Στο μεγάλωμα, στη διαπαιδαγώγηση των παιδιών ξεχωριστή θέση κατέχει το βιβλίο. Το βιβλίο γενικά και το παιδικό βιβλίο ιδιαίτερα κλείνει μέσα του τεράστιες δυνάμεις πνευματικής και πολιτιστικής ανάπτυξης.

Το παιδικό βιβλίο πλάθει χαρακτήρες (...) Ο συγκινητικός και ποιητικός τρόπος της παιδικής λογοτεχνίας είναι ο συντομότερος δρόμος για να ακουμπήσεις την καρδιά και τον νου ενός παιδιού, γιατί είναι η εποχή που η φαντασία του καλπάζει με ξέφρενο ρυθμό, σε έναν κόσμο όπου όλα γίνονται και όλα είναι εφικτά. Στο παιδικό βιβλίο η πραγματικότητα είναι «δημιούργημα» του ανθρώπου, «δημιούργημα» των επιλογών και των πράξεών του, κατά συνέπεια είναι δυνατό ή πιθανό να τροποποιηθεί, να αλλάξει.

Το παιδικό βιβλίο μπορεί να αποτελέσει βασική πηγή ερεθισμάτων που θα πυροδοτήσουν τη συζήτηση και τη δραστηριότητα σε πολλά επίπεδα και άξονες. Ανοίγει νέους ορίζοντες, που προσφέρουν απλόχερα μια συμπυκνωμένη πείρα από τη ζωή, μια πείρα που ποτέ δεν θα μπορέσει από μόνο του το παιδί να την αποκτήσει στη διάρκεια της ζωής του. Φέρνει το παιδί σε επαφή με τη μητρική του γλώσσα, εξάπτοντας ταυτόχρονα το λεξιλόγιο και την αφηγηματική ικανότητά του. Πρόκειται για μια σπουδαία συμβολή της παιδικής λογοτεχνίας στη διαμόρφωση των νέων ανθρώπων, αφού γλωσσική ανάπτυξη σημαίνει πάνω απ' όλα ανάπτυξη διανοητική, ικανότητα βαθύτερης και ακριβέστερης σκέψης.

Εντονος προβληματισμός υπάρχει, και εκφράζεται διάσπαρτα ακόμα και από τα αστικά επιτελεία, σχετικά με τη φαινομενική αντίφαση: Περισσότερα παιδιά ολοκληρώνουν όλο και ανώτερου επιπέδου σχολική και ακαδημαϊκή μόρφωση, όμως όλο και μεγαλώνει το ποσοστό όσων έρχονται αντιμέτωπα με τον λειτουργικό αναλφαβητισμό, υπολείπονται σε κριτική σκέψη και συνθετική ικανότητα, δυσκολεύονται ή απεχθάνονται να διαβάσουν κάποιο εξωσχολικό βιβλίο.

Από τα περισσότερα σπίτια λείπουν οι πλούσιες βιβλιοθήκες. Γονείς παραπονιούνται και εκφράζουν τους φόβους τους ότι όσο τα παιδιά είναι μικρά τούς διαβάζουν βιβλία, όσο όμως μεγαλώνουν δύσκολα συνεχίζουν μόνα τους. Ποια είναι η αιτία; Κάποιοι θα πουν η έλλειψη ελεύθερου χρόνου, άλλοι για την κυριαρχία του εύκολου θεάματος ή για την επικράτηση της εικόνας και της πληροφορίας κ.λπ. Ολα αυτά είναι σωστά. Είναι στοιχεία που υπάρχουν και θα συνεχίσουν να υπάρχουν ακόμα πιο έντονα. Πάντως την πιο ολοκληρωμένη απάντηση την είχε δώσει πριν πολλά χρόνια ο Μαρξ, όταν έγραφε πως το κεφάλαιο απεχθάνεται γενικά τα πιο πολύτιμα για τον άνθρωπο πράγματα, αυτά που δεν έχουν ανταλλακτική αξία. Και ένα τέτοιο πράγμα είναι η γενική μόρφωση. Για το κεφάλαιο, η γενική μόρφωση για τους πολλούς είναι περιττή. Ωφέλιμη είναι μόνο «η γνώση που παράγεται και θα παράγεται για να πουληθεί», όπως υπογραμμίζει ένας από τους βασικούς θεωρητικούς του μεταμοντερνισμού, αυτής της κυρίαρχης επιθετικής έκφρασης του κεφαλαίου στις μέρες μας. Ετσι και στην Εκπαίδευση, η αστική τάξη παρέχει στην πλειονότητα των παιδιών τόση γνώση όση είναι απαραίτητη για την αναπαραγωγή της καπιταλιστικής κοινωνίας στο σύνολό της, τόσες ικανότητες και δεξιότητες όσες απαιτούνται κάθε φορά για την εργασιακή ένταξη στην παραγωγή και τη διαιώνιση της ιδεολογικής κυριαρχίας της. Ομως, σε κάθε κοινωνία κυρίαρχες αντιλήψεις είναι οι αντιλήψεις της κυρίαρχης τάξης. Σ' αυτό το έδαφος δεν χρειάζεται να απορεί κανείς γιατί ένα μεγάλο μέρος της νεολαίας αποκτά μια χρησιμοθηρική αντίληψη για τη γνώση, που δεν της επιτρέπει να διαβάσει τίποτα άλλο πέρα απ' όσα χρειάζονται για να μπει σε μια σχολή ή για να πάρει έναν καλό βαθμό στο πτυχίο...

Αν ξεκινήσουμε από το βιβλίο - σχολικό εγχειρίδιο, θα δούμε ότι πολλές φορές είναι αυτό που με την αποσπασματικότητα και τον ανορθολογισμό δυσκολεύει, «δένει τα χέρια» εκπαιδευτικών και μαθητών. Εκπαιδευτικοί δίνουν τη μάχη για να μορφώσουν τα παιδιά του λαού, να μεταδώσουν την επιστημονική αλήθεια με παιδαγωγικά συγκροτημένο τρόπο. Συναντούν όμως το τείχος των ασυνάρτητων και επιφανειακών πληροφοριών των σχολικών βιβλίων, των σοβαρών λαθών που υπάρχουν. Σκοντάφτουν ακόμα και στις οδηγίες που τους δίνει το υπουργείο Παιδείας, το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής, ότι η αλήθεια δεν είναι αντικειμενική, ότι ένα όμορφο λογοτεχνικό κείμενο έχει την ίδια παιδαγωγική αξία με μια διαφήμιση, ότι οι φυσικές επιστήμες μπορούν να διδάσκονται χωρίς πειράματα. Οι γονείς βλέπουν τα παιδιά τους κολλημένα στην οθόνη, να μην μπορούν να εκφραστούν - άρα πολλές φορές και να σκεφτούν - δημιουργικά. Βλέπουν τα παιδιά τους να τρέχουν να καλύψουν μια διδακτική ύλη που ποτέ δεν αφομοιώνεται (...).

Στο επίκεντρο της διδασκαλίας τίθεται το «χρηστικό» κείμενο. Ξεφυλλίζοντας κανείς τα βιβλία της Γλώσσας στο Δημοτικό Σχολείο έρχεται αντιμέτωπος με μια πληθώρα χρησιμοθηρικών κειμένων, από συνταγές μαγειρικής και προσκλήσεις σε πάρτι μέχρι συνεντεύξεις, αγγελίες και διαφημιστικά φυλλάδια, οδηγίες επιτραπέζιων παιχνιδιών κ.ά., ενώ τα λογοτεχνικά κείμενα καταλαμβάνουν μόλις το 1/5 της κάθε ενότητας (...).

Ποιες είναι οι διακηρυγμένες δεξιότητες που έχει στόχο να καλλιεργήσει το σημερινό σχολείο στα παιδιά; Τι σημαίνει τελικά κατακερματίζω την εκπαίδευση και τη διαπαιδαγώγηση σε δεξιότητες; Η φαντασία, η δημιουργικότητα, η επινόηση δεν είναι προσδιορισμοί της ευφυίας; Πώς καλλιεργείται η αγάπη για τη γνώση, όταν οι νεαροί μαθητές έρχονται αντιμέτωποι από όλο και πιο μικρή ηλικία με ένα ανταγωνιστικό κυνήγι του βαθμού και της επίδοσης στις εξετάσεις; Οταν από όλο και πιο νωρίς καλούνται να επιλέξουν τα μαθήματα που τους αρέσουν ή όπου υποτίθεται έχουν κλίση;

Και ποια είναι τα μέσα που διαθέτουν εκπαιδευτικοί και γονείς σήμερα στην προσπάθειά τους να φέρουν τα παιδιά σε επαφή με το βιβλίο; Σχολικές βιβλιοθήκες έχουν μόνο το 12% των Δημοτικών και το 38% των Γυμνασίων - Λυκείων της χώρας. Οι δανειστικές βιβλιοθήκες των δήμων στις γειτονιές είναι είδος προς εξαφάνιση και, όπου υπάρχουν, κατά πλειοψηφία χαρακτηρίζονται από φτώχεια και εγκατάλειψη. Κάθε χρόνο εκδίδονται εκατοντάδες τίτλοι παιδικών βιβλίων. Το ίδιο το βιβλίο έχει γίνει αναλώσιμο εμπόρευμα και συνολικά η ποιότητά του πέφτει. Οι δημιουργοί κατά κανόνα αμείβονται ισχνά, ενώ για την πλειοψηφία των λαϊκών οικογενειών με παιδιά το βιβλίο παραμένει ένα ακριβό εμπόρευμα στα ράφια. Κάτω από την αγωνία πολλών νέων γονιών να φέρουν σε επαφή το παιδί τους με το βιβλίο, επιλέγονται συχνά και τίτλοι πιο εμπορικοί, με την προσδοκία πως αν ξεκινήσει να διαβάζει οτιδήποτε... θα αγαπήσει το διάβασμα. Πώς μπορεί όμως να γίνει αυτό αν δεν μπει στην ουσία της λογοτεχνίας;

Το ΚΚΕ πρεσβεύει το νέο, ό,τι πιο προοδευτικό για ένα όμορφο μέλλον. Τα σημερινά παιδιά θα φτάσουν στο μέλλον... Οσο πιο γερά έχουν δέσει τα φτερά τους με τις σελίδες των βιβλίων που σήμερα διαβάζουν, τόσο πιο ψηλά και στέρεα θα πετάξουν! Και εμείς οφείλουμε να τα εξοπλίσουμε με τις πιο γεμάτες, ευφάνταστες, ριζοσπαστικές και ανθρώπινες σελίδες που έχουν γραφτεί, αλλά και με αυτές που δεν έχουν γραφτεί ακόμα...