Η τριαντάχρονη επιστημονική έρευνα του γλωσσολόγου Τίτου Π. Γιοχάλα απέδωσε την - ενδέκατη - πολύ σημαντική (ιστορική, κοινωνιολογική, γλωσσολογική, φιλολογική, λαογραφική, ακόμη και περί της λαϊκής αρχιτεκτονικής) μελέτη του για τους Αρβανίτες, με τίτλο «Ανδρος - Αρβανίτες και Αρβανίτικα», η οποία κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις «Πατάκη» και παρουσιάστηκε χτες στη «Στοά του Βιβλίου» από τους καθηγητές του Πανεπιστημίου Αθηνών Κ. Σβολόπουλο και Μ. Μερακλή και τον Δ. Πολέμη, ο οποίος, από τη θέση του ως διευθυντής της «Καΐρειου» Βιβλιοθήκης Ανδρου, από το 1992, στάθηκε στήριγμα της μακρόχρονης έρευνας του Τ. Γιοχάλα στα τριάντα, περίπου, κακοτράχαλα αρβανιτοχώρια της Ανδρου.

Η πρώτη μελέτη του Τ. Γιοχάλα για τους Αρβανίτες στην Ελλάδα δημοσιεύτηκε το 1971 στα γερμανικά. Το 1972, νεοδιορισμένος στο Κέντρο Συντάξεως του Ιστορικού Λεξικού της Ακαδημίας Αθηνών (έργο τεράστιας σημασίας, άγνωστο όμως πότε θα ολοκληρωθεί), έκανε την πρώτη επιτόπια γλωσσολογική έρευνά του σε δύο αρβανιτόφωνα χωριά της Ανδρου. Εκτοτε, χρειάστηκε μεγάλος μόχθος αλλά και κουράγιο για να ξεπεραστούν πολλές δυσκολίες, ακόμα και απροθυμία συνεργασίας και δυσπιστία των κατοίκων σε όλα τα αρβανιτοχώρια, ώστε να μπορέσει να αποτυπώσει τη γλώσσα τους, αφού «η Ανδρος είναι το μόνο νησί του Αιγαίου, όπου ακόμα επιβιώνουν τα αρβανίτικα» (γλώσσα που περιέχει ελληνικά, ιταλικά και λιγότερο τουρκικά «δάνεια»). Το αποτέλεσμα αυτού του μόχθου ήταν ότι κατάφερε και να εξιστορήσει «τη βασανιστική ζωή μιας κοινωνίας χωρικών, που αγωνίστηκαν απελπιστικά σκληρά για να επιβιώσουν, να γίνουν "άνθρωποι", χάνοντας όμως έτσι και τη "φυσιογνωμία" τους».

Η ογκώδης μελέτη (520 σελ.), εμπλουτισμένη με βιβλιογραφία, με ευρετήριο ονομάτων και πραγμάτων και με φωτογραφικό «Λεύκωμα της Αρβανιτιάς», στο πρώτο κεφάλαιο με τίτλο «Ιστορικά», παρουσιάζει όλα τα υπάρχοντα, πλην ελλιπή, στοιχεία για την εγκατάσταση των Αλβανών στην Ανδρο. Ολα δείχνουν ότι η 4η Σταυροφορία (1203-1204) προκάλεσε το μεταναστευτικό κύμα των Αλβανών προς την Ελλάδα και τη σταδιακή κάθοδό τους προς τις νοτιότερες περιοχές της - Θεσσαλία, Ακαρνανία και Εύβοια. Ο συνωστισμός τους στην Εύβοια φαίνεται ότι ανάγκασε πολλούς Αλβανούς να μετεγκατασταθούν στα βόρεια της Ανδρου και εκεί να μείνουν οριστικά. Καθώς σε ορισμένα χωριά αποτελούσαν την πλειοψηφία των κατοίκων, γλωσσικά και πολιτισμικά «αφομοίωσαν» και τους λιγοστούς Ελληνες κατοίκους.

Για να αντιληφθεί ο αναγνώστης τη σφαιρικότητα αυτής της ενδιαφέρουσας μελέτης, θα σημειώσουμε τους γενικούς τίτλους των άλλων κεφαλαίων. Το δεύτερο κεφάλαιο τιτλοφορείται «Τα Γλωσσικά», το τρίτο «Αρβανίτικα κείμενα και τραγούδια της Ανδρου», το τέταρτο «Αρβανίτικο Γλωσσάριο της Ανδρου», ενώ το επίμετρο τιτλοφορείται «Αλβανοί της Ανδρου στην Contessa Entellina της Δυτικής Σικελίας».