Νότες εμπνευσμένες από εκείνους που έζησαν τον καιρό της θύελλας, παλεύοντας για λευτεριά και αξιοπρέπεια, για μια κοινωνία δίχως εκμετάλλευση. Νότες που αποτυπώνουν το μεγαλείο της θυσίας των αγωνιστών, οι οποίοι έδωσαν ακόμα και τη ζωή τους για τις ιδέες τους, μένοντας πιστοί στο όραμα ενός νέου κόσμου, όπου θα βασιλεύει η θέληση και το δίκιο του λαού.

Ηχοχρώματα που «μιλούν» είτε για τους χιλιάδες Ελληνες κομμουνιστές - ανάμεσά τους φωτεινές παρουσίες οι εκτελεσμένοι στη μετεμφυλιακή περίοδο Νίκος Μπελογιάννης και Βασίλης Ζάννος - είτε για τους άοπλους διαδηλωτές της Επανάστασης του 1905, στην Αγία Πετρούπολη, που έπνιξαν στο αίμα οι τσαρικές δυνάμεις.

Τρία σπουδαία συμφωνικά έργα, εμπνευσμένα από κορυφαίες στιγμές του λαϊκού και επαναστατικού κινήματος, παρουσίασε χτες το βράδυ η Κρατική Ορχήστρα Αθηνών, στην αίθουσα Συνεδρίων του ΚΚΕ, στον Περισσό, στο πλαίσιο των εκδηλώσεων για τα 90χρονα του Κόμματος.

Υπό τη μουσική διεύθυνση του αρχιμουσικού και διευθυντή της Βύρωνα Φιδετζή, η σπουδαιότερη ελληνική συμφωνική ορχήστρα πρόσφερε μια συγκλονιστική συναυλία, σμιλεμένη από ήχους αγώνα, επανάστασης, μεγαλείου ψυχής, ελπίδας, ανάτασης. Το πρόγραμμα που παρουσίασε περιλάμβανε:

• Το συμφωνικό ποίημα «Ο Διγενής δεν πέθανε» του υμνωδού της Εθνικής Αντίστασης Αλέκου Ξένου, εμπνευσμένο από την ηρωική θυσία του Νίκου Μπελογιάννη.
• Το «Ελεγείο και θρήνος στον Βασίλη Ζάννο» του Μίκη Θεοδωράκη, αφιερωμένο στον κομμουνιστή, σύντροφο και φίλο του συνθέτη, που εκτελέστηκε το 1948, και
• Η «Ενδέκατη Συμφωνία» («Ετος 1905») του μεγάλου σοβιετικού συνθέτη Ντμίτρι Σοστακόβιτς, που γράφτηκε για να τιμήσει την Επανάσταση του 1905.

Παρών στη συναυλία ο μεγάλος μας συνθέτης Μίκης Θεοδωράκης, συγκινημένος από τη θερμή υποδοχή του κόσμου, δήλωσε «ευτυχής γιατί ένα τέτοιο έργο αφιερωμένο σ' έναν αθάνατο κομμουνιστή, παίζεται σήμερα εδώ, στο δικό του σπίτι».

Στη συναυλία παραβρέθηκε η Αλέκα Παπαρήγα, επικεφαλής πολυπληθούς αντιπροσωπείας της ΚΕ του ΚΚΕ, η Αλίκη Ξένου - κόρη του αξέχαστου μουσουργού και αγωνιστή Αλέκου Ξένου - με την οικογένειά της, άνθρωποι των Γραμμάτων, καλλιτέχνες και πλήθος κόσμου. Ανθρωποι κάθε ηλικίας, γέμισαν ασφυκτικά την αίθουσα Συνεδρίων, αλλά και τα δύο μεγάλα φουαγιέ, παρακολουθώντας τη συναυλία από γιγαντοοθόνες.

Ανοίγοντας την εκδήλωση ο Γεράσιμος Αραβανής, μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ και υπεύθυνος του Πολιτιστικού Τμήματος της ΚΕ, είπε ότι με τη συναυλία και την έκθεση 300 εικαστικών καλλιτεχνών, που εγκαινιάστηκε στην «Τεχνόπολη», ολοκληρώνονται οι πολύμορφες εκδηλώσεις για τα 90 χρόνια από την ίδρυση του ΚΚΕ.

«Εκδηλώσεις, που αγκάλιασαν κάθε γωνιά της χώρας και ανέδειξαν τη μεγάλη ιστορία του Κόμματός μας, την προσφορά του στο λαό και την κοινωνική πρόοδο, τη συμβολή του ώστε η εργατική τάξη, ο λαός να δουν με άλλα κριτήρια και άλλο μάτι την ίδια τη ζωή τους, το ρόλο τους στις κοινωνικές και πολιτικές εξελίξεις, την προοπτική τους, καθώς και τη βαθιά επίδραση του Κόμματος και των ιδεών του στην πνευματική και πολιτιστική ζωή. Διοργανώθηκαν μεγάλα πολιτιστικά γεγονότα που ανέδειξαν κορυφαίους δημιουργούς που συμμετείχαν ή εμπνεύστηκαν από τους εργατικούς και λαϊκούς αγώνες, δημιουργούς που το έργο τους βοήθησε το λαό. Ακόμη, πραγματοποιήθηκαν εκδηλώσεις που συνέδεσαν το Κόμμα με τη σύγχρονη καλλιτεχνική δημιουργία και το πολιτιστικό γίγνεσθαι».

Αναφερόμενος στην Κρατική Ορχήστρα Αθηνών, με τη «μεγάλη πολιτιστική προσφορά στα 100 και περισσότερα χρόνια παρουσίας της», είπε ότι «με την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών συνέδεσαν την καλλιτεχνική τους δράση επιφανείς Ελληνες καλλιτέχνες και μέσω αυτής αναπτύχθηκε κορυφαία συνθετική παραγωγή». Σημειώνοντας ότι η ορχήστρα «παρουσιάζει έργα τριών μεγάλων δημιουργών, εμπνευσμένα από κορυφαίες στιγμές του λαϊκού και επαναστατικού κινήματος», τόνισε ότι «κοινό στοιχείο των τριών δημιουργών είναι η στενή σχέση τους με τη ζωή του λαού. Εζησαν τις αγωνίες, τη δημιουργία του, τις μικρότερες και μεγαλύτερες στιγμές του, έζησαν μαζί του, εμπνεύστηκαν απ' αυτόν». Και υπενθύμισε τα λόγια του Σοστακόβιτς: «Η δραστηριότητα ενός δημιουργού δε δίνει καρπούς αν αυτός δεν έχει στενούς δεσμούς με τη ζωή των ανθρώπων. Μόνο αυτός που αισθάνεται τους παλμούς της καρδιάς τους και το πνεύμα των καιρών, μπορεί να εκφράσει με ειλικρίνεια τις σκέψεις των ανθρώπων».

Για την επιλογή του ΚΚΕ να διοργανώσει συναυλία με συμφωνική μουσική για τα 90χρονά του, είπε ότι «το Κόμμα δεν προκρίνει κάποια είδη μουσικής και απορρίπτει κάποια άλλα. Δεν προκρίνει κάποια είδη τέχνης και απορρίπτει άλλες τέχνες, ως λιγότερο λαϊκές. Κριτήριο είναι η ποιότητα των έργων, τα ιδεολογικά και αισθητικά στοιχεία τους, πόσο χρήσιμα είναι για το λαό και τη νεολαία. Ο λαός έχει κάθε δικαίωμα να διεκδικήσει και να κατακτήσει το σύνολο των πνευματικών και πολιτιστικών δημιουργιών, όλα τα είδη τέχνης διαμορφώνουν αξιολογικά, αισθητικά και καλλιτεχνικά κριτήρια, ώστε με ασφαλή τρόπο να κρίνει, να επιβραβεύει ή να απορρίπτει».

Ο αρχιμουσικός και διευθυντής της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών Βύρων Φιδετζής, στο χαιρετισμό του ανέφερε: «Με μεγάλη συγκίνηση δεχτήκαμε αυτή την πρόσκληση να συμμετάσχουμε στα 90χρονα του αρχαιότερου κόμματος της ελληνικής Βουλής, του ΚΚΕ. Τη μοναδική αυτή πρωτοβουλία ελπίζουμε να την ακολουθήσουν και άλλα κόμματα. Εμείς ως Κρατική Ορχήστρα ανήκουμε σε όλο τον ελληνικό λαό. Αυτό το οποίο εμείς διακονούμε ανήκει σ' όλο το λαό, δεν είναι τέχνη ελιτίστικη. Ολοι αυτοί οι άνθρωποι που γράψανε αυτή τη μουσική ήταν αγωνιστές, μεγάλες μορφές της ανθρωπότητας και πιστεύουμε ότι αυτή η πνευματική παρακαταθήκη ανήκει σε όλους. Είναι ιδιαίτερη η συγκίνηση διότι οι δύο Ελληνες συνθέτες, το έργο των οποίων παρουσιάζουμε, υπήρξαν και οι δύο μέλη της ΚΟΑ. Ο Αλέκος Ξένος τον οποίο γνώριζα από παλιά ήταν υπέροχος άνθρωπος... Και για το μεγάλο Μίκη Θεοδωράκη χαιρόμαστε που παίζουμε ένα έργο του που ήταν στην αφάνεια τόσα χρόνια και το πρωτόπαιξε η Κρατική Ορχήστρα Αθηνών με τον ιδρυτή της Φιλ. Οικονομίδη, δάσκαλο του Μίκη».

Η συναυλία ξεκίνησε με το έργο του Αλέκου Ξένου «Ο Διγενής δεν πέθανε» που γράφτηκε στον απόηχο της αντίστασης και του εμφυλίου, μέσα στις μετεμφυλιακές συνθήκες των διώξεων των αγωνιστών του ΕΛΑΣ και του ΔΣΕ και της δολοφονίας του Νίκου Μπελογιάννη. Ηταν η καλλιτεχνική απάντηση του Αλέκου Ξένου στην τραγωδία «Ο Θάνατος του Διγενή» του Αγγελου Σικελιανού.

Ακολούθησε ο χαιρετισμός του Μίκη Θεοδωράκη, ο οποίος αναφέρθηκε στον εκτελεσμένο κομμουνιστή Βασίλη Ζάννο, τον αγαπημένο του σύντροφο για τον οποίο συνέθεσε το «Ελεγείο και Θρήνος». Εκεί, χτες το βράδυ, στην Αίθουσα Συνεδρίων του ΚΚΕ, «σ' ένα χώρο που τον αγιάζουν οι ιερές σκιές των συναγωνιστών και των συντρόφων μας, με κορυφαία τη μορφή του Καπετάν Γιώτη, του πολυαγαπημένου μας Χαρίλαου Φλωράκη», όπως είπε ο Μ. Θεοδωράκης, κοινό και συνθέτης άκουσαν να παίζεται το έργο για πρώτη φορά, ύστερα από εξήντα χρόνια.

Το δεύτερο μέρος της συναυλίας πλημμύρισε από τα ηχοχρώματα της «Ενδεκάτης» του Σοστακόβιτς. Η ειρηνική διαδήλωση πνίγεται στο αίμα... Το «Επέσατε θύματα...» - μεγαλειώδης θρήνος για τα θύματα της πρώτης επανάστασης - και η κορύφωση με το Συναγερμό, που προμηνύει τον ερχομό της Οχτωβριανής Επανάστασης...

Αγαπητοί μου φίλοι, συναγωνιστές και σύντροφοι,

Δεχθείτε από μένα και τον Βασίλη Ζάννο, εμένα ζωντανό κι εκείνον νεκρό, εκτελεσμένο από τον μοναρχοφασισμό, τις πιο εγκάρδιες ευχές μας για το αγαπημένο μας Κόμμα, το ΚΚΕ. Και οι δυο μας υπήρξαμε παιδιά του. Ζήσαμε τον καιρό της θύελλας, παλεύοντας για τα ιδανικά που μας δίδαξε: την αγάπη στο λαό και την πατρίδα, την αφοσίωση στις αρχές του διεθνισμού, την υπεράσπιση της Λευτεριάς και το όραμα για το χτίσιμο μιας νέας πατρίδας, όπου θα βασιλεύει η θέληση και το δίκιο του Λαού.

Με τον αγαπημένο μου σύντροφο τον Βασίλη Ζάννο, τα γεγονότα μάς έφεραν κοντά από την ημέρα που εγκατέλειπαν οι Γερμανοί την Αθήνα. Τότε, τον Οκτώβρη του 1944, γνωριστήκαμε για πρώτη φορά. Εκείνος επικεφαλής της πολιτοφυλακής του Παλαιού Φαλήρου κι εγώ του ΕΛΑΣ της Νέας Σμύρνης, δώσαμε μάχη για να μην ανατιναχτούν οι πολεμικές αποθήκες και τα κτίρια της Luftwafe στο Δέλτα Φαλήρου. Συναντηθήκαμε ξανά στα 1947 στην περιοχή Χριστού Ικαρίας, εξόριστοι, κομματικοί υπεύθυνοι στα χωριά μας. Πήραμε μαζί εντολή να δραπετεύσουμε, όμως το καΐκι μας έπεσε σε θύελλα κι έτσι αναγκαστήκαμε να επιστρέψουμε στην Ικαρία. Με την αμνηστία Σοφούλη και τη δημιουργία της Κυβέρνησης του Βουνού, βρεθήκαμε στην Αθήνα και αμέσως περάσαμε στην παρανομία σε παράλληλες ομάδες ένοπλης δράσης. Εκείνος πιάστηκε για την υπόθεση Λαδά την Ανοιξη του 1948 και σχεδόν παράλληλα χτυπήθηκε και η δική μας ομάδα με τον Παύλο Παπαμερκουρίου που εκτελέστηκε και τον Δημήτρη Δεσποτίδη που καταδικάστηκε σε θάνατο. Εγώ, άρρωστος από πλευρίτιδα, βρέθηκα για λίγο στο σπίτι μας στη Νέα Σμύρνη, όπου πιάστηκα από την τοπική αστυνομία, που με έστειλε ξανά στην Ικαρία.

Εκεί, στην Ακαμάτρα, ήρθε η τραγική είδηση για την εκτέλεση του Βασίλη Ζάννου. Ηταν τότε που έγραφα συμφωνική μουσική μέσα σε κείνες τις απίθανες συνθήκες, γιατί η αγωγή μας δε μας ήθελε μόνο καλούς αγωνιστές, αλλά και μορφωμένους και δημιουργικούς πολίτες, μιας και μας περίμενε - μετά τη βέβαιη νίκη μας - η προσπάθεια για το χτίσιμο της Λαϊκής Δημοκρατίας, όπου ο καθένας μας θα έπρεπε να προσφέρει όσο γίνεται πιο πολλά και πιο καλά για την ευτυχία και την πρόοδο του Λαού.

Εγώ πίστευα ότι η καινούρια κοινωνία που θα πλάθαμε είχε ανάγκη από ελληνικά συμφωνικά έργα, αντάξια του υψηλού πνευματικού επιπέδου του ελεύθερου Λαού. Και γι' αυτό, όπως είπα, δεν υπολόγιζα τις άθλιες, τις σκληρές και τις απάνθρωπες συνθήκες της παρανομίας, της φυλακής, της εξορίας και των βασανισμών, γιατί ήθελα να προσφέρω ό,τι καλύτερο πίστευα ότι έχω μέσα μου: τη Μουσική.

Ετσι ασκήθηκα να γράφω συμφωνικά έργα χωρίς τη βοήθεια μουσικών οργάνων, κατ' ευθείαν από τον νου μου στο χαρτί. Ενα τέτοιο έργο θα ακούσετε σήμερα, κι εγώ μαζί σας, πρώτη φορά ύστερα από εξήντα χρόνια. Για να δούμε τώρα, αν η μουσική μου σκέψη αποτυπώθηκε σωστά στο πεντάγραμμο κι από κει στα συμφωνικά «όργανα». Είναι κατά κάποιον τρόπο η ώρα της αλήθειας για το «Ελεγείο και Θρήνος». Μέσα στο έργο αυτό, όπως θα διαπιστώσετε κι εσείς, δε θρηνούσα μόνο τον χαμένο σύντροφο, αλλά φιλοδοξούσα να αποτυπώσω με ήχους το μεγαλείο της θυσίας όλων των αγωνιστών, που χάρισαν τη ζωή τους για τη Λευτεριά και την ευτυχία του Λαού μας.

Και είμαι όχι μόνο ευτυχής, αλλά και βαθύτατα συγκινημένος, γιατί ένα τέτοιο έργο αφιερωμένο σ' έναν αθάνατο κομμουνιστή παίζεται σήμερα εδώ, στο δικό του σπίτι. Οπως βλέπεις, αγαπημένε μου Βασίλη, άξιζε ο κόπος να περιμένουμε εξήντα ολόκληρα χρόνια, για να ανταμώσουμε και πάλι μέσα από τους ήχους που γράφτηκαν για σένα, σ' ένα χώρο που τον αγιάζουν οι ιερές σκιές των συναγωνιστών και των συντρόφων μας, με κορυφαία τη μορφή του Καπετάν Γιώτη, του πολυαγαπημένου μας Χαρίλαου Φλωράκη.

«Επιλέξαμε συνειδητά να κλείσουμε τη χρονιά που ήταν αφιερωμένη στα 90χρονα του ΚΚΕ με αυτήν τη συναυλία, με συμφωνικά έργα μέσα απ' τα οποία εκφράζεται το μοιρολόι για τους νεκρούς του αγώνα, αλλά και η επική άνοδος του κινήματος και χτες, και σήμερα, και αύριο. Ολα αυτά, δηλαδή, είναι "παντρεμένα" με τα βάσανα, αλλά και τις μεγάλες στιγμές του κινήματος και από όλα αυτά βγαίνει η αισιοδοξία.

Και ακριβώς θέλαμε να δώσουμε, επίσης, ότι και μέσα από όλα τα έργα της μουσικής - μέσα από την κλασική μουσική, μέσα απ' τα συμφωνικά έργα - περνούν μηνύματα πολύ κατανοητά και προσιτά στο λαό. Γιατί, δυστυχώς, ένα απ' τα μεγάλα προβλήματα της πολιτιστικής υποκουλτούρας, είναι η διάδοση μιας ψεύτικης και παραπλανητικής θέσης ότι υπάρχουν ορισμένα είδη Τέχνης και μουσικής για το λαό και άλλα για την άρχουσα τάξη.

Δεν είναι έτσι. Αρκεί, το κάθε έργο να δίνει είτε άμεσα είτε έμμεσα μηνύματα που καλλιεργούν την αισθητική, που καλλιεργούν την ψυχή, το πνεύμα. Και, τελικά, όταν γράφονται από δημιουργούς - αγωνιστές πάντα περνάει και το μήνυμα του αγώνα».

Ο διευθυντής της ορχήστρας Βύρων Φιδετζής

Η Κρατική Ορχήστρα Αθηνών

Πολύς κόσμος παρακολουθεί τη συναυλία στο φουαγιέ

Αποψη από την Αίθουσα Συνεδρίων

Η οικογένεια Ξένου στη συναυλία