Μία απ' τις πιο μαύρες σελίδες της σύγχρονης Ιστορίας του τόπου είναι η δημιουργία των «αναμορφωτηρίων» από την Φρειδερίκη και ο εγκλεισμός εκεί χιλιάδων παιδιών, που τα ξερίζωσαν απ' τον τόπο τους, για να τα κλείσουν στις περιβόητες «παιδουπόλεις». Πρόκειται για ένα εγκληματικό σχέδιο αρπαγής παιδιών, στην πιο τρυφερή τους ηλικία (από 5-6 χρόνων μέχρι 16-17), που καταστρώθηκε και οργανώθηκε υπό την προσωπική εποπτεία της βασίλισσας Φρειδερίκης και είχε την πλήρη στήριξη των τότε κυβερνήσεων και φυσικά των ιμπεριαλιστικών δυνάμεων. Ε, αυτό ακριβώς το παιδομάζωμα η αστική τάξη έχει επιχειρήσει ξανά και ξανά να το καθαγιάσει και αντίστροφα επιχειρεί να καταγγείλει το ΚΚΕ παρουσιάζοντας την επιχείρηση σωτηρίας των παιδιών που οργάνωσε η Προσωρινή Δημοκρατική Κυβέρνηση, το 1948, ως παιδομάζωμα. Μια τέτοια ωμή διαστρέβλωση της Ιστορίας επιχείρησε ξανά την προηγούμενη Κυριακή η «Καθημερινή» στο πλαίσιο μιας συνολικότερης προσπάθειας που κάνει εδώ και μήνες να ενισχύσει το ξαναγράψιμο της ιστορίας του Εμφυλίου στα μέτρα της αστικής τάξης.

Τι ακριβώς, όμως, είχε συμβεί;

Στα χρόνια του Εμφυλίου πολέμου, με την καθοδήγηση των Αμερικανών και με βάση τη στρατηγική της κυβέρνησης της Αθήνας για την εκκένωση της υπαίθρου ώστε να χάσει ο Δημοκρατικός Στρατός κάθε δυνατότητα στήριξης στο ντόπιο πληθυσμό, οργανώθηκε παράλληλα η μαζική συγκέντρωση και μεταφορά στα μεγάλα αστικά κέντρα των παιδιών απ' τα χωριά της Ηπείρου, της Δυτικής και Κεντρικής Μακεδονίας και της Θράκης.

Η Προσωρινή Δημοκρατική Κυβέρνηση υπολόγισε σε 150.000 τα παιδιά που εκτοπίστηκαν από τις περιοχές τους κι από τα οποία ένα μέρος ακολούθησε τους γονείς στις πόλεις ενώ τα υπόλοιπα κλείστηκαν στα «ιδρύματα» της Φρειδερίκης.

Σύμφωνα με στοιχεία που περιέχονται στους φακέλους του Ιδρύματος της Βασιλικής Πρόνοιας και βρίσκονται στα Ιστορικά Αρχεία του Μουσείου Μπενάκη, τον Ιούλη του 1947 εγκαινιάστηκε στο Ωραιόκαστρο Θεσσαλονίκης η πρώτη «παιδούπολη», στην οποία κλείστηκαν 500 παιδιά. Στις αρχές του Σεπτέμβρη του ίδιου χρόνου εγκαινιάζονται τέσσερις νέες παιδουπόλεις σε Ιωάννινα, Λάρισα, Βόλο και Καβάλα. Το Γενάρη του 1948 σ' ολόκληρη την Ελλάδα λειτουργούν 52 «παιδουπόλεις», στις οποίες έχουν «μαντρώσει» 18.000 παιδιά, όπου εφαρμόζεται το σύστημα της «πειθαρχημένης διαβίωσης». Ο αριθμός αυτός αυξάνεται για να φτάσει αργότερα τις 28.000 παιδιά. Ο αριθμός των παιδιών των παιδουπόλεων μέχρι το 1968 έφτασε τα 36.562!

Ο τίτλος του σχεδίου ήταν κομψός και αθώος: «Ειδικό Πρόγραμμα Απομάκρυνσης Παιδιών». Το εγκληματικό σχέδιο της αρπαγής των παιδιών απ' τις αγκαλιές των μανάδων τους εφαρμόστηκε ένα μήνα πριν την ίδρυση του Οργανισμού με την επωνυμία «Βασιλική Πρόνοια Επαρχιών Βορείου Ελλάδος» (ιδρύθηκε στις 10 του Ιούλη 1947), που είχε τη μορφή Νομικού Προσώπου Ιδιωτικού Δικαίου. Συμπληρώθηκε, δε, με τη σύσταση Ερανικής Επιτροπής με την επωνυμία «Πρόνοια Βορείων Επαρχιών Εράνων». Αργότερα, μετονομάστηκε «Βασιλική Πρόνοια». Αυτοί οι οργανισμοί λειτουργούσαν στο πλαίσιο του «Βασιλικού Εθνικού Ιδρύματος», που ξεκίνησε τη «δράση» του στις 25 του Μάη 1947.

Το 1950 και μετά τη στρατιωτική ήττα του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας, το Βασιλικό Ιδρυμα επιτρέπει την επιστροφή στα χωριά τους «15.000 τροφίμων παιδουπόλεων, για ν' αποτελέσουν τους πυρήνας του ελληνοχριστιανικού πολιτισμού». Το ερώτημα όμως είναι τι απέγιναν τα υπόλοιπα - αφού τότε υπολογίζονταν σε 28.000.

Το παιδομάζωμα της Φρειδερίκης αποτελεί μέρος του γενικότερου σχεδίου, που είχαν καταστρώσει στην Αθήνα οι Αμερικανοί με εκτελεστές το Γενικό Επιτελείο Στρατού, που, μαζί με τη «μετακίνηση» του πληθυσμού των χωριών, αποσκοπούσε στην αποκοπή του ΔΣΕ απ' τους κατοίκους, οι οποίοι βοηθούσαν τα τμήματα των ανταρτών με τρόφιμα. Πρωταρχικός όμως στόχος του βασιλικού και κυβερνητικού μηχανισμού ήταν ο εγκλεισμός των παιδιών σε στρατόπεδα για να τα μετατρέψουν σε γενίτσαρους και να τα στρέψουν ενάντια στους γονείς τους, που είχαν ενταχθεί στο ΔΣΕ, που ανήκαν στο ΚΚΕ και γενικά στους αριστερούς, προοδευτικούς ανθρώπους.

Απέναντι σε αυτή τη διαμορφωμένη κατάσταση ήρθαν να απαντήσουν ο Δημοκρατικός Στρατός, το ΚΚΕ και η Προσωρινή Δημοκρατική Κυβέρνηση, οργανώνοντας τη μεταφορά των παιδιών που κινδύνευαν απ' τον πόλεμο, το ανελέητο κυνηγητό των «μπουραντάδων», τα «αναμορφωτήρια» της Φρειδερίκης. Με τη συγκατάθεση των γονιών τους - κι όπου δεν υπήρχαν, των στενότερων συγγενών - μεταφέρονταν τα παιδιά στις Σοσιαλιστικές, Λαϊκές Δημοκρατίες. Ηταν μια οργανωμένη προσπάθεια, που είχε την εποπτεία οργανώσεων των Λαϊκών Δημοκρατιών και είχε στόχο να σωθούν τα παιδιά. Επρόκειτο για ένα παιδοσώσιμο, την ώρα που η μοναρχοφασιστική κυβέρνηση οργάνωνε παιδομάζωμα...

Η κατάσταση που επικρατούσε στις παιδουπόλεις της Φρειδερίκης ήταν απαράδεκτη. Δεν είναι τυχαίο ότι κανένα απ' τα έγκλειστα παιδιά, όχι μόνο δεν πήγε στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, αλλά δεν τέλειωσε καν τη δευτεροβάθμια. Ενας πολύ μικρός αριθμός κοριτσιών πήγε μέχρι 2η ή 3η τάξη του Γυμνασίου. Μόνο ελάχιστες εξαιρέσεις υπήρχαν και αυτές κάτω απ' την προσωπική προσπάθεια και κόπο των ίδιων των παιδιών. Τα ήθελαν αμόρφωτα και ανίκανα ν' αναπτύξουν την προσωπικότητά τους. Οσα κορίτσια δεν επέστρεψαν στα χωριά τους κι αργότερα εγκαταστάθηκαν στις μεγαλουπόλεις, μετατράπηκαν σε φτηνή εργατική δύναμη στα μεγάλα υφαντουργεία και καπνεργοστάσια (Ρετσίνα, Καρέλα, Σφαέλου, Λαναρά, Παπαστράτου, Κεράνη, κλπ.).

Την ίδια στιγμή, αυτά τα «ιδρύματα» αποτελούσαν μια άκρως κερδοφόρα επιχείρηση, όπου τα παιδιά χρησίμευαν ως τζάμπα εργάτες. Σύμφωνα με τον απολογισμό δράσης για τη δεκαετία 1947 - 1957, τα κέρδη του ιδρύματος «Βασιλική Πρόνοια Βορείου Ελλάδος» απ' την εκμετάλλευση της υποχρεωτικής εργασίας των κοριτσιών των παιδουπόλεων ανέρχονταν σε πολλά εκατομμύρια δραχμές. Χαρακτηριστικά να αναφέρουμε ότι μόνο σ' ένα χρόνο το Βασιλικό Ιδρυμα της Φλώρινας - με τιμές 1949 - είχε κέρδη 1.005.000 δραχμές! Τα κέρδη αυτά προέρχονταν απ' την πώληση 170.608 φορεμάτων, 90.936 πήχεων υφάσματος. Στα 22 ταπητουργεία - κιλιμοποιεία, όπου πάλι κορίτσια απ' το παιδομάζωμα της Φρειδερίκης εργάζονταν χωρίς αμοιβή, κατασκευάστηκαν χιλιάδες χαλιά, που πουλήθηκαν στην εσωτερική αγορά και στο εξωτερικό. Το 1968 (!), τα ταπητουργεία της Φρειδερίκης έφθαναν τα ...65.

Την κατάσταση, όμως, που επικρατούσε στα «αναμορφωτήρια» της Φρειδερίκης δεν μπορεί να την περιγράψει καλύτερα παρά ένα απ' τα παιδιά. Να πώς την περιγράφει ο Γιώργος Χατζάτογλου, ο οποίος ήταν απ' τα παιδιά του παιδομαζώματος της Φρειδερίκης:

«(...) Το στρατόπεδο είχε φρουρά και ήταν περιφραγμένο με συρματόπλεγμα 4 μέτρα ύψος. Υπήρχαν παιδιά ηλικίας από 2 μέχρι 16 και 17 χρόνων, που έκλαιγαν γιατί είχαν με τη βία αποχωριστεί απ' τους γονείς τους. Μέναμε σε τολ, που το καλοκαίρι οι λαμαρίνες τους καίγανε και το χειμώνα πάγωναν. Κοιμόμασταν σε σιδερένια κρεβάτια, σε τρεις σειρές και χωρισμένα κατά 25άδες. Με την άφιξή μας στο Καστρί, μας μοίρασαν στρατιωτικές φόρμες. Πρώτο μέλημά τους ήταν να μας στείλουν ιεροκήρυκα, να δημιουργήσουν κατηχητικά και στελέχη προσκόπων.

Θυμάμαι ότι σε όλους τους τοίχους ήταν ζωγραφισμένη μια μορφή ενός αγριανθρώπου γενειοφόρου με μια χατζάρα στο στόμα, που έσταζε αίμα, να αρπάζει απ' την αγκαλιά της μάνας το παιδί της. Επίσης, στους τοίχους υπήρχαν συνθήματα για το έθνος και τη βασίλισσα Φρειδερίκη. Μέσα σ' αυτό το κλίμα γίνονταν η διαπαιδαγώγηση και η νουθέτηση για τη "μάνα μας" τη Βασίλισσα. Νύχτα - μέρα αυτά διαρκώς μας έλεγαν (...)».

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: Δημήτρης Σέρβος, «Το παιδομάζωμα και ποιοι φοβούνται την αλήθεια», εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή», 2001.

Μια αυθεντική μαρτυρία, για την τύχη των παιδιών του Εμφυλίου, που βρέθηκαν στη φιλόξενη αγκαλιά των Λαϊκών Δημοκρατιών δίνει το παρακάτω σημείωμα της Ελλης Ερυθριάδου.

«...Ζούσαμε τότε παράνομα σ' ένα σπίτι προς το Βαρδάρη. Απέναντι από το σπίτι μας, βλέπαμε το εργοστάσιο μακαρονοποιίας ΑΒΕΖ και τα καπνομάγαζα, που μέσα στοιβάζονταν οι συλληφθέντες και γέμιζαν και άδειαζαν αστραπή. Λύση για μας, ήταν μόνο μία. Το βουνό.

Ετσι, βρέθηκα με ένα παιδί στην αγκαλιά και ένα στην κοιλιά στο Δημοκρατικό Στρατό και από κει στη συνέχεια στο Μπούλκες, όπου γέννησα το δεύτερο παιδί μου. Πριν γίνει 40 ημερών, έφυγα για τη Λαϊκή Δημοκρατία της Βουλγαρίας στον Παιδικό Σταθμό Καρλόβου. 689 παιδιά ηλικίας από 6, 7 μέχρι 17 χρονώ από το "παιδομάζωμα", τα παιδιά μας ψωριασμένα από τις δυσκολίες που πέρασαν στις ακριτικές περιοχές, ακούρευτα, όπως μου έλεγαν οι συναγωνιστές που βρίσκονταν ήδη εκεί, ντύθηκαν, πλύθηκαν, έγιναν σαν όλα τα παιδιά του κόσμου.

Είχαν εξασφαλιστεί οι δάσκαλοι, το προσωπικό που ανέλαβε τη φροντίδα τους, Ελληνες και Βούλγαροι. Είναι ακόμη δύσκολη η πρώτη περίοδος για τον ίδιο το βουλγάρικο λαό, μα από τα παιδιά δε λείπει τίποτα για τη σωστή διατροφή τους. Για τους ντόπιους, είναι η περίοδος των δελτίων τροφίμων. Οι εργάτες του Καρλόβου, σε συνέλευσή τους, αποφασίζουν να μην πάρουν για κάποιο διάστημα το κασέρι του δελτίου, για να χορηγηθεί στα παιδιά του παιδικού σταθμού.

Στο Σταθμό λειτουργεί το σχολείο από την 1η μέχρι την 6η τάξη με Ελληνες δασκάλους, που, αν θυμάμαι καλά, ξεπερνούν τους 20. Επίσης, νοσοκομείο με γιατρό και νοσηλευτικό προσωπικό για τις πρώτες βοήθειες.

Στο Κάρλοβο, με τη βοήθεια της ΕΒΟΠ οργανώνεται τρίμηνη σχολή δασκάλων και διοχετεύονται σε όλες τις Λαϊκές Δημοκρατίες.

Είναι το πρώτο στάδιο των παιδιών του "παιδομαζώματος". Αλήθεια, τι τραγική αντίθεση με τα παιδιά, που έζησαν το πραγματικό παιδομάζωμα της βασίλισσας Φρειδερίκης στη σχολή της Λέρου, όπου τα παιδιά υποχρεώνονταν να πηδούν τους μαντρότοιχους της Σχολής για να καταγγείλουν στον κόσμο τις τραγικές συνθήκες που ζούσαν, με ξυλοδαρμούς, βιασμούς και όλα τα φοβερά εγκλήματα που έγιναν σε βάρος τους..!

Υστερα από μακρόχρονη απουσία μου στις φυλακές Αβέρωφ, στη Γυάρο, στην Αλικαρνασσό, ξαναπήγα στη ΛΔ της Βουλγαρίας, για να δω τα παιδιά μου παλικάρια και την κόρη μου φοιτήτρια.

Οι δυσκολίες που είχαν ξεπεράστηκαν και ο βουλγάρικος λαός έχτιζε σπίτια, σχολειά, πανεπιστήμια, τεχνικές σχολές.

Σε μια συγκέντρωση που οργανώθηκε για να ξανασυναντηθούμε με τα παιδιά αυτά είχα τόσο συγκινηθεί, που δεν πίστευα σ' αυτά που έβλεπα και άκουγα. Ο σταθμός του Καρλόβου είχε 17 επιστήμονες και επιστημόνισσες. Τα άλλα κορίτσια και αγόρια είχαν τελειώσει μέσες σχολές ή τεχνικές, δούλευαν στην παραγωγή, κάνανε οικογένειες.

Αυτό ήταν το "παιδομάζωμα", που μας κατηγορούν ότι κάναμε.

Ελλη ΕΡΥΘΡΙΑΔΟΥ»

Ο μικρός τότε Αρχοντής Πουσπουτάκης, από την Κυανή Διδυμότειχου, περιγράφει την υποδοχή στη ΛΔ Βουλγαρίας ως εξής:

«Μόλις περάσαμε τα σύνορα και φτάσαμε στο Ορτάκιοϊ, ο βουλγάρικος λαός μας έκανε εγκάρδια υποδοχή. Μας φίλεψε με ό,τι καλύτερο είχε. Μετά, με αυτοκίνητα, μας μετέφεραν στη Σόφια και από εκεί στην Μπεργκόβιτσα. Υστερα πήγαμε στη Βράτσα. Σ' αυτές τις πόλεις καθαριστήκαμε. Βγάλαμε τα κουρελιασμένα και βρώμικα ρούχα μας. Φορέσαμε καθαρά και ζεστά που μας έδωσε ο Ερυθρός Σταυρός Βουλγαρίας. Από τη Βράτσα πήγαμε στο Μπότεφγραντ. Εκεί λειτουργούσε Παιδικός Σταθμός κι άρχισε η καινούρια μας παιδική ζωή...».

Συγκλονιστική είναι η σχετική μαρτυρία της Ευαγγελίας Γιαδημπολιά και της Μαρίας Καρατζά από το χωριό Λευκίμμη Εβρου, τότε μικρών παιδιών:

«Οι μπουραντάδες και οι χωροφύλακες έρχονταν συχνά στο χωριό μας. Την πρώτη φορά πήραν 40 αμάξια ρούχα, προίκες. Εκαψαν 30 σπίτια και σκότωσαν τον Γιώργο Κυρμιζή. Την άλλη μέρα ήρθε ο στρατός, έκατσαν 4 μέρες και έφεραν αμάξια από το Τυχερό και φόρτωσαν ό,τι βρήκαν και έμπαιναν μέσα στα σπίτια σα να 'ναι νοικοκυραίοι. Οσοι ήταν νέοι και νέες, έφυγαν αποβραδίς από το χωριό για να μην τους πιάσουν. Εφυγαν και βγήκαν στα βουνά να κρυφτούν. Τον Γιάννη Σινάπη τον κακοποίησαν και έπειτα τον έσφαξαν, πήραν το κεφάλι του στο τσουβάλι και έλεγαν πως είναι αντάρτης. Αυτός ήταν και κουτσός και έφυγε για να μην τον πάρουν φυλακή γιατί ήταν κομμουνιστής και το κεφάλι το γυρνούσαν γύρω στα χωριά, μέσα στην κωμόπολη Φεράι και στο παζάρι και το κλοτσούσαν. Το βράδυ γυρνούσαν πάλι στο χωριό και ατίμαζαν. Ατίμασαν 38 γυναίκες και κορίτσια, το ένα ήταν μόλις 12 χρονών. Δεν ήρθαν μια, δεν ήρθαν δυο στο χωριό Λευκίμμη, ήρθαν πολλές φορές. Το ρήμαξαν εντελώς. Εφημερίδες ολόκληρες να γράψουμε δε σώνονται. Να γιατί φύγαμε όλοι στα βουνά, άλλοι εδώ και άλλοι εκεί. Στα βουνά, μας βρήκαν οι αντάρτες και μας βοήθησαν να περάσουμε στις Λαϊκές Δημοκρατίες για να σωθούμε».

Αποκαλυπτική και πολύ συγκινητική είναι και η μαρτυρία της τότε μικρής Βασιλικής Χατζήπαπα από το χωριό Μάνη Διδυμοτείχου Εβρου.

«Από το χωριό, μας κυνήγησαν τις 15/3/1948. Με πολύ μεγάλη δυσκολία οι αντάρτες μπόρεσαν να μας γλιτώσουν τη βραδιά εκείνη, γιατί γινότανε μεγάλη μάχη. Ενα μέρος των ανταρτών δίνανε μάχη με τους φασίστες και τους ΜΑΥδες που βρισκότανε στο σχολείο και στην εκκλησία. Κι ένα άλλο μέρος των ανταρτών βγάζανε τα παιδιά κυριολεκτικά μέσα από τη φωτιά, γιατί καιγόντανε πολλά σπίτια. Κυριολεκτικά, μας γλιτώσανε από τη φωτιά. Οι αντάρτες μπορέσανε να μας βάλουνε στα κάρα και με μεγάλη δυσκολία να μας απομακρύνουνε, αλλά δυστυχώς, είχαμε και θύμα. Στο κάρο που ήμουνα εγώ, σκοτώθηκε η θεία μου Μόρφω Χατζήπαπα μ' ένα μωρό στην αγκαλιά της 2 χρονώ περίπου, τον Παναγιώτη, τυλιγμένο με μια κουβερτούλα. Είχε τραυματιστεί σοβαρά και ο εξάδερφός μου Λάμπρος Χατζήπαπας. Η θεία μου Μόρφω καθότανε στο πίσω μέρος του κάρου και χτυπήθηκε στο κεφάλι. Το κεφάλι της έγειρε πίσω, κρέμασαν οι κοτσίδες της μέχρι κάτω και ο μικρός Παναγιώτης έμεινε στην ποδιά της, χωρίς να καταλάβει τι συνέβη. Τη μόνη λέξη που ακούσαμε ήταν μάνα, δυστυχώς, η μανούλα του ήταν πια νεκρή. Οι κοτσίδες της Μάνας του λούστηκαν για τελευταία φορά στα παγωμένα νερά του ποταμού Κιζίλντερε (Ερυθροπόταμος). Μόλις φτάσαμε στο χωριό Βρυσικά Διδυμοτείχου εκεί θάψαμε τη θεία μου. Ο μικρός Παναγιώτης τη στιγμή που σκοτώθηκε η μαμά του πιτσιλίστηκε στο μέτωπο με το αίμα της. Με το αίμα αυτό, ένιωθε ότι είχε τη μάνα του δίπλα. Γι' αυτό δεν ήθελε με κανέναν τρόπο να το καθαρίσουμε. Εκλαιγε και δεν επέτρεπε σε κανέναν να το πειράξει.

Το σκέπαζε με το χεράκι του. Μέχρι που φτάσαμε στη ΛΔ Βουλγαρίας στην πόλη Χισάρια, το αίμα της μαμάς του το φύλαγε. Στη Χισάρια, μας πλύνανε, μας καθαρίσανε, μας ντύσανε με καινούρια ρούχα. Τον Παναγιώτη με μεγάλη δυσκολία τον πήρε μια νοσοκόμα, που τον έκανε μπάνιο και καθάρισε από πάνω του το ξερό αίμα της μητέρας του.

Ηταν Μάρτιος μήνας. Τον Μάρτη οι Βούλγαροι έχουν το έθιμο να βάζουν μαρτινάκια στο πέτο τους με λευκή και κόκκινη φούντα. Μας βάλανε όλους μαρτινάκια. Βάλανε και στο μικρό Παναγιώτη. Ο Παναγιώτης, όμως, δε δέχτηκε την κόκκινη φούντα, την έκοψε και την πέταξε και άφησε μόνο τη λευκή φούντα. Αργότερα, όταν μεγάλωσα και ήμουν ήδη φοιτήτρια στην Παιδαγωγική Σχολή της Σόφιας, διηγήθηκα αυτό το περιστατικό στην καθηγήτριά μου παιδοψυχολόγο Ζέκοβα και τη ρώτησα: Γιατί ο μικρός Παναγιώτης δε δεχότανε να του καθαρίσουνε το αίμα της μαμάς του και την κόκκινη φούντα; Και μου απάντησε: Ο μικρός Παναγιώτης ένιωθε ότι το αίμα της μαμάς του ήταν το τελευταίο "δώρο", που είχε από τη μάνα του. Γι' αυτό και δε δεχότανε άλλο αντικείμενο με το ίδιο χρώμα, μ' αυτό της μανούλας του. Οσο μικρά κι αν είναι τα παιδιά, αυτά νιώθουν τα πάντα, άσχετα αν μπορούν να μιλήσουν ή όχι.

Αυτή είναι μια πραγματική ιστορία που μοιάζει σαν παραμύθι. Απίστευτη κι όμως αληθινή, που την έζησα στα χρόνια του εμφυλίου πολέμου».