Οι ανακατατάξεις στα μονοπώλια πετρελαίου και στις οικονομίες αρκετών πετρελαιοπαραγωγών χωρών, που προκαλεί η κατά περίπου 70% μείωση στις διεθνείς τιμές πετρελαίου μέσα στους τελευταίους 20 μήνες, αναγκάζει ένα μέρος αυτής της αγοράς να σκεφθεί πλέον το ενδεχόμενο ενός σταδιακού «παγώματος» της παραγωγής του με δεδομένη την τεράστια προσφορά που υπάρχει όχι μόνο από τις χώρες του Κόλπου και τη Ρωσία, αλλά και από τη Βόρεια Αμερική.

Τα προβλήματα που προκαλεί η συνεχιζόμενη μείωση στις διεθνείς τιμές πετρελαίου δεν κρύβονται πλέον, ιδιαίτερα στις χώρες του Περσικού Κόλπου. Χαρακτηριστική είναι η τρύπα 100 δισεκατομμυρίων δολαρίων στον περσινό προϋπολογισμό της Σαουδικής Αραβίας, η πρόσφατη υποβάθμιση του αξιόχρεου της χώρας κατά δύο βαθμίδες από τον οίκο αξιολόγησης «Standard & Poor's» λόγω «προβλημάτων» από τη συνεχιζόμενη πτώση της τιμής του πετρελαίου (όπως έγινε δύο φορές μέσα στο τελευταίο 10μηνο και για το αξιόχρεο του Μπαχρέιν και του Ομάν). Γνωστές είναι ακόμη οι περικοπές κρατικών επιδοτήσεων σε δεκάδες κοινωνικά προγράμματα από άλλες κυβερνήσεις μοναρχιών του Κόλπου, όπως και οι τελευταίες εκτιμήσεις στελεχών του ΔΝΤ για κατά μέσο όρο μείωση της οικονομικής ανάπτυξης στις πετρελαιομοναρχίες του Κόλπου το 2016 στο 2,8% από 3,25% που ήταν το 2014.

Το πρώτο δειλό βήμα προς αυτήν την κατεύθυνση φάνηκε πως έγινε την περασμένη Τρίτη στην Ντόχα του Κατάρ, όπου συναντήθηκαν, αιφνιδίως, κεκλεισμένων των θυρών, οι υπουργοί Ενέργειας ή Πετρελαίου από τρεις χώρες - μέλη του ΟΠΕΚ, τη Σαουδική Αραβία, τη Βενεζουέλα και το Κατάρ, καθώς και τη Ρωσία (που δεν είναι μέλος του ΟΠΕΚ). Οι υπουργοί των τεσσάρων χωρών συμφώνησαν να «παγώσουν» την πετρελαϊκή παραγωγή τους στα επίπεδα του Γενάρη του 2016 υπό μία βασική προϋπόθεση: Πως θα πράξουν το ίδιο και μία σειρά άλλων πετρελαιοπαραγωγών χωρών, είτε είναι μέλη του ΟΠΕΚ είτε όχι...

Το επόμενο βήμα των τεσσάρων ήταν να επικοινωνήσουν με άλλες πετρελαιοπαραγωγές χώρες που αντιμετωπίζουν ως πρόβλημα τη σταθερή μείωση των τιμών από τον Ιούνη του 2014, κυρίως λόγω των δραματικά μειωμένων εσόδων από τις εξαγωγές πετρελαίου, που επί δεκαετίες χρηματοδοτούσαν έως και το 95% των δημόσιων δαπανών των κρατικών προϋπολογισμών.

Τη συμφωνία των τεσσάρων στην Ντόχα έσπευσαν, έτσι, να συνυπογράψουν, λίγες ώρες αργότερα, ο Ιρακινός υπουργός Πετρελαίου, Αντέλ Αμπντέλ Μάχντι, και ο ομόλογός του από τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, Σουχαΐλ Μοχάμεντ αλ Μαζρουέι, που έσπευσε να προβλέψει ότι ένα «πάγωμα» της πετρελαϊκής παραγωγής στα επίπεδα του περασμένου μήνα από ΟΠΕΚ και Ρωσία «θα είχε θετική επίδραση στη μελλοντική εξισορρόπηση της ζήτησης με δεδομένη τη σημερινή υπερπροσφορά». Θετικός απέναντι σε μία τέτοια προοπτική εμφανίστηκε στη συνέχεια και ο Κουβεϊτιανός υπουργός Πετρελαίου. Ομως, ο λόγος τους στο ζήτημα της προς τα άνω «σταθεροποίησης» των διεθνών τιμών πετρελαίου δεν είναι τόσο καταλυτικός, όσο αυτός του Ιράν, δεδομένου ότι μόλις ενάμιση μήνα πριν η Τεχεράνη βγήκε από το καθεστώς σκληρών οικονομικών κυρώσεων και σχεδιάζει να μπει εντυπωσιακά στην αρένα του λυσσαλέου ανταγωνισμού των πετρελαϊκών μονοπωλίων με «έπαθλο» την ανάκτηση του μεγάλου τμήματος της αγοράς που κατείχε...

Δεν προκάλεσε, ως εκ τούτου, έκπληξη η απόφαση των υπουργών Πετρελαίου από Βενεζουέλα, Ιράκ και Κατάρ να μεταβούν εσπευσμένως στην Τεχεράνη την περασμένη Τετάρτη ώστε να βολιδοσκοπήσουν τις προθέσεις του Ιρανού ομολόγου τους, Μπιζάν Ζανγκανέχ. Μολονότι οι πιέσεις που άσκησαν στον Ιρανό αξιωματούχο δεν φάνηκαν να έχουν απτό, ουσιαστικό αποτέλεσμα (επειδή ο Ιρανός υπουργός απέφυγε να πει εάν η χώρα του θα καθηλώσει την πετρελαϊκή παραγωγή στα επίπεδα του περασμένου μήνα...). Εντούτοις, προκάλεσαν ευμενή σχόλια και μικρή αύξηση (κατά μερικά σεντς...) της τιμής του πετρελαίου στις διεθνείς χρηματαγορές οι προσεκτικές και διπλωματικές δηλώσεις του. «Το Ιράν», είπε ο Ζανγκανέχ, «υποστηρίζει κάθε μέτρο που θα βοηθήσει στη σταθεροποίηση των τιμών και θα βελτιώσει την τιμή του αργού πετρελαίου». Ο ίδιος χαιρέτισε μάλιστα τη συμφωνία των τριών χωρών του ΟΠΕΚ με τη Ρωσία ως «αιτία για χαρά... και το πρώτο βήμα», κρίνοντας, όμως, ότι πρέπει να ακολουθήσουν «περισσότερα». Είναι χαρακτηριστικό ότι οι συνομιλητές του αποχώρησαν χωρίς να προβούν σε δηλώσεις, κρύβοντας ενδεχομένως με τη σιωπή τη δυσαρέσκειά τους.

Το ίδιο 24ωρο Ιρανοί αξιωματούχοι, που επικαλέστηκε το πρακτορείο «Ρόιτερς», σημείωναν ως κοινή πεποίθηση κυβερνητικών αξιωματούχων στην Τεχεράνη πως μία διεθνής συμφωνία για «πάγωμα» της πετρελαϊκής παραγωγής «δεν θα είναι αρκετή για να βοηθήσει στην αύξηση των διεθνών τιμών πετρελαίου γιατί διεθνώς υπάρχει υπερπροσφορά παραγωγής». Οπως σημείωναν χαρακτηριστικά, «το πρόβλημα στην πετρελαϊκή αγορά είναι ο κορεσμός», γι' αυτό και άσκησαν πιέσεις στις άλλες πετρελαιοπαραγωγές χώρες (όπως η Σαουδική Αραβία...) να κάνουν «κάτι περισσότερο» για να πέσει η παραγωγή από το να την «παγώσουν» χώρες που ήδη είχαν χτυπήσει «ρεκόρ» στο μάξιμουμ της παραγωγής πετρελαίου τα τελευταία χρόνια... Οι ίδιοι αξιωματούχοι σημείωναν εύλογα πως είναι άδικο αυτές οι χώρες, με τη μεγαλύτερη παραγωγή πετρελαίου διεθνώς, που απολάμβαναν τα προηγούμενα χρόνια των «παχιών αγελάδων» τα υπερκέρδη από τις υψηλές τιμές του, να απαιτούν σήμερα από το Ιράν, που μόλις βγήκε από το εμπάργκο, να μειώσει την πετρελαϊκή παραγωγή...

Ετσι, διαφαίνεται πως πέρα από τα λόγια συμπάθειας του Ιρανού υπουργού Πετρελαίου, για την ώρα, τουλάχιστον, δεν υπάρχουν άμεσα πλάνα για μείωση της παραγωγής «μαύρου χρυσού» στο Ιράν. Μάλλον, το αντίθετο... Ο Ιρανός αντιπρόεδρος, Ισχάκ Τζαχανγκίρι, δήλωσε προ ημερών ότι στόχος της Τεχεράνης είναι η αύξηση της πετρελαϊκής παραγωγής εντός του 2016 στα 2.000.000 βαρέλια τη μέρα.

Αυτά ενώ τα τελευταία στοιχεία του ΟΠΕΚ κατέγραφαν ότι ο ημερήσιος μέσος όρος των χωρών του οργανισμού τον περασμένο Γενάρη ήταν 4.200.000 βαρέλια πετρελαίου, με το Ιράκ (που δοκιμάζεται από τον πόλεμο και τις επιθέσεις των τζιχαντιστών του «Ισλαμικού Κράτους») να αυξάνει, παρά τα προβλήματα, τις εξαγωγές εντός του τρέχοντος μηνός σε περίπου 3.900.000 βαρέλια.

Σε κάθε περίπτωση, είναι φανερό ότι τα παζάρια για σταθεροποίηση των διεθνών τιμών πετρελαίου μόλις άρχισαν. Ως εκ τούτου, αναμένεται να διαρκέσουν καιρό εάν ή μέχρις ότου κατασταλάξουν σε συγκεκριμένες αποφάσεις. Ιδιαίτερα εάν συνυπολογίσει κανείς και τους έντονους ενδοϊμπεριαλιστικούς ανταγωνισμούς περιφερειακών δυνάμεων στην περιοχή του Κόλπου, όπως η γεωπολιτική κόντρα επιρροής ανάμεσα στη Σαουδική Αραβία και το Ιράν.

Οι δυσκολίες που εμφανίζονται μεσοπρόθεσμα αντικατοπτρίζονται στις προχτεσινές προβλέψεις οικονομικών αναλυτών έπειτα από τη μείωση των τιμών στα συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης του πετρελαίου, που καταγράφηκε στις ασιατικές αγορές, καθώς η αλματώδης αύξηση κυρίως των αμερικανικών αποθεμάτων πετρελαίου προκαλεί ανησυχίες για υπερπροσφορά, σε παγκόσμιο επίπεδο.

Οι ανησυχίες αυτές επισκίασαν έτσι το αρχικό κλίμα συγκρατημένης αισιοδοξίας και τις προσδοκίες που προκάλεσε η συμφωνία των τεσσάρων υπουργών Πετρελαίου στην Ντόχα την περασμένη Τρίτη για «πάγωμα» της πετρελαϊκής παραγωγής στα επίπεδα του Γενάρη.

Ο Τόνι Νιούμαν, ειδικός αναλυτής σε ζητήματα «ρίσκου» επενδύσεων στον πετρελαϊκό τομέα στον ιαπωνικό όμιλο «Μιτσουμπίσι», εκτίμησε χτες ότι οι αγορές «αναμένουν περαιτέρω αύξηση των αποθεμάτων», σημειώνοντας για παράδειγμα ότι οι τιμές των συμβολαίων μελλοντικής εκτέλεσης πετρελαίου Μπρεντ μειώθηκαν κατά 38 σεντς, στα 33,90 δολάρια το βαρέλι, μετά τη μείωση κατά 22 σεντς στην προηγούμενη συνεδρίαση. Αντίστοιχα, η τιμή του αμερικανικού αργού πετρελαίου μειώθηκε κατά 34 σεντς, στα 30,43 δολάρια το βαρέλι, μετά την αύξηση κατά 11 σεντς, στην προηγούμενη συνεδρίαση.

Από την άλλη, υπάρχει και η περίπτωση η πετρελαϊκή παραγωγή να μειωθεί μεσοπρόθεσμα όχι τόσο από συντονισμένες αποφάσεις μεταξύ των μεγαλύτερων πετρελαιοπαραγωγών χωρών, αλλά από τη σταδιακή μείωση των επενδύσεων πετρελαϊκών μονοπωλίων που παρατηρείται σταθερά τον τελευταίο χρόνο. Ας μην ξεχνάμε ότι οι χαμηλές τιμές πετρελαίου έχουν ήδη προκαλέσει διεθνώς πάνω από 250.000 απολύσεις εργαζομένων, που δουλεύουν στον τομέα της παραγωγής, με πολυεθνικές εταιρείες όπως η ΒΡ και η «Shell» να προηγούνται στις μειώσεις προσωπικού και στην αναστολή επενδυτικών προγραμμάτων. Η αμερικανική εταιρεία ερευνών και μελετών υδρογονανθράκων και μεταλλευμάτων «Wood MacKenzie» ήταν μία από τις πρώτες που ανέστειλε παγκοσμίως 68 μεγάλα επενδυτικά προγράμματα συνολικής αξίας 380 δισ. δολαρίων λόγω των πιέσεων που ασκούν οι χαμηλές τιμές στο πετρέλαιο.

Με λίγα λόγια, βρισκόμαστε στην αρχή μίας νέας φάσης στην άγρια κόντρα των πετρελαϊκών μονοπωλίων, ενώ και η πορεία των ιμπεριαλιστικών επεμβάσεων στη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική θα επηρεάσει αναμφισβήτητα τις εξελίξεις στο συγκεκριμένο τομέα.