Εχεις ακούσει συχνά στη λεγόμενη λογοτεχνική πιάτσα να μιλάνε για ανθρώπους που ξέρουν να γράφουν. Κλείσε τ' αυτιά σου. Το ζήτημα δεν είναι μόνο να ξέρεις να γράφεις, αλλά και να έχεις κάτι να πεις.

Φωτογράφισε, λοιπόν, με τη μνήμη σου πρώτα την παιδική σου ηλικία κι ύστερα το άμεσο περιβάλλον της καθημερινότητάς σου. Ετσι θα δεις ότι σ' αυτό που αποκαλούμε «οικογενειακή εστία» κατοικούν εμπορεύματα με μορφές ανθρώπων κάτω από έναν αδιαίρετο μικροαστισμό. Εδώ αρχίζει η δική σου δουλιά. Δεν είναι μια αρρώστια που πρέπει ν' αποφύγεις. Αντιθέτως, θα πρέπει να οδηγηθείς σε μια μετωπική σύγκρουση. Γράφεις για ν' αναστήσεις ό,τι χάθηκε, να του δώσεις ψυχή και βάθος. Ετσι, το εμπόρευμα θα γυρίσει πάλι στη φυσική του κατάσταση: Αυτή του ανθρώπου.

Η τέχνη αυτή έχει να κάνει περισσότερο με οτιδήποτε λύνει τον άνθρωπο τη στιγμή που το κράτος τον στύβει και η Εκκλησία τον φοβίζει. Είναι δομές που πρέπει να τις παρατηρήσεις μ' ένα πνεύμα αναλυτικό.

Αφού, λοιπόν, το κράτος θριαμβεύσει πάνω σου σαν σε εμπόρευμα, έρχεται η Εκκλησία να φροντίσει για την ψυχή σου. Από τη μια, έχεις να κάνεις με τα θαυμάσια βιώματα της παιδικής ηλικίας - γιορτές Χριστουγέννων και Πάσχα, μυρωδιές από το θυμίαμα, ψαλμοί, και, από την άλλη, στο βάθος κάθε ιερού υπάρχει μια μηχανή με άψογα εξουσιαστικούς σχηματισμούς, μια μηχανή - κατασκευή της κυρίαρχης ιδεολογίας. Μέσα της, παίζει το πρόσωπο του Ιησού, του εσταυρωμένου στο διηνεκές. Πρόσωπο, που θέλει υπεράσπιση από κάθε λατρεία, από κάθε τυπικό, από την ιεραρχία που τον σφίγγει. Οπως γράφει ο Φόυερμπαχ, «αν, το λιγότερο στην εποχή μας, ο χριστιανισμός δεν προσφέρει πια στο Θεό θυσίες αίματος, αυτό συμβαίνει αποκλειστικά, για να μην επικαλεστούμε άλλους λόγους, επειδή η φυσική ζωή δε θεωρείται πια υπέρτατο αγαθό. Γι' αυτό προσφέρεται στον Θεό η ψυχή, η εσωτερικότητα, επειδή αυτή έχει ανώτερη αξία».

Μέσα από τη γυναίκα του, Αννα Γρηγόριεβνα, μπορούμε να εισχωρήσουμε στη ζωή του Ρώσου συγγραφέα, αρχίζοντας με εκείνους που θα τους βρίσκεις συνέχεια μπροστά σου, τους κριτικούς λογοτεχνίας: Τον κατηγορούσαν συχνά για έλλειψη μορφής, για τη συνύπαρξη πολλών θεμάτων στο ίδιο μυθιστόρημα, για το μπέρδεμα και τη σύγχυση των περιστατικών, που τα πιο πολλά μένουν ημιτελή. Το αναφέρω αυτό, γιατί οι κριτικοί αγνοούσαν κάτω από ποιες συνθήκες δούλευε ο Ντοστογιέφσκι. Να τι λέει ο ίδιος: «Τα τρία πρώτα κεφάλαια ενός μυθιστορήματος έχουν τυπωθεί, το τέταρτο στοιχειοθετείται, το πέμπτο μόλις στάλθηκε με το ταχυδρομείο. Ο συγγραφέας γράφει το έκτο. Οσο για το υπόλοιπο, ακόμα δεν το έχω σκεφτεί...».

Καθώς κατάλαβες, είσαι τυχερός. Καταπιάνεσαι με μια τέχνη που δεν καταδέχεται τα εύκολα, αλλά μονίμως παίζει στα δύσκολα. Καλώς ήρθες στη λευκή σελίδα!