Ο Δημήτρης Κουτσούμπας στα εγκαίνια της έκθεσης

Στην έκθεση που θα διαρκέσει μέχρι τις 12 Μάρτη, παρουσιάζονται έργα: Εικαστικών καλλιτεχνών της περιόδου 1950-1974 που να έχουν ζήσει οι ίδιοι τα γεγονότα και έχουν φιλοτεχνήσει εκείνη την εποχή έργο με βάση τα γεγονότα αυτά (πολιτικές διώξεις, εκτελέσεις, φυλακές, εξορία, πολιτική προσφυγιά κ.ά.). Εικαστικών καλλιτεχνών της περιόδου 1950-1974 που να έχουν ζήσει οι ίδιοι τα γεγονότα, αλλά για λόγους φυλακίσεων, εξοριών κ.λπ. δεν κατάφεραν να έχουν εικαστικό έργο μέσα σε αυτή την περίοδο, αλλά αργότερα, και Εικαστικών καλλιτεχνών που για κάποιο λόγο δεν ήταν στην Ελλάδα τη συγκεκριμένη περίοδο (που ζούσαν στην πολιτική προσφυγιά, εξορία ή και αυτοεξορία), αλλά έχουν δημιουργήσει έργο μέσα σε αυτήν την περίοδο, που να αφορά τα γεγονότα 1950-1974.

Στην εκδήλωση των εγκαινίων μίλησαν ο δήμαρχος Αθηναίων Γιώργος Καμίνης, η πρόεδρος του ΕΕΤΕ, Εύα Μελά και ο Ντένης Ζαχαρόπουλος, ιστορικός Τέχνης και καλλιτεχνικός διευθυντής της Πινακοθήκης του Δήμου Αθηναίων. Παραβρέθηκε ο ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, Δημήτρης Κουτσούμπας.

Η Εύα Μελά, αναφερόμενη στην έκθεση και στο υλικό που παρουσιάζεται, είπε ότι το ΕΕΤΕ απευθύνθηκε σε συλλογές και Μουσεία καθώς και σε ιδιώτες, για έργα καλλιτεχνών που πια δεν βρίσκονται στη ζωή, καθώς και με ανοικτή πρόσκληση στα μέλη του. «Στο υλικό που παρουσιάζουμε υπάρχουν ντοκουμέντα από την καλλιτεχνική αντιστασιακή δράση τόσο στη διάρκεια της Χούντας όσο και παλιότερα. Χαρακτικά - προκηρύξεις, σκίτσα που δημοσιεύτηκαν στον Τύπο παράνομο και νόμιμο, έγγραφα. Ντοκουμέντα από τον Τύπο σχετικά με τις διώξεις καλλιτεχνών, σχετικά με τη λογοκρισία στην Τέχνη, καθώς και ντοκουμέντα από εκείνους που αρνήθηκαν το "βοήθημα" της Χούντας των συνταγματαρχών, όπως του Κλέαρχου Λουκόπουλου, του Αλέκου Κοντόπουλου και του Γιώργη Βαρλάμου και άλλων... Ντοκουμέντα επίσης σχετικά με τον Γιάννη Καΐλη, τον φοιτητή της ΑΣΚΤ που έχασε τη ζωή του στη διάρκεια της Χούντας μέσα σε ανεξιχνίαστες συνθήκες, καθώς και έργα από καλλιτέχνες που βρέθηκαν στις σοσιαλιστικές χώρες στην αναγκαστική προσφυγιά, ή στους μαρτυρικούς τόπους της εξορίας. Δυστυχώς, λείπουν από την έκθεση έργα που έγιναν την περίοδο που αναφερόμαστε, τα οποία δεν στάθηκε δυνατόν να βρεθούν, μιας και ανήκουν πλέον σε ιδιώτες (όπως σημαντικά σχετικά έργα του Δημήτρη Μυταρά ή έργα του Γιώργου Ιωάννου, του εξόριστου ζωγράφου Τάκη Τζανετέα, του Δημήτρη Κατσικογιάννη κ.ά.), που παρά τις προσπάθειες δεν τα βρήκαμε».

Παράλληλα με την έκθεση θα λειτουργεί στο χώρο «εργαστήριο Ιστορίας της Τέχνης», όπου σε μια βάση δεδομένων κατατίθενται ό,τι στοιχεία υπάρχουν γύρω από τους καλλιτέχνες στην περίοδο 1936-1974.

Η Επανάσταση του Οχτώβρη βρίσκει τον Κουλεσόφ να επιλέγει το μέλλον. Επικεφαλής μπολσεβίκικου κινηματογραφικού συνεργείου αποτυπώνει τον εμφύλιο, τόσο στο μέτωπο, όσο και στις πόλεις. Το αποτέλεσμα αυτής της δουλειάς ήταν η ταινία «Στο Κόκκινο Μέτωπο» (1920), όπου ο Κουλεσόφ συνδυάζει το ντοκιμαντέρ με την αναπαράσταση. Από την πρώτη στιγμή της ίδρυσης, στη Μόσχα το 1919, της πρώτης κρατικής Σχολής Κινηματογράφου στον κόσμο, της θρυλικής ΒΓΚΙΚ (Πανσοβιετικό Κρατικό Ινστιτούτο Κινηματογραφίας) ο Κουλεσόφ βρίσκεται μεταξύ των διδασκόντων, ξεκινώντας την παιδαγωγική και θεωρητική - ερευνητική του πορεία που θα τον έκανε διάσημο στις κινηματογραφικές σχολές παγκοσμίως. Εχοντας στο ενεργητικό του ακόμη και μελόδραμα («Το ανολοκλήρωτο τραγούδι της αγάπης» το 1918) η ομάδα του δέχεται μια παραγγελία για το γύρισμα μιας ταινίας σε σενάριο του ποιητή Νικολάι Ασέγιεφ.

Για την ρηξικέλευθη επίδραση της ταινίας στην ανάπτυξη συνολικά του σοβιετικού κινηματογράφου, ο Ν. Α. Λέμπεντεφ («Δοκίμιο για την ιστορία του κινηματογράφου της ΕΣΣΔ - Βωβό σινεμά, 1918 - 1934», 1965) σημειώνει χαρακτηριστικά:

«(...) Η ταινία σχεδιάστηκε σαν δίπτυχο φυλλάδιο: Πάνω στον ψευδολόγο αστικό Τύπο και τους Αμερικανούς που τον πιστεύουν και, ταυτόχρονα, πάνω στο πιο διαδεδομένο είδος του ξένου, αστικού κινηματογράφου της εποχής, το "νουάρ". Ο Αμερικανός γερουσιαστής Ουέστ πηγαίνει για επαγγελματικό ταξίδι στη Σοβιετική Ενωση. Εχοντας διαβάσει αντισοβιετικά περιοδικά, θεωρεί ότι η χώρα μας κατοικείται από άγριους, ντυμένους με δέρματα ζώων και με μαχαίρια στα δόντια. Στον σιδηροδρομικό σταθμό της Μόσχας ο Ουέστ πέφτει στα χέρια μιας συμμορίας απατεώνων, οι οποίοι, υπολογίζοντας την ανόητη αντίληψή του για την Χώρα των Σοβιέτ, τον τρομοκρατούν με τους "μπολσεβίκους" και του αποσπούν δολάρια. Στο τέλος της ταινίας η αστυνομία συλλαμβάνει τη συμμορία και απελευθερώνει τον άτυχο γερουσιαστή. Ο κύριος Ουέστ γνωρίζει την Μόσχα, είναι παρών στη στρατιωτική παρέλαση στην Κόκκινη Πλατεία και πείθεται ότι η ΕΣΣΔ μακράν δεν είναι χώρα αγρίων».

«Στο πιο πολιτικό έργο του», σημειώνει ο σκηνοθέτης, «ο Ντοστογιέφσκι πλάθει μια μοναδική ανθρώπινη τοιχογραφία που αναδύεται σε μια εποχή κρίσης και αντανακλά μια κοινωνία σε μετάβαση. Τα προσωπικά πάθη, οι ιδεολογικές συγκρούσεις και τα ηθικά διλήμματα συμπλέκονται σε ένα μυθιστόρημα καταιγιστικής δράσης και βαθύτατης ψυχογραφικής ακρίβειας. Η παράσταση εξερευνά ιδιαίτερους τρόπους σκηνικής αφήγησης αξιοποιώντας τη χορικότητα και τη μουσική υπόσταση του δραματικού λόγου, σε μια απόπειρα ανατομίας της δικής μας "δύσκολης" εποχής».

Μετάφραση: Ελένη Μπακοπούλου. Σκηνοθεσία - Μουσική: Θοδωρής Αμπαζής. Διασκευή - Δραματουργία επεξεργασία: Ελσα Ανδριανού. Φωτισμοί: Αλέκος Αναστασίου. Σκηνικά - Κοστούμια: Ελένη Μανωλοπούλου. Video-art: Στάθης Αθανασίου. Κίνηση: Ζωή Χατζηαντωνίου. Μουσική διδασκαλία: Μελίνα Παιονίδου. Διανομή (με αλφαβητική σειρά): Κωνσταντίνος Αβαρικιώτης, Τζωρτζίνα Δαλιάνη, Μαρία Ζορμπά, Δημήτρης Ημελλος, Ειρήνη Καράγιαννη, Αναστασία Ραφαέλα Κονίδη, Κώστας Κορωναίος, Νέστορας Κοψιδάς, Καλλιρρόη Μυριαγκού, Γιάννης Νιάρρος, Θέμης Πάνου, Δανάη Σαριδάκη, Αντιγόνη Φρυδά.