Γνωστός στο γιαννιώτικο αναγνωστικό κοινό ο λαογράφος και συγγραφέας, από το Μιχαλίτσι Ιωαννίνων, δάσκαλος Νίκος Β. Κοσμάς και πλούσιο το συγγραφικό έργο του, με ποικίλα θέματα. Θέματα, τα οποία εξετάζει σε βάθος, με πληρότητα και στοχασμό.

Τούτο το βιβλίο είναι κάτι ανάμεσα στο μύθο και στην ιστορία. Μυθιστορία το ονομάζει και ο ίδιος. Θέματα συγκλονιστικά σαν αυτό του βιβλίου «Αιώνια νεολαίοι», δεν ανήκει αποκλειστικά στο χώρο της ιστορίας του μύθου. Γιατί η άμυθη ιστορία συχνά καταλήγει σε βαναυσότητα, ενώ ο ανιστόρητος μύθος γίνεται φαντασιοκόπημα.

Αυτό τον κίνδυνο τον απέφυγε, με την τέχνη του, ο συγγραφέας και το θέμα του βιβλίου του άγγιξε βαθιά τις ψυχές των Γιαννιωτών.

Πρόκειται για την πολύκροτη δίκη που συγκλόνισε, πριν από 52 χρόνια, τα Γιάννινα και οδήγησε 16 νεολαίους στο απόσπασμα. Εποχή δύσκολη για τα Γιάννινα, για το έθνος ολόκληρο. Εποχή του εμφύλιου σπαραγμού, που κόστισε αναρίθμητα θύματα και ερείπια.

Ανάμεσα στα θύματα αυτά και οι 16 νεολαίοι των Ιωαννίνων, που «δεν πρόλαβαν να σεργιανίσουν τη ζωή κι έτσι έμειναν αιώνια νεολαίοι».

Συγκλονιστικές οι σκηνές που διαδραματίζονται στο βιβλίο. Η μια σκηνή, πιο συγκλονιστική απ' την άλλη. Συγκλονιστικές οι απολογίες των κατηγορουμένων. Αναπάντητα τα ερωτήματα που διατυπώνουν στις τελευταίες επιστολές τους. Εντονες οι αντιδράσεις της κοινωνίας των Ιωαννίνων για τις επικείμενες εκτελέσεις. Ιστορική η απόφαση του Δικηγορικού Συλλόγου που ζήτησε την αναστολή των εκτελέσεων. Το κλίμα, όμως, της εποχής ήταν βαρύ. Η απόφαση είχε παρθεί πριν τη διεξαγωγή της δίκης.

Συμπολίτης μας που έζησε από κοντά τα γεγονότα, διηγείται: «Οι μέρες που έζησαν τα Γιάννινα απ' τη στιγμή της απόφασης μέχρι τη στιγμή που σταμάτησαν οι εκτελέσεις, ήταν οι πιο συγκλονιστικές που θυμάμαι σ' ολόκληρη τη ζωή μου».

Η πόλη ζητάει να μη γίνουν οι εκτελέσεις. Οι εκτελέσεις έγιναν. Τα θύματα αυτά βρέθηκαν ανάμεσα στους 48, από τους 114 κατηγορούμενους, που καταδικάστηκαν σε θάνατο. 16 νέα παλικάρια οδηγήθηκαν στο Σταυράκι και εκτελέστηκαν.

Νέοι όλοι τους, από 20 μέχρι 45 ετών. Οι πιο πολλοί είχαν πάρει μέρος στην Αντίσταση του λαού μας ενάντια στο φασισμό. Γλίτωσαν από τον κατακτητή και οδηγήθηκαν στο απόσπασμα, θύματα της σκοπιμότητας.

Εζησα, προσωπικά, αυτό το δράμα της πόλης μας, στα πλαίσια μιας τρίχρονης έρευνας που πραγματοποίησα πριν από 15 χρόνια. Καρπός αυτής της έρευνας ήταν το βιβλίο μου «Η δίκη της Πρίντζου και οι εκτελεσμένοι των Ιωαννίνων».

Με το βιβλίο του Νίκου Κοσμά ξαναθυμήθηκα την υπόθεση. Ενιωσα την ίδια συγκίνηση που είχα νιώσει και πριν από 15 χρόνια. Και μαζί με τη συγκίνηση, διατράνωσα βαθιά την πίστη μέσα μου για την ανάγκη, για το χρέος που έχουμε οι Ελληνες.

Να μη ξαναγυρίσουμε ποτέ στην κόλαση του εμφυλίου. Αυτό είναι το μήνυμα του βιβλίου του Νίκου Κοσμά.

Σειρά πολιτικών άρθρων, που κριτικάρουν τη σύγχρονη κοινωνική κατάσταση της «νέας τάξης πραγμάτων», δημοσίευσε σε εφημερίδες και περιοδικά ο Κώστας Γιαμπάνης. Τα συγκέντρωσε σ' ένα τομίδιο (40 άρθρα, 118 σελίδες) ελπίζοντας να βοηθήσει στον προβληματισμό των αναγνωστών. Τίτλος του: «Αιχμές στην επικαιρότητα». Το αφιερώνει «στις γενιές που έρχονται και θα ευτυχήσουν να δουν το γκρέμισμα του καπιταλισμού».

Οι γνώμες, οι απόψεις και τα σχόλιά του διατυπώνονται απλά, ώστε άμεσα να μεταφέρουν αυτά που επισημαίνει, χτυπώντας αλύπητα όλους που οδήγησαν την ανθρωπότητα σε θλιβερό χάλι. Πείνα, αρρώστιες, αφανισμοί, πόλεμοι διαρκείς, που αιματοκυλούν τους λαούς της Γης (Ιρανοί, Κούρδοι, Σέρβοι, Κύπριοι), απομυζώντας από τη δυστυχία και την εξαθλίωσή τους τεράστια κέρδη.

Στο απυρόβλητο δε μένει κι η τωρινή μας κυβέρνηση. Τα «έργα και αι ημέραι» της (Παιδεία, Υγεία, Οτσαλάν), με τη δουλόφρονα στο μεγάλο αφέντη της Γης πολιτική της, δέχονται το σκληρό σφυροκόπημα: «Ο λαός της Ελλάδας δεν μπορεί να συνέλθει από το σοκ που έπαθε μαθαίνοντας πως η κυβέρνησή του παρέδωσε, στην ουσία, τον Οτσαλάν στους Τούρκους στρατοκράτες. Με τη στάση της έδειξε γι' άλλη μια φορά ότι όχι μόνο είναι δειλή, αλλά κι επικίνδυνη για τον τόπο. Πριν από τρία χρόνια μάς είχε ξεφτιλίσει πάλι, όταν από το βήμα της Βουλής ευχαριστούσε (!) τους Αμερικάνους για τη στάση τους στα Ιμια».

Νομίζουμε ότι ενδιαφέρει τον αναγνώστη να ενημερωθεί για την ταυτότητα του συγγραφέα. Ο ίδιος περιγράφει: Κώστας Γιαμπάνης, τελειόφοιτος Δημοτικού, πρώην εργάτης βιομηχανίας με 30 χρόνια στην παραγωγή.

(Το βιβλίο εκδόθηκε στο τυπογραφείο «Κωτσάτος και ΣΙΑ ΟΕ», Μαρίνου Αντύπα 4, Ανω Ηλιούπολη, Αθήνα, Γενάρης 2000).

- Η «Αγρα» κυκλοφόρησε το ποιητικό βιβλίο της Μπίλης Βέμη «Φυτά του ύπνου».

- Ο «Μανδραγόρας» κυκλοφόρησε μια Ανθολογία Σύγχρονης Ελληνικής Ποίησης με τίτλο «Ποιητικά τετράδια φθινοπώρου», η οποία περιλαμβάνει ποιήματα 34 ποιητών και βιογραφικά σημειώματα. Τα εισαγωγικά σημειώματα υπογράφουν οι Κ. Κρεμμύδας, Σ. Σκαρτσής, Κ. Βούλγαρης.

- Ο Φιλολογικός Σύλλογος «Χρυσόστομος» (Χανιά) κυκλοφόρησε το «μυθιστόρημα χωρίς μύθο» του Γιώργη Μανουσάκη «Οταν το πέλμα μας εταίριαζε με το χώμα».

- Τα «Νέα Σύνορα» Α.Α. Λιβάνη κυκλοφόρησαν: Το μυθιστόρημα της Ελένης Καστρισίου - Κυριακοπούλου «Σεμπρεβίβες». Το ιστορικό μυθιστόρημα του Κριστιάν Ζακ «Ο μαύρος Φαραώ» (μετάφραση Κρίστυ Κουνινιώτη).

- Από το «Οξύ» κυκλοφόρησε το βιβλίο του Μ. Τζον Χάρισον «Σημεία ζωής» (κριτική στη βιοτεχνολογία και τον κόσμο που ευαγγελίζεται. Μετάφραση Κατερίνα Κιοσέογλου).

- Ο Μπουκουμάνης κυκλοφόρησε το μυθιστόρημα του Νταν Φρανκ «Ξαπλωμένο γυμνό» (μετάφραση Βασιλική Κοκκίνου)).

- Η «Αγκυρα» κυκλοφόρησε: Μαρία Βελέτα - Βασιλειάδου «Κυνηγοί ονείρων» (μυθιστόρημα), Χρύσα Σπυροπούλου «Μάσκες στη σκιά» (μυθιστόρημα), Χίδερ Κονόρλς «Δίπλα στου είναι η ελπίδα» (μετάφραση Νέστορας Χούνος, μυθιστόρημα).

- «Δεξαμενή», περιοδικό λόγου και τέχνης των Πολιτών, Ιμβρίων, Τενεδίων. Ιούνιος 2000.

- «Ερευνα», περιοδικό για την πολιτική, οικονομία, λογοτεχνία τέχνη. Τεύχη 5 και 6 Ιούνιος 2000 το οποίο περιλαμβάνει αφιέρωμα στον ποιητή Κύπρο Χρυσάνθη.

- «Πόρφυρας», περιοδικό λόγου και τέχνης της Κέρκυρας. Τεύχος 94, με αφιέρωμα στον Μπόρχες.

- «Νέα Εστία», περιοδικό λογοτεχνίας, τεύχος 1724 με πλούσια ύλη.

- «Πνευματική ζωή», περιοδικό λόγου και τέχνης. Τεύχη 127-133.

- «συλλογές», περιοδικό για συλλέκτες και φιλότεχνους. Τεύχος 188.

- «Ελληνική Διεθνής Γλώσσα», δίμηνο περιοδικό για τη Διεθνοποίηση της ελληνικής γλώσσας. Τεύχη 2 (38) και 6 (42) αφιερωμένα στη μαρτυρική Κύπρο.

- «Βιβλιοφιλία», περιοδικό των εκδόσεων Σπανού. Τεύχη 87, 88.

- «Ιβυκος», τρίμηνη επιθεώρηση ποίησης. Τεύχος 4 (22) 1999).

- «Παρουσία», επιθεώρηση λόγου και τέχνης τεύχη 8 έως και 11).

- «Σύγχρονη Εκπαίδευση», δίμηνο περιοδικό εκπαιδευτικών θεμάτων. Τεύχος ΙΙΙ.

- «Hellenic Quarterly», αγγλόφωνο περιοδικό για την ελληνική τέχνη. Εκδόσεις «Εντός».

- «Αγορά χωρίς σύνορα», τρίμηνη επιθεώρηση διεθνούς οικονομίας και πολιτικής. Τεύχος 2, τόμος 5.