Associated Press

Οι οπαδοί του Β. Φοξ πανηγυρίζουν για τη νίκη στις εκλογές, στην πλατεία Εθνικής Ανεξαρτησίας της Πόλης του Μεξικού. Το «λογαριασμό» της εναλλαγής δεν τον έχουν δει ακόμη...

Ιστορική νίκη, όχι μόνο για τον παραγκωνισμό του κόμματος -που το καθιστούσε το μακροβιότερο καθεστώς του 20ού αιώνα, αλλά και για την οριστική μετάβαση σε μία «άλλη εποχή». Μια νίκη που θα λειτουργήσει ως καταλύτης όχι μόνο για τη μεγαλύτερη και πιο πολυάνθρωπη χώρα του ισπανόφωνου κόσμου -ο πληθυσμός του Μεξικού υπερβαίνει σήμερα τα 100 εκατομμύρια άτομα- αλλά και για την υπόλοιπη Λατινική Αμερική.

Το «πέρασμα στην άλλη εποχή» θα γίνει με ηγέτη αυτή τη φορά το νικητή των εκλογών Βινσέντε Φοξ του ΡΑΝ -πρώην πρόεδρος της «Κόκα - Κόλα» και κυβερνήτης της πολιτείας Γκουαναχουάτο- ο οποίος κατόρθωσε να ξεπεράσει και τις προβλέψεις των σφυγμομετρήσεων, αφού σύμφωνα με τα αποτελέσματα απέσπασε το 44%, έναντι μόλις 34% του υποψήφιου του PRI, Φρανσίσκο Λαμπαστίδα, και 16,9% του υποψήφιου του «Κόμματος της Δημοκρατικής Επανάστασης» (PRD), Καουατεμόκ Κάρδενας. Το ΡΑΝ κατάφερε επίσης να αποσπάσει την πρωτοκαθεδρία για τις 22 από το σύνολο των 34 Πολιτειών, σε σύγκριση με τις 9 του PRI και μόλις μίας για το PRD. Οσο για το Κογκρέσο, σύμφωνα πάντα με τα επίσημα αποτελέσματα, το PRI έρχεται και πάλι πρώτο με 38% των ψήφων, το PAN ακολουθεί με 36% και το PRD με 19%. Κανένα κόμμα όμως δε φαίνεται να εξασφαλίζει την πλειοψηφία στο Κογκρέσο και ο Φοξ έκανε την «αναγκαία χειρονομία» αφού δήλωσε ότι προτίθεται να αναζητήσει συμμαχίες με άλλα κόμματα. Αυτό ήταν και το απαραίτητο και επιζητούμενο για τη μετάβαση στην «άλλη εποχή».

Το άρωμα της «άλλης εποχής» έγινε απολύτως φανερό κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας, όπου το θέμα που μονοπώλησε το ενδιαφέρον ήταν η δίκαιη εκλογική διαδικασία. Είναι σε όλους γνωστό, στην κοινή γνώμη του Μεξικού, ότι τόσο η Ουάσιγκτον όσο και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο δεν επρόκειτο να αποδεχτούν καμία απόπειρα αλλοίωσης του εκλογικού αποτελέσματος, όπως είχε γίνει αντιστοίχως το 1988, όπου ο υποψήφιος του αποσχισθέντος τμήματος του PRI, o Καουτεμόκ Κάρδενας, ήταν ο νικητής αλλά δεν είχε γίνει ποτέ πρόεδρος. Τότε οι ΗΠΑ και τα διεθνή πιστωτικά ιδρύματα σιώπησαν, μια και η προοπτική εκλογής ενός σχετικά πιο ριζοσπαστικού προέδρου πιθανά δυσχέραινε τους σχεδιασμούς που είχαν τεθεί σε εφαρμογή.

To Μεξικό πέρασε επιτυχώς το «τεστ δημοκρατίας», όπως είχε χαρακτηρίσει τις τριπλές εκλογές της 2ας Ιούλη σε πρόσφατο άρθρο του, στους «Νιου Γιορκ Τάιμς», ο Περουβιανός συγγραφέας Μάριο Βάργκας Γιόσα.

Το «τεστ δημοκρατίας» αφορούσε αν οι εκλογές θα αποτελούσαν μια διαυγή και ανόθευτη δημοκρατική διαδικασία, καθώς το Επαναστατικό Θεσμικό Κόμμα (PRI) παρέμεινε «καρφωμένο στην εξουσία» επί 71 χρόνια, έχοντας κερδίσει 14 διαδοχικές εκλογικές αναμετρήσεις, σχεδόν χωρίς εξαιρέσεις και παραλλαγές, όλες «στημένες». Φυσικά όλοι οι συμμετέχοντες σε αυτή την εκλογική διαδικασία είχαν «προετοιμαστεί» για να περάσουν τις «εξετάσεις». Το πρώτο βήμα έγινε όταν για πρώτη φορά στην ιστορία του PRI αντί ο απερχόμενος πρόεδρος -σε αυτή την περίπτωση ο Ερνέστο Ζεντίγιο- να χρίσει προσωπικά ο ίδιος τον υποψήφιο πρόεδρο, αυτός εκλέχτηκε από το Συνέδριο του Κόμματος σε μία διαδικασία μάλλον διάτρητη. Εξάλλου, ο υποψήφιος του κυβερνώντος κόμματος, ο Φρανσίσκο Λαμπαστίδα, πρώην κυβερνήτης της πολιτείας Σιναλόα, έχει ένα δύσκολο δίλημμα: ή να χάσει τις εκλογές, ώστε η χώρα του επιτέλους να «απελευθερωθεί από το ζυγό» του PRI, ή να καταγάγει μια πύρρεια νίκη, που όλοι θα θεωρούσαν πλαστή. Ο ίδιος, δήλωνε ότι πρώτος στόχος του αν εκλεγεί «θα είναι να εργαστεί για τον εκδημοκρατισμό του συστήματος και να καταπολεμήσει τη διαφθορά».

Ετσι, το «αναμενόμενο» έγινε και για πρώτη φορά στη σύγχρονη ιστορία της χώρας, υποψήφιος του PRI, ο Λαμπαστίδα, λίγες ώρες μετά τις εκλογές έκανε δηλώσεις όχι νικητή, αλλά ηττημένου, αποδεχόμενος την πανωλεθρία που υπέστη το κόμμα του και συγχαίροντας τον Βινσέντε Φοξ και το συντηρητικό «Κόμμα Εθνικής Δράσης» για τη νίκη τους.

Associated Press

Η ωμή βία και η καταστολή των λαϊκών αγώνων ήταν η συνήθης μορφή αντιμετώπισης των λαικών αιτημάτων. Στη φωτογραφία φοιτητές του UNAM συλλαμβάνονται απο αστυνομικούς, τον περασμένο Φλεβάρη.

Σύμφωνα με την προεκλογική του ατζέντα προτεραιότητές του είναι: ο τερματισμός των συγκρούσεων στο Τσιάπας, η μεταρρύθμιση του τρόπου λειτουργίας της κυβέρνησης και η οικονομική ανάκαμψη.

Είναι αμφίβολο βέβαια, κατά πόσο μπορεί να επιτύχει -ή του επιτρέπεται- αυτό το «οικονομικό θαύμα» ασχέτως αν έχει την αμέριστη υποστήριξη όλων των παραγόντων -όρα εγχώρια καθεστηκυία τάξη, ΗΠΑ, ΕΕ, Διεθνή Ιδρύματα- που θα του εξασφαλίσουν τόσο σε τοπικό όσο και διεθνές επίπεδο την «ανέφελη πορεία» εφαρμογής του «μεταρρυθμιστικού και εκσυγχρονιστικού» του προγράμματος.

Ο πρώην Πρόεδρος της Κόκα Κόλα για το Μεξικό, μπορεί να έχει τις αναγκαίες διαχειρισιακές δεξιότητες και ικανότητες, ωστόσο ολόκληρη η Λατινική Αμερική έχει πικρή πείρα από ανάλογα οικονομικά θαύματα. Η πιο καταπληκτική ιστορία προκοπής αφορούσε την «ευημερούσα οικονομία της ελεύθερης αγοράς, που δημιουργήθηκε από τον στρατηγό Αουγκούστο Πινοτσέτ». Βέβαια, το «θαύμα» Πινοτσέτ μετατράπηκε στη «χιλιανή καταστροφή» σε λιγότερο από μία δεκαετία, όπως έγραφε στις αρχές της δεκαετίας του '90 ο David Felix. Ανάλογο ήταν και το «οικονομικό θαύμα του Μένεμ» στην Αργεντινή. Μήπως και το Μεξικό δεν έχει μπει και άλλες φορές στην πορεία ανάκαμψης και της υλοποίησης ενός «οικονομικού θαύματος»;

Το Μεξικό βγήκε από τη δίνη του Δεύτερου Παγκόσμιου Πολέμου σαν ένας από τους κύρια αναπτυσσόμενους παραγωγούς πετρελαίου, ορυκτών και άλλων πρώτων υλών σε έναν κόσμο που είχε περάσει διά μέσου μιας μαζικής καταστροφής της βιομηχανικής ικανότητας και της οικονομικής δομής. Από το 1940 έως και τη δεκαετία του '80 η οικονομική ανάπτυξη, όσον αφορά τους δείκτες ήταν 6.5% κατά μέσο όρο και όλοι μίλαγαν για το «μεξικανικό οικονομικό θαύμα». Εντούτοις, τα πραγματικά οφέλη για τους Μεξικανούς ήταν μηδαμινά, οι μισθοί γνώρισαν ελάχιστη πραγματική αύξηση και η αναδιανομή της γης, το μόνιμο αίτημα μεγάλο τμήματος του πληθυσμού, οδήγησε και πάλι την ιδιοκτησία τους στα χέρια αυτών που την κατείχαν και πρώτα. Σε αυτήν την κατάσταση ήταν η συντριπτική πλειονότητα όταν η χώρα εισήλθε στην «κρίση του χρέους του 1982». Μία κρίση, σαφέστατη αντανάκλαση των δομικών αλλαγών και αναδιαρθρώσεων του παγκόσμιου οικονομικού συστήματος.

Υπό τις οδηγίες και την καθοδήγηση του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου και της Παγκόσμιας Τράπεζας, θα τεθεί σε εφαρμογή το «οικονομικό θαύμα του 1988 υπό την ηγεσία του Κάρλος Σαλίνας», που φυσικά ούτε αυτό έφτασε ποτέ στους «φτωχούς». Η απογραφή του 1990 ανέφερε ότι το 60% των οικογενειών δεν ήταν σε θέση να καλύψουν τις βασικές τους ανάγκες. Παρά την αύξηση της παραγωγής τύπου maquila (επιχειρήσεις ξένης ιδιοκτησίας με μοναδικό προσανατολισμό τις εξαγωγές), ο βιομηχανικός τομέας απασχολεί λιγότερους εργαζόμενους από ό,τι 15 χρόνια πριν. Ωστόσο το «θαύμα» είχε προκαλέσει το θαυμασμό του διεθνούς Τύπου. Πώς θα μπορούσε να γίνει διαφορετικά άλλωστε, καθώς όπως τόνιζε τότε ο υπουργός Εμπορίου προκειμένου να δελεάσει τους ξένους επενδυτές, το κόστος εργασίας στο Μεξικό «μειώθηκε δραστικά. Από 1.38 δολάρια που ήταν το 1982 σε 0.45 δολάρια το 1990». Ουδείς βέβαια ποτέ ανέφερε το γεγονός ότι η συμμετοχή των εργαζομένων στο προσωπικό εισόδημα μειώθηκε από το 36% που ήταν για τα τέλη της δεκαετίας του '70 σε 23% για το 1992. Η δεκαετία του '80 υπήρξε ζοφερή από όλες τις απόψεις για το μεξικανικό λαό, ωστόσο προετοίμασαν ικανά τη χώρα για την ένταξή της στη NAFTA, τη Συμφωνία για τη Βορειοαμερικανική Ζώνη Ελεύθερου Εμπορίου.

Μέσα σε ένα εξάμηνο από την 1 Γενάρη του 1994, όπου επισήμως το Μεξικό έγινε μέλος της NAFTA, ξέσπασε το σκάνδαλο με τα «δάνεια-φαντάσματα». Τον Σεπτέμβρη του 1994 κορυφώθηκε η κρίση των τραπεζών γνωστή και ως «κρίση της τεκίλας» και ο ταυτόχρονος καταποντισμός του πέσο. Παράλληλα, ξέσπασε μία τεράστια κοινωνική κρίση, όταν αποκαλύφθηκε ότι η διαφθορά και ο χρηματισμός έφθαναν μέχρι τον Πρόεδρο Σαλίνας, που κατέφυγε στις ΗΠΑ και από τότε αρθρογραφεί σαν «δεξαμενή σκέψης» στην «έγκυρη» «Γουόλ Στριτ Ζουρνάλ». Εκτός αυτών, οποιεσδήποτε προσπάθειες «εκσυγχρονισμού και ανάκαμψης της οικονομίας», έστω και σε τεχνητό επίπεδο, προσέκρουσαν στην οξύτατη κρίση της οικονομίας και των χρηματιστηρίων που ξέσπασε το 1997 στη Νοτιανατολική Ασία και εξαπλώθηκε σαν «ασιατική γρίπη» σε όλον τον πλανήτη και την παράλληλη πτώση της τιμής του πετρελαίου, που αποτελούσε την κύρια πηγή εσόδων του προϋπολογισμού.

Αποτέλεσμα το νέο «οικονομικό θαύμα» να αποδειχτεί κόλαφος και η χώρα να βρίσκεται μόνιμα, τα τελευταία χρόνια, στα πρόθυρα ...νευρικής κρίσης. Σύμφωνα με την τελευταία έκθεση της Unicef, το Μεξικό κατέχει τη θλιβερή πρωτιά ανάμεσα στις βιομηχανικές χώρες, όπου το 26,2% των παιδιών ζουν σε συνθήκες απόλυτης φτώχειας και εξαθλίωσης, τη στιγμή που σύμφωνα με τα επίσημα κυβερνητικά στοιχεία που δόθηκαν στη δημοσιότητα τον περασμένο μήνα, το χάσμα μεταξύ πλουσίων και φτωχών διευρύνεται συνεχώς. Μεταξύ του 1996 και του 1998, το ποσοστό του εθνικού εισοδήματος που κέρδιζε το 10% του ανώτατου οικονομικά στρώματος αυξήθηκε από το 38% στο 38.1 %, τη στιγμή που το 60% των φτωχών είδαν και πάλι το εισόδημά τους να μειώνεται, από 27% του εθνικού εισοδήματος στο 25.5%. Παράλληλα, σύμφωνα με την Παναμερικανική Τράπεζα Ανάπτυξης (Inter-American Development Bank), κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του '90 η ανισότητα στα εισοδήματα διευρύνθηκε στο Μεξικό περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο κράτος της Λατινικής Αμερικής. Συγκεκριμένα, το ανώτερο 20% λαμβάνει το 60% του συνολικού εισοδήματος, ενώ το κατώτερο 70% μόνο το 33% και περισσότεροι από 30 εκατομμύρια άνθρωποι ζουν σε απόλυτη ένδεια.

Εκτός αυτών η συντριπτική πλειονότητα των Μεξικανών έχει χαμηλότερες πραγματικές απολαβές ημερησίως από ό,τι το 1981 πριν καν η «κρίση του χρέους ξεσπάσει». Το ελάχιστο ημερομίσθιο σήμερα είναι 3.25 δολάρια, και ελάχιστο ποσοστό των νοικοκυριών έχει τη δυνατότητα να κερδίζει δύο ημερομίσθια, δηλαδή 6,5 δολάρια -δηλαδή να δουλεύουν και οι δύο σύζυγοι. Αυτό σημαίνει ότι ακόμη και με αυτή την πολυτέλεια οι οικογένειες κερδίζουν πολύ λιγότερα από αυτά που είναι αναγκαία για τη διαβίωση μίας οικογένειας που έχει υπολογιστεί ότι είναι, τουλάχιστον για την πρωτεύουσα, 516 δολάρια το μήνα!

Επί της ουσίας πρόκειται για τραγωδία για τη συντριπτική πλειονότητα των Μεξικανών, ειδικά αν αναλογιστεί κανείς ότι υφίστανται παράλληλα και διαφορές τύπου Βορρά - Νότου. Για τη βόρεια περιοχή της χώρας, όπου βρίσκονται και οι περισσότερες ξένες επιχειρήσεις -maquiladoras- και η οικονομία εμφανίζεται ανθηρή, το ανώτερο ετήσιο εισόδημα των εργαζομένων φθάνει το 8.000 ενώ αντίθετα στις «φτωχές» περιοχές, όπως τα Τσιάπας και το Γκερέρο, μόλις τα 400 δολάρια! (Ειδικά για το θέμα της επαρχίας Τσιάπας ο Βινσέντε Φοξ επανέλαβε ότι πρόθεσή του, είναι η έναρξη ειρηνευτικών διαπραγματεύσεων με τους Ζαπατίστας, οι οποίες κατέρρευσαν το 1996, όταν οι κοινότητες των Ινδιάνων ζήτησαν μεγαλύτερη αυτονομία από την κεντρική κυβέρνηση).

Την ίδια στιγμή, οι αθρόες περικοπές στις κοινωνικές δαπάνες έχουν απονεκρώσει το μέχρι πρότινος «λαϊκό κράτος». Η εκπαίδευση λαμβάνει μετά βίας το 4% του προϋπολογισμού και όλη η δημόσια Παιδεία βρίσκεται σε άμεσο κίνδυνο. Πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα όλων ήταν η φοιτητική εξέγερση στο μεγαλύτερο Πανεπιστήμιο της Αμερικανικής Ηπείρου, του Εθνικού Αυτόνομου Πανεπιστημίου (UNAM), που ξεκίνησε με την κατάληψη του πανεπιστημίου τον Απρίλιο του 1999 με αιτήματα την κατάργηση των κυβερνητικών μέτρων τα οποία προέβλεπαν αλλαγή του προσανατολισμού και του προγράμματος των ακαδημαϊκών σπουδών και την αύξηση διδάκτρων από 20 σεντς για κάθε εξάμηνο σε 143 δολάρια! Τελικά, η κατάληψη και η εξέγερση έληξε τον Φλεβάρη του 2000, με τη βίαιη καταστολή εκ μέρους της αστυνομίας, ενώ οι περισσότεροι φοιτητές παρέμεναν για δεκάδες μέρες στις φυλακές, αφού δεν είχαν να πληρώσουν την εγγύηση για να αποφυλακιστούν! Ανάλογη επίθεση δέχτηκε και το Σύστημα Υγείας, σε μία χώρα όπου τουλάχιστον τα μισά από τα νεογνά στην πόλη του Μεξικού έχουν τόσο υψηλό επίπεδο μολύβδου στο αίμα, ώστε υπάρχει μεγάλη πιθανότητα βλάβης του νευρικού συστήματος και του συστήματος σωματικής κίνησης, ειδικά υπό το πρίσμα ότι το επίπεδο διατροφής έχει μειωθεί πολύ.

Ποιο «οικονομικό θαύμα» μπορεί να πραγματώσει ο Φοξ όπως υποσχέθηκε στους συμπατριώτες του; Ειδικά όταν το οικονομικό πρόγραμμά του είναι απόλυτα εναρμονισμένο με την «πορεία της επιτυχημένης» ανάπτυξης προς τη «νέα οικονομία» και όταν οι προβλέψεις των ειδικών αναλυτών πως μετά την είσοδο στη ΝΑFΤΑ ότι «οι πιο πολλοί Μεξικανοί θα είναι αμελητέοι» έχει επαληθευτεί;