«Από άποψη αρχών - έλεγε ο Λένιν - επανειλημμένα έχουμε καθορίσει την άποψή μας σχετικά με τη σημασία της πειθαρχίας και την έννοια της πειθαρχίας στο εργατικό κόμμα. Ενότητα δράσης, ελευθερία συζήτησης και κριτικής, να ο δικός μας ορισμός. Μόνο μια τέτοια πειθαρχία είναι άξια ενός δημοκρατικού κόμματος της πρωτοπόρας τάξης». Ακόμη ο Λένιν θεωρούσε ότι η ελευθερία κριτικής είναι ταυτόσημη με την ελευθερία ζύμωσης «γιατί - όπως υπογράμμιζε - η κριτική δεν μπορεί να χωριστεί από τη ζύμωση». Τα παραπάνω δε θα αποτύπωναν ολοκληρωμένα την άποψη του Λένιν για την κομματική πειθαρχία, αν δεν προσθέταμε και τούτη τη θέση του: «Η αρχή του Δημοκρατικού συγκεντρωτισμού - έλεγε χαρακτηριστικά - σημαίνει ακριβώς την ελευθερία της κριτικής, πλήρη και παντού, εφόσον δεν παραβιάζεται μ' αυτό η ενότητα κάποιας συγκεκριμένης ενέργειας, και το απαράδεκτο οποιασδήποτε κριτικής που υποσκάπτει ή δυσκολεύει την ενότητα κάποιας ενέργειας που έχει αποφασίσει το κόμμα». Ας έρθουμε, τώρα, στα καθ' ημάς.

Εχουμε σήμερα στο Κόμμα μια τέτοια πειθαρχία, όπως την ορίζει ο Λένιν, «ενός δημοκρατικού κόμματος της πρωτοπόρας τάξης»; Εχουμε ενότητα δράσης με την προϋπόθεση της ελευθερίας συζήτησης, κριτικής και ζύμωσης ή θεωρούμε πως μια τέτοια διαλεκτική σχέση είναι αδύνατη, πως κάθε ελευθερία συζήτησης, κριτικής και ζύμωσης λειτουργεί εχθρικά για την ενότητα δράσης των κομματικών δυνάμεων; Λειτουργεί το Κόμμα με το δημοκρατικό συγκεντρωτισμό όπως τον όριζε ο Λένιν κι όπως τον εφάρμοζε το μπολσεβίκικο κόμμα στη Λενινιστική περίοδο;

Η δική μου γνώμη είναι πως στο Κόμμα ξεχειλίζει ο υπερσυγκεντρωτισμός. Πως στο μυαλό επιφανών συντρόφων της ηγεσίας - μιλώ γι' αυτούς που δίνουν τον τόνο στα κομματικά τεκταινόμενα - είναι αδιανόητη οποιαδήποτε διαλεκτική σχέση ανάμεσα στην ενότητα δράσης και στην ελευθερία συζήτησης, κριτικής και ζύμωσης. Αν δε συμβαίνει αυτό, προς τι οι διαγραφές σε προσυνεδριακή περίοδο, λίγο πριν τη σύγκληση του ανώτατου κομματικού οργάνου; Θεωρεί, άραγε, η ΚΕ πως ένα ανώτερο απ' αυτήν κομματικό όργανο, το ανώτατο που υπάρχει στο Κόμμα, δεν είναι σε θέση να δώσει την πρέπουσα λύση στα κομματικά προβλήματα που προκύπτουν είτε με συντρόφους, είτε με απόψεις που διατυπώνονται, είτε με πρακτικές; Αυτό που γίνεται αυτή την περίοδο με τις διαγραφές - δεν εξετάζω αυτή τη στιγμή ποιος έχει δίκιο και ποιος άδικο γιατί δεν είναι το κύριο - είναι προκλητική υποτίμηση, έλλειψη εμπιστοσύνης, σαφέστατη αμφισβήτηση του συνεδρίου ως ανώτατου κομματικού οργάνου. Είναι μια πρακτική που καμιά σχέση δεν έχει με τον προλεταριακό δημοκρατικό συγκεντρωτισμό. Είναι συγκεντρωτισμός αστικού τύπου και προς επιβεβαίωση των όσων λέω αναφέρω ένα ακόμη παράδειγμα.

Από το προηγούμενο συνέδριο κατεβαίνει στις οργανώσεις ο ισχυρισμός πως η ΚΕ, τουλάχιστον σε προσυνεδριακή περίοδο, έχει το δικαίωμα να υπερασπίζει τον εαυτό της και την πολιτική που εισηγείται στο Κόμμα, από την κριτική που της γίνεται, χωρίς να υπόκειται στους περιορισμούς που η ίδια έχει θέσει για τα κομματικά μέλη όσον αφορά τον προσυνεδριακό διάλογο. Είχαμε την ευκαιρία, τόσο το 1996, όσο και πρόσφατα, να δούμε στις σελίδες του «Ρ» και την πρακτική εφαρμογή μιας τέτοιας λογικής, αλλά κανείς δε νοιάστηκε να απαντήσει για το πώς το κομματικό μέλος θα υπερασπίσει τον εαυτό του και τη γνώμη του στο πλαίσιο μιας τόσο καταφανούς ανισότητας. Επιπλέον, από πότε η ΚΕ έχει δική της ξεχωριστή πειθαρχία απέναντι στο Κόμμα, ώστε να υπερασπίζεται τον εαυτό της για την κριτική - ακόμη και την άδικη και σκληρή, πιθανόν, κριτική - που της ασκούν τα κομματικά μέλη και στελέχη; Το μέλος της ΚΕ είναι πρώτα απ' όλα - και πάνω απ' όλα - μέλος του Κόμματος και υπόκειται στους ίδιους κανόνες που υπόκειται και ένα απλό κομματικό μέλος. Επομένως, δεν έχει περισσότερα δικαιώματα από ένα μέλος ΚΟΒ στην κομματική συζήτηση. Κι ούτε σε όργανα μπορούν να αναγνωριστούν περισσότερα δικαιώματα. Τα όργανα υπάρχουν ως όργανα για το Κόμμα. Δεν υπάρχουν για τον εαυτό τους. Οποιος αναγνωρίζει ότι τα όργανα υπάρχουν ως όργανα και για το Κόμμα και για τον εαυτό τους, αναγνωρίζει ότι πρέπει να υπάρχουν φράξιες από τα πάνω, αναγνωρίζει δικαίωμα στα όργανα να αποτελούν κάτι το ξεχωριστό μέσα στο κομματικό σώμα, με ξεχωριστή πειθαρχία και δράση, από την πειθαρχία και τη δράση όλου του Κόμματος. Νομιμοποιεί, δηλαδή, τη χειρότερη και την πιο επικίνδυνη μορφή φραξιών που μπορεί να εμφανιστεί, το μοναδικό τύπο φράξιας που εμφανίστηκε στην ιστορία με δυνατότητα να διαλύσει ολόκληρο το Κόμμα (βλέπε τι έγινε με το ΚΚΣΕ στο δεύτερο μισό της δεκαετίας του '80). Σε γραπτά ηγετικών στελεχών του Κόμματος, σε άρθρα γραμμής, στην κομματική φιλολογία γενικότερα αφήνεται να εννοηθεί πως ο Δημοκρατικός Συγκεντρωτισμός είναι κάποιος παντοδύναμος «θεός» που προστατεύει το Κόμμα απ' όλα τα κακά, μια κομμουνιστική εφεύρεση, που όταν την επικαλούμαστε κι όταν ορκιζόμαστε σ' αυτή, μόνο κομμουνιστικά πράγματα μπορούν να συμβούν. Στην πραγματικότητα όμως η δημοκρατία και ο συγκεντρωτισμός, αλλά και ο μεταξύ τους συνδυασμός μετρούν την ηλικία τους πολύ πριν οι κομμουνιστές ανακαλύψουν την αξία τους κι έχουν κάθε φορά συγκεκριμένο ταξικό περιεχόμενο. Στην παράδοση του μπολσεβίκικου κόμματος επί Λένιν, αλλά και στη λενινιστική παράδοση της Κομμουνιστικής Διεθνούς συναντάμε συχνά τον όρο «προλεταριακή Δημοκρατία» και «προλεταριακός συγκεντρωτισμός» - καθώς και το συνδυασμό τους με τον όρο «προλεταριακός Δημοκρατικός συγκεντρωτισμός» - για να γίνεται διάκριση με τη συγκεντρωτική δημοκρατία της αστικής τάξης. Μια πολύ ενδιαφέρουσα συζήτηση έγινε στο 3ο Συνέδριο της Κομμουνιστικής Διεθνούς (22/6- 12/7/1921) που κατέληξε στην απόφαση για τη «Σύνθεση και την οργάνωση των Κομμουνιστικών Κομμάτων». Σ' αυτό το ντοκουμέντο υπογραμμίζεται ότι η αστική συγκεντρωτική δημοκρατία είναι μια τυπική δημοκρατία που παρουσιάζει τον εξής δυϊσμό: από τη μια μεριά είναι αυτοί που αποφασίζουν κι από την άλλη αυτοί που εκτελούν. Από τη μια η γραφειοκρατία κι από την άλλη οι υπάλληλοι. Το επαναστατικό εργατικό, όμως, κίνημα, που αναπόφευκτα κληρονομεί αυτή την τυπικότητα κι αυτό τον δυϊσμό, πρέπει, μέσα από το κομμουνιστικό κόμμα να υπερπηδήσει αυτού του είδους τους διαχωρισμούς και ανταγωνισμούς.

«Αν θέλουμε η συγκεντρωτικότης να μη μείνει μονάχα στα χαρτιά - έλεγε η ΚΔ - αλλά να γίνει γεγονός πραγματικό, πρέπει να εφαρμοστεί κατά τέτοιο τρόπο που νάνε για τα μέλη του κόμματος μια πραγματική θετική ενίσχυση και υποστήριξη της κοινής δράσεώς τους και της μαχητικότητός τους. Αλλιώς θα φανεί στις μάζες σαν μια απλή επιβολή γραφειοκρατίας στο κόμμα κι έτσι θα προκληθεί αντίδραση εναντίον κάθε συγκεντρώσεως, κάθε διευθύνσεως και κάθε αυστηρής πειθαρχίας. Η αναρχία είναι το ακριβώς αντίθετο της γραφειοκρατίας».

Να ποιο είναι σήμερα το πρόβλημα στο Κόμμα: ο διοικητισμός, ο υπερσυγκεντρωτισμός, που γεννάει σαν δίδυμο αδέρφι του το φιλελευθερισμό και την αναρχία, την παντελή έλλειψη σεβασμού και εμπιστοσύνης στην καθοδήγηση. Να, τι πρέπει να πολεμήσουμε για να προλάβουμε τον εκφυλισμό πριν είναι αργά, όσοι είμαστε στο Κόμμα, όσοι θέλουμε να μείνουμε στο Κόμμα, όσοι πιστεύουμε σ' ένα ΚΚΕ πραγματικό μαρξιστικό - λενινιστικό κόμμα νέου τύπου.

ΚΟΒ ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗ

Β. Ι. Λένιν: «Για τους κανόνες κομματικής ζωής και τις αρχές κομματικής καθοδήγησης», εκδόσεις ΣΕ, Αθήνα 1981, σελ. 176 και «Απαντα», τόμος 14, σελ. 131. Στο ίδιο, σελ. 174 και «Απαντα» τόμος 13ος, σελ. 131.

Στο ίδιο 174-175 και «Απαντα», τόμος 13ος, σελ. 131.

ΚΟΜΕΠ, Νοέμβρης 1921, σελ. 387-408

Αυτή η έλλειψη είναι εμφανής στο κείμενο των Θέσεων:

1. Απουσιάζουν κατ' αρχήν εκτιμήσεις για τους αγώνες που αναπτύχθηκαν την προηγούμενη τετραετία στην εργατική τάξη, αλλά και στα άλλα μαζικά κινήματα, με αποτελέσματα να μην υπάρχουν συγκεκριμένα συμπεράσματα, τέτοια που να αποτελούν οδηγό για δράση, για την πορεία συσπείρωσης της εργατικής τάξης και την αντιμετώπιση του κατακερματισμού της (αποτέλεσμα των αντεργατικών μέτρων που εφαρμόζονται ήδη εδώ και αρκετά χρόνια), για τις αιτίες που συμβάλλουν στη χαμηλή πολιτική και οργανωτική ικανότητά της να αναπτύσσει αγώνες.

2. Οι αναφορές στις διάφορες συσπειρώσεις και συνεργασίες (βλ. σελ. 34) έχουν ενδεικτικό και γενικόλογο χαρακτήρα χωρίς διευκρινίσεις για την ταξική και πολιτική φυσιογνωμία των συνεργαζόμενων δυνάμεων και προσωπικοτήτων, για τη μετέπειτα στάση τους, χωρίς να συγκεκριμενοποιούνται τα αποτελέσματα των συνεργασιών στην οργάνωση, εξέλιξη και έκβαση των αγώνων. Το ίδιο ισχύει και για το Π.Α.ΜΕ. (σελ. 24). Ποιες δυνάμεις περικλείει; Ποια ήταν η συμβολή του στην ανάπτυξη των αγώνων; Ποια προβλήματα παρουσιάζονται και πώς θα ξεπεραστούν; Απουσιάζουν επίσης εκτιμήσεις για το αγροτικό κίνημα, τα κινήματα παιδείας και ειρήνης.

3. Απουσιάζει κάθε αναφορά στα εκλογικά αποτελέσματα και τις εκλογικές συνεργασίες (δημοτικών, βουλευτικών και ευρωεκλογών), παρά την εκτίμηση της Πολιτικής Απόφασης του 15ου: «Το ΚΚΕ αντιμετωπίζει την εκλογική αναμέτρηση σαν μια από τις σημαντικές στιγμές στην αλυσίδα της ταξικής πάλης, που δείχνει το επίπεδο πολιτικής ωριμότητας του λαού και την ικανότητα του Κόμματος να αντιπαλεύει τις δυσκολίες και τα εμπόδια που υπάρχουν για την άνοδο της πολιτικής επίδρασης και της εκλογικής επιρροής του» (Ντοκουμέντα 15ου, σελ. 184).

Τα παραπάνω καταδεικνύουν σημαντικές ελλείψεις και μάλιστα τη στιγμή που το 16ο Συνέδριο φιλοδοξεί να απαντήσει στο θέμα της συγκρότησης του μετώπου! Με ποια κριτήρια τελικά θα αποτιμήσουμε τη δράση της προηγούμενης περιόδου και θα απαντήσουμε στο στόχο που έβαζε το 15ο, «η επόμενη τετραετία να αποτελέσει περίοδο που θα μπουν οι ρίζες, οι βάσεις για το χτίσιμο του αντιιμπεριαλιστικού, αντιμονοπωλιακού, δημοκρατικού κοινωνικοπολιτικού μετώπου πάλης» (15ο, σελ. 165). Η θέση μας αυτή επιβεβαιώθηκε; Τελικά, δεν αποτελεί δείγμα αυταρέσκειας, όταν από το σύνολο των εκτιμήσεων και στόχων που έχουμε διατυπώσει, επιλέγουμε μόνο αυτούς που επιβεβαιώνονται ή υλοποιούνται για να πούμε ότι γενικά επιβεβαιωθήκαμε; Την εντύπωση αυτή δημιουργούν πολλές φορές οι Θέσεις (παρά την περί του αντιθέτου διαβεβαίωση, σελ. 32) καθώς αναφέρονται αδυναμίες και καθυστερήσεις, οι οποίες όμως θα έπρεπε να είχαν αντιμετωπιστεί, σύμφωνα με τους στόχους του 15ου Συνεδρίου.

Η ανάδειξη των αιτιών είναι γενικόλογη και αποκτά πολλές φορές μορφή ευχολογίου, αφού κατ' αρχήν δε γίνεται συγκεκριμένη αναφορά στις προσπάθειες που έγιναν και τα προβλήματα που προέκυψαν.

Ετσι π.χ. το 15ο Συνέδριο έθετε σαν στόχο, μεταξύ άλλων τα εξής:

- Την ποσοτική και ποιοτική ενίσχυση του Κόμματος και της επιρροής του κατά τη διάρκεια της επόμενης τετραετίας. «Να μπει νέο αίμα στις γραμμές του ΚΚΕ από νέους και νέες εργατοϋπαλλήλους, νέες ηλικίες γενικά. Να οικοδομηθούν γερές ΚΟΒ σε εργοστάσια, επιχειρήσεις και άλλους τόπους δουλιάς και νέες ΚΟΒ όπου δεν υπάρχουν» (15ο, σελ. 166).

- Την ενίσχυση και πλήρη επανάκτηση από μέλη και στελέχη των κομμουνιστικών χαρακτηριστικών (15ο, σελ. 166).

Τι αποτελέσματα είχαμε στα παραπάνω; Επιβεβαιώθηκαν οι εκτιμήσεις μας για την αντιμετώπιση αυτών των προβλημάτων; Ποιοι ήταν οι παράγοντες που εμπόδισαν την υλοποίηση αυτών των στόχων; Πώς επιμερίζονται οι ευθύνες στα διάφορα όργανα και γιατί; Το ίδιο ισχύει για την ιδεολογική δουλιά, τα οικονομικά, τα κομματικά έντυπα, την οργανωτική ανασύνταξη και άλλα.

Η πρότασή μας ξεκινάει από τις δυο διαφορετικές συνθήκες που μπορεί να προκύψουν, με την ένταση των κοινωνικοπολιτικών αναμετρήσεων, δηλαδή σε συνθήκες επαναστατικής κατάστασης, «κυβέρνηση της εργατικής τάξης και των συμμάχων της, δηλαδή της δικτατορίας του προλεταριάτου», και σε συνθήκες ταξικών αναμετρήσεων και μεγάλης φθοράς της επιρροής των αστικών κομμάτων, κυβέρνηση α.α.δ. με βάση το Κοινοβούλιο.

Ωστόσο, στη συνέχεια οι Θέσεις δε διευκρινίζουν τον ταξικό χαρακτήρα της «λαϊκής εξουσίας», αν δηλαδή η έννοια της λαϊκής εξουσίας ταυτίζεται με την εξουσία της εργατικής τάξης, με το σοσιαλισμό.

Αν ταυτίζεται η λαϊκή εξουσία με την εργατική εξουσία, τότε η λαϊκή εξουσία είναι σοσιαλιστική και θα πρέπει να αναφέρεται ξεκάθαρα. Αν όχι, τότε αυτό αποτελεί αλλαγή των Θέσεων του 15ου, σύμφωνα με τις οποίες «η ανατροπή του καθεστώτος της εξάρτησης και των μονοπωλίων, η αντιμετώπιση των συνεπειών της, δεν μπορεί να γίνει από μια οποιαδήποτε κυβέρνηση, εκτός από την εξουσία της εργατικής τάξης και των συμμάχων της» (15ο, σελ. 31, 34).

Και στη δεύτερη περίπτωση (αν και πρόκειται για προγραμματική θέση) θα έπρεπε να αναφέρεται ρητά η αλλαγή θέσης του προηγούμενου Συνεδρίου. Συνέπεια των παραπάνω είναι η πολιτική μας πρόταση για το α.α.δ.μ να αποκτά τη μορφή ενός συνονθυλεύματος άμεσων στόχων πάλης (πολλοί εκ των οποίων είναι δευτερεύουσας σημασίας) και προγραμματικών αρχών οικοδόμησης του σοσιαλισμού χωρίς αναφορά στον ταξικό χαρακτήρα της πολιτικής εξουσίας και στις κυρίαρχες παραγωγικές σχέσεις!

Η προσπάθεια συγκερασμού στόχων, που απορρέουν από δυο διαφορετικές κοινωνικοπολιτικές πραγματικότητες, έχει ως αποτέλεσμα να συνυπάρχουν στο ίδιο κεφάλαιο (π.χ. 26, σελ. 25) αναφορές στη σχεδιασμένη λαϊκή οικονομία, που προϋποθέτει την επιτυχή έκβαση της σοσιαλιστικής επανάστασης, με αιτήματα για την κατάργηση «κάθε μορφής διαπραγμάτευσης που διασπά τους εργαζόμενους και ευνοεί τους εργοδοτικούς εκβιασμούς» (πού; στο σοσιαλισμό;) καθώς και με αγώνες (αλήθεια, ενάντια σε ποιους;) για φτηνό εισιτήριο και ενίσχυση των μέσων μαζικής μεταφοράς.

Συνολικά, στο κείμενο δεν τηρούνται σε μεγάλο βαθμό βασικές αρχές σύνταξης ενός κορυφαίου κομματικού ντοκουμέντου όπως είναι οι Θέσεις, δηλαδή μεταξύ άλλων:

- Διατύπωση θέσεων με σαφήνεια τουλάχιστον σε βασικά ζητήματα (π.χ. λαϊκή εξουσία - οικονομία).

- Ανάδειξη ουσιαστικών πλευρών της δράσης του εργατικού και λαϊκού κινήματος και της παρέμβασης του Κόμματος.

- Αποκάλυψη των αιτιών που συμβάλλουν στη διαιώνιση των προβλημάτων στην κομματική λειτουργία.

- Ιεράρχηση στόχων.

Στις Θέσεις θα έπρεπε μεταξύ άλλων:

1. Να διατυπώνονται με σαφήνεια οι στόχοι ενός προγράμματος του μετώπου, σύμφωνα με την προγραμματική εκτίμηση για δημιουργία κυβέρνησης σε συνθήκες απουσίας επαναστατικής κατάστασης και πρόγραμμα στόχων ενός επαναστατικού μετώπου.

2. Να καταδεικνύονται οι όροι και οι προϋποθέσεις μετάβασης από τη μια κατάσταση στην άλλη.

3. Να αναδεικνύεται σαν το σημαντικότερο ιδεολογικό καθήκον (στο οποίο θα πρέπει να υποτάσσονται όλα τα υπόλοιπα του ιδεολογικού μετώπου) η τεκμηρίωση της αναγκαιότητας του σοσιαλισμού με βάση το σημερινό επίπεδο κοινωνικής ανάπτυξης και τα επιτεύγματα όλων των επιστημονικών κλάδων. Σ' αυτό το καθήκον, όχι αποκομμένα, αλλά με στόχο τη διατύπωση συμπερασμάτων για την οικοδόμηση του σοσιαλισμού, θα πρέπει να ενταχθεί και η μελέτη των αιτιών που οδήγησαν στην ανατροπή των σοσιαλιστικών κρατών.

ΚΟΒ Εργατοϋπαλλήλων Κυψέλης