί καταλυτικά τόσο για πλευρές της ζωής του νεαρού Μητροπάνου, όσο και για τη στάση, την πορεία του στο τραγούδι. «Τα βλέπεις τα φώτα; Αυτά είναι για εδώ. Μην τα κουβαλήσεις στο σπίτι. Καταστράφηκες».

Το 1966, ο Δ. Μητροπάνος συναντιέται για πρώτη φορά με τον Μίκη Θεοδωράκη, ο οποίος τον καλεί να συμμετάσχει σε συναυλίες στην Ελλάδα και την Κύπρο. Το 1967, ηχογραφεί τον πρώτο του δίσκο 45 στροφών με δύο τραγούδια του Γ. Ζαμπέτα. Και έτσι ξεκινά η μεγάλη του πορεία στο ελληνικό τραγούδι.

Το 1971 ηχογραφεί τον δίσκο «Ο Αγιος Φεβρουάριος» σε μουσική του Δήμου Μούτση και στίχους του Μάνου Ελευθερίου, ένα έργο που, πλέον, θεωρείται από τα κλασικά της ελληνικής δισκογραφίας. Κατάφερε να τον ηχογραφήσει σε μια ολιγοήμερη άδεια από τον στρατό. «Ούτε κατάλαβα πώς ηχογράφησα τα τραγούδια, ούτε τι ηχογράφησα καλά - καλά... Δεν άκουσα και ολοκληρωμένη τη δουλειά. Απλά τα είπα κι έφυγα...». Ακολουθεί «Ο Δρόμος για τα Κύθηρα» του Γιώργου Κατσαρού, ενώ στη συνέχεια συνεργάζεται και με τους Γιώργο Χατζηνάσιο, Σπύρο Παπαβασιλείου, Τάκη Μουσαφίρη, Απόστολο Καλδάρα, Σταύρο Κουγιουμτζή, Χρήστο Νικολόπουλο και Γιάννη Σπανό.

Ειδικά από τις αρχές της δεκαετίας του '90 η φωνή του Δημήτρη Μητροπάνου είναι ο μελωδικός «τόπος» στον οποίο συναντιούνται, αναδεικνύονται και χαράσσονται στην καρδιά όλων μας οι μελωδίες μεγάλων συνθετών. Ανεπανάληπτες είναι οι ερμηνείες του σε ορισμένους δίσκους - σταθμούς της δισκογραφίας, «Η εθνική μας μοναξιά» του Μάριου Τόκα, η εμβληματική του συνεργασία με τον Θάνο Μικρούτσικο, «Στου αιώνα την παράγκα», «Στης ψυχής το παρακάτω» του Δημήτρη Παπαδημητρίου, αλλά κι άλλες γόνιμες «συναντήσεις», όπως με τον Χρήστο Λεοντή στο τραγούδι «Ερωτας αρχάγγελος» από τον ομώνυμο δίσκο, με τον Βαγγέλη Κορακάκη κ.ά.

Ο Δ. Μητροπάνος πορεύτηκε στο πλευρό του ΚΚΕ. Γνωρίζοντας καλά ότι «το μόνο όπλο του λαού είναι η αντίσταση, η ουσιαστική, συνεχής, καθημερινή πάλη του».

Οι συμμετοχές του στο Φεστιβάλ της ΚΝΕ μένουν ακόμα χαραγμένες στη μνήμη όσων είχαν την τύχη να τις ζήσουν. Εκεί, η φωνή του συναντούσε το τεράστιο λαϊκό πλήθος, με το οποίο τους ένωναν κοινές ελπίδες και οράματα. «Στο Φεστιβάλ παρουσιάζεται ακριβώς αυτό που θέλουμε. Την τέχνη πώς τη θέλουμε, τη ζωή πώς τη θέλουμε. Αυτό είναι το νόημά του. Πώς θέλουμε να είναι η ζωή μας στις διάφορες πτυχές της... Μέσα από το Φεστιβάλ δείχνουμε πως μπορούν να γίνουν πράξη τα όνειρα που έχουμε. Ετσι ήταν και έτσι παραμένει».

Για όλα τα παραπάνω μας λείπει. Είχε ακόμα πολλά να δώσει. Μας λείπει το ήθος του, η λεβέντικη στάση της ζωής του, οι ανεπανάληπτες ερμηνείες του... Μας λείπει, όμως, και για έναν ακόμα λόγο. Ο Δημήτρης Μητροπάνος δεν δίστασε ποτέ να πάρει ξεκάθαρη θέση. Δεν δίστασε ποτέ να τραγουδήσει για όσους είχαν ανάγκη, για τους λαούς που υποφέρουν. Είναι χαρακτηριστική η παρακάτω τοποθέτησή του για τη συμμετοχή του στη συναυλία ενάντια στην παράδοση του Οτσαλάν. Λόγια επίκαιρα και στο σήμερα, όπου συνάδελφοί του βρίσκονται αντιμέτωποι με τις ίδιες πιέσεις, τις ίδιες επιθέσεις...

«Και στην περίπτωση της συναυλίας για τον Οτσαλάν ειδικότερα υπήρξαν φοβερές πιέσεις, τηλέφωνα. Εγώ πάντως δεν τις καταλαβαίνω αυτές τις πιέσεις, που λένε δεν θα σε παίξουμε στην τηλεόραση ή θα το πληρώσεις αν δεν είσαι μαζί μας... Οχι, δεν είμαι μαζί τους. Είμαι αυτό που θέλω. Με αυτό που ζητώ να βιώσουν τα παιδιά τα δικά μου και του δίπλα μου, ώστε να μπορέσουν να ζουν ανθρώπινα, ευτυχισμένα. Ας με κυνηγήσουν... Και τι έγινε;...

Μπορεί κάποιοι να με λένε και γραφικό για τις επιλογές μου. Αυτοί, όμως, τι είναι; Εγώ μπορεί να είμαι γραφικός, αυτοί, όμως, είναι δουλοπρεπείς, γλείφτες. Δεν με νοιάζουν, ούτε με αφορούν. Εχω την αξιοπρέπειά μου, που λείπει απ' αυτούς που σκύβουν το κεφάλι και κλίνουν το "βολεύομαι" σε όλες τις πτώσεις».