Νέα επώδυνα μέτρα για την περαιτέρω «απελευθέρωση» της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας, προκειμένου οι ευρωπαϊκοί ενεργειακοί κολοσσοί και οι ντόπιοι συνεργάτες τους να διασφαλίσουν και να εδραιώσουν την προκλητικά επικερδή ανάπτυξή τους στην Ελλάδα, προωθεί η κυβέρνηση, επικαλούμενη υποκριτικά το μνημόνιο ΕΕ - ΔΝΤ - ΕΚΤ, αφού έτσι κι αλλιώς η πολιτική της κινείται προς την ίδια κατεύθυνση. Οι παρεμβάσεις στην κοστολόγηση του ηλεκτρικού ρεύματος, οι ανατροπές στην τιμολόγηση, οι αλλαγές στην χονδρεμπορική αγορά, το σπάσιμο της ΔΕΗ σε κομμάτια και η παραχώρηση του ελέγχου των δικτύων Μεταφοράς και Διανομής στους ιδιώτες, είναι μερικά μόνο από τα μέτρα που προωθούνται ή εξετάζονται, με μοναδικό γνώμονα την ευκολότερη επιβολή τους σε σχέση με τις λαϊκές και εργατικές αντιδράσεις, αλλά και την εξισορρόπηση διαφορετικών επιχειρηματικών συμφερόντων. Το «εκρηκτικό» αυτό μείγμα νέων αντιλαϊκών ανατροπών στον χώρο της ενέργειας συνδέεται άμεσα με τις πρόσφατες ρυθμίσεις για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ), με τις οποίες ικανοποιήθηκαν σημαντικές απαιτήσεις των πολυεθνικών του κλάδου, καθώς και με τους σχεδιασμούς της ΕΕ για την... κλιματική αλλαγή, που αποτελεί το ιδεολογικό «όχημα» για την ολοκλήρωση της ενιαίας εσωτερικής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας και τον μετασχηματισμό του ενεργειακού μοντέλου σε όλη την ΕΕ. Κύριο χαρακτηριστικό αυτού του μοντέλου είναι ο απόλυτος έλεγχος από το μεγάλο κεφάλαιο της παραγωγής και της μεταφοράς του ηλεκτρικού ρεύματος, με παράλληλα ανάπτυξη των απαιτούμενων υποδομών από δημόσιους πόρους, αλλά για ιδιωτική εκμετάλλευση.

Η άμεση αξίωση της Κομισιόν για πώληση μονάδων της ΔΕΗ, προκειμένου να αποδυναμωθεί η δεσπόζουσα θέση της επιχείρησης στην ελληνική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας, προς όφελος του ανταγωνισμού, έγινε γνωστή για πρώτη φορά τον περασμένο Μάη. Το θέμα αναζωπυρώθηκε και κυριάρχησε τις τελευταίες μέρες, μετά τις επαφές κλιμακίου της ΕΕ στις 15 και 16 του Ιούλη στην Αθήνα με στελέχη του υπουργείου Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής (ΥΠΕΚΑ) και αρμόδιους φορείς, όπως η Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας (ΡΑΕ). Ο συσχετισμός του με την τρόικα και το διαβόητο «πακέτο διάσωσης» δημιουργεί τις κατάλληλες και απαραίτητες συνθήκες για να αρχίσει η όποια διαπραγμάτευση, με την κυβέρνηση να δηλώνει ότι «δεν σκέφτεται» να πουλήσει μονάδες της ΔΕΗ και τις «δυνάμεις της αγοράς» να θεωρούν ότι η πώληση είναι απαραίτητος όρος για την άρση των «διαστρεβλώσεων» της αγοράς. Είναι δεδομένο ότι ένα τμήμα του κεφαλαίου θέλει τη ΔΕΗ με μικρότερο μερίδιο αγοράς και το ίδιο με έτοιμες μονάδες παραγωγής χαμηλού κόστους. Γι' αυτό δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι η απαίτηση για πώληση προσδιορίζεται στο 40% των λιγνιτικών μονάδων και στο 40% των υδροηλεκτρικών σταθμών της ΔΕΗ.

Η ΔΕΗ διαθέτει, σύμφωνα με την ιστοσελίδα της, 12 λιγνιτικούς σταθμούς συνολικής ισχύος 5.288 MW και 24 υδροηλεκτρικούς σταθμούς 3.060 MW. Συνολικά 8.438 MW από τα 12.760 MW ισχύος που διαθέτει. Αυτή είναι η γενική εικόνα, με κάποιες επιμέρους διαφοροποιήσεις που έχουν να κάνουν με τελευταίες προωθούμενες επενδύσεις, ορισμένα μικρά υδροηλεκτρικά που ανήκουν στην ΔΕΗ, ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΕΣ και τις προθεσμίες απόσυρσης παλιών μονάδων. Τα υδροηλεκτρικά έργα αντιστοιχούν στο 24% της συνολικής εγκατεστημένης ισχύος και συνεισφέρουν περίπου το 10% της συνολικής παραγόμενης ενέργειας. Εάν οι αξιώσεις της Κομισιόν μετρηθούν σε ισχύ, τότε ζητά την αφαίρεση απο τη ΔΕΗ περίπου 3.316 MW, κάτι περισσότερο από το 1/4 της συνολικής ισχύος της.

Παρ' όλα αυτά το ζήτημα δεν είναι ποσοτικό, αλλά κυρίως ποιοτικό. Δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι ενδιαφέρον για εξαγορά παλιών μονάδων της ΔΕΗ είχε εκδηλωθεί τον περασμένο Απρίλη από τον διευθύνοντα σύμβουλο της ιταλικής εταιρείας EDISON Ου. Κουαντρίνο, στις επαφές που είχε στην Αθήνα με τους υπουργούς ΠΕΚΑ Τ. Μπιρμπίλη και Οικονομικών Γ. Παπακωνσταντίνου. Πρόκειται για την εταιρεία που συνεργάζεται με τη ΔΕΠΑ στους αγωγούς φυσικού αερίου Ελλάδας - Ιταλίας και Ελλάδας - Βουλγαρίας, που έχει συστήσει κοινή εταιρεία ηλεκτροπαραγωγής στην Ελλάδα με τα ΕΛΠΕ και στην οποία συμμετέχει κατά ένα μεγάλο ποσοστό ο γαλλικός κολοσσός EDF, ενώ εκδήλωσε ενδιαφέρον και για τη ΔΕΠΑ. Επίσης καθόλου τυχαία, ο επικεφαλής της ιταλικής εταιρείας είχε δηλώσει τότε ότι η Οριακή Τιμή Συστήματος (ΟΤΣ), η χονδρική τιμή που διαμορφώνεται καθημερινά, χειραγωγείται από τη ΔΕΗ και δεν επιτρέπει την είσοδο ιδιωτών στην αγορά.

Την ίδια άποψη περί χειραγώγησης είχε και μια άλλη εταιρεία, η EGL HELLAS, θυγατρική του ελβετικού ομίλου EGL, η οποία πριν μερικούς μήνες έκανε δύο καταγγελίες στη ΡΑΕ και στην Κομισιόν ταυτόχρονα, εναντίον του Διαχειριστή του Εθνικού Συστήματος Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας (ΔΕΣΜΗΕ), για παρεμβάσεις στη διαμόρφωση της χονδρικής τιμής προς όφελος της ΔΕΗ, όλο το 2009. Η βάση των καταγγελιών της είχε να κάνει με την μεταχείριση από τη ΔΕΗ και τον ΔΕΣΜΗΕ των λιγνιτικών μονάδων και κυρίως των υδροηλεκτρικών, υποστηρίζοντας ότι υπήρξαν πλασματικές εισροές ενέργειας στο σύστημα από αυτές τις χαμηλού κόστους μονάδες με αποτέλεσμα την μείωση της χονδρικής τιμής, με τρόπο που έβγαζε εκτός ημερήσιας αγοράς τις «ακριβότερες» ιδιωτικές μονάδες φυσικού αερίου. Αν και η επιχειρηματολογία για το τι συνέβη είναι αρκετά πιο περίπλοκη, η ουσία του θέματος είναι ότι η κατοχή χαμηλού κόστους μονάδων από τη ΔΕΗ επηρεάζει τις τιμές χονδρικής και τα κέρδη των ιδιωτών παραγωγών.

Στη βάση αυτών των αιτιάσεων, δεν θα ξάφνιαζε η εξαγορά λιγνιτικών μονάδων μόνο και μόνο για να αδρανοποιηθούν, ενώ οι υδροηλεκτρικοί σταθμοί έχουν όχι μόνο πάμφθηνη παραγωγή, αλλά και έλεγχο σημαντικών υδάτινων πόρων, με ταμιευτήρες που έχουν πολλαπλές λειτουργίες και οφέλη εκεί που βρίσκονται, μεταξύ των οποίων και τη δωρεάν υδροδότηση αγροτικών καλλιεργειών.

Παρ' όλα αυτά, η «τύχη» αυτών των μονάδων της ΔΕΗ, ο ρόλος τους, η κατάληξη των αξιώσεων της ΕΕ, είναι μόνο ένα μέρος της λεγόμενης αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας και των αντιθέσεων που γεννούνται εντός της, που σε καμία περίπτωση δεν επιφυλάσσουν θετικές εξελίξεις για τα λαϊκά νοικοκυριά και τους εργαζόμενους στην επιχείρηση. Ηδη η κυβέρνηση δρομολογεί αλλαγές στην χονδρική αγορά και στη διαμόρφωση της τιμής. Αλλαγές που μπορούν να αλλάξουν την κατάσταση υπέρ των ανταγωνιστών της ΔΕΗ, ανεξάρτητα από την κατάληξη των μονάδων της και αν θα ιδιωτικοποιηθεί περισσότερο σε αυτή τη φάση, ή λίγο αργότερα. Αντίστοιχα, οι επιταγές του μνημονίου, που περιλαμβάνουν την πλήρη διάσταση των δικτύων Μεταφοράς και Διανομής από τη ΔΕΗ, στη βάση της υλοποίησης του «3ου ενεργειακού πακέτου», θα προχωρήσουν ταχύτατα, με ανάλογες βίαιες επιδράσεις στο ιδιοκτησιακό καθεστώς της ΔΕΗ. Οι διαρροές στον Τύπο κάνουν λόγο για σκληρή στάση της τρόικας, που απαιτεί ιδιοκτησιακό διαχωρισμό των δικτύων με σύσταση εταιρειών στις οποίες θα συμμετέχει το ελληνικό δημόσιο και ιδιωτικές εταιρείες. Θυμίζουμε ότι πρόκειται για δίκτυα που φτιάχτηκαν με τον ιδρώτα του ελληνικού λαού, αν και οι επιχειρηματίες του χώρου θεωρούν ότι έχει γίνει... απόσβεση! Παράλληλα, το επιχειρησιακό σχέδιο της ΔΕΗ προβλέπει σύσταση θυγατρικών για την Εμπορία, την Παραγωγή και τα Ορυχεία, όπου η είσοδος άλλων εταιρειών καθόλου δεν μπορεί να αποκλειστεί, χωρίς μάλιστα να πειραχτεί το 51% του δημοσίου στην μητρική εταιρεία!!!

Η ίδια η ΔΕΗ λειτουργεί πλέον με απόλυτα ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια, πέρα από ορισμένους περιορισμούς που προκύπτουν από την κυρίαρχη θέση της. Βασικός στόχος της είναι το κέρδος και η επέκταση. Αυτό σημαίνει ότι ακόμη κι αν δεν αλλάξει τίποτα στο ιδιοκτησιακό κομμάτι, η ίδια κινείται ενεργητικά προς την κατεύθυνση ρυθμίσεων που θα την ωφελήσουν σε βάρος των λαϊκών νοκοκυριών. Η αλλαγή στη δομή των τιμολογίων της είναι ένα μέσο για την επίτευξη αυτού του σκοπού. Οι μεγάλες ανατιμήσεις είναι δεδομένες και έχουν προβλεφτεί πολύ νωρίτερα. Το 2008, απαντώντας σε ερωτήσεις που τέθηκαν διαδυκτιακά, η ΔΕΗ είχε επισημάνει χαρακτηριστικά: «Κατά κανόνα, όταν απελευθερώνεται μία αγορά, ο ανταγωνισμός που αναπτύσσεται οδηγεί σε χαμηλότερες τιμές. Στη χώρα μας, επειδή οι τιμές του μονοπωλίου της ΔΕΗ ήταν διαχρονικά πολύ χαμηλές, η απελευθέρωση της αγοράς και η είσοδος σε αυτή και άλλων ανταγωνιστικών επιχειρήσεων προϋποθέτουν σε πρώτη φάση αύξηση των τιμών, όσο αυτές είναι χαμηλές και δεν εκφράζουν τα κόστη».

Αυτό ακριβώς υποστηρίζουν και οι ανταγωνιστές της. Τα κόστη δεν... εκφράζονται, τα κέρδη είναι λιγότερα από τα επιθυμητά, οι προωθούμενες αλλαγές πρέπει να το αλλάξουν αυτό και η κυβέρνηση προσπαθεί να ικανοποιήσει και τους ιδιώτες μετόχους της ΔΕΗ και τις άλλες εταιρείες και την ΕΕ, στο πλαίσιο μιας πολιτικής που ταυτίζεται με τα στρατηγικά συμφέροντα όλων αυτών.