ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
Κυριακή 15 Οχτώβρη 2000
Σελ. /24
ΕΝΘΕΤΗ ΕΚΔΟΣΗ: "7 ΜΕΡΕΣ ΜΑΖΙ"
ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ
ΤΟ ΑΠΟΛΥΤΟ ΡΟΔΟ
Γράμμα σ' έναν συγγραφέα

Ξέχνα οτιδήποτε μπορεί να σου θυμίζει την έκδοση του έργου σου. Είναι το τελευταίο που πρέπει να σκέφτεσαι. Η ιδέα της έκδοσης ενός βιβλίου τρώει ζωντανό τον δημιουργό στο ξεκίνημά του. Ολα έχουν να κάνουν με την όρασή σου. Να βλέπεις και να γεννάς. Το βάρος του λόγου σου είναι αυτό που σε κρατά όρθιο. Δεν υπάρχει τίποτα που να μην καταδέχεσαι να εξετάσεις κάτω από το μοναδικό φως, που είναι το δικό σου.

Εχεις ακούσει συχνά στη λεγόμενη λογοτεχνική πιάτσα να μιλάνε για ανθρώπους που ξέρουν να γράφουν. Κλείσε τ' αυτιά σου. Το ζήτημα δεν είναι μόνο να ξέρεις να γράφεις, αλλά και να έχεις κάτι να πεις.

Φωτογράφισε, λοιπόν, με τη μνήμη σου πρώτα την παιδική σου ηλικία κι ύστερα το άμεσο περιβάλλον της καθημερινότητάς σου. Ετσι θα δεις ότι σ' αυτό που αποκαλούμε «οικογενειακή εστία» κατοικούν εμπορεύματα με μορφές ανθρώπων κάτω από έναν αδιαίρετο μικροαστισμό. Εδώ αρχίζει η δική σου δουλιά. Δεν είναι μια αρρώστια που πρέπει ν' αποφύγεις. Αντιθέτως, θα πρέπει να οδηγηθείς σε μια μετωπική σύγκρουση. Γράφεις για ν' αναστήσεις ό,τι χάθηκε, να του δώσεις ψυχή και βάθος. Ετσι, το εμπόρευμα θα γυρίσει πάλι στη φυσική του κατάσταση: Αυτή του ανθρώπου.

Το γραπτό θέλει μελέτη και πολλή δουλιά. Οπως λέει ο σοφός, «μείνε στο τραπέζι σου και άκου. Μην ακούς καν, περίμενε μόνο. Μην περιμένεις καν, μείνε τελείως ήρεμος και μόνος. Ο κόσμος θα παρουσιαστεί μπροστά σου για να αποκαλυφθεί, δεν μπορεί να κάνει αλλιώς, θα σπαρταράει εκστασιασμένος στα πόδια σου».

Η τέχνη αυτή έχει να κάνει περισσότερο με οτιδήποτε λύνει τον άνθρωπο τη στιγμή που το κράτος τον στύβει και η Εκκλησία τον φοβίζει. Είναι δομές που πρέπει να τις παρατηρήσεις μ' ένα πνεύμα αναλυτικό.

Αφού, λοιπόν, το κράτος θριαμβεύσει πάνω σου σαν σε εμπόρευμα, έρχεται η Εκκλησία να φροντίσει για την ψυχή σου. Από τη μια, έχεις να κάνεις με τα θαυμάσια βιώματα της παιδικής ηλικίας - γιορτές Χριστουγέννων και Πάσχα, μυρωδιές από το θυμίαμα, ψαλμοί, και, από την άλλη, στο βάθος κάθε ιερού υπάρχει μια μηχανή με άψογα εξουσιαστικούς σχηματισμούς, μια μηχανή - κατασκευή της κυρίαρχης ιδεολογίας. Μέσα της, παίζει το πρόσωπο του Ιησού, του εσταυρωμένου στο διηνεκές. Πρόσωπο, που θέλει υπεράσπιση από κάθε λατρεία, από κάθε τυπικό, από την ιεραρχία που τον σφίγγει. Οπως γράφει ο Φόυερμπαχ, «αν, το λιγότερο στην εποχή μας, ο χριστιανισμός δεν προσφέρει πια στο Θεό θυσίες αίματος, αυτό συμβαίνει αποκλειστικά, για να μην επικαλεστούμε άλλους λόγους, επειδή η φυσική ζωή δε θεωρείται πια υπέρτατο αγαθό. Γι' αυτό προσφέρεται στον Θεό η ψυχή, η εσωτερικότητα, επειδή αυτή έχει ανώτερη αξία».

Ανάμεσα στους μεγάλους επαναστάτες και τους θεωρητικούς, που ασχολήθηκαν με την ανάλυση του κράτους και της θρησκείας, ενδιαφέρον έχει η εκδοχή της λογοτεχνίας. Το πώς έζησε ένας συγγραφέας μέσα στην εποχή του έχει άμεση σχέση με την τέχνη σου, ακόμα και για τους συνδυασμούς και τα παντρέματα που μπορείς να κάνεις: Στην περίπτωσή μας, ο Φόυερμπαχ με τον Ντοστογιέφσκι.

Μέσα από τη γυναίκα του, Αννα Γρηγόριεβνα, μπορούμε να εισχωρήσουμε στη ζωή του Ρώσου συγγραφέα, αρχίζοντας με εκείνους που θα τους βρίσκεις συνέχεια μπροστά σου, τους κριτικούς λογοτεχνίας: Τον κατηγορούσαν συχνά για έλλειψη μορφής, για τη συνύπαρξη πολλών θεμάτων στο ίδιο μυθιστόρημα, για το μπέρδεμα και τη σύγχυση των περιστατικών, που τα πιο πολλά μένουν ημιτελή. Το αναφέρω αυτό, γιατί οι κριτικοί αγνοούσαν κάτω από ποιες συνθήκες δούλευε ο Ντοστογιέφσκι. Να τι λέει ο ίδιος: «Τα τρία πρώτα κεφάλαια ενός μυθιστορήματος έχουν τυπωθεί, το τέταρτο στοιχειοθετείται, το πέμπτο μόλις στάλθηκε με το ταχυδρομείο. Ο συγγραφέας γράφει το έκτο. Οσο για το υπόλοιπο, ακόμα δεν το έχω σκεφτεί...».

Καθώς κατάλαβες, είσαι τυχερός. Καταπιάνεσαι με μια τέχνη που δεν καταδέχεται τα εύκολα, αλλά μονίμως παίζει στα δύσκολα. Καλώς ήρθες στη λευκή σελίδα!


Του Γιώργου ΚΑΚΟΥΛΙΔΗ


Με τη γλώσσα της ζωγραφικής

Εκθεση έργων του Γ. Μαυροΐδη από το Μορφωτικό Ιδρυμα Εθνικής Τράπεζας

«Οι μαύρες κάλτσες», 1980
«Οι μαύρες κάλτσες», 1980
«Η ζωγραφική του Γ. Μαυροΐδη ανήκει στην κατηγορία των πνευματικών έργων που μιλούν από μόνα τους χωρίς να χρειάζονται περίπλοκες ερμηνείες. Απευθύνεται πρώτα στα μάτια και, από εκεί, στην ψυχή του θεατή» σημειώνει η Μάρθα Χριστοφόγλου, αναφερόμενη στα έργα του ζωγράφου Γιώργου Μαυροΐδη. Αφορμή έδωσε η έκθεση έργων του σημαντικού μας καλλιτέχνη, που διοργανώνει το «Μορφωτικό Ιδρυμα Εθνικής Τράπεζας» και φιλοξενείται έως τις 19 του Νοέμβρη στο Μέγαρο Εϋνάρδου του ΜΙΕΤ (Αγ. Κωνσταντίνου 20 και Μενάνδρου).

Ο Γ. Μαυροΐδης γεννήθηκε στον Πειραιά το 1912 από Κύπριους γονείς εγκαταστημένους στη Λάρνακα και έζησε τα πρώτα δώδεκα χρόνια του στην Κύπρο. Αργότερα, εκτός από μικρά διαστήματα, ζει στην Αθήνα. Σπούδασε νομικά και πολιτικές επιστήμες στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και ακολούθησε το διπλωματικό στάδιο.

«Τα νεανικά μου χρόνια», αναφέρει ο καλλιτέχνης, «ήτανε δύσκολα μέσα στις συνθήκες που επικρατούσαν σ' αυτόν τον τόπο. Αρχίζουν με την καταστροφή της Μικράς Ασίας, συνεχίζονται με δικτατορίες και φτάνουν στο μεγάλο πόλεμο. Την Κατοχή, μαζί με τη μητέρα μου, που ήταν γενναία γυναίκα, την πέρασα άθλια, αλλά όχι χειρότερα από τόσους που βασανίστηκαν και πέθαναν».

Στη ζωγραφική υπήρξε αυτοδίδακτος, ενώ έφηβος δούλευε μαζί με το φίλο του Γιάννη Τσαρούχη. Αργότερα (1985), ο Γ. Τσαρούχης έγραφε για τον φίλο του Γ. Μαυροΐδη: «Πειθαρχεί ο Μαυροΐδης στους νόμους της ζωγραφικής, που, αν δεν είναι αιώνιοι (μάλλον είναι), δεν αλλάζουν κάθε εβδομάδα, όπως το θέλουν μερικοί έμποροι. Θα τον έλεγα αφηρημένο, αν οι αφαιρέσεις του χρησίμευαν για να αφαιρεί ό,τι χρειάζεται, κρατώντας ό,τι δε χρειάζεται. Ο Μαυροΐδης τα μεταφράζει όλα στη γλώσσα της ζωγραφικής. Κάθε φορά που πιάνει το πινέλο στα χέρια του είναι έτοιμος να μεταφράσει την όρασή του, το νόημα των πραγμάτων στη γλώσσα της ζωγραφικής που κατέχει. Δεν είδα ποτέ μ' ένα τίποτα να γίνεται ένα αποτέλεσμα τόσο βαρύ και γεμάτο».

«Τα κανάτια», 1969
«Τα κανάτια», 1969
Το 1950 ο καλλιτέχνης πήγε στο Παρίσι, όπου μελέτησε τη μουσειακή και μοντέρνα ζωγραφική και διαμόρφωσε τη δική του αντίληψη για τη μορφή και τις κατευθύνσεις της σύγχρονης τέχνης. Το 1959 εκλέχτηκε καθηγητής της Ανώτατης Σχολής Καλών Τεχνών στην έδρα της ζωγραφικής (θέση που διατήρησε ως το 1981) και το 1977-78, πρύτανης της Ανώτατης Σχολής Καλών Τεχνών. Ως καθηγητής διακρίθηκε και για τους αγώνες του για την αυτονομία της ΑΣΚΤ, αλλά και για τους πολλούς σημαντικούς μαθητές που ανέδειξε.

«Στην τέχνη του Γ. Μαυροΐδη» σημειώνει η Μ. Χριστοφόγλου «ανεξάρτητα από το πώς ονομάζουμε την τεχνοτροπία του, κυριαρχούν οι αισθήσεις, με πρώτη, φυσικά, την όραση. Η συγκινησιακή φόρτιση ουδέποτε ακυρώνει την ομορφιά, μάλλον την εξαίρει. Δεν πρόκειται για συναισθηματική ζωγραφική, αλλά για προσωπική άσκηση παρατήρησης, μια αναμέτρηση με το φως και το χώρο. Στη διάρκεια της επεξεργασίας του πίνακα επιστρατεύεται όλη η ψυχική ενέργεια του ζωγράφου, ο οποίος θα αναμετρηθεί υποχρεωτικά και με τις πολιτισμικές του καταβολές, τις παραδόσεις που τον έθρεψαν, με τις στιγμιαίες διαθέσεις και τις βαθύτερες τάσεις του ψυχισμού του, με το ανθρώπινο και κοινωνικό περιβάλλον εντός του οποίου δημιουργεί» .

«Η γραφή του καλλιτέχνη είναι προσωπική, όπως η φωνή του ποιητή, εξίσου μοναχική, με τις ίδιες περίπου προσδοκίες επικοινωνίας. Μεταφέρει φωτεινές εικόνες προσιτές σε όλους, μαζί με σκιές βιωμάτων, μνήμες και ψήγματα ιστορίας. Ως ζωγράφος και ως ποιητής, ο Μαυροΐδης εκθέτει έντεχνες αποδόσεις των φαινομένων, αντανακλάσεις μυστικών αναμετρήσεων με τον αιώνιο αγαθό δαίμονα της τέχνης. Πίσω από το έργο ζουν αγαπημένα φαντάσματα, αισθήματα και ιδέες, στον απόηχο της πάλης του καλλιτέχνη μαζί τους, την οποία μαντεύουμε σκληρή και αμφίρροπη. Οι εξάρσεις του αγώνα εξευγενίζουν το αποτέλεσμα, ώστε ο θεατής να προσλάβει, διαμέσου της αισθητικής απόλαυσης, ένα μέρος της αλήθειας του έργου».

Ο Γ. Μαυροΐδης, αναφερόμενος στη ζωγραφική του, σημειώνει: «Ζωγραφίζω από μικρό παιδί και τα έργα μου πιστεύω πως γίνονται για να μιλούν για τη ζωή ζωγραφικά, κάτι που είναι δύσκολο, όπως δύσκολο είναι να κρίνω εγώ αν το πετυχαίνουν. Τα περιστατικά και οι περιπέτειες μιας μακριάς ζωής πρέπει να γίνουν ένα με τη ζωγραφική μου προσπάθεια, όπως και λίγα πρόσωπα, άντρες και γυναίκες, που τα θυμάμαι πάντα με αγάπη σαν όνειρα απραγματοποίητα, γιατί έτσι είναι η ζωή».


Η. ΜΟΡΤΟΓΛΟΥ



Ευρωεκλογές Ιούνη 2024
Μνημεία & Μουσεία Αγώνων του Λαού
Ο καθημερινός ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 1 ευρώ