Το παιδικό βιβλίο πλάθει χαρακτήρες (...) Ο συγκινητικός και ποιητικός τρόπος της παιδικής λογοτεχνίας είναι ο συντομότερος δρόμος για να ακουμπήσεις την καρδιά και τον νου ενός παιδιού, γιατί είναι η εποχή που η φαντασία του καλπάζει με ξέφρενο ρυθμό, σε έναν κόσμο όπου όλα γίνονται και όλα είναι εφικτά. Στο παιδικό βιβλίο η πραγματικότητα είναι «δημιούργημα» του ανθρώπου, «δημιούργημα» των επιλογών και των πράξεών του, κατά συνέπεια είναι δυνατό ή πιθανό να τροποποιηθεί, να αλλάξει.

Το παιδικό βιβλίο μπορεί να αποτελέσει βασική πηγή ερεθισμάτων που θα πυροδοτήσουν τη συζήτηση και τη δραστηριότητα σε πολλά επίπεδα και άξονες. Ανοίγει νέους ορίζοντες, που προσφέρουν απλόχερα μια συμπυκνωμένη πείρα από τη ζωή, μια πείρα που ποτέ δεν θα μπορέσει από μόνο του το παιδί να την αποκτήσει στη διάρκεια της ζωής του. Φέρνει το παιδί σε επαφή με τη μητρική του γλώσσα, εξάπτοντας ταυτόχρονα το λεξιλόγιο και την αφηγηματική ικανότητά του. Πρόκειται για μια σπουδαία συμβολή της παιδικής λογοτεχνίας στη διαμόρφωση των νέων ανθρώπων, αφού γλωσσική ανάπτυξη σημαίνει πάνω απ' όλα ανάπτυξη διανοητική, ικανότητα βαθύτερης και ακριβέστερης σκέψης.

Εντονος προβληματισμός υπάρχει, και εκφράζεται διάσπαρτα ακόμα και από τα αστικά επιτελεία, σχετικά με τη φαινομενική αντίφαση: Περισσότερα παιδιά ολοκληρώνουν όλο και ανώτερου επιπέδου σχολική και ακαδημαϊκή μόρφωση, όμως όλο και μεγαλώνει το ποσοστό όσων έρχονται αντιμέτωπα με τον λειτουργικό αναλφαβητισμό, υπολείπονται σε κριτική σκέψη και συνθετική ικανότητα, δυσκολεύονται ή απεχθάνονται να διαβάσουν κάποιο εξωσχολικό βιβλίο.

Από τα περισσότερα σπίτια λείπουν οι πλούσιες βιβλιοθήκες. Γονείς παραπονιούνται και εκφράζουν τους φόβους τους ότι όσο τα παιδιά είναι μικρά τούς διαβάζουν βιβλία, όσο όμως μεγαλώνουν δύσκολα συνεχίζουν μόνα τους. Ποια είναι η αιτία; Κάποιοι θα πουν η έλλειψη ελεύθερου χρόνου, άλλοι για την κυριαρχία του εύκολου θεάματος ή για την επικράτηση της εικόνας και της πληροφορίας κ.λπ. Ολα αυτά είναι σωστά. Είναι στοιχεία που υπάρχουν και θα συνεχίσουν να υπάρχουν ακόμα πιο έντονα. Πάντως την πιο ολοκληρωμένη απάντηση την είχε δώσει πριν πολλά χρόνια ο Μαρξ, όταν έγραφε πως το κεφάλαιο απεχθάνεται γενικά τα πιο πολύτιμα για τον άνθρωπο πράγματα, αυτά που δεν έχουν ανταλλακτική αξία. Και ένα τέτοιο πράγμα είναι η γενική μόρφωση. Για το κεφάλαιο, η γενική μόρφωση για τους πολλούς είναι περιττή. Ωφέλιμη είναι μόνο «η γνώση που παράγεται και θα παράγεται για να πουληθεί», όπως υπογραμμίζει ένας από τους βασικούς θεωρητικούς του μεταμοντερνισμού, αυτής της κυρίαρχης επιθετικής έκφρασης του κεφαλαίου στις μέρες μας. Ετσι και στην Εκπαίδευση, η αστική τάξη παρέχει στην πλειονότητα των παιδιών τόση γνώση όση είναι απαραίτητη για την αναπαραγωγή της καπιταλιστικής κοινωνίας στο σύνολό της, τόσες ικανότητες και δεξιότητες όσες απαιτούνται κάθε φορά για την εργασιακή ένταξη στην παραγωγή και τη διαιώνιση της ιδεολογικής κυριαρχίας της. Ομως, σε κάθε κοινωνία κυρίαρχες αντιλήψεις είναι οι αντιλήψεις της κυρίαρχης τάξης. Σ' αυτό το έδαφος δεν χρειάζεται να απορεί κανείς γιατί ένα μεγάλο μέρος της νεολαίας αποκτά μια χρησιμοθηρική αντίληψη για τη γνώση, που δεν της επιτρέπει να διαβάσει τίποτα άλλο πέρα απ' όσα χρειάζονται για να μπει σε μια σχολή ή για να πάρει έναν καλό βαθμό στο πτυχίο...

Αν ξεκινήσουμε από το βιβλίο - σχολικό εγχειρίδιο, θα δούμε ότι πολλές φορές είναι αυτό που με την αποσπασματικότητα και τον ανορθολογισμό δυσκολεύει, «δένει τα χέρια» εκπαιδευτικών και μαθητών. Εκπαιδευτικοί δίνουν τη μάχη για να μορφώσουν τα παιδιά του λαού, να μεταδώσουν την επιστημονική αλήθεια με παιδαγωγικά συγκροτημένο τρόπο. Συναντούν όμως το τείχος των ασυνάρτητων και επιφανειακών πληροφοριών των σχολικών βιβλίων, των σοβαρών λαθών που υπάρχουν. Σκοντάφτουν ακόμα και στις οδηγίες που τους δίνει το υπουργείο Παιδείας, το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής, ότι η αλήθεια δεν είναι αντικειμενική, ότι ένα όμορφο λογοτεχνικό κείμενο έχει την ίδια παιδαγωγική αξία με μια διαφήμιση, ότι οι φυσικές επιστήμες μπορούν να διδάσκονται χωρίς πειράματα. Οι γονείς βλέπουν τα παιδιά τους κολλημένα στην οθόνη, να μην μπορούν να εκφραστούν - άρα πολλές φορές και να σκεφτούν - δημιουργικά. Βλέπουν τα παιδιά τους να τρέχουν να καλύψουν μια διδακτική ύλη που ποτέ δεν αφομοιώνεται (...).

Στο επίκεντρο της διδασκαλίας τίθεται το «χρηστικό» κείμενο. Ξεφυλλίζοντας κανείς τα βιβλία της Γλώσσας στο Δημοτικό Σχολείο έρχεται αντιμέτωπος με μια πληθώρα χρησιμοθηρικών κειμένων, από συνταγές μαγειρικής και προσκλήσεις σε πάρτι μέχρι συνεντεύξεις, αγγελίες και διαφημιστικά φυλλάδια, οδηγίες επιτραπέζιων παιχνιδιών κ.ά., ενώ τα λογοτεχνικά κείμενα καταλαμβάνουν μόλις το 1/5 της κάθε ενότητας (...).

Ποιες είναι οι διακηρυγμένες δεξιότητες που έχει στόχο να καλλιεργήσει το σημερινό σχολείο στα παιδιά; Τι σημαίνει τελικά κατακερματίζω την εκπαίδευση και τη διαπαιδαγώγηση σε δεξιότητες; Η φαντασία, η δημιουργικότητα, η επινόηση δεν είναι προσδιορισμοί της ευφυίας; Πώς καλλιεργείται η αγάπη για τη γνώση, όταν οι νεαροί μαθητές έρχονται αντιμέτωποι από όλο και πιο μικρή ηλικία με ένα ανταγωνιστικό κυνήγι του βαθμού και της επίδοσης στις εξετάσεις; Οταν από όλο και πιο νωρίς καλούνται να επιλέξουν τα μαθήματα που τους αρέσουν ή όπου υποτίθεται έχουν κλίση;

Και ποια είναι τα μέσα που διαθέτουν εκπαιδευτικοί και γονείς σήμερα στην προσπάθειά τους να φέρουν τα παιδιά σε επαφή με το βιβλίο; Σχολικές βιβλιοθήκες έχουν μόνο το 12% των Δημοτικών και το 38% των Γυμνασίων - Λυκείων της χώρας. Οι δανειστικές βιβλιοθήκες των δήμων στις γειτονιές είναι είδος προς εξαφάνιση και, όπου υπάρχουν, κατά πλειοψηφία χαρακτηρίζονται από φτώχεια και εγκατάλειψη. Κάθε χρόνο εκδίδονται εκατοντάδες τίτλοι παιδικών βιβλίων. Το ίδιο το βιβλίο έχει γίνει αναλώσιμο εμπόρευμα και συνολικά η ποιότητά του πέφτει. Οι δημιουργοί κατά κανόνα αμείβονται ισχνά, ενώ για την πλειοψηφία των λαϊκών οικογενειών με παιδιά το βιβλίο παραμένει ένα ακριβό εμπόρευμα στα ράφια. Κάτω από την αγωνία πολλών νέων γονιών να φέρουν σε επαφή το παιδί τους με το βιβλίο, επιλέγονται συχνά και τίτλοι πιο εμπορικοί, με την προσδοκία πως αν ξεκινήσει να διαβάζει οτιδήποτε... θα αγαπήσει το διάβασμα. Πώς μπορεί όμως να γίνει αυτό αν δεν μπει στην ουσία της λογοτεχνίας;

Το ΚΚΕ πρεσβεύει το νέο, ό,τι πιο προοδευτικό για ένα όμορφο μέλλον. Τα σημερινά παιδιά θα φτάσουν στο μέλλον... Οσο πιο γερά έχουν δέσει τα φτερά τους με τις σελίδες των βιβλίων που σήμερα διαβάζουν, τόσο πιο ψηλά και στέρεα θα πετάξουν! Και εμείς οφείλουμε να τα εξοπλίσουμε με τις πιο γεμάτες, ευφάνταστες, ριζοσπαστικές και ανθρώπινες σελίδες που έχουν γραφτεί, αλλά και με αυτές που δεν έχουν γραφτεί ακόμα...

Και πράγματι, οι μικροί φίλοι του «κόκκινου Αερόστατου» μαζί με μαθητές απ' όλη την Ελλάδα συγκέντρωσαν είδη πρώτης ανάγκης, ή μάζεψαν χρήματα για να τα αγοράσουν. Στις κούτες που γέμισαν δεν έλειψαν και οι ζωγραφιές, τα σημειώματα που έστειλαν στους συνομηλίκους για να τους εκφράσουν τη στήριξή τους, ότι δεν είναι μόνοι τους, ότι στέκονται στο πλευρό τους. «Αδέρφια μας Τούρκοι σας αγαπάμε και σας σκεφτόμαστε. Είμαστε κοντά σας, δίπλα σας. Αλληλεγγύη» ένα μόνο μήνυμά τους...

Σε μια όμορφη και ζεστή εκδήλωση, που διοργάνωσαν η Διατμηματική Επιτροπή της ΚΕ του ΚΚΕ για τις μικρότερες ηλικίες νεολαίας και η «Σύγχρονη Εποχή», άνθρωποι των Γραμμάτων και των Τεχνών, εκπαιδευτικοί, γονείς μοιράστηκαν σκέψεις και απόψεις γύρω από το κεντρικό της θέμα: «Το παιδικό βιβλίο σήμερα».

Στην εκδήλωση, που πραγματοποιήθηκε στο βιβλιοπωλείο της «Σύγχρονης Εποχής», μίλησε ο Νίκος Σοφιανός, μέλος του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ. Σύντομες παρεμβάσεις έκαναν η Εύα Μελά, ζωγράφος - χαράκτρια, η Μαρία Παπαγιάννη, συγγραφέας.

«Το θέμα αυτής της εκδήλωσης - συζήτησης υπάρχει για πολύ καιρό στη σκέψη μας. Και γεννήθηκε ακριβώς από την ανάγκη μας να βρεθούμε και να συνομιλήσουμε με ανθρώπους που μοιραζόμαστε την ίδια αγωνία, που με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, στον έναν ή τον άλλο βαθμό καταπιάνονται, ασχολούνται, νοιάζονται και αγαπούν το παιδικό βιβλίο, προσπαθούν να γεφυρώσουν την απόσταση ανάμεσα στο βιβλίο και τα παιδιά. Μία προσπάθεια που θέλουμε να συνεχίσουμε και να εντείνουμε κι εμείς το επόμενο διάστημα» σημείωσε στο κλείσιμο της εκδήλωσης η Βούλα Τσίγκα, υπεύθυνη της Διατμηματικής Επιτροπής της ΚΕ του ΚΚΕ για τις μικρότερες ηλικίες.

Ο «Ριζοσπάστης» δημοσιεύει σήμερα εκτενή αποσπάσματα από τις ομιλίες.

Πώς μπορεί να αγαπήσει το παιδί μου το διάβασμα; Τι ιστορίες να του διαβάζω; Πώς θα γίνει το διάβασμα μια ωραία συνήθεια για το παιδί; Μερικά μόνο από τα ερωτήματα των γονιών. Η Αλεξάνδρα Μπέττη, φιλόλογος, εξειδικευμένη στην παιδική λογοτεχνία, προτείνει κάποιες χρήσιμες και πρακτικές συμβουλές...

-- Είναι πολύ βασικό η επαφή και η ανάγνωση βιβλίων να ξεκινά από πολύ νωρίς, ακόμα και από την πολύ βρεφική ηλικία. Τραγούδια, νανουρίσματα, μικρές ιστοριούλες είναι σημαντικές ακουστικο - εκφραστικές εμπειρίες γι' αυτήν τη φάση ανάπτυξης.

-- Είναι σημαντικό τα παιδιά, ακόμα και τα μωρά, να μπορούν να διαλέγουν τα βιβλία που θέλουν να διαβάσουν μόνα τους. Να τα επιλέγουν ανάμεσα σε άλλα. Ο γονιός να προτρέπει και να ενθαρρύνει το παιδί να περιεργάζεται το βιβλίο, να το αγγίζει, χωρίς να υπάρχει η αγωνία μην το χαλάσει σε λογικό, βέβαια, πλαίσιο.

-- Η ανάγνωση ενός βιβλίου δεν χρειάζεται απαραίτητα να φτάσει έως το τέλος της ιστορίας. Αν το παιδί κουραστεί ενδιάμεσα και θέλει να αλλάξει ασχολία, η επιμονή του ενήλικα στο διάβασμα δεν θα προσφέρει κάτι.

-- Είναι σημαντική η εξάσκηση στις αναγνωστικές τεχνικές, όπως στην ανάγνωση με δυνατή φωνή και στη δραματοποίησή της. Η ανάγνωση να δώσει τη θέση της στη ζωντανή αφήγηση δηλαδή.

-- Το διάβασμα να είναι καθημερινό έστω και για λίγο χρόνο, σε οποιαδήποτε στιγμή της μέρας ή/και σε καθορισμένη στιγμή, π.χ. πριν τον ύπνο.

-- Μπορούν οι γονείς μαζί με τα παιδιά να φτιάξουν τα δικά τους βιβλία. Να γράψουν μια ιστορία, αλλά και να ζωγραφίσουν, να κολλήσουν οικογενειακές φωτογραφίες.

-- Προτίμηση βιβλίων για προσφορά δώρων τόσο προσωπικά όσο και προς τον περίγυρο.

-- Συστηματική επίσκεψη σε βιβλιοπωλεία και αφιέρωση χρόνου στην ανακάλυψη εκδόσεων, ακόμα κι αν δεν συνοδεύεται από αγορά.

Η εικονογράφηση του βιβλίου για τους ζωγράφους και χαράκτες είναι μια δυνατότητα το έργο τους να κυκλοφορήσει πλατιά και να επικοινωνήσει με πολύ κόσμο και κυρίως με παιδιά. Γι' αυτόν το λόγο, για τον καλλιτέχνη η εικονογράφηση είναι μια πολύ μεγάλη πρόκληση.

Με το βιβλίο, το καλλιτεχνικό έργο κυκλοφορεί σε χιλιάδες αντίτυπα και λειτουργεί κοινωνικά, διαμορφώνοντας αντιλήψεις, μεταφέροντας αξίες, νοήματα και ιδέες. Μάλιστα, το βιβλίο για παιδιά απευθύνεται στον πιο τρυφερό, στον πιο ευαίσθητο και στον πιο αγνό αναγνώστη, στο παιδί... Ο εικαστικός αισθάνεται ότι πραγματώνει έως ένα βαθμό τον κοινωνικό του ρόλο και η τέχνη του την κοινωνική της λειτουργία. Ο δάσκαλος Γιώργης Βαρλάμος έλεγε συχνά: «Αν σου αρέσει αυτό το έργο σου και θεωρείς σημαντικό το να το δει ο κόσμος, κάνε το μέρος ενός βιβλίου».

Ομως, στον καπιταλισμό με την πολιτική που εφαρμόζεται στο βιβλίο, η εικονογράφηση και η καλλιτεχνική επιμέλεια των βιβλίων για παιδιά τις περισσότερες φορές «θυσιάζονται» στον βωμό του καπιταλιστικού κέρδους, η ποιότητα συμπιέζεται κάτω από τον αγώνα ταχύτητας και μείωσης του κόστους που επιβάλλουν οι όροι του ανταγωνισμού, απαξιώνοντας την εργασία εικονογράφων, συγγραφέων, μεταφραστών και τεχνικών.

Σήμερα, στην καπιταλιστική αγορά κυριαρχεί πλέον τις περισσότερες φορές η εισαγωγή έτοιμης εικονογράφησης από το εξωτερικό, πράγμα που μειώνει το κόστος. Παλιότερα, κυκλοφορούσαν παιδικά βιβλία με χαρακτικά έργα. Επειδή το χαρακτικό έργο είναι πρωτότυπο χωρίς να είναι μοναδικό, δίνει τη δυνατότητα να υπάρχουν μέσα στα βιβλία αυθεντικά - πρωτότυπα - έργα τέχνης σε εκατοντάδες ή χιλιάδες αντίτυπα. Ο καπιταλισμός, ο ανταγωνισμός και το κυνήγι του κέρδους εκτόπισαν την τέχνη της Χαρακτικής από την εικονογράφηση του βιβλίου (...).

Συγγραφείς και εικονογράφοι βρίσκονται σε δεινή θέση, κακοπληρωμένοι και με καταπατημένα τις πιο πολλές φορές και αυτά τα λιγοστά δικαιώματα που έχουν πάνω στο έργο τους όταν τυπωθεί, ενώ η οικονομική πολιτική που εφαρμόζεται προς όφελος του μεγάλου κεφαλαίου συμπιέζει και εξοντώνει και τους μικρότερους εκδότες που οδηγούνται συχνά στο κλείσιμο...

Στις ΗΠΑ, η αποξένωση των δημιουργών από την εργασία τους έχει πάει ένα βήμα πιο πέρα: Η μεγάλη παραγωγή στον χώρο της βιομηχανίας του πολιτισμού έχει ολόκληρα στούντιο, όπου οι εικονογράφοι, οι εικαστικοί, δεν δημιουργούν καλλιτεχνικά έργα για τα παιδικά βιβλία, αλλά μετέχουν σε μια κατακερματισμένη παραγωγή εικόνας όπου ο καθένας δημιουργεί ένα μικρό μόνο μέρος της, χωρίς καν να γνωρίζει τη συνολική εικόνα.

Στον αντίποδα, οι πρώην σοσιαλιστικές χώρες έχουν να επιδείξουν ένα τεράστιο και υψηλής ποιότητας, καλλιτεχνικά, εκδοτικό έργο στον χώρο του παιδικού βιβλίου, όπου οι εικαστικοί καλλιτέχνες εκεί, μέσα από δημόσιες αναθέσεις και διαγωνισμούς είχαν διαρκώς παραγγελίες να δημιουργούν υψηλών απαιτήσεων έργα - εικόνες για βιβλία, με στόχο την ολόπλευρη διαπαιδαγώγηση και ψυχαγωγία του κάθε παιδιού.

Τον κόσμο δεν τον αλλάζουν τα βιβλία. Τον κόσμο τον αλλάζουν οι άνθρωποι. Και οι άνθρωποι αλλάζουν έτσι εύκολα διαβάζοντας; Ολοι όσοι είμαστε σήμερα εδώ συμφωνούμε ότι τα βιβλία, το θέατρο, οι ταινίες, οι τέχνες γενικότερα μας βοηθούν να καταλάβουμε ποιοι είμαστε, τι θέλουμε και γιατί το θέλουμε.

Οταν η μαγεία λειτουργήσει, μπορούμε και βλέπουμε μέσα από τα μάτια των ηρώων, αυτό είναι η λογοτεχνία. Να μιλάς για τους ήρωες με έναν τρόπο που αυτός που το διαβάζει να νιώθει ότι μιλάς για εκείνον. Να ταυτίζεσαι με τους ήρωες, να συμπάσχεις, να κλαις, να γελάς μαζί τους, να θυμώνεις και μέσα από τη ζωή τους να καταλαβαίνεις πράγματα και για τη δική σου τη ζωή. Να μετακινείσαι. Να κοιτάς τη ζωή μέσα από μια άλλη οπτική.

Μια σπουδαία γυναίκα του σύγχρονου θεάτρου, η Αριαν Μουνσκίν, σε μία συνέντευξή της είχε πει ότι και η φαντασία είναι μυς και όπως όλοι οι άλλοι χρειάζεται και αυτή εξάσκηση, καλή προπόνηση, από μικρή ηλικία. Και χρειάζεται η φαντασία όχι μόνο για την ισορροπία των παιδιών αλλά και των μεγάλων. Αν δεν μπορούμε, σκέφτομαι, να φανταστούμε κάτι, δεν μπορούμε να το εξηγήσουμε και ίσως δεν μπορούμε να αγωνιστούμε για να το αλλάξουμε. Μόνο αν καταφέρεις να μπεις στη θέση κάποιου άλλου, μπορείς να καταλάβεις πώς νιώθει, μόνο αν ταυτιστείς για λίγο μαζί του, αν δεις μέσα από τα δικά του μάτια, ίσως καταλάβεις. Δεν θα καταλάβεις ποτέ έναν άνθρωπο, αν δεν δεις την κατάσταση μέσα από τη δική του οπτική, τη δική του ματιά, λέει η Χάρπερ Λι, συγγραφέας του βιβλίου «Οταν σκοτώνουν τα κοτσύφια»... «Θα σου μάθω Σκάουτ ένα κόλπο για να μπορείς να καταλαβαίνεις όλους τους ανθρώπους ανεξάρτητα το χρώμα τους και την καταγωγή τους. Πρέπει να μπεις κάτω από το δέρμα τους, να δεις με τα δικά τους μάτια...». Αυτό το μεγάλο ταξίδι μάς χαρίζει η λογοτεχνία. Το ταξίδι έως τη ματιά του άλλου.

Το ξέρουμε, ζούμε σε έναν κόσμο δύσκολο. Και τα παιδιά, όμως, το ξέρουν. Διαισθάνονται με τις μεγάλες τους κεραίες τις αδικίες και προσπαθούν να χωρέσουν σε αυτές. Και εμείς, οι μεγάλοι τι λέμε στα παιδιά; Εμένα μου αρέσει να τους μιλάω με τα λόγια του Μαγιακόφσκι: «Το μέλλον δεν θα 'ρθει από μονάχο του έτσι νέτο, σκέτο, αν δεν πάρουμε μέτρα και εμείς».Αλλωστε, και όλα τα παραμύθια τα ίδια λένε. Ζήσανε αυτοί καλά. Δεν λένε, ζήσανε για πάντα. Δεν λένε ότι ζήσανε μόνοι τους και έξω ο κόσμος γκρεμιζόταν. Δεν λένε τρώγανε και πίνανε και έξω κόσμος πεινούσε. Λένε... Αν δεν διασχίζεις το σκοτεινό δάσος, αν δεν τολμήσεις, αν δεν προσπαθήσεις, τότε θα έχεις ήδη χάσει. Λένε... Μόνο αν προχωρήσεις, αν πέσεις και αν σηκωθείς, θα βγεις στο ξέφωτο, δηλαδή, εκεί που θέλεις να πας. Μόνο αν έχεις τα αυτιά σου και τα μάτια σου ανοιχτά στις πληγές του κόσμου. Αν τρέχεις πολύ, γιατί σκέφτεσαι μόνο τον δικό σου σκοπό θα έχεις χάσει. Γιατί, δεν θα σταματήσεις να βοηθήσεις εκείνη τη γριά, που δεν μπορεί να κουβαλήσει ένα δεμάτι ξύλα. Και τι κρίμα, γιατί μόνο εκείνη η γιαγιά ήξερε τον δρόμο για το ελιξίριο της ευτυχίας. Αν στεκόσουν, αν νοιαζόσουν, αν βοηθούσες, αν μοιραζόσουν, θα το μάθαινες. Ναι, νομίζω πως αυτό μας λένε τα παραμύθια: Να είμαστε έτοιμοι.

Η λογοτεχνία πρέπει να είναι η αφορμή για τα παιδιά για να προβληματιστούν. Να έρθουν σε επαφή με τις δυσκολίες από μία ασφαλή απόσταση, χωρίς να πληγωθούν. Να καταλάβουν την άλλη άποψη, να επεξεργαστούν τους φόβους τους, να αναθεωρήσουν τις απόψεις τους. Τα βιβλία μπορούν να λειτουργήσουν σαν φίλτρα ανάμεσα στο παιδί και την κοινωνία. Η λογοτεχνία σίγουρα δεν θα τους κάνει άτρωτους, αλλά δυνατότερους, να αντιμετωπίσουν φοβίες, αγωνίες και εφιάλτες, να εξηγήσουν το κακό. Ο βασικός στόχος της λογοτεχνίας για παιδιά είναι, να τα βοηθήσει να μεγαλώσουν. Να μεγαλώσουν, να ζήσουν και να αγωνιστούν σε αυτόν τον κόσμο και όχι σε κάποιον άλλον ζαχαρένιο κόσμο, που άλλωστε ποτέ δεν υπήρξε. Στη σημερινή συγκυρία, γίνεται όλο και πιο απαραίτητο, να υποψιάσουμε τα παιδιά για αυτό που θα βρουν μεγαλώνοντας.

Πώς η λογοτεχνία, λοιπόν, μπορεί να δώσει απαντήσεις για τα σύγχρονα προβλήματα; Μόνο αν καταφέρει να αφηγηθεί μία ιστορία με τέτοιον τρόπο που ο μικρός αναγνώστης νιώσει σαν εκείνο το χελιδονόψαρο, που έχω δει στις τοιχογραφίες στην Κνωσό. Εκείνο το χελιδονόψαρο που τινάζεται από τα νερά, προσπαθώντας να ξεπεράσει τα όριά του και τη φύση του και να πετάξει, για να δει τι υπάρχει πιο πέρα, πιο πάνω από κείνο. 'Η όπως το έλεγε ο Θάνος. Να τους μάθουμε να χορεύουνε πάνω στο φτερό του καρχαρία.