«Αν πριν από λίγους μήνες οι περισσότεροι υποστήριζαν την άποψη ότι τα φαινόμενα της κρίσης αφορούν κυρίως τα χρηματιστήρια και ήταν μια κρίση που αφετηριακό της σημείο έχει τα στεγαστικά δάνεια χαμηλής εξασφάλισης αμερικανικών τραπεζών, τώρα δεν είναι λίγοι εκείνοι που ήδη τρέμουν στην ιδέα ότι η καπιταλιστική οικονομία εισέρχεται σε μια περίοδο ύφεσης».

ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 27 του Γενάρη 2008

Τα πράγματα άλλαξαν άρδην μετά τις καλοκαιρινές διακοπές, όταν το Σεπτέμβρη άρχισαν να «σκάνε» το ένα μετά το άλλο τα «κανόνια» μεγάλων χρηματοπιστωτικών ομίλων, μερικοί από τους οποίους προβάλλονταν, μέχρι εκείνη τη στιγμή, ως τα «διαμάντια» που γεννά ο καπιταλισμός, όταν λειτουργεί σε συνθήκες απελευθέρωσης των αγορών. Στην πραγματικότητα, η καπιταλιστική οικονομία πραγματοποίησε τον κύκλο της και έφτασε η στιγμή να ξεσπάσει η κρίση, που μπορεί να είχε αφετηριακό της σημείο το τραπεζικό σύστημα, ήταν ωστόσο προδιαγεγραμμένο ότι είναι κρίση υπερσυσσώρευσης, θα γενικευτεί και θα εκδηλωθεί στους κλάδους της παραγωγής. Η τεράστια υπερσυσσώρευση κεφαλαίων, η συγκέντρωση και συγκεντροποίηση της παραγωγής, που συντελέστηκε ολόκληρη την τελευταία δεκαετία- δεκαπενταετία, έφτασε στα όριά της και ωρίμασε η ανάγκη για νέες ανακατατάξεις, μέσα στους κόλπους της οικονομικής ολιγαρχίας. Ολα τα υπόλοιπα είναι φληνάφημα και προσπάθεια αθώωσης του συστήματος, ως σύστημα που όχι μόνο γεννά τις οικονομικές κρίσεις, αλλά αυτοσυντηρείται μέσα από αυτές.

Πάντως, μετά την αρχική «σιωπή» και τις καθησυχαστικές δηλώσεις, πολύ γρήγορα περάσαμε στην εκπόνηση μέτρων για τη σωτηρία των τραπεζών και των επιχειρηματικών ομίλων (πακέτο 28 δισ.) για να φτάσουμε στο κλίμα κατατρομοκράτησης των εργαζομένων και την ταύτιση - ούτε λίγο ούτε πολύ - της αναμενόμενης κρίσης με την καταστροφή. Αποκορύφωμα ό,τι έγινε την προηγούμενη Δευτέρα με τις έκτακτες εκτιμήσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τις εξελίξεις στην οικονομία της ΕΕ και των χωρών - μελών της. Χαρακτηριστικός ο τρόπος που προβλήθηκαν από την κυβέρνηση και το ΠΑΣΟΚ, αλλά και τον ΣΥΝ/ΣΥΡΙΖΑ, και - οπωσδήποτε - από το στυλοβάτη του συστήματος, τα Μέσα Ενημέρωσης.

Η κυβέρνηση τώρα καταριέται την «παγκοσμιοποίηση», η οποία προκαλεί και στη δική μας χώρα τα κρισιακά φαινόμενα και διά του Γ. Παπαθανασίου δηλώνει: «Με την πολιτική που θα ακολουθήσουμε θα έχουμε θετικά αποτελέσματα και θα πετύχουμε καλύτερες επιδόσεις από τις προβλέψεις της Επιτροπής για τη χώρα μας». Το ΠΑΣΟΚ άδραξε την ευκαιρία να χαρακτηρίσει αδιέξοδη την πολιτική της ΝΔ, αν και πρόκειται για την πολιτική που και το ίδιο ασπάζεται. Και ο ΣΥΝ, πιστός στη λογική των καιροσκοπικών του αναλύσεων και επιβεβαιώνοντας την ουσία της πολιτικής του ότι θεωρεί τα πάντα θέμα διαχείρισης, μίλησε για «κυβέρνηση, που έριξε το σκάφος της ελληνικής οικονομίας στα βράχια», λες και το ζήτημα των κρίσεων είναι θέμα που περιορίζεται στους χειρισμούς της κυβέρνησης-καπετάνιου.

Ετσι, σε μια εποχή που ακόμα και οι πιο ντούροι απολογητές του συστήματος, εκ των πραγμάτων αναγκάζονται να ομολογήσουν ότι το φαινόμενο των οικονομικών κρίσεων είναι αναπόφευκτο σύμπτωμα της εξέλιξης των καπιταλιστικών κοινωνιών, τα κόμματα εξουσίας, και μαζί τους οι οπορτουνιστές, αναζητούν τους λόγους της σημερινής κατάστασης στις μορφές διαχείρισης και στα επί μέρους κυβερνητικά μέτρα και πολιτικές.

Το αυταπόδεικτο των οικονομικών κρίσεων είναι ζήτημα που έχει φωτιστεί και αναλυθεί σε διάφορα επίπεδα. Οποιαδήποτε κοινωνία στηρίζεται στην παραγωγική εργασία των πολλών, αλλά το παραγόμενο αποτέλεσμα ανήκει σε πολύ λίγους, κάθε κοινωνία, που το αυξανόμενο κέρδος των ολίγων βγαίνει από την ολοένα και μεγαλύτερη εκμετάλλευση των πολλών, είναι κοινωνία που, μαζί με τη φτώχεια των εργαζομένων και τον πλουτισμό της ολιγαρχίας, γεννά τις οικονομικές κρίσεις. Η ατομική ιδιοκτησία στα μέσα παραγωγής, ο άναρχος χαρακτήρας της οικονομικής δραστηριότητας και η επιθετική-ανταγωνιστική φύση του κεφαλαίου δεν μπορεί παρά να οδηγούν σε αλλεπάλληλες οικονομικές κρίσεις, φαινόμενο που μπορεί να εξαλειφθεί μόνο με την εξάλειψη των δεδομένων που το προκαλούν. Δηλαδή, με την ανατροπή των ίδιων των καπιταλιστικών σχέσεων παραγωγής.

Το ΚΚΕ και ο «Ρ» όχι μόνο τώρα που βρισκόμαστε στο κατώφλι μιας κρίσης, αλλά και όλη την προηγούμενη περίοδο, όταν άλλοι πανηγύριζαν για τις «επιδόσεις» της ελληνικής οικονομίας, προειδοποιούσαν και προετοίμαζαν τους εργαζόμενους. Σημειώνοντας, μάλιστα, με έμφαση ότι οι εργαζόμενοι οφείλουν να αναλογιστούν και να συνειδητοποιήσουν ότι αφού για την οικονομική ανάπτυξη και τους υψηλούς ρυθμούς το τίμημα για τα λαϊκά στρώματα ήταν η σε βάρος τους λιτότητα και η λαφυραγώγηση των λαϊκών καταχτήσεων, όταν ξεσπάσει η οικονομική κρίση, τα πράγματα θα γίνουν ακόμα πιο άγρια. Σε περιόδους κρίσεων, η άρχουσα τάξη και οι πολιτικοί της εκφραστές κλιμακώνουν την αντιλαϊκή τους επίθεση, επιλέγουν ακόμα πιο αντιδραστικές πολιτικές αντιμετώπισης των ανισορροπιών που προκαλούνται στην οικονομία, επιχειρούν ακόμα μεγαλύτερη λεηλασία του κοινωνικού πλούτου, προκειμένου να διασωθούν οι εκπρόσωποι του κεφαλαίου και οι διάφορες ομάδες των επιχειρηματιών.

Εδώ ακριβώς βρισκόμαστε σήμερα, με την ανακοίνωση των έκτακτων εκτιμήσεων της ΕΕ για την πορεία της οικονομίας. Τα στοιχεία των εκτιμήσεων αυτών επιβεβαιώνουν εκείνο που φαινόταν με γυμνό μάτι: Μια βαθιά και παρατεταμένη κρίση για ολόκληρη την ΕΕ αποτελεί ήδη γεγονός. Η εμφάνισή της γίνεται ήδη αισθητή σε κάποιες χώρες της Ενωσης, ενώ οι υπόλοιπες περιμένουν τη σειρά τους. Το παραμύθι της θωρακισμένης από τις οικονομικές κρίσεις Ενωσης έφτασε στο τέλος του. Η πλύση εγκεφάλου τόσων και τόσων χρόνων, ότι η ευρωπαϊκή ενοποίηση και το ευρώ έχουν απαλλάξει τους λαούς από τα δεινά των κρίσεων, αποδείχτηκε μια πελώρια «φούσκα», σαν και αυτή των χρηματιστηρίων, όπου φανταχτεροί μετοχικοί τίτλοι έχασαν, μέσα σε λίγες μέρες, το 80 και 90% της τιμής τους. Ηδη, με την τωρινή κρίση, έχουμε το δεύτερο μέσα στη δεκαετία συγχρονισμένο ξέσπασμα οικονομικής κρίσης για τα τρία ιμπεριαλιστικά κέντρα, αν και σε χαρακτηριστικά, ένταση, βάθος και διάρκεια, η τωρινή είναι σαφώς πολύ σφοδρότερη από εκείνη που σημειώθηκε στις αρχές της δεκαετίας.

Μέσα στη βδομάδα που έρχεται, η κυβέρνηση έχει προγραμματίσει να καταθέσει στην ΕΕ το επικαιροποιημένο Πρόγραμμα Σταθεροποίησης και Ανάπτυξης, ενώ στη Βουλή θα πραγματοποιηθεί προ ημερήσιας διάταξης συζήτηση για την οικονομία, με πρωτοβουλία του πρωθυπουργού. Σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις στο οικονομικό επιτελείο εξετάζονται σενάρια και παραλλαγές μέτρων, που θα αρχίσουν να δημοσιοποιούνται το επόμενο διάστημα.

Κραδαίνοντας τον μπαμπούλα της κρίσης, οι κυβερνώντες θα επιχειρήσουν να κλιμακώσουν την αντιδραστική τους επίθεση, προκειμένου να εξασφαλιστούν καλύτεροι όροι για να ξεπεράσουν οι εκπρόσωποι του κεφαλαίου τη φάση της κρίσης. Βασικός κορμός των τοποθετήσεών τους είναι ότι πρέπει να συνεχιστούν με μεγαλύτερη αποφασιστικότητα οι «μεταρρυθμίσεις» που έχουν δρομολογηθεί. Να ενταθεί, δηλαδή, ακόμα περισσότερο η πολιτική που, τελικά, όχι μόνο δεν απέτρεψε, αλλά οδήγησε στην εμφάνιση της κρίσης. Είναι πιθανό, παράλληλα με τη γενικευμένη αντιλαϊκή επίθεση, να ανακοινωθούν κάποια ...«μέτρα ανακούφισης των ασθενέστερων ομάδων του πληθυσμού». Εγινε κι αυτό μόδα. Να μην τίθεται στο τραπέζι η πολιτική που δημιουργεί τις «ασθενέστερες ομάδες», αλλά να υπάρχει επιμονή στις επιλογές στήριξης του κεφαλαίου και αφαίμαξης των λαϊκών στρωμάτων και να έρχονται στη συνέχεια αυτοί που με την πολιτική τους προκαλούν τα δεινά και την περιθωριοποίηση όλο και περισσότερων τμημάτων των εργαζομένων, να ...προσφέρουν μέτρα ανακούφισης. Μέτρα φτωχοκομείου, τα οποία όχι μόνο δε λύνουν το παραμικρό από τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι «ευπαθείς ομάδες», που πλήττονται περισσότερο, αλλά αποτελούν και το άλλοθι των εκάστοτε κυβερνώντων για την πολιτική τους, η οποία οδηγεί στη χειροτέρευση της θέσης του συνόλου των εργαζομένων. Οπως και αυτά που ανακοινώθηκαν την Πέμπτη για τους αγρότες, αλλά μόνο τα προβλήματα των αγροτών δεν αντιμετωπίζουν.

Τα όποια σενάρια επεξεργάζεται η κυβέρνηση, υποτίθεται πως εδράζονται στις εκτιμήσεις που έγιναν από την ΕΕ για την κατάσταση της ελληνικής οικονομίας. Οι εκτιμήσεις αυτές, ανάμεσα στα άλλα, προβλέπουν ότι το 2009:

• Το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν θα σημειώσει άνοδο 0,2% και λίγο περισσότερο (0,7%) το 2010.
• Το δημοσιονομικό έλλειμμα από 3% του ΑΕΠ το 2008 προβλέπεται να αυξηθεί στο 3,7% το 2009 και στο 4,2% το 2010.
• Η ανεργία θα διαμορφωθεί στο 9%, από 8,3% πέρσι.
• Το δημόσιο χρέος θα αυξηθεί δύο μονάδες και θα φτάσει το 96,2% του ΑΕΠ και ακόμα δύο μονάδες (98,4%) την επόμενη χρονιά.

Είναι αυτά στοιχεία και δείκτες που πρέπει να πανικοβάλουν τους εργαζόμενους; Θα 'ρθει η συντέλεια του κόσμου αν πράγματι εξελιχθούν έτσι τα δεδομένα; Σε περίπτωση που τελικά οι δείκτες θα είναι ακόμα χειρότεροι, όπως είναι το πιθανότερο, αλλάζει κάτι για τα λαϊκά στρώματα;

Αυτά είναι τα ερωτήματα που πρέπει να απαντήσει ο καθένας από εμάς, ώστε ανάλογα να καθορίσει και τη στάση του. Τη στάση που θα κρατήσει απέναντι στον ανοιχτό εκβιασμό των κυβερνώντων, που ζητούν στο όνομα της κρίσης να σκύψουμε το κεφάλι. Οπως αξίωναν πριν λίγα χρόνια στο όνομα της «διατηρησιμότητας» των ανοδικών δεικτών της οικονομίας. Και οι προηγούμενοι για την «εθνική υπόθεση» της ένταξης στην ΟΝΕ. Και πιο πριν για τη «σύγκλιση» της ελληνικής οικονομίας με την ΕΕ και πάει λέγοντας...

Τι κέρδισαν οι εργαζόμενοι, όταν το ΑΕΠ έδειχνε όχι απλά θετικούς, αλλά ιδιαίτερα υψηλούς ρυθμούς; Τι κέρδισαν από το γεγονός ότι το δημοσιονομικό έλλειμμα μειώθηκε στο μισό τα τελευταία χρόνια; Ποιο ήταν το όφελος που το δημόσιο χρέος από 115% του ΑΕΠ «έπεσε» στο 95%;

Μήπως ήρθε η ώρα να πάρουμε χαρτί και μολύβι;

Πρώτον: Το περιβόητο ΑΕΠ από τις αρχές της δεκαετίας μέχρι σήμερα έχει υπερδιπλασιαστεί, αλλά το βασικό μεροκάματο από 21 ευρώ έχει διαμορφωθεί μόλις στα 31 ευρώ (αύξηση 47%). Θα μπορούσε να πει κανείς ότι οι απολαβές των εργαζομένων αυξήθηκαν λόγω των μη χρηματικών παροχών που απολαμβάνουν, αλλά συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο: Η ιδιωτικοποίηση και η εμπορευματοποίηση των υπηρεσιών, ας πούμε μόνο, Παιδείας και Υγείας, έχουν πολλαπλασιάσει τα κονδύλια που αναγκάζεται να δαπανά το λαϊκό νοικοκυριό για να καλύψει τις σχετικές του ανάγκες.

Δεύτερον: Τα τελευταία χρόνια υποτίθεται πως ήταν περίοδος ανόδου, ανάπτυξης νέων κλάδων της οικονομίας, μεγάλων επενδύσεων και έργων υποδομής, τεράστιας εισαγωγής κεφαλαίων και τα ρέστα. Για τους εργαζόμενους ο απολογισμός είναι διαφορετικός. Είχαμε και εδώ άνοδο, μόνο που αυτή ταυτίστηκε με: Ανοδο της ανεργίας, της υποαπασχόλησης, των ελαστικών μορφών εργασίας, των ορίων ηλικίας για συνταξιοδότηση, των ασφαλιστικών εισφορών, της εργοδοτικής αυθαιρεσίας, κ.ο.κ.

Τρίτον: Λένε για τα ελλείμματα. Σε περίπτωση που κατανοήσουμε τι είναι και πόσα είναι αυτά τα φοβερά και τρομερά ελλείμματα, αυτόματα θα γεμίσουμε οργή και αγανάχτηση. Οταν λέμε 3% και 4% έλλειμμα, στο ΑΕΠ του 2009, στη χειρότερη περίπτωση σημαίνει περί τα 9 δισεκατομμύρια ευρώ! Γι' αυτά τα 9 δισεκατομμύρια, λένε, οφείλουν οι εργαζόμενοι να γονατίσουν ακόμα περισσότερο. Να δεχτούν τη λιτότητα, την ανεργία, την απόλυση, τη μειωμένη απασχόληση, την ακόμα μεγαλύτερη χειροτέρευση των εργασιακών σχέσεων, τις ιδιωτικοποιήσεις, τα ιδιωτικά πανεπιστήμια. Οφείλουν να συμβιβαστούν με την ιδέα ότι 75χρονοι θα δουλεύουν και θα γκρεμοτσακίζονται στις οικοδομές, να αποδεχτούν ότι η συντριπτική πλειοψηφία των συνταξιούχων θα τα βγάζουν πέρα με λιγότερα από 500 ευρώ το μήνα. Κι όμως, την ώρα που γίνονται όλα αυτά για τα 9 δισεκατομμύρια του ελλείμματος, την ίδια ώρα:

• Πόσα έδωσαν, μεμιάς, στις τράπεζες; 28 δισεκατομμύρια ευρώ.
• Πόσα τσεπώνουν σε ετήσια τακτική βάση οι τραπεζίτες που διαχειρίζονται το δημόσιο χρέος, με τη μορφή των τοκοχρεολυτικών δόσεων; Τουλάχιστον 15 δισεκατομμύρια ευρώ.
• Πόσα ήταν τα καθαρά κέρδη των εισηγμένων εταιρειών στο Χρηματιστήριο το 2007, χρονιά για την οποία υπάρχουν συγκεντρωτικά αποτελέσματα; Πάνω από 9 δισεκατομμύρια ευρώ.
• Ποιο είναι το κέρδος των «νταβατζήδων» που έχουν αναλάβει τις διάφορες ΣΔΙΤ; Περίπου 6 δισεκατομμύρια ευρώ.
• Πόσα είναι τα κονδύλια που δίνονται στην εργοδοσία, με τη μορφή της χρηματοδοτούμενης απασχόλησης; Πάνω από 1 δισεκατομμύριο ευρώ.

Μάνι μάνι, εδώ μόνο αθροίζονται κάπου 60 δισεκατομμύρια ευρώ και καλούν (σήμερα η ΝΔ, πριν το ΠΑΣΟΚ) τα εκατομμύρια νοικοκυριά των εργαζομένων να υποστούν πρόσθετες θυσίες για τα ελλείμματα, επειδή έτσι προτάσσει το συμφέρον της πλουτοκρατίας, όπως αποτυπώνεται στο Σύμφωνο Σταθερότητας της ΕΕ.

Να προσθέσουμε και άλλα; Τα κονδύλια που κερδίζουν οι εκπρόσωποι του κεφαλαίου με τη μορφή των μεγάλων φοροαπαλλαγών, μέσα από τη μείωση των συντελεστών φορολόγησης των κερδών. Τα τόσα και τόσα ποσά που εισπράττουν ως επιδοτήσεις για διάφορες επενδύσεις. Τα κέρδη που εγγράφουν στους προϋπολογισμούς τους από τις παραγγελίες του δημοσίου, κ.ο.κ.

Καιρός είναι να τελειώνουμε με την υποκρισία που κρύβεται πίσω από την υστερία με τα ελλείμματα και τους οικονομικούς δείκτες. Και μαζί, να ξεμπερδέψουμε με κάθε επιχείρημα που θέλει να βάλει ακόμα μια φορά τους εργαζόμενους στη γωνία. Υπεύθυνοι για την κρίση υπάρχουν και δεν είναι οι εργαζόμενοι και τα άλλα λαϊκά στρώματα. Υπεύθυνοι είναι αποκλειστικά όσοι ιδιοποιούνται- ροκανίζουν τον πλούτο της κοινωνίας και το πολιτικό προσωπικό τους, που έχει αναλάβει να φέρει σε πέρας την αποστολή αναπαραγωγής του συστήματος. Είναι οι εκπρόσωποι της οικονομικής ολιγαρχίας και τα κόμματα που με τον έναν ή τον άλλον τρόπο υπηρετούν τα συμφέροντά της. Είναι όλοι αυτοί που ταγμένοι στο άρμα της ΕΕ και των αναδιαρθρώσεων υπέρ του κεφαλαίου, στην πραγματικότητα συμβάλλουν στις κλιμακούμενες επιθέσεις σε βάρος της εργατικής τάξης και του συνόλου των εργαζομένων.

Οι εργαζόμενοι και τα άλλα λαϊκά στρώματα οφείλουν να βγάλουν τα συμπεράσματά τους. Το χρωστούν στον εαυτό τους και στην τάξη που ανήκουν. Από τη στιγμή που κάθε κρίση, όπως και η σημερινή, είναι αποτέλεσμα του καπιταλιστικού συστήματος, αντίπαλός τους είναι ο ίδιος ο καπιταλισμός. Εκεί πρέπει να γίνει η αντιπαράθεση. Με αυτή την έννοια το σύνθημα του ΚΚΕ «καμιά θυσία για την ολιγαρχία» αποκτά ιδιαίτερη επικαιρότητα και φέρνει στο προσκήνιο την πρόταση του Κόμματος για αντεπίθεση, σε όλα τα μέτωπα, και «αντιστροφή της σημερινής πορείας, που μόνο συνεχή επιδείνωση και βάσανα θα φέρει στην εργατική τάξη, στα λαϊκά στρώματα της πόλης και της υπαίθρου, στη νεολαία και τις γυναίκες».