«ΤΑ ΜΝΗΜΕΙΑ είναι οι ζωντανοί μάρτυρες της Ιστορίας μας. Είναι η αποτύπωση της συλλογικής και ατομικής μνήμης όλων των εποχών. Είναι η "κληρονομιά", την οποία ως προσωρινοί ιδιοκτήτες έχουμε αναλάβει να διαχειριστούμε. Με την υποχρέωση να την παραδώσουμε στις μέλλουσες γενεές αλώβητη. Με όλο τον πλούτο και την αυθεντικότητά της».

ΕΙΝΑΙ τα παραπάνω απόσπασμα που διαβάζουμε, σ' ένα πυκνό και δυνατό κείμενο που συνοδεύει την Εκθεση «Τύπος και Μνημεία» που οργανώθηκε πρόσφατα από το ελληνικό τμήμα του «Διεθνούς Συμβουλίου Μνημείων - Τοποθεσιών - ICOMOS» και η οποία θα λειτουργήσει μέχρι τις 22 του Μάρτη στο νεοκλασικό σπίτι της οδού Πειραιώς 73, όπου έχει την έδρα του το ICOMOS.

ΟΠΟΙΟΣ αναδιφεί στις σελίδες του ελληνικού Τύπου από τα πρώτα - πρώτα βήματα συχνά βρίσκεται μπροστά σε κείμενα, τα οποία τα σφραγίζει η αγωνία για την προστασία των μνημείων, γραπτά τα οποία καταγγέλλουν λεηλασίες, καταστροφές και σηκώνουν φωνή για τη σωτηρία της πολιτιστικής μας κληρονομιάς. Πλούσιο υλικό που έχει καταγράψει στη διαδρομή του χρόνου ο δημοσιογράφος συχνά μέσα σε αντίξοες συνθήκες. Αμέτρητα τα περιστατικά. Ωμές οι επεμβάσεις, αλλά και οι καταστροφές που έπληξαν καίρια μνημεία και περιβάλλον.

ΣΥΓΚΡΟΤΟΥΝ 30 εποπτικούς πίνακες οι θεματικοί κύκλοι της έκθεσης. Με προσοχή γίνεται αναφορά στις περιπέτειες, στις μαύρες σελίδες που ξαναφέρνουν στη μνήμη. Χωρίς βέβαια να είναι και οι μοναδικές, καθώς βανδαλισμοί και καταστροφές σε βάρος περιβάλλοντος και μνημείων πάνε πολύ βαθιά στα χρόνια.

ΣΙΓΟΥΡΑ ήθελε υπομονή κι ήθελε επιμονή και αναζήτηση η συγκέντρωση αρχειακού υλικού στις σελίδες των εφημερίδων. «Αισθανόμαστε - γράφει το κείμενο της Οργανωτικής Επιτροπής της Εκθεσης - την ανάσα και την αγωνία του συντάκτη κάθε άρθρου για να περάσει την είδηση, για να ενημερώσει και να κινητοποιήσει το κοινό. Είναι γραπτά που, μέσα από διαφορετική οπτική, αναδείχνουν το βάθος του προβλήματος και την κρυμμένη αλήθεια.

ΥΠΑΡΧΟΥΝ στ' αλήθεια κείμενα που πάνω τους ανιχνεύεις την αγωνία του συντάκτη για να μπορέσει να φέρει την είδηση στην εφημερίδα. Και να ενημερώσει το κοινό. Δούλευαν και δουλεύουν και σήμερα τα αόρατα «φερμπότεν» και τα απαγορευτικά φράγματα που σταματούνε του συντάκτη το μόχθο, το γραπτό και φυσικά καλύπτουν με τη σιωπή αθλιότητες και συναλλαγές, που φυσικά πλήττουν τα μνημεία. Και αφανίζουν το περιβάλλον. Ετσι τα φουγάρα των εργοστασίων παίρνουν άδειες κι ακουμπάνε στους αρχαίους ναούς και πάνω στις βυζαντινές εκκλησίες.

ΤΡΩΙΚΟΣ πόλεμος... άναψε εδώ και πολλά χρόνια για να διασωθεί ο ναός του Ποσειδώνα και ο αρχαιολογικός χώρος του Σουνίου από την ξενοδοχοποίηση που προωθούσαν οι τότε αφέντες της εξουσίας. Κερδισμένοι τελικά βγήκαν οι ξενοδόχοι. Σκάρωσαν ελεύθερα, με τις ευλογίες του κράτους, ουσιαστικά στο χώρο τον αρχαιολογικό ξενοδοχεία παρά το γενικό ξεσηκωμό που προκάλεσε τότε η απόφαση της κυβέρνησης.

ΣΤΗΝ ίδια περίπου εποχή, άλλοι εγκέφαλοι του υπουργείου Δημοσίων Εργων είχαν βάλει μπροστά μια νέα διαρρύθμιση του ιστορικού χώρου των Δελφών, με πρόβλεψη να διανοίξουν δρόμο μέσα από τα αρχαία που θα επέτρεπε στις κουρσάρες να φτάνουν πάνω στο ναό του Απόλλωνος. Η αιτιολόγηση εύκολη. Να εξυπηρετηθούν οι επίσημοι και να μην έχουν ανηφοριές... Το Αρχαιολογικό Συμβούλιο σταμάτησε τους οδοποιούς κι έτσι τελικά δεν άνοιξε πάρκινγκ δίπλα στο ναό.

Η ΕΚΘΕΣΗ με τα κείμενα τα δημοσιογραφικά μάς θυμίζει τα τωρινά τον Κεραμεικό και μας δείχνει τις καταστροφικές συνέπειες που μπορούσε να 'χει για το μνημείο αυτό η διέλευση του Μετρό σε πολύ μικρό βάθος κάτω από το αρχαίο νεκροταφείο. Δεν είναι βέβαια και το μοναδικό.

ΕΧΟΥΜΕ όμως κι άλλα παρόμοια. Είναι πράγματι οδυνηρό - όπως υπογραμμίζουν οι διοργανωτές - «να διαπιστώνεις έντρομος κάποια στιγμή ότι ο αρχαιολογικός χώρος του Ολυμπιείου κινδύνευε να ανοικοδομηθεί σαν να ήταν απλά οικοδομικά τετράγωνα. Παράδειγμα τρανταχτό, ο αρχαιολογικός χώρος του Ολυμπιείου στον οποίο σχεδίασαν να χτίσουν παλαίστρες και γήπεδα...».

Ο ΘΕΜΑΤΙΚΟΣ κύκλος της έκθεσης μπαίνει επίσης και σ' άλλα καυτά τωρινά θέματα. Στα μνημεία της φύσης, στους δρυμούς, στις πληγές, που έχουν ανοίξει τα λατομεία. Είναι ακόμη οι λεηλατημένοι θησαυροί της Κύπρου. Είναι τα βομβαρδισμένα μνημεία της Γιουγκοσλαβίας, αλλά και το ξενοδοχείο - μαμούθ που απειλεί την Υδρα. Δεν ξεχάστηκε ακόμη η Μακρόνησος τόπος ιστορικής μνήμης, που ο κίνδυνος οικοπεδοποίησης είναι μέσα στα θέματα, που παρουσιάστηκαν. Νωπό το μελάνι αλλά και μαχητική η πένα του δημοσιογράφου που αντιπαλεύει τα θεριά της εξουσίας, καθώς ζητάνε με τα περιβόητα ολυμπιακά τους έργα να ξεγράψουν το Μαραθώνα. Οι εκσυγχρονιστές με τα «λάβαρα» των Ολυμπιακών προετοιμάζουν ένα νέο οικολογικό έγκλημα. Κι όχι μόνο... Θα καταστρέψουν τον πιο ιστορικό από τους ιστορικούς τόπους του κόσμου. Δεν πρέπει να τους αφήσουμε... Κάτω τα χέρια σας από το Μαραθώνα.

Ο λόγος για τον οποίο δε δέχτηκα να μείνω στη νομοπαρασκευαστική επιτροπή, λέει ο συνταγματολόγος Γ. Κασιμάτης, είναι ο εξής: θα ήμουν πρόθυμος να βοηθήσω στην επιτροπή, αν περιοριζόταν μόνο στο οργανωμένο οικονομικό έγκλημα. Δηλαδή, ξέπλυμα χρημάτων, ναρκωτικά, ληστείες διεθνών οργανώσεων κλπ. Αυτό είναι ένα ώριμο θέμα. Η παλιά Δικονομία και ο ποινικός νόμος δεν είναι κατάλληλα νομοθετήματα για να τα αντιμετωπίσουν και επομένως είναι καλό να συνεργαστεί κάνεις γι' αυτό και να δουλευτεί από μια νέα σκοπιά. Εκεί, επειδή δεν είμαι ποινικολόγος, θα έμενα με τον όρο της προστασίας των δικαιωμάτων του ανθρώπου. Ο νόμος, αυτός είχε και ένα δεύτερο σκέλος, αόριστο. Δεν έλεγε παρά μόνο για οργανωμένο έγκλημα γενικώς και αορίστως. Τους είπα ότι εδώ αυτό που μένει είναι το πολιτικό έγκλημα.

Και αυτό είναι ένα θέμα που δεν είναι τόσο απλό για να το αντιμετωπίσουμε με την ίδια επιτροπή, δεδομένου μάλιστα, ότι εγώ ως συνταγματολόγος, από παράδοση ξέρω ότι ορισμένες κατηγορίες πολιτικών εγκλημάτων αντιμετωπίζονται πάντοτε ελαφρότερα από ό,τι τα κοινά εγκλήματα. Επομένως, δε θα ήθελα να συμμετάσχω σε μια επιτροπή που θα ισοπέδωνε τα πάντα. Με την έννοια αυτή δε θέλησα να συμμετάσχω, διότι η άποψη του υπουργείου Δικαιοσύνης ήταν ότι θα πρέπει ν' αντιμετωπιστούν και οι δύο μορφές, και το οικονομικό έγκλημα και το έγκλημα γενικά και αόριστα. Τους είπα ότι υπάρχει μια πολύ κακή πρακτική να ονομάζουν και να χαρακτηρίζουν τα πάντα τρομοκρατία. Αυτό είναι λάθος. Δεν είναι ούτε νομικός όρος. Ανοίγει «παράθυρο» για να καταπατούνται τα δικαιώματα του ανθρώπου. Αυτός είναι ο λόγος που δεν έμεινα.

Τον ίδιο όρο χρησιμοποιεί και η διεθνής σύμβαση του ΟΗΕ. Το οργανωμένο οικονομικό έγκλημα, χωρίς να προσδιοριστεί ποιας κατηγορίας είναι, σημαίνει ότι μπορεί να εννοούν οποιαδήποτε εγκλήματα, ακόμα και αυτά τα οποία θα πρέπει να αντιμετωπιστούν επιεικέστερα. Δηλαδή, αν υποθέσουμε ότι υπάρχει μια εξέγερση κατά συγκεκριμένης κρατικής εξουσίας, όπως ήταν παλιά επαναστάσεις και κινήματα από το λαό, αυτά αντιμετωπίζονταν πάντα από την επιστήμη ελαφρότερα. Τότε, μάλιστα, που υπήρχε η ποινή του θανάτου, απαγορευόταν να επιβληθεί σε αυτά στις ομαλές περιόδους. Στις ανώμαλες τους ξέκαναν όλους... Σε ομαλές συνθήκες οι ποινικοί κώδικες τους αντιμετώπιζαν ελαφρότερα.

Επομένως, αυτό ενέχει κινδύνους. Αν αρχίσουμε, για αόριστες κατηγορίες εγκλημάτων, να εντείνουμε την παρακολούθηση πολιτών, να εντείνουμε τις περιπτώσεις άρσης του απόρρητου ή παρακολούθησης των προσωπικών δεδομένων, όλα αυτά δεν ανταποκρίνονται στην προστασία της δημοκρατίας. Θέλει μια προσοχή να ξεκαθαριστεί τι έγκλημα θέλουμε να αντιμετωπίσουμε αυστηρότερα από αυτά που προβλέπει ο Ποινικός Κώδικας.

Με βάση τα στοιχεία που έχουν δοθεί στη δημοσιότητα και δεν έχουν διαψευστεί από τον υπουργό Δικαιοσύνης, αποδεικνύεται ότι είναι απόλυτα δικαιολογημένοι οι φόβοι της νομικής κοινότητας, αλλά και της κοινωνίας ότι ο νόμος ο οποίος ετοιμάζεται με την επίκληση οποιουδήποτε προσχήματος, και κάτω από τον οποιοδήποτε τίτλο, θα είναι νόμος που θα θέσει σε διακινδύνευση θεμελιώδη δικαιώματα του πολίτη, τονίζει ο Α. Ρουπακιώτης, πρόεδρος του Δικηγορικού Συλλόγου Αθήνας.

Η αιτία, της οποίας γίνεται επίκληση, τείνει να θεωρηθεί έως προσχηματική, αν πάρουμε υπόψη μας τη φύση και την έκταση του φαινομένου. Δεύτερο, το γεγονός ότι η νομική κοινότητα ομοφωνεί ως προς την πληρότητα της ποινικής μας νομοθεσίας να εντοπίσει υπαιτίους, να προσδιορίσει εγκλήματα, αλλά και, ταυτόχρονα, να εκδικαστούν εκείνοι που θα κριθούνε ως υπαίτιοι από κατά πάντα αξιόπιστα δικαστήρια. Αρα οποιαδήποτε σκέψη για αλλαγή διατάξεων με την επίκληση πάταξης τρομοκρατικών, εγκληματικών εκδηλώσεων, μόνο ως προσχηματική αξιολογείται. Θα αποτελέσει το ισχυρότερο αποδεικτικό στοιχείο για να γνωρίσει η ελληνική κοινωνία ότι η ελληνική κυβέρνηση δέχτηκε τις πιέσεις των ΗΠΑ, οι οποίες, για δικούς τους λόγους, με τρόπο ιδιαίτερα επίμονο και εξουσιαστικό, απαιτούν την αλλαγή και της δικής μας νομοθεσίας.

Τόσο στις εκδηλώσεις του ΔΣΑ, όσο και άλλων κοινωνικών φορέων εκδηλώνεται η αντίδραση της κοινωνίας και αναδείχνεται η ευαισθησία της, ώστε να μην προκύψει νόμος που θα οδηγήσει σε διακινδύνευση τα θεμελιώδη δικαιώματα του πολίτη.

Η θέση μου, που είναι ξεκάθαρη σε αυτό το ζήτημα, είναι ότι αυτό το νομοσχέδιο δεν αποσκοπεί στην αντιμετώπιση του φαινομένου της τρομοκρατίας, τονίζει ο Ι. Βαβούρας, πρύτανης του Παντείου. Ουσιαστικά είναι ένα μέσο για τον περιορισμό των ατομικών ελευθεριών. Η δημοκρατία δε χρειάζεται τέτοιου είδους νομοσχέδια προκειμένου να προφυλαχτεί από την τρομοκρατία. Η νομοθεσία που υπάρχει στη χώρα μας θεωρώ ότι είναι επαρκής.

Θα δημιουργήσει πολλά προβλήματα στο θέμα των ατομικών ελευθεριών. Περιορίζονται, τόσο δραστικά, οι ατομικές ελευθερίες. Οφείλουμε να συσπειρωθούμε, όλοι οι δημοκρατικοί πολίτες, να μην προχωρήσει ένα τέτοιο νομοσχέδιο.

Κατακτημένα δικαιώματα, επί δεκαετίες, τίθενται σήμερα σε αμφισβήτηση, κάτω από το μανδύα του νομοσχεδίου. Εθεσα τον εαυτό μου στη διάθεση της Συντονιστικής Επιτροπής της «Δημοκρατικής Συσπείρωσης για τις λαϊκές ελευθερίες και την αλληλεγγύη». Πρέπει να γίνουν κινητοποιήσεις γι' αυτό το θέμα. Οπως, δε, είπαν και οι νομικοί στην εκδήλωση της «Δημοκρατικής Συσπείρωσης», δεν είναι η πρώτη φορά που οι ελληνικές κυβερνήσεις κάτω από το πρόσχημα της αντιμετώπισης της τρομοκρατίας έχουν περάσει τους «τρομονόμους». Δεν είναι περίεργο γιατί ο λαός τους έχει ονομάσει «τρομονόμους», τους δήθεν αντιτρομοκρατικούς νόμους. Εχουν περάσει στη συνείδηση του λαού πού αποσκοπούν, πραγματικά, αυτοί οι νόμοι και για αυτό πρέπει να αντιδράσουμε σε αυτού του είδους τα φαινόμενα που εμφανίζονται τώρα στη χώρα μας.

Η κατάρτιση του «τρομονόμου» δεν είναι αυθόρμητη πρωτοβουλία της ελληνικής κυβέρνησης. Είναι απαίτηση της αμερικανικής πολιτικής, στην οποία ενδίδει η ελληνική κυβέρνηση. Επομένως, χρειάζεται μια ευρύτερη κινητοποίηση ώστε να εξαναγκαστεί η ελληνική κυβέρνηση να μην ενδώσει και να εξοπλιστεί, αν θέλετε, και με ένα επιχείρημα έναντι των Αμερικανών πρωτοστατών που το αξιώνουν.

Πρέπει, δε, αυτή η κινητοποίηση να γίνει όχι μόνο γιατί έτσι θα είναι αποτελεσματική η αντίδραση του ελληνικού λαού, αλλά και γιατί ο «τρομονόμος», όπως σχεδιάζεται, δεν είναι απλά περιττός. Είναι ιδιαίτερα επικίνδυνος. Διότι αυτός είναι περισσότερο, από κάθε άλλη μορφή μέχρι τώρα γνωστή, παρέμβασης της τεχνολογίας στην παρακολούθηση των κινήσεων των πολιτών. Αυτός είναι ο πιο επικίνδυνος από όλους. Γιατί προβλέπεται η χρήση της πιο σύγχρονης τεχνολογίας. Προβλέπεται, ακόμη, το διάβασμα του DNA, αφ' ενός, αφ' ετέρου προβλέπεται το να στήνονται κάμερες στα σπίτια των υπόπτων και να κινηματογραφείται η ιδιωτική ζωή των ανθρώπων που δεν έχουν ιδέα. Και μόνο αυτά τα δυο κάνουν φανερό πόσο επικίνδυνος είναι ο «τρομονόμος». Επομένως, είναι ένα θέμα που επιβάλλεται η ευρύτερη λαϊκή κινητοποίηση.