Η ανάγκη για ενίσχυση της κρατικής χρηματοδότησης προς το ΚΕΘΕΑ επιβεβαιώνεται για πολλοστή φορά, με αφορμή και τη συμπλήρωση 20 χρόνων από την καινοτόμο λειτουργία του προγράμματος του Κέντρου «ΕΞΕΛΙΞΙΣ», το οποίο απευθύνεται σε χρήστες ναρκωτικών ουσιών που είναι στο δρόμο. Με αφορμή τη συμπλήρωση των 20 χρόνων, πριν μερικές μέρες, κατά τη διάρκεια συνέντευξης Τύπου, ο Βασίλης Γκιτάκος, διευθυντής του ΚΕΘΕΑ, ο Μιχάλης Μυλωνάς, υπεύθυνος του «ΕΞΕΛΙΞΙΣ» και ο Γιώργος Μπαρδάνης, πρόεδρος του ΚΕΘΕΑ, παρουσίασαν σημαντικά στοιχεία στα οποία αποτυπώνονται οι αυξημένες ανάγκες των χρηστών που είναι στο δρόμο, οι δυνατότητες που έχουν τα προγράμματα τέτοιου τύπου τα οποία επιτυγχάνουν πραγματική μείωση της βλάβης, αλλά και τα προβλήματα τα οποία δημιουργεί η πενιχρή κρατική χρηματοδότηση και η υποστελέχωση του ΚΕΘΕΑ.

Το ΚΕΘΕΑ «ΕΞΕΛΙΞΙΣ» ξεκίνησε το 1995, στην προσπάθεια των εργαζομένων να βρεθούν κοντά σ' εκείνους τους χρήστες που δεν έφταναν μέχρι τα προγράμματα απεξάρτησης και κοινωνικής επανένταξης, στοχεύοντας τους ανθρώπους εκείνους που δεν επιθυμούσαν ή ήταν ανέτοιμοι να ενταχθούν σε διαδικασία απεξάρτησης. Ωστόσο, στην πλειοψηφία τους, είχαν μεγάλες δυσκολίες και ανάγκες, ήταν αποκομμένοι από πηγές υποστήριξης και ενίοτε βρίσκονταν σε κατάσταση κρίσης.

Τα τελευταία χρόνια, η κατάσταση των εξαρτημένων έχει επιδεινωθεί και συγχρόνως έχει οξυνθεί η περιθωριοποίησή τους. Οσο περισσότερο περιθωριοποιούνται και εξαθλιώνονται, αποκόβονται από υποστηρικτικά δίκτυα και πηγές βοήθειας, τόσο αυξάνεται ο βαθμός έκθεσής τους σε αυτοκαταστροφικές μορφές συμπεριφοράς, όπως η κοινή χρήση σύριγγας και σεξ χωρίς προφυλάξεις. Ετσι αυξάνεται και η παραίτησή τους κι επομένως μειώνεται το κίνητρο να πάρουν θεραπευτική βοήθεια.

Οι εξαρτημένοι χρήστες που ζουν στο δρόμο, ζητούν στέγη, ιατρική φροντίδα, ανθρώπινη επαφή και συναισθηματική στήριξη. Σύμφωνα με τα στοιχεία που έδωσε στη δημοσιότητα το ΚΕΘΕΑ «ΕΞΕΛΙΞΙΣ» με αφορμή τη συμπλήρωση των 20 χρόνων λειτουργίας του, η κρίση έχει μεταβάλλει τις συνθήκες στις «πιάτσες» της Αθήνας την τελευταία πενταετία.

Το 42% των εξαρτημένων που υποστηρίζει σήμερα στο δρόμο το «ΕΞΕΛΙΞΙΣ», δηλώνει ότι διαθέτει προσωρινή ή καθόλου στέγη, έναντι του 24,5% το 2010. Νέες ουσίες, όπως το τάι, η κρυσταλλική μεθαμφεταμίνη και νέα συνθετικά ναρκωτικά άγνωστης σύστασης και προέλευσης αυξάνουν τους κινδύνους για τη ζωή των εξαρτημένων. Πολλές βασικές ανάγκες των χρηστών, όπως η στέγαση, η σίτιση, η ιατρική φροντίδα, αλλά και η νομική στήριξη, μένουν ακάλυπτες, ενώ έχει μειωθεί αισθητά το κίνητρό τους να κάνουν έστω και μικρά βήματα βελτίωσης της κατάστασής τους, όπως να φροντίσουν την υγεία τους. Αυξημένος είναι επίσης και ο αριθμός των εξαρτημένων μεταναστών. Σημαντικές επιβαρύνσεις έχουν και οι εξαρτημένες γυναίκες στο δρόμο. Το 2005 δήλωνε ότι εκδιδόταν μία στις δύο εξαρτημένες που υποστηρίζονταν στο δρόμο, σήμερα το αντίστοιχο ποσοστό ανέρχεται στο 84%.

Με βάση έρευνα που διενεργήθηκε το 2015 από το ΚΕΘΕΑ «ΕΞΕΛΙΞΙΣ» σε εξαρτημένες γυναίκες, είναι κυρίως χρήστριες ηρωίνης με δεκαετή πορεία στη χρήση. Οι 4 στις 10 έχουν ηπατίτιδα και 3 στις 10 AIDS, οι μισές από αυτές δεν έχουν ιατρική παρακολούθηση και 4 στις 10 δε λαμβάνουν κάποια ειδική αγωγή. Οι 3 στις 10 είναι άστεγες, ενώ οι μισές είναι μητέρες. Σημαντικά κενά και δυσκολίες παρατηρούνται στον προγεννητικό έλεγχο και τη φροντίδα των παιδιών τους. Απ' όσες έχουν παιδιά, 6 στις 10 έχουν απολέσει την επιμέλειά τους.

Στην προσπάθεια να παρακολουθήσει και να παρέμβει έγκαιρα σε αυτές τις εξελίξεις, το 2013 δημιουργήθηκε από το ΚΕΘΕΑ το Δίκτυο Φροντίδας Εξαρτημένων στο Δρόμο. Η εμβέλεια της δράσης του δικτύου για το 2015 είναι η εξής:

• Πραγματοποίησε 402 εξορμήσεις στις «πιάτσες» για την υποστήριξη των εξαρτημένων και την ανταλλαγή συριγγών.
• Δέχτηκε στις εγκαταστάσεις του 3.613 επισκέψεις από 989 διαφορετικά άτομα.
• Διένειμε 54.223 καθαρές σύριγγες και συνέλεξε μέσω ανταλλαγής 49.292 χρησιμοποιημένες.
• Πραγματοποίησε 1.478 ιατρικές πράξεις, είτε στις εγκαταστάσεις του είτε στο δρόμο.
• Μοίρασε 32.313 μερίδες φαγητού.

Σήμερα, απασχολεί το ΚΕΘΕΑ ο τρόπος με τον οποίο θα δοθεί συνέχεια στη λειτουργία και το έργο του Δικτύου, καθώς η χρηματοδότησή του μέχρι τώρα ήταν από το Ιδρυμα «Σταύρος Νιάρχος» και πρόκειται να λήξει το Σεπτέμβρη του 2016. «Είναι προφανές ότι εάν δεν καταφέρουμε να εξασφαλίσουμε το προσωπικό για τη στελέχωσή του μετά το Σεπτέμβριο, θα αποδυναμωθούν σημαντικά όχι μόνο οι υπηρεσίες που προσφέρονται από το ΚΕΘΕΑ, αλλά συνολικά στη χώρα μας σε αυτό το πεδίο. Η κατάσταση των χρηστών στο δρόμο, όπως διαμορφώνεται σήμερα, υπαγορεύει τη συνέχιση με κάθε τρόπο του Δικτύου στη μορφή που έχει σήμερα, την περαιτέρω αξιοποίηση της συσσωρευμένης γνώσης και την εμπειρία του προσωπικού, αλλά και τη διεύρυνσή του με νέες δράσεις», αναφέρει ο διευθυντής του ΚΕΘΕΑ, Βασίλης Γκιτάκος.

Στις νέες δράσεις που προτείνει το ΚΕΘΕΑ, εντάσσεται η δημιουργία, για πρώτη φορά στη χώρα μας, ξενώνων για ενεργούς χρήστες. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα ότι οι χρήστες δε γίνονται δεκτοί από τις δομές που έχουν μέχρι στιγμής δημιουργηθεί για τη φιλοξενία αστέγων. Οι δομές αυτές, καθώς δε διαθέτουν γνώση και εμπειρία, μπροστά στο θέμα της εξάρτησης σηκώνουν τα χέρια ψηλά. Η απουσία σταθερής στέγης περιορίζει σημαντικά και τη γενικότερη πρόσβαση και παραμονή των αστέγων εξαρτημένων στις υπηρεσίες Υγείας και Κοινωνικής Φροντίδας. Ετσι τροφοδοτείται ένας φαύλος κύκλος περαιτέρω εξαθλίωσης και κοινωνικού αποκλεισμού.

Η πρόταση του ΚΕΘΕΑ αφορά τη δημιουργία δύο ξενώνων, στο κέντρο της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης αντίστοιχα, ο καθένας από τους οποίους θα δίνει τη δυνατότητα διανυκτέρευσης σε 30 άστεγους χρήστες σε καθημερινή βάση. Ο ξενώνας θα προσφέρει στέγαση, σίτιση, πρωτοβάθμια περίθαλψη προβλημάτων υγείας, σταδιακή μείωση των επιπτώσεων στην υγεία που προκαλούνται από τη χρήση, συμβουλευτική υποστήριξη για τις ιδιαίτερες ατομικές ανάγκες.

Ειδικότερη μέριμνα, με ξεχωριστό ξενώνα φιλοξενίας, προτείνεται να υπάρχει για εξαρτημένες γυναίκες με παιδιά (έως 5 ετών) και εγκύους. Στην περίπτωση των εξαρτημένων γυναικών, τα προβλήματα σωματικής και ψυχικής υγείας είναι εντονότερα, αρκετές φορές υπάρχει ιστορικό σωματικής και ψυχολογικής κακοποίησης και η καταφυγή στην πορνεία γίνεται συνήθης τρόπος επιβίωσης. Ο ξενώνας θα λειτουργεί ως καταφύγιο, προσφέροντάς τους ασφάλεια, μακριά από τους κινδύνους και τις καταπονήσεις της «πιάτσας», καθώς και πολύπλευρη φροντίδα της σωματικής και ψυχικής υγείας, με έμφαση σε θέματα εγκυμοσύνης και μητρότητας. Θα έχει δυνατότητα ταυτόχρονης φιλοξενίας 15 γυναικών.