Ηταν το 1929, όταν ο σπουδαίος Γάλλος νεοελληνιστής και μουσικολόγος Samuel Baud - Bovy έρχεται στην Αθήνα για να μελετήσει τον παραδοσιακό μας μουσικό πολιτισμό. Ενα χρόνο αργότερα, η Μέλπω Μερλιέ ιδρύει το Μουσικό Λαογραφικό Αρχείο στην Αθήνα και ηχογραφεί στο θέατρο «Αλάμπρα», μεταξύ άλλων, και 74 δωδεκανησιακά τραγούδια, σε δίσκους 78 στροφών. Η επιλογή των οργανοπαιχτών, τραγουδιστών, τραγουδιών και χορών γίνεται σε συνεργασία με τον Baud - Bovy, που χαρακτήριζε τα δωδεκανησιακά τραγούδια σαν «τα πιο ευγενικά και γνήσια όλης της Ελλάδας». Ο ίδιος, στο διάστημα 1930 - 1933, κάνει τρία ταξίδια στα ιταλοκρατούμενα τότε Δωδεκάνησα και ολοκληρώνει την έρευνά του. Τα τραγούδια που κατέγραψε σε αυτά τα τρία χρόνια τα συγκεντρώνει σε δυο τόμους και τα κυκλοφορεί στη σειρά των εκδόσεων του ΜΛΑ, με τίτλο «Τραγούδια των Δωδεκανήσων». Τραγούδια του γάμου, νανουρίσματα, της κούνιας, μοιρολόγια, κάλαντα, μαντινάδες, χορευτικά, σατιρικά κ.ά. από όλα τα Δωδεκάνησα περιλαμβάνονται σε αυτό το έργο, που αποτελεί έναν θησαυρό ανυπολόγιστης αξίας για το λαό μας. Με αυτό το θησαυρό, μας φέρνει σε επαφή η τελευταία διπλή δισκογραφική έκδοση με τίτλο «Και στης ροδιάς τ' αέρι» - παραγωγή των «Φίλων του Μουσικού Λαογραφικού Αρχείου». Περιλαμβάνει σπάνιες ανέκδοτες ηχογραφήσεις, από αυτές που πραγματοποίησε το 1930 η Μ. Μερλιέ με τη συνεργασία του Baud - Bovy, με τραγουδιστές και μουσικούς από όλα τα Δωδεκάνησα, καθώς και ανέκδοτες ηχογραφήσεις, που πραγματοποίησαν ο Λεωνίδας Εμπειρίκος στη Σύμη, το 1990 και οι Μάρκος Δραγούμης, Θανάσης Μωραΐτης και Κυριάκος Στεφάνου, το 1996 και το 1998 στη Λέρο. Η επιμέλεια παραγωγής και έκδοσης αυτού του σπάνιου υλικού, που αποκαλύπτει τη δωδεκανησιακή μουσική παράδοση σε όλο της το μεγαλείο, έγινε από τον υπεύθυνο του ΜΛΑ, μουσικολόγο Μάρκο Δραγούμη και το συνεργάτη του Θανάση Μωραΐτη. Η έκδοση του διπλού CD, με τα 66 ανέκδοτα ως τώρα τραγούδια, με τις απίστευτες για τα σημερινά δεδομένα φωνές όλων των τραγουδιστών και με τις μουσικολογικές και ιστορικές - λαογραφικές αναφορές που περιέχει, προστίθεται στην εδώ και έξι χρόνια συστηματική προσπάθεια έκδοσης του ανέκδοτου και σπάνιου μουσικού υλικού που βρίσκεται στο Μουσικό Λαογραφικό Αρχείο του Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών. Χάρη σε αυτή την προσπάθεια έχουν εκδοθεί σε δίσκους μέχρι σήμερα δημοτικά και αυθεντικά Μικρασιατικά τραγούδια από τη συλλογή της Μ. Μερλιέ, τραγούδια από την Ηπειρο και τη Δυτική Μακεδονία, την Αίγινα, την Καρυστία, τη Λέρο, τον Παρνασσό και τον Ελικώνα, μουσικές της Ιωνικής γης, εκκλησιαστικοί ύμνοι κ.ά. Το μεγαλύτερο, όμως, μέρος αυτού του μουσικού θησαυρού παραμένει ανέκδοτο, καθώς η πολιτεία δεν έχει επιδείξει την ανάλογη ευαισθησία, προκειμένου να ενισχύσει τις προσπάθειες των ανθρώπων του ΜΛΑ, ώστε ο λαός μας να έρθει πιο κοντά με τον ίδιο τον πολιτισμό του. Οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να προμηθευτούν το διπλό CD (κοστίζει 9.000 δρχ.) από το ΜΛΑ (Κυδαθηναίων 11, Πλάκα, τηλ. 32.51.364) και από το «Μιούζικ Κόρνερ» (Πανεπιστημίου και Μπενάκη).

Πρόσφατα, εξάλλου, εκδόθηκε, σε συνεργασία με το σύλλογο «Φίλων του Μουσείου Σολωμού και Επιφανών Ζακυνθίων», το βιβλίο του Μάρκου Δραγούμη «Η Μουσική Παράδοση της Ζακυνθινής Εκκλησίας». Είναι η πρώτη ουσιαστικά ολοκληρωμένη μελέτη για το Ζακυνθινό Μέλος, που στηρίζεται στην επιτόπια έρευνα και στις καταγραφές που έκανε ο Μάρκος Δραγούμης από το 1985 - 1992. Συνδυάζοντας γνώση και αγάπη, ο Μ. Δραγούμης με τη μελέτη αναδεικνύει μια ξεχωριστή πλευρά της μουσικής παράδοσης της Ζακύνθου. «Το Ζακυνθινό Μέλος», αναφέρει ο Μ. Δραγούμης, «που εναρμονίζεται εμπειρικά από τους βοηθούς του πρωτοψάλτη, διαιρείται σε οκτώ ήχους, από τους οποίους απουσιάζει τελείως η λεγόμενη χρωματική κλίμακα, χωρίς να λείπει η ποικιλία, που επιτυγχάνεται μέσω ενός συστήματος μετατροπιών. Το χτίσιμο των μελωδιών γίνεται σύμφωνα με τον παραδοσιακό βυζαντινό τρόπο της συγκόλλησης στερεότυπων μελωδικών ψηφίδων (φόρμουλες), που συναρμολογούνται ανάλογα με τις απαιτήσεις του ήχου και του κειμένου, καθώς και με την επιδεξιότητα του μελοποιού. Ιδιαίτερη εντύπωση κάνει το γεγονός ότι σε πολλά ζακυνθινά μέλη εμφανίζονται φόρμουλες του βυζαντινού μεσαίωνα που είχαν αχρηστευτεί στα μεταβυζαντινά χρόνια». Στις 312 σελίδες του βιβλίου, υπάρχουν βιογραφίες των μουσικών, που συνέβαλαν με τις παρτιτούρες τους ή την ψαλτική τους στον καταρτισμό της παρούσας ανθολογίας (Τζώρτζης Κωστής, Σπύρος Καψάσκης, Νίκος Λειβαδάς, Γιώργος Μουζάκης, Σπυρίδων Μουσούρας, Νικόλαος Πατρινός, Διονύσιος Πέττας, Βασίλειος Πομόνης, Θεόδωρος Πυλαρινός, Ιωάννης Σούλης, Παναγιώτης Τσουκαλάς, Στάθης Χριστοδουλόπουλος - «Νίας»). Επίσης, φωτογραφίες, αλφαβητικός κατάλογος των μουσικών κειμένων, βιβλιογραφία, ενώ το κύριο σώμα του βιβλίου καταλαμβάνει η ανθολογία με καταγραφές στο πεντάγραμμο.

Ο συγγραφέας σημειώνει, πάντως, πως «καθώς μπαίνουμε στον 21ο αιώνα διαπιστώνουμε ότι το Ζακυνθινό Μέλος λίγο - λίγο εξαφανίζεται». Ως αιτίες, αναφέρει τους σεισμούς του 1953, που προκάλεσαν σταδιακή απώλεια των ειδικών στοιχείων της ζακυνθινής ταυτότητας, την έλλειψη βούλησης εκ μέρους των εκκλησιαστικών και πολιτικών αρχών να λάβουν μέτρα για τη διάσωση, διατήρηση και προβολή της τοπικής μουσικής παράδοσης, την απουσία σχολών διδασκαλίας του ιδιώματος κ.ά. Ο Μ. Δραγούμης εκφράζει την ελπίδα ότι η παρούσα ανθολογία θα συμβάλει στη δημιουργία ενός ευνοϊκότερου κλίματος για το έργο τόσων εμπνευσμένων, κυρίως ανώνυμων, αλλά και επώνυμων συνθετών.