Ωστόσο, και παρά τις δυσκολίες, το ΚΚΕ, μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα, μπαίνει στην πρωτοπορία των αγώνων και της αντιδικτατορικής πάλης του λαού. Το Μάη ιδρύεται από το ΚΚΕ και άλλες δυνάμεις που δρούσαν στην ΕΔΑ το Πατριωτικό Αντιδικτατορικό Μέτωπο (ΠΑΜ), με διακηρυγμένο στόχο: Την ανατροπή της δικτατορίας, την αποκατάσταση των συνταγματικών και δημοκρατικών ελευθεριών, την ελευθερία δράσης όλων των κομμάτων και οργανώσεων, τη διάλυση της χούντας, ελεύθερες εκλογές με απλή αναλογική.

Τον επόμενο χρόνο, με τη 12η Ολομέλεια της ΚΕ το 1968, η αναθεωρητική οπορτουνιστική γραμμή, που έτρεφαν μέσα στο Κόμμα ηγετικά του στελέχη, ηττήθηκε και τέθηκαν εκτός Κόμματος οι φορείς της, δηλαδή αυτά τα στελέχη που την προωθούσαν. Καταφέρθηκε ισχυρό πλήγμα εναντίον του οπορτουνισμού. Η πολιτική επανασύστασης και ισχυροποίησης των οργανώσεων του Κόμματος, της αποκατάστασης των δεσμών με την εργατική τάξη και το λαό, η ίδρυση της ΚΝΕ συνέβαλαν στη δύσκολη και κάτω από αντίξοες συνθήκες μάχη για την ανασύνταξη του εργατικού και νεολαιίστικου κινήματος. Ηταν θεμέλια και μοχλοί για τους μεγάλους αγώνες που ακολούθησαν.

Η έκδοση του πρώτου παράνομου«Ριζοσπάστη» στη χούντα

Η χούντα χτύπησε πρώτα απ' όλα τους κομμουνιστές. Οι τόποι εξορίας και οι φυλακές γέμισαν και πάλι με πολιτικούς κρατούμενους: Παρθένι, Αλικαρνασσός, Κορυδαλλός, Ωρωπός. Ακόμη και κει όμως, τα μέλη του ΚΚΕ είναι πρωτοπόροι. Οπου όμως κι αν βρέθηκαν, συνέχισαν να αγωνίζονται ενάντια στη δικτατορία. Παρά το μίσος των χουντικών και την εκστρατεία βίας κατά των κομμουνιστών (δολοφονίες, εξορίες, φυλακές), το έδαφος της λαϊκής πάλης παραμένει γόνιμο. Το ΚΚΕ επιμένει...

Μέσα απ' αυτές τις ομιλίες δεν καταγράφεται μόνο ο ηρωισμός των κομμουνιστών εκείνης της περιόδου. Στις λέξεις αυτές - που δημιουργείται η αίσθηση ότι τις ακούς την ίδια ώρα που τις διαβάζεις - ξεδιπλώνεται η ίδια η αγωνιστική πορεία του Κόμματος. Η αυτοθυσία των κομμουνιστών, που υπερασπίζονται με κάθε τρόπο τα δίκια του λαού. Αναδεικνύεται και ο ίδιος ο λόγος για τον οποίο το ΚΚΕ, 90 χρόνια τώρα, έχει τόσο βαθιές ρίζες στο λαό, στους εργαζόμενους, στη νεολαία, που η αντίδραση - ντόπια και ξένη - παρά τις συνεχείς προσπάθειές της, παρά τις εξορίες, τα βασανιστήρια και τις φυλακές, δεν μπορεί να ξεριζώσει.

Ο αναγνώστης θα μπορέσει να παρακολουθήσει ένα μέρος από την ηρωική αντιδικτατορική πάλη, στην οποία πρωτοπόρο ρόλο έπαιξαν οι κομμουνιστές και οι κομμουνίστριες. Οποιο κι αν ήταν το μετερίζι στο οποίο βρέθηκαν, αγωνίστηκαν και πάλεψαν, συνεχίζοντας τις αγωνιστικές παραδόσεις του λαού ενάντια σε κάθε μορφή τυραννίας.

Νίκος Καλούδης

Σ' όλα αυτά υπογραμμίζεται η ανάγκη να οργανωθεί και ν' αναπτυχθεί η μαζική λαϊκή πάλη ενάντια στην πολιτική της πλουτοκρατικής ολιγαρχίας και για τη διεκδίκηση των οικονομικών και δημοκρατικών δικαιωμάτων των εργαζομένων, για το σταμάτημα των διώξεων, των απάνθρωπων μεσαιωνικών βασανιστηρίων και την απόλυση όλων των πολιτικών κρατουμένων, για την ανατροπή της δικτατορίας και την αποκατάσταση ομαλού δημοκρατικού βίου της χώρας.

Αναφέρεται στο κατηγορητήριο και τονίστηκε απ' τους μάρτυρες κατηγορίας - αξιωματικούς της Ασφάλειας - ότι συγκροτούσαμε Οργανώσεις του Κόμματός μας, κάναμε διαφωτιστική δουλειά, συγκεντρώναμε χρήματα, νοικιάζαμε σπίτια, κλπ. Δεν αρνούμαι αυτού του είδους τη δραστηριότητα. Δεν αναιρώ τίποτε απ' όσα είπα στην προανάκριση και στον εισηγητή, θέλω μονάχα να υπογραμμίσω τη διαμαρτυρία που διατύπωσα τότε για την απάνθρωπη συμπεριφορά της Ασφάλειας.

(...)

Το ΚΚΕ σε κάθε Σώμα του υπογραμμίζει την αποφασιστική σημασία που έχει για την ανάπτυξη της αντιδικτατορικής ενότητας και δράσης η συγκρότηση παντού Οργανώσεων του ΚΚΕ και Επιτροπών του ΠΑΜ. Οργανώσεων και Επιτροπών που να είναι στενά συνδεδεμένες με την εργατική τάξη, με όλους τους εργαζόμενους και τα προβλήματά τους. Προς αυτήν την κατεύθυνση και το Κλιμάκιο της ΚΕ του ΚΚΕ συγκεντρώνει την προσοχή του. Και φυσικά ήταν επόμενο, αφού τα πολιτικά κόμματα έχουν τεθεί εκτός νόμου, κι αφού εμείς οι κομμουνιστές δεν είμαστε διατεθειμένοι να δεχτούμε τη διάλυση του Κόμματός μας. Είναι επόμενο, λέγω, να παίρνονται όλα τα μέτρα για την προφύλαξη.

Δεν είχα κανένα λόγο να εισέλθω λάθρα, όπως λέει το κατηγορητήριο αν σαν Ελληνας πολίτης και πατριώτης δε μου αφαιρούνταν η δυνατότητα της νόμιμης επιστροφής. Αν το ΚΚΕ δεν είχε κηρυχθεί εκτός νόμου, να είστε βέβαιοι ότι τα γραφεία της ΚΕ θα βρίσκονταν στο κέντρο των Αθηνών.

Δεν είμαστε μεις που επιδιώκουμε να εκδίδουμε τον Τύπο μας παράνομα. Το αντίθετο επιδιώκουμε. Γιατί νόμιμη έκδοση και κυκλοφορία του Τύπου μας είναι γνωστό ότι με λιγότερους κόπους και κινδύνους κυκλοφορεί και διαφωτίζει πλατύτερα στρώματα του πληθυσμού.

Συγκεντρώνουμε χρήματα, γιατί χωρίς χρήματα δεν μπορούμε ν' αναπτύξουμε την αντιδικτατορική δράση. Το ΚΚΕ και το ΠΑΜ, ξέρετε πολύ καλά ότι δεν ενισχύονται από μονοπωλιακά συγκροτήματα. Πρέπει ν' απευθυνθούν και απευθύνονται στους εργάτες, στα μεσαία στρώματα των πόλεων και της υπαίθρου, στην πατριωτική διανόηση. (...)

Σαν μέλος του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ και μέλος της ΚΕ του ΠΑΜ, αναλαβαίνω την ευθύνη για τη δραστηριότητα των Οργανώσεων του Κόμματός μας και του ΠΑΜ. Αισθάνομαι ικανοποίηση γιατί το ΚΚΕ και το ΠΑΜ μέσα από τεράστιες δυσκολίες μπόρεσαν να προωθήσουν και να επεκτείνουν την οργάνωση και την αντιδιχτατορική τους δράση. Αν είναι κάτι που λυπούμαι αυτό βρίσκεται στο ότι με τη σύλληψη και τη φυλάκισή μου, αφαιρείται η δυνατότητα να συνεχίσω τη δραστηριότητά μου.

Εκείνο όμως, κύριοι στρατοδίκαι, που είχαν υποχρέωση να αποδείξουν οι κατήγοροί μας προκειμένου να στηρίξουν το κατηγορητήριο, δεν ήταν το ότι συγκροτούσαμε Οργανώσεις και φροντίζαμε για την ανάπτυξη της δράσης τους, αλλά ο προσανατολισμός, το περιεχόμενο της δράσης των Οργανώσεών μας. Εδώ βρίσκεται και η αχίλλειος πτέρνα του κατηγορητηρίου. Γι' αυτό και δεν το έθιξαν.

(...) Η οργάνωση της δίκης από το καθεστώς των συνταγματαρχών έχει καθαρά πολιτική σκοπιμότητα. Η σκοπιμότητα της δίκης βρίσκεται στην προσπάθεια της χούντας:

α) Να παρουσιάσει ότι "εξαρθρώθηκε" το ΚΚΕ και γενικότερα το αντιστασιακό κίνημα, και συνεπώς εξασφάλισε τη σταθερότητά της. Αυτό το έχει ανάγκη και για εσωτερική αλλά και κυρίως για εξωτερική κατανάλωση. Φυσικά οι θριαμβολογίες της Ασφάλειας για δήθεν "εξάρθρωση" του ΚΚΕ με τη δική μας σύλληψη αποδείχτηκαν ότι εξέφραζαν ευσεβείς πόθους. Γιατί αμέσως μετά τη σύλληψή μας κυκλοφόρησε ανακοίνωση του Κλιμακίου της ΚΕ του ΚΚΕ και χιλιάδες προκηρύξεις της νεολαίας και του ΠΑΜ. Ακόμα σε ό,τι αφορά τη σταθερότητα, έχει γίνει κοινή συνείδηση τόσο στη χώρα μας, όσο και στο εξωτερικό ότι η ανυποληψία και η απομόνωση της χούντας δυνάμωσαν κι ότι το καθεστώς των συνταγματαρχών βρίσκεται ουσιαστικά σε κρίση.

β) Με τις μαζικές αυτές δίκες επιδιώκει να τρομοκρατήσει το λαό και να εμποδίσει την αντιδικτατορική ενότητα και πάλη του, που αργά μεν αλλά σταθερά αναπτύσσεται και περνάει σε πιο ενεργητικές μορφές.

Κύριε πρόεδρε, κύριοι στρατοδίκαι,

Εδήλωσα κατά την προανάκρισιν ότι θεωρώ τη σύλληψή μου παράνομη. Εμμένω στη δήλωση αυτή και ενώπιον του στρατοδικείου σας προσθέτω ότι θεωρώ και την προσαγωγή μας σε δίκη πολιτικά και εθνικά επιζήμια. Διότι, όπως θ' αποδείξει και η υπεράσπισίς μας, ο νόμος 509, με τον οποίο δικαζόμαστε, έπαψε να ισχύει.

Ο νόμος αυτός, που ψηφίστηκε στην περίοδο του εμφυλίου πολέμου και που αποβλέπει στον αποκλεισμό του ΚΚΕ από την πολιτική ζωή της χώρας, στάθηκε σ' όλη αυτή την περίοδο η πηγή της ανωμαλίας. Τα πολιτικά κόμματα, κύριοι στρατοδίκαι, δεν κατασκευάζονται και δε διαλύονται με νόμους ή άλλου είδους διαταγές. Η δημιουργία τους πηγάζει απ' την αντικειμενική ανάγκη, να εκφράσουν τα συμφέροντα των διαφόρων κοινωνικών τάξεων και στρωμάτων της κοινωνίας. Ετσι εξηγείται και η δημιουργία του κόμματος της εργατικής τάξης, του ΚΚΕ, το 1918, όταν δηλαδή είχαν ωριμάσει οι συνθήκες.

Ο δεύτερος λόγος για τον οποίο δε θεωρώ την παραπομπή μας νόμιμη, είναι ότι οι ίδιοι οι κατήγοροί μας, σε τελευταία ανάλυση, οι ασκούντες την εκτελεστική εξουσία, είναι παράνομοι.

(...)

Από τους συνταγματάρχες και τα όργανα προπαγάνδας της διχτατορίας γίνεται λόγος για μετατροπή ολόκληρης της χώρας σε "εργοτάξια". Τα στοιχεία που δίνονται είναι διαβλητά. Πέρα όμως από αυτό υπάρχει το ουσιαστικό ζήτημα. Σε βάρος και προς όφελος τίνος αναπτύσσεται η παραγωγή, στο βαθμό που αναπτύσσεται.

(...) Στον τομέα της εξωτερικής πολιτικής η δικτατορία εφαρμόζει πιο έντονα τη μετατροπή της χώρας σε πολεμικό ορμητήριο των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ και δεν είναι δύσκολο να καταλάβει κανείς τους τεράστιους κινδύνους που εγκυμονεί η πολιτική αυτή για τον τόπο.

Γενικά, κύριοι στρατοδίκαι, δεν είναι υπερβολή να πούμε ότι η χώρα μας περνά μια από τις πιο δύσκολες και σκοτεινές περιόδους της ιστορίας της. Ο αγώνας συνεπώς για την ανατροπή της δικτατορίας αποτελεί υπέρτατο εθνικό καθήκον για κάθε Ελληνα. Από δω πηγάζει και η νομιμότητα της δράσης μας. Αυτό που πολύ εύστοχα σε προηγούμενη δίκη χαρακτηρίστηκε σαν "νόμιμη παρανομία".

Οι ρόλοι στην αίθουσα αυτή, κύριοι στρατοδίκαι, έπρεπε να 'ταν αντίστροφοι. Στο εδώλιο έπρεπε να βρίσκονται οι καταλυτές του πολιτεύματος. Και κατήγοροι να είναι όλος ο πολιτικός κόσμος που αντιτίθεται και παλεύει τη δικτατορία, με πρώτους και καλύτερους τους κομμουνιστές, που σηκώνουν το κύριο βάρος αυτού του αγώνα.

(...)

Οταν, κατά συνέπεια, αναφερόμαστε στην ανάγκη ο λαός να είναι έτοιμος για όλες τις μορφές πάλης (απόσπασμα από το βούλευμα), αυτό δεν αποτελεί επιδίωξη του Κόμματος, αλλά διαπίστωση που βασίζεται στις προθέσεις της ντόπιας και ξένης αντίδρασης.

Το ΚΚ Ελλάδας είναι κόμμα της εργατικής τάξης. Και η εργατική τάξη, πέρα από τους άμεσους σκοπούς και επιδιώξεις της, έχει τη δική της ιστορική αποστολή, που συνίσταται στην αλλαγή των σχέσεων παραγωγής, δηλαδή, στην οικοδόμηση του σοσιαλισμού και του κομμουνισμού στη χώρα μας. Και είμαστε ακράδαντα πεπεισμένοι ότι η Ελλάδα θα βαδίσει αυτό το δρόμο. Ο σοσιαλισμός σήμερα δεν είναι απλώς μια ιστορική πραγματικότητα. Είναι ταυτόχρονα το μέλλον της ανθρωπότητας. Υπάρχουν πισωγυρίσματα και δυσκολίες αλλά η γενική κατεύθυνση, η πορεία, είναι ανοδική.

(...)

Με την επιβολή της φασιστικής διχτατορίας η 12η, η 13η και η 14η Ολομέλειες του Κόμματός μας επεξεργάστηκαν το παρακάτω πρόγραμμα:

-- Ανατροπή της χούντας.

-- Σχηματισμός κυβέρνησης απ' όλα τα αντιδιχτατορικά κόμματα και οργανώσεις.

-- Αποκατάσταση των συνταγματικών και δημοκρατικών δικαιωμάτων του λαού.

-- Κατάργηση όλων των εκτάκτων νόμων και ψηφισμάτων.

-- Απελευθέρωση όλων των πολιτικών κρατουμένων.

-- Γενική πολιτική αμνηστία.

-- Ελεύθερες εκλογές με συμμετοχή όλων ανεξαιρέτως των κομμάτων για Συνταχτική Συνέλευση.

Αυτό είναι το πρόγραμμα, που το Κόμμα μας καθορίζει σαν άμεσο στρατηγικό καθήκον. Για την πραγματοποίηση αυτού του καθήκοντος δούλευαν και δουλεύουν το Κλιμάκιο της ΚΕ του ΚΚΕ, οι Οργανώσεις, τα στελέχη, τα μέλη και οι οπαδοί του Κόμματός μας. Αυτό το καθήκον, δηλαδή η ανατροπή της δικτατορίας και το άνοιγμα του δρόμου προς ομαλή δημοκρατική πορεία της χώρας μας, βρισκόταν και βρίσκεται στο κέντρο όλης της ιδεολογικής, πολιτικής και οργανωτικής δουλειάς και δράσης του Κόμματός μας.

Κατά συνέπεια, αυτό που διατυπώνεται στο βούλευμα περί "...ανατροπής του πολιτεύματος..." μπορεί να στηριχτεί μόνο αν ταυτίσει κανείς το καθεστώς των συνταγματαρχών με το πολίτευμα της χώρας και το έθνος. Και αυτό ακριβώς γίνεται σήμερα από τη χούντα. Μα με τέτοιου είδους ακροβατικούς συλλογισμούς θα μπορούσε κανείς να οδηγήσει στο εδώλιο του κατηγορουμένου με τον 509 όλον τον πολιτικό κόσμο της χώρας, που αντιτάσσεται στη δικτατορία.

Καθαρή είναι η θέση του Κόμματός μας και σε ό,τι αφορά τις μορφές του αγώνα για την ανατροπή της δικτατορίας και την εξασφάλιση δημοκρατικής λύσης απ' το σημερινό αδιέξοδο.

Η 12η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ υπογραμμίζει ότι "συμφέρον εθνικό και παλλαϊκός πόθος είναι η ανατροπή της δικτατορίας να πραγματοποιηθεί χωρίς να χρειαστεί η προσφυγή σε μη ειρηνικές μορφές πάλης. Και αυτό δεν αποκλείεται να επιτευχθεί με την ανάπτυξη ενός πολύ ισχυρού λαϊκού μαζικού κινήματος, ικανού να επηρεάζει και αυτές τις Ενοπλες Δυνάμεις. Προς αυτή την κατεύθυνση οι κομμουνιστές πρέπει να δώσουν όλες τους τις δυνάμεις".

Ακούστε τώρα τι λέει η 13η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ. "Τα μέλη και τα στελέχη του Κόμματος καλούνται να δουλέψουν ακούραστα στις επιχειρήσεις και τα εργοστάσια, στα συνδικάτα, τους συνεταιρισμούς και τις άλλες μαζικές οργανώσεις, στις πόλεις και τα χωριά, για την αντιμετώπιση της ολομέτωπης επίθεσης της χούντας, για την οργάνωση των καθημερινών αγώνων των εργαζομένων. Ξεκινώντας από τα πιο μικρά ζητήματα ως τα πιο μεγάλα. Απ' τους μικρούς αγώνες θα αναπτυχθεί η λαϊκή πάλη για την ανατροπή της δικτατορίας".

(...)

Οταν συνεπώς το ΚΚΕ δεν αποκλείει και σημειώνει ότι το πιο πιθανό είναι ο λαός να καταφύγει στην ένοπλη μορφή πάλης, αυτό δεν εκφράζει δική του επιδίωξη, δεν αποτελεί δική του γραμμή, αλλά κάνει διαπίστωση. Διαπίστωση που, πέρα απ' τις δικές του προθέσεις, παίρνει υπόψη του και τις επιδιώξεις και διαθέσεις της δικτατορίας και των ιμπεριαλιστών.

(...)

Το ΚΚΕ με το πρόγραμμα και τους αγώνες του δεν αποτελεί κίνδυνο, όπως διατείνονται οι κατήγοροί μας, αλλά ελπίδα για το λαό και τον τόπο.

Πέρα όμως απ' αυτό, για το οποίο ο καθένας μπορεί να συμφωνήσει ή να διαφωνήσει, υπάρχει το πρόβλημα της στιγμής. Και αυτό είναι το ότι σήμερα ο αγώνας δε γίνεται μεταξύ των προγραμματικών επιδιώξεων του ΚΚΕ και της διχτατορίας, όπως προσπαθούν να παρουσιάσουν οι συνταγματάρχες. Και πριν τη δικτατορία, πολύ δε περισσότερο σήμερα, ο αγώνας γίνεται ανάμεσα στο φασισμό και τη δημοκρατία. (...)

Μας φέρνουν ενώπιον του στρατοδικείου σας να μας δικάσετε και να μας καταδικάσετε, γιατί σαν στελέχη του ΚΚΕ και του ΠΑΜ είμαστε οι πιο αδιάλλακτοι αντίπαλοι του φασισμού. Γιατί στο σύνολο των αντιδιχτατορικών δυνάμεων, το ΚΚΕ και το ΠΑΜ αποτελούν την πιο συνεπή, αποφασιστική και πρωτοπόρα δύναμη.

Επαναλαμβάνονται επίσης οι γνωστοί ισχυρισμοί για την αντεθνική δράση του ΚΚΕ, για καθοδήγησή του από το διεθνή κομμουνισμό, κλπ.

Οπως βλέπετε, γίνεται προσπάθεια να αμφισβητηθεί ο βαθιά πατριωτικός χαρακτήρας του ΚΚΕ και πάνω σε αυτή τη βάση να προστεθεί ένα ακόμα δεκανίκι στο κατηγορητήριο.

Ο προλεταριακός διεθνισμός είναι μία από τις βασικές αρχές, θεμέλιο της ζωής και της δράσης του Κόμματός μας. Ο διεθνισμός των Κομμουνιστικών Κομμάτων έχει τη βάση του στο ότι αποτελούν, σε κάθε χώρα, την πρωτοπορία της εργατικής τάξης, και έχουν την ίδια ιδεολογία, την ιδεολογία του μαρξισμού - λενινισμού. Οι σκοποί και τα συμφέροντα της εργατικής τάξης μιας χώρας όχι μόνο δεν έρχονται σε αντίθεση με τους σκοπούς και τα συμφέροντα του διεθνούς προλεταριάτου, αλλά, αντίθετα, είναι κοινά.

Αγαπούμε τη Σοβιετική Ενωση και το κόμμα του αθάνατου Λένιν, που με τη μεγάλη Οχτωβριανή Σοσιαλιστική Επανάσταση εγκαινίασε τη νέα εποχή της ανθρωπότητας. Χαιρόμαστε για τις επιτυχίες που σημείωσε και σημειώνει το σοσιαλιστικό στρατόπεδο, για την ανάπτυξη που σημείωσε το εργατικό κίνημα στις καπιταλιστικές χώρες, για την πρόοδο και τις καταχτήσεις που πέτυχε το εθνικοαπελευθερωτικό κίνημα των χωρών που ζούσαν κάτω από το πέλμα της αποικιοκρατίας.

Οι επιτυχίες αυτές αδυνατίζουν τον ιμπεριαλισμό. Αποτελούν για το λαό μας βασικής σημασίας εφεδρεία στην πάλη ενάντια στη διχτατορία - για την αποκατάσταση της δημοκρατίας, για την εξασφάλιση της εθνικής ανεξαρτησίας, της οικονομικής και κοινωνικής προόδου. Και πάνω απ' όλα, εγγύηση για τη διατήρηση και εδραίωση της ειρήνης.

Η προσπάθεια, κύριοι στρατοδίκαι, που γίνεται, η μέθοδος που ακολουθείται, και σ' αυτή τη δίκη, για να παρουσιαστεί το ΚΚΕ σαν τεχνητό δημιούργημα, ξένο προς τον κόσμο της ελληνικής κοινωνίας, δείχνει την αδυναμία της ιδεολογίας του αντικομμουνισμού και των φορέων του να αντιμετωπίσουν το ΚΚΕ, την ιδεολογία, την πολιτική και τη δράση του στο πεδίο των κοινωνικών και εθνικών προβλημάτων που αντιμετωπίζει η χώρα μας.

Κύριε πρόεδρε, κύριοι στρατοδίκαι,

Η πατρίδα, η Ελλάδα, δεν είναι αφηρημένη έννοια. Είναι ο συγκεκριμένος γεωγραφικός χώρος, με τις φυσικές πλουτοπαραγωγικές πηγές, τον πληθυσμό του χωρισμένο σε τάξεις και κοινωνικά στρώματα και πολιτιστικές του αξίες.

Ο πατριωτισμός κάθε κόμματος και ατόμου κρίνεται όχι από τις μεγαλόστομες φράσεις, αλλά από το αν και κατά πόσο η πολιτική και η δράση του έχουν σαν γνώμονα και συντελούν στη συνεχή ανάπτυξη του βιοτικού και πολιτιστικού επιπέδου της εργατικής τάξης, των εργαζομένων, την κατοχύρωση και διεύρυνση των δημοκρατικών δικαιωμάτων και ελευθεριών, την εξασφάλιση της εθνικής ανεξαρτησίας, της ειρήνης και της κοινωνικής προόδου.

Εχουν περάσει 30 χρόνια από την περίοδο της Κατοχής και της Εθνικής Αντίστασης. Κι όμως, στην κρίση του λαού, και της καινούριας γενιάς συμπεριλαμβανομένης, βαραίνει η στάση που κάθε κόμμα, κάθε οργάνωση, κοινωνικός και πολιτικός παράγοντας, πήρε απέναντι στους κατακτητές. Αποτελεί ένα από τα βασικά κριτήρια για τον πατριωτισμό ή την αντεθνικότητά τους.

Η θέση του ΚΚΕ σ' αυτή τη δύσκολη, την υπεύθυνη ιστορική στιγμή υπήρξε καθαρή. Με την αιφνιδιαστική επίθεση της φασιστικής Ιταλίας χαρακτήρισε τον πόλεμο απελευθερωτικό και κάλεσε το λαό, τα στρατευμένα παιδιά του, τους πατριώτες αξιωματικούς ν' αντισταθούν στον εισβολέα.

Από τις φυλακές και τα ξερονήσια όπου βρίσκονταν κλεισμένα τα περισσότερα μέλη και στελέχη του ΚΚΕ ζήτησαν να πάνε οι ίδιοι στο μέτωπο για να πολεμήσουν. Οι μάρτυρες κατηγορίας είναι σε θέση να γνωρίζουν αυτό το γεγονός, όπως επίσης γνωρίζουν πολύ καλά ότι η φασιστική δικτατορία του Μεταξά απέρριψε τις αιτήσεις τους, τους κράτησε δέσμιους και τους παρέδωσε στους καταχτητές. Χρειάστηκε, αψηφώντας τους κινδύνους, να οργανώσουν την απόδρασή τους, όχι για να πάνε στα σπίτια τους και να κοιτάξουν τη ζωούλα τους, αλλά για να ανασυγκροτήσουν, μαζί με τους κομμουνιστές που ήταν έξω, το ΚΚΕ και να βάλουν τις βάσεις της εθνικοαπελευθερωτικής αντίστασης που, ύστερα από το αθάνατο '21, στέκεται το μεγαλύτερο επίτευγμα του ελληνικού λαού.

Η ΕΑΜική εποποιία, σπονδυλική στήλη της οποίας αποτέλεσε το ΚΚΕ, θα παραμείνει στη νεότερη ιστορία του ελληνικού έθνους σαν μια απ' τις πιο λαμπρές σελίδες της ιστορίας του. Αποτελεί αστείρευτη πηγή έμπνευσης και αναδημιουργίας για το λαό μας.

Δε μονοπωλούμε την αντίσταση. Ομως, δεν είμαστε διατεθειμένοι να δεχτούμε και τη μείωση του δικού μας ρόλου, της δικής μας αποφασιστικής συμβολής και την κατασυκοφάντησή μας. Πολύ δε περισσότερο όταν αυτό επιχειρείται από απόντες του αγώνα, ή, ακόμα χειρότερο, από συνεργάτες των καταχτητών.

(...)

Ο πατριωτισμός του ΚΚΕ, διαλεχτικά συνδεμένος με τον προλεταριακό διεθνιστικό του χαρακτήρα, απορρέει απ' το γεγονός ότι είναι κόμμα της εργατικής τάξης, που σήκωσε και κρατά ψηλά τη σημαία του αγώνα κατά του ιμπεριαλισμού και της ξενόδουλης πλουτοκρατίας, για την απαλλαγή της χώρας απ' τα ξένα δεσμά (...)».

Αύρα Παρτσαλίδου

Λέτε πως δεν έχετε τίποτα άλλο να με ρωτήσετε και πως είσαστε βιαστικοί. Εχω όμως εγώ να σας πω. Θεωρώ τη δικτατορία συμφορά για τον τόπο μου και... Μα τότε γιατί ζητήσατε να 'ρθω εδώ, αφού αρνείστε να μ' ακούσετε;

Λέτε πως δεν μπορείτε ν' απολύσετε όλους τους πολιτικούς κρατούμενους, πως δεν μπορείτε να κάνετε τίποτα σχετικά μ' αυτό, πως το έργο σας είναι περιορισμένο. Το ζήτημα όμως είναι απλό. Κάντε αυτό που έκανε η δόξα της ελληνικής Δικαιοσύνης, ο Τερτσέτης, που αρνήθηκε να νομιμοποιήσει την παρανομία και να καταδικάσει τον Κολοκοτρώνη σε θάνατο και που αν ζούσε σήμερα, θα ήταν κι αυτός στη Λέρο. Αποτελεί ύψιστο παράδειγμα για όλους τους Ελληνες δικαστές και το παράδειγμα αυτό το ακολουθούν σήμερα πολλοί του κλάδου σας, όπως τελευταία ο πρόεδρος και τα μέλη του Συμβουλίου Επικρατείας...

Εγώ είμαι επικίνδυνη και θέλω να είμαι επικίνδυνη για τη δικτατορία γιατί τη θεωρώ ολέθρια για την πατρίδα μου. Πάνω από σαράντα χρόνια καταδιώκομαι, φυλακίζομαι, εξορίζομαι για την πατριωτική μου δράση σαν κομμουνίστρια. Εχω την τιμή να είμαι στέλεχος του ΚΚΕ που έχει δώσει αμέτρητες θυσίες για τις ελευθερίες του λαού κι αυτό το ξέρει όλος ο λαός και το ξέρετε πολύ καλά και σεις. Στο Πρόγραμμα του Κόμματός μου είναι γραμμένο: Πάλη ενάντια σε κάθε τυραννία. Στην παγκαλική δικτατορία οι κομμουνιστές πάλεψαν στις πρώτες γραμμές για την αποκατάσταση της δημοκρατίας. Εξορίστηκαν, φυλακίστηκαν, βασανίστηκαν. Το ίδιο και στη μεταξική δικτατορία. Στην Κατοχή πάλεψαν πρωτοπόροι το φασισμό...

Λέτε πως έχετε 30 χρόνια πείρα σαν δικαστές και ξέρετε τι κάνετε και ότι δε σας χρειάζονται συμβουλές. Εγώ δεν έχω να συμβουλέψω κανένα. Είσαστε Ελληνες, δικαστές και μόνο η συνείδησή σας μπορεί να σας συμβουλέψει. Εγώ είμαι εντάξει με τη συνείδησή μου και απόλυτα ήσυχη. Και σαν Ελληνίδα είμαι εντάξει με τις εθνικές μου παραδόσεις. Εσείς όμως μπορείτε να πείτε το ίδιο;

Τι θέλω να κάνετε; Στο χέρι σας είναι να κάνετε αυτό που έκανε πρόσφατα ο πρόεδρος και τα μέλη του Συμβουλίου Επικρατείας. Και τι θα βγει απ' αυτό λέτε; Θα είναι μια πράξη αντίστασης αν αρνηθείτε να νομιμοποιήσετε την παρανομία, μια συμβολή στην αντιδικτατορική πάλη του λαού.

Δεν υπάρχει άλλος δρόμος για σας: ή με τον ελληνικό λαό και την Ελλάδα, ή νομιμοποίηση της χούντας.

Μίνα Γιάννου

Εχω δικασθεί από γερμανικό στρατοδικείο, γιατί κυκλοφορούσα τον «Ριζοσπάστη». Σήμερα, οι πατριώτες που κυκλοφορούν τον «Ριζοσπάστη», οι κομμουνιστές, όταν πέφτουν στα χέρια της Ασφάλειας, βασανίζονται και καταδικάζονται από το στρατοδικείο. Και τότε και τώρα όμως, παράνομοι είναι εκείνοι που κάνουν τους νόμους της δικτατορίας και νόμιμη η πάλη εναντίον τους. Ηλθατε να μας κρίνετε με βάση τον παράνομο «νόμο» και ν' αναλάβετε την ευθύνη αν θα είμαστε ακίνδυνοι για τη δικτατορία. Και ουσιαστικά ζητάτε δηλώσεις. (...)

Η πατρίδα μας κινδυνεύει. Η οικονομική κατάσταση χειροτερεύει και ο εθνικός πλούτος ξεπουλιέται με χαριστικές συμβάσεις στους ξένους. Οι πατριώτες που αντιδρούν γίνονται ολοένα περισσότεροι και η αντιδικτατορική δράση αγκαλιάζει όλα τα στρώματα. Γι' αυτό και η τρομοκρατία εντείνεται. Η διεθνής κοινή γνώμη, οι διεθνείς οργανώσεις στιγματίζουν το φασιστικό καθεστώς, που θ' ανατραπεί κάτω από την πίεση του λαού.

Μου λέτε ότι είσθε υποχρεωμένοι σύμφωνα με το «νόμο» να εξετάσετε την κατάσταση της υγείας μου και με ρωτάτε σχετικά στοιχεία. Σας απαντώ. Η δικτατορία όταν με συνέλαβε και με έστειλε στα Γιούρα, γνωρίζοντας το βαρύ μου νόσημα, ήξερε ότι με καταδικάζει σε τύφλωση. Δεν αρνούμαι, όπως λέτε, να σας δώσω τα στοιχεία αυτά, αλλά ξέρω ότι τα έχετε. Πάσχω από γλαύκωμα και ατροφία του οπτικού νεύρου, σκλήρυνση των αγγείων και της καρδιάς. Εχω χάσει το μεγαλύτερο μέρος της όρασής μου και συνεχώς χάνω. Κάτω από τις συνθήκες στέρησης της ελευθερίας μου, ξέρω ότι θα τυφλωθώ και ότι η διαδικασία αυτή επιταχύνεται. θέλω όμως να σας δηλώσω ότι και τυφλή θα έχω ακόμα εφόδια να πολεμήσω τη δικτατορία.

Μου μένουν τ' αυτιά μου, η γλώσσα μου, το μυαλό μου και μ' αυτά θα πολεμήσω τη δικτατορία. Ξέρω ότι θα ήθελε να με εξοντώσει και μένα και πολλούς άλλους αγωνιστές, όπως σκότωσε τον Ελή, τον Τσαρουχά, τον Μανδηλαρά, όπως εξοντώνει και τον Ηλιού ύστερα από τη βάναυση κακοποίησή του. Και γι' αυτό δεν έχω αυταπάτες για το έργο της επιτροπής σας. Η δικτατορία νομίζει πως με τη δική σας παρέμβαση θα νομιμοποιήσει την παραβίαση της ατομικής ελευθερίας των πολιτών, μεταθέτοντας την ευθύνη αυτή στη Δικαστική Επιτροπή. Και κάτι περισσότερο, θέλει να καθιερώσει την εκτόπιση, προβλέποντας στο σχετικό «νόμο» ότι εφεξής οι εκτοπισμένοι θα κρίνονται μετά τρίμηνον από της εκτοπίσεώς τους. Δηλαδή η Ασφάλεια θα ετοιμάζει φακέλους, θα εκτοπίζει και θα έρχεσθε ύστερα εσείς να ζητάτε δηλώσεις υποταγής για να κρίνετε το «επικίνδυνον» ή το «ακίνδυνον».

Μου λέτε ότι σεις δεν έχετε υποχρέωση να λάβετε υπόψη σας τη δήλωσή μου ότι και τυφλή έχω εφόδια και θα πολεμήσω τη δικτατορία και επειδή είμαι άρρωστη μπορείτε να με απολύσετε. Μακάρι να το κάνετε. Στην περίπτωση αυτή, θα έχετε ενεργήσει όχι σύμφωνα με το «νόμο» της δικτατορίας, αλλά σύμφωνα με το αντιδικτατορικό σας χρέος, θα 'χετε κάνει μια αντιδικτατορική πράξη, γιατί με την απελευθέρωσή μου θα προστεθεί μια μάχιμη δύναμη στο Πατριωτικό Μέτωπο. Μου λέτε ότι η θέση σας είναι δύσκολη, τι να κάνετε. Σας απαντώ: Ακολουθήστε το παράδειγμα των συναδέλφων σας του Συμβουλίου Επικρατείας. Καταδικάστε την παράνομη σύλληψη και κράτησή μας και ζητήστε την κατάργηση όλων των στρατοπέδων.

Ρούλα Κουκούλου

Απάντηση: Η υγεία μου δεν είναι καλή και συνεχώς χειροτερεύει, όπως χειροτερεύει η υγεία του συνόλου των πολιτικών κρατουμένων κάτω απ' το σχέδιο εξόντωσης που εφαρμόζει η δικτατορία εναντίον μας. Ζητήστε να δείτε το βαθμό νοσηρότητας του στρατοπέδου, απ' τις ίδιες τις διαγνώσεις των γιατρών και θα δείτε ότι πρόκειται για ομαδικό έγκλημα της φασιστικής κυβέρνησης.

Διακοπή του προέδρου και ενός μέλους της Επιτροπής. Δε σας χρειαζόμαστε άλλο. Με σας δεν υπάρχει λόγος να συζητήσουμε. Ξέρουμε ποια είστε, τις απόψεις σας και τι σκέφτεστε και για το μέλλον. Δεν είστε καμιά αγράμματη, καμιά αγρότισσα, που δεν καταλαβαίνει και χρειάζεται να μιλήσουμε μαζί της, για να σχηματίσουμε γνώμη.

Απάντηση: Είμαι ανώτερο στέλεχος του ΚΚΕ, δεν μπορώ να επιτρέψω να μιλούν μπροστά μου μ' αυτόν τον τρόπο για καμιά από τις συγκρατούμενές μου. Είναι όλες κρατούμενες γιατί είναι πολιτικοί αντίπαλοι της χούντας. Εχει η κάθε μια και η αγράμματη και η αγρότισσα την πολιτική της οντότητα, τα ιδανικά της, την ιστορία, τη δράση της. Ολες είναι αγωνίστριες της Εθνικής Αντίστασης και της δημοκρατίας, είναι πολλές εκλεγμένες σε συνδικάτα, σε δήμους και κοινότητες, σε επιστημονικές και άλλες οργανώσεις. Είναι στελέχη της ΕΔΑ και του ΚΚΕ, είναι βουλευτές. Ολες κάτω από φοβερές συνθήκες και πιέσεις σηκώνουν το δράμα τους και δεν υποτάσσονται. Δύο χρόνια και πάνω λένε «όχι» στη δικτατορία.

Πρόεδρος: Σας επαναλαβαίνουμε δεν έχουμε τίποτα να πούμε μαζί σας, ξέρουμε πολύ καλά τις σκέψεις σας.

Απάντηση: Εχω όμως εγώ να σας πω κι εφόσον με φωνάξατε πρέπει και να με ακούσετε. Εχω να σας πω ότι το δράμα της κάθε κρατούμενης που φωνάζετε να δείτε, είναι μέρος απ' την τραγωδία και τη φοβερή δοκιμασία που ζει σήμερα η πατρίδα μας. Είναι πια πασίγνωστο κι έχει επιβεβαιωθεί και από αμερικάνικες πηγές, όπως και σεις ξέρετε, ότι το σχέδιο «Προμηθεύς» που μας επέβαλε τη δικτατορία έγινε στα γραφεία της αμερικάνικης ΚΥΠ και του ΝΑΤΟ. Με την επέμβαση των ξένων και τ' αμερικάνικα τανκς επιβλήθηκε παραμονές των εκλογών και στηρίζεται η δικτατορία της πιο ξενόδουλης μαύρης αντίδρασης. Πέρασε στη χώρα μας ο φασιστικός οδοστρωτήρας και κατέλυσε τα πάντα, σύνταγμα, νόμους, κοινοβούλιο, κόμματα, συνδικάτα, οργανώσεις. Φίμωσε τον Τύπο, καταπάτησε βάναυσα όλες τις ελευθερίες και τα δικαιώματα του ανθρώπου και του πολίτη. Εξαπέλυσε αληθινό ανθρωποκυνηγητό.

Ζήσαμε και ζούμε οι ίδιες αυτή την κόλαση. Είδαμε με τα μάτια μας τη δολοφονία του Ελή. Εχουμε εδώ γυναίκες βασανισμένες, έχουμε μάνες που είδαν μπροστά τους να βασανίζουν τα παιδιά τους. Δε σταμάτησαν ως σήμερα οι συλλήψεις και τα βασανιστήρια που ξεπέρασαν και τα χιτλερικά, συνεχίζονται οι σκηνοθετημένες δίκες, η συστηματική εξόντωση των πολιτικών αντιπάλων της χούντας. Εντείνεται η τρομοκρατία που απλώνεται εναντίον όλων των πατριωτών. Η ζωή έγινε αφόρητη. Ολόκληρος ο πλούτος της χώρας μας παραδόθηκε στα ξένα μονοπώλια και στα ντόπια που συνεργάζονται μαζί τους. Ολη η Ελλάδα έγινε βάση πολεμική των Αμερικανών και του ΝΑΤΟ. Κατάλυσαν οι Συνταγματάρχες κάθε ίχνος εθνικής ανεξαρτησίας κι αυτήν την ταπείνωση και το ζυγό τον ζει κάθε Ελληνας. Αυτό το λαομίσητο καθεστώς της δικτατορίας, σας έδωσε εντολή να 'ρθετε να κρίνετε εμάς. Μα αυτό έχει κριθεί από τον ελληνικό λαό και όλη την προοδευτική ανθρωπότητα κι έχει καταδικαστεί σαν θανάσιμος κίνδυνος για το έθνος μας και φασιστική απειλή για την Ευρώπη. Αυτό σας στέλνει να κρίνετε εμάς τους αγωνιστές της δημοκρατίας. Εμάς μας κρίνει ο λαός κι όλος ο κόσμος γι' αυτό παλεύουν να μας λευτερώσουν. Θ' ακούσατε τι έγινε τελευταία στο Συμβούλιο της Ευρώπης, τι γίνεται με το πρωτοφανές κίνημα αλληλεγγύης στην αγωνιζόμενη Ελλάδα με πρώτο αίτημα την απελευθέρωση των πολιτικών κρατουμένων. Σήμερα κατά της δικτατορίας σηκώνεται όλο το έθνος απ' τους αριστερούς ως τους δεξιούς, στην πρώτη γραμμή του αγώνα όπως και στην κατοχή, στέκεται το κόμμα μου, οι κομμουνιστές και παλεύουν για την απολύτρωση της χώρας μας απ' την τυραννία.

Διακοπή δικαστικού. Μα επιτέλους τι θέλετε να κάνουμε;

Απάντηση: Ξέρω πως η θέση σας είναι δύσκολη. Αλλά σήμερα κρίνεται κάθε Ελληνας, ή με το λαό και το έθνος ή με τη δικτατορία και τους ξένους κηδεμόνες της. Κάνετε και σεις το πατριωτικό σας χρέος. Ο κλάδος σας έχει να δείξει τιμητικά παραδείγματα όχι μόνο παλιά τους Τερτσέτηδες αλλά και πρόσφατα το Στασινόπουλο. Το Φλώρο, το Σαρτζετάκη και άλλους που τιμά όχι μόνο η Ελλάδα αλλά όλος ο κόσμος.

Πρόεδρος: Είμαστε υποχρεωμένοι να εφαρμόσουμε ένα νόμο.

Απάντηση: Νόμος είναι όταν εκφράζει τη θέληση του λαού και το συμφέρον του. Οι νόμοι της φασιστικής δικτατορίας είναι παράνομοι, σαν το καθεστώς της.

Σαν δικαστικοί βλέπετε την παρανομία και στο στρατόπεδό μας.

Μας έπιασαν και μας όπως και τους άλλους κρατούμενους παράνομα και παράνομα μας κρατούν πάνω από δυο χρόνια. Μας εξοντώνουν κάτω από απάνθρωπες συνθήκες. Μετέτρεψαν την εκτόπιση σε φυλάκιση χωρίς δίκη, με κανονισμό βαρυποινιτών. Τα πάντα απαγορεύονται και προσπαθούν μ' όλες τις ψυχολογικές πιέσεις να αποσπάσουν τις επαίσχυντες δηλώσεις υποταγής στη δικτατορία. Η ζωή μας είναι μαρτύριο. Μάνες με εγκατελειμμένα απροστάτευτα παιδιά, γέροι γονείς έρημοι, οικογένειες διαλυμένες. Αρρωστες που κινδυνεύει η ζωή τους κι όμως κρατούνται. Το δράμα των κρατουμένων μεγαλώνει την κατακραυγή και την πάλη κατά της δικτατορίας γι' αυτό κάτω απ' την πίεση ζήτησε να καλυφθεί και να δημαγωγήσει. Μια που κάτω απ' αυτήν την πίεση είναι αναγκασμένη να αφήσει έναν αριθμό κρατουμένων, ζητάει να μεταθέσει σε σας την ευθύνη για τη διατήρηση των στρατοπέδων. Το 'πε καθαρά ο Παπαδόπουλος στους δημοσιογράφους, τώρα το λόγο έχουν οι δικαστικοί, αυτό είναι το νόημα του νόμου τους.

Μέλος της Επιτροπής: Μα τι θέλετε λοιπόν να μην εφαρμόσουμε το νόμο, να μην αφήσουμε κανέναν;

Απάντηση: Το αντίθετο, το πατριωτικό σας χρέος αυτήν τη στιγμή είναι να ζητείστε την απόλυση όλων των κρατουμένων στα στρατόπεδα και την κατάργηση του θεσμού της εκτόπισης. Μαζί με την κάλυψη που ζητάει η δικτατορία από σας, σας ανέθεσε κι ένα θλιβερό ρόλο. Λυπούμε να βλέπω Ελληνες δικαστικούς στο ρόλο της ασφάλειας, να πιέζουν δικαστικοί τις κρατούμενες για υποχώρηση.

(...) Είναι ή δεν είναι πίεση για δήλωση όταν επίμονα ρωτάτε τις γυναίκες να δηλώσουν τι θα κάνουν όταν βγουν και να υποσχεθούν ότι θα αφοσιωθούν μόνο στο σπίτι τους και στα παιδιά τους; Είναι ή δεν είναι πίεση όταν τις ρωτάτε αν είναι ακίνδυνες ή επικίνδυνες για τη δικτατορία ή τι θα κάνουν αν βγαίνοντας θα τους πει το κόμμα να πετάξουν προκηρύξεις ή χειροβομβίδες;

(...) Γιατί ρωτάτε τις γυναίκες αν ξέρουν ότι άμα απολυθούν θα 'χουν την παρακολούθηση της Ασφάλειας;

Δικαστικός: Κι αυτό σας πειράζει;

Απάντηση: Το κρίνω περιττό γιατί εμείς ξέρουμε ότι η Ασφάλεια προσπαθεί να αστυνομεύσει τα πάντα, ακόμα είμαι σίγουρη πως και σας εδώ σας παρακολουθεί. Μάταια όμως η προσπάθεια της χούντας, δεν μπορεί να βρει εκατομμύρια χαφιέδες να παρακολουθεί τα εκατομμύρια των Ελλήνων που την αντιμάχονται. Σ' αυτά τα εκατομμύρια των Ελλήνων, θα δώσουν μια μέρα οι δικτάτορες λόγο για τα εγκλήματά τους.

Οσο για μένα έχω τελειώνοντας να σας πω ότι όπως κι οι άλλοι κρατούμενοι αγωνιστές, θα πολεμώ και μέσα απ' το στρατόπεδο και τη φυλακή κι αν βγω, μ' όλες μου τις δυνάμεις τη δικτατορία ως την ανατροπή της.