Η τριμερής συμφωνία στο Λονδίνο, ανάμεσα στη Μεγάλη Βρετανία, στην Ελλάδα και την Τουρκία, το 1959, προέβλεπε ότι η Κύπρος υπάγεται ουσιαστικά υπό τριμερή βρετανική - ελληνική - τουρκική συγκυριαρχία. Οι τρεις δυνάμεις, με ειδική συνθήκη, εγγυώνται το καθεστώς της Κύπρου(φωτ.: Βρετανοί στρατιώτες κάνουν έλεγχο σε πολίτες στους δρόμους της Κύπρου)

Δεν πρωτοτύπησαν, καθώς υπάρχει πληθώρα προγενέστερης βιβλιογραφίας και τηλεοπτικών εκπομπών που ακολούθησαν τον ίδιο «χαβά»: Το «εθνικό συμφέρον» επέβαλλε την υιοθέτηση αυτών των έστω «ατελών» συμφωνιών, καθώς η απόρριψή τους θα σήμαινε απώλεια της μοναδικής ευκαιρίας κατάκτησης ανεξαρτησίας και αποτροπής της διχοτόμησης του Νησιού.

Την «αντικειμενική» (ταξική) ερμηνεία τους, ακόμα και σε σχέση με το Κυπριακό, τη στηρίζουν αποκλειστικά σχεδόν, σε έναν μόνο παράγοντα, το συσχετισμό δυνάμεων εντός του παγκοσμίου καπιταλιστικού συστήματος και τις ενδοϊμπεριαλιστικές αντιθέσεις, που εμπεριέχονται σε αυτόν. Για το ρόλο του λαϊκού παράγοντα (Ελλάδας και Κύπρου), του διεθνούς αντιιμπεριαλιστικού κινήματος και των σοσιαλιστικών κρατών, ούτε λόγος να γίνεται!

Στο Παρίσι έγιναν μυστικές συνομιλίες ανάμεσα στους υπουργούς Εξωτερικών της Ελλάδας και της Τουρκίας, Αβέρωφ και Ζορλού. Πολύ γρήγορα, αποκαλύφθηκε ότι οι Καραμανλής και Αβέρωφ υπέγραφαν με τον Τούρκο πρωθυπουργό Μεντερές και τον Ζορλού στη Ζυρίχη μυστική συμφωνία για το μέλλον της Κύπρου, που προκάλεσε γενική ανησυχία και αγανάκτηση τόσο στην Κύπρο, όσο και στην Ελλάδα.

Η ΚΕ του ΚΚΕ, με ανακοίνωσή της στις 16 Φεβρουαρίου του 1959, κατήγγειλε τη μυστική αυτή συμφωνία.¹

Ακολούθησε τριμερής συμφωνία στο Λονδίνο, ανάμεσα στη Μεγάλη Βρετανία, στην Ελλάδα και την Τουρκία, στις 19 Φεβρουαρίου του 1959. Η συμφωνία αυτή προέβλεπε τα ακόλουθα:

Η Κύπρος υπάγεται ουσιαστικά υπό τριμερή βρετανική - ελληνική - τουρκική συγκυριαρχία. Οι τρεις δυνάμεις, με ειδική συνθήκη, εγγυώνται το καθεστώς της Κύπρου.

Τυπικά δημιουργείται ανεξάρτητη Δημοκρατία της Κύπρου.

Εγκαθίστανται μόνιμα βρετανικές βάσεις στην Κύπρο.

Στο νησί θα σταθμεύουν μόνιμα ελληνικά και τουρκικά στρατεύματα.

Θα δημιουργηθούν χωριστές συνελεύσεις και δημοτικά συμβούλια για τις δύο κοινότητες και ενιαίο Κοινοβούλιο, στο οποίο οι Ελληνοκύπριοι θα αντιπροσωπεύονται κατά 70% και οι Τουρκοκύπριοι κατά 30%.

Πρόεδρος της ανεξάρτητης Δημοκρατίας της Κύπρου θα είναι Ελληνοκύπριος και αντιπρόεδρος Τουρκοκύπριος, που θα έχει το δικαίωμα άσκησης βέτο σε όλες τις υποθέσεις.

Στο 1ο άρθρο μυστικού πρωτοκόλλου, που υπέγραψαν μετά την υπογραφή της Συνθήκης οι πρωθυπουργοί Ελλάδας και Τουρκίας, προβλέπονταν ότι: «Η Ελλάς και η Τουρκία θα υποστηρίξουν την είσοδο της Δημοκρατίας της Κύπρου εις το ΝΑΤΟ. Η εγκατάστασις βάσεων του ΝΑΤΟ εις την νήσον, ως και η σύνθεσις αυτών, εξαρτάται εκ της συμφωνίας των δύο κυβερνήσεων». Στο 2ο άρθρο, «συνεφωνήθη μεταξύ των δύο πρωθυπουργών ότι θα παρέμβουν παρά τω προέδρω και αντιπροέδρω της Δημοκρατίας της Κύπρου, αντιστοίχως, επί τω σκοπώ όπως τεθούν εκτός νόμου το κομμουνιστικόν κόμμα και η κομμουνιστική φάσις».² Η ύπαρξη του πρωτοκόλλου αποκαλύφθηκε μόλις το 1979 - 80.

Το ΚΚΕ επέκρινε και τη συμφωνία του Λονδίνου. Με ανακοίνωση της ΚΕ (27/2/1959), τόνισε τα εξής: «Η ουσία των Συμφωνιών της Ζυρίχης και του Λονδίνου είναι ότι η επίσημη Ελλάδα απαρνιέται και αντιτάσσεται στην αυτοδιάθεση των Κυπρίων, ότι συνεχίζεται με νέα μορφή η βρετανική αποικιοκρατία στην Κύπρο, ξαναεγκαθίστανται τουρκικά στρατεύματα σ' αυτήν και η Κύπρος μεταβάλλεται σε προχωρημένη βάση - πυραυλοφόρο του αγγλοαμερικανικού ιμπεριαλισμού και του ΝΑΤΟ στην Ανατολική Μεσόγειο κατά των αραβικών λαών και των σοσιαλιστικών χωρών».³

Το ΚΚΕ επέρριψε βαρύτατες ευθύνες στον Καραμανλή, ο οποίος, επί τρία χρόνια, ενώ μιλούσε για υπεράσπιση του δικαιώματος αυτοδιάθεσης του κυπριακού λαού, προετοίμαζε μεθοδικά το κλείσιμο του Κυπριακού, όχι με γνώμονα το συμφέρον του κυπριακού λαού, αλλά τα συμφέροντα της Ουάσιγκτον, του Λονδίνου και της ντόπιας ολιγαρχίας. Το ΚΚΕ επέρριπτε σοβαρότατες ευθύνες και στον Μακάριο, επειδή, υποχωρώντας στις πιέσεις των ιμπεριαλιστών και του Καραμανλή, ενέκρινε και υπέγραψε τις Συμφωνίες της Ζυρίχης και του Λονδίνου.

Οι συμφωνίες αυτές έγιναν δεκτές από τον ελληνικό και τον κυπριακό λαό με αισθήματα οργής και έντονης διαμαρτυρίας.

Το ότι σήμερα ο κυπριακός λαός έχει δική του κρατική οντότητα - έστω αυτή - δεν οφείλεται στις εν λόγω συμφωνίες, αλλά στη μακρόχρονη πάλη του και στην πάλη του διεθνούς αντιιμπεριαλιστικού κινήματος για να αποτραπούν οι συνέπειες αυτών των συμφωνιών και όλων των μεταγενέστερων επιλογών του διεθνούς ιμπεριαλισμού.

Από την άλλη, το ότι σήμερα οι δύο κοινότητες στην Κύπρο είναι διχασμένες, ότι το 1/3 του νησιού βρίσκεται υπό τη στρατιωτική κατοχή της «εγγυήτριας» Τουρκίας και το ότι οι εκεί βρετανικές βάσεις φαντάζουν «αιώνιες», έχουν την αφετηρία τους σε αυτές ακριβώς τις συμφωνίες, όσο και συνολικά στις επιλογές του ιμπεριαλισμού.

Η πραγματική ανεξαρτησία κατακτιέται μέσα από τη διαρκή, συνεπή πάλη ενάντια στα μονοπώλια και τον ιμπεριαλισμό και όχι μέσα από τέτοιου είδους συμφωνίες υποταγής. Κι ας έχουν την υπογραφή ενός «εθνάρχη» (ή ακριβώς επειδή τις υπογράφει ένας τέτοιος)!

1. Περιοδικό «Νέος Κόσμος», Μάρτιος 1959, σελ. 4.

2. Οπως παρατίθεται στο Γ. Δελαστίκ, Η Κύπρος στη δίνη των «χαμένων ευκαιριών», «Καθημερινή της Κυριακής», 17/11/2002.

3. Περιοδικό «Νέος Κόσμος», Μάρτιος 1959, σελ. 6.

4. Βλέπε Πρακτικά Βουλής 23, 25 και 27 Φεβρουαρίου 1959, στο Α. Γ. Ξύδη - Σ. Λιναρδάτου - Κ. Χατζηαργύρη, Ο Μακάριος και οι σύμμαχοί του, Αθήνα, εκδόσεις «Gutenberg» (4η έκδοση), σελ. 334-336.