Οι εισηγήσεις την πρώτη μέρα των εκδηλώσεων ανέδειξαν ότι η αταλάντευτη στάση και η θυσία των 200 κομμουνιστών, όπως και συνολικά η συγκλονιστική δεκαετία του 1940, όταν η εργατική τάξη, στρατευμένη με το Κόμμα της, το ΚΚΕ, έβγαλε στην επιφάνεια όλες τις πολύτιμες αρετές της, ήταν αποτέλεσμα της ακούραστης δουλειάς που προηγήθηκε από τους κομμουνιστές στα δύσκολα χρόνια του Μεσοπολέμου. Μιας περιόδου ταραγμένης, ανάμεσα στους δύο μεγάλους ιμπεριαλιστικούς πολέμους, που σημαδεύτηκε όμως από τους αγώνες του εργατικού κινήματος με μπροστάρη το Κόμμα. Ηταν η περίοδος που το ΚΚΕ ρίχτηκε στη μάχη για τα συμφέροντα της εργατικής τάξης, οικοδομώντας ακατάλυτους δεσμούς μαζί της, με χιλιάδες μέλη και στελέχη του να βρίσκονται αντιμέτωπα με τις διώξεις του αστικού κράτους, με φυλακίσεις, βασανιστήρια, εξορίες, δείχνοντας απαράμιλλο θάρρος και αντοχή. Ετσι, μέσα σε πολύ αρνητικούς συσχετισμούς, σε μια περίοδο με πολύ μεγάλες δυσκολίες, χτίστηκε το Κόμμα και η σχέση του με την εργατική τάξη, που μετά από μερικά χρόνια μεγαλούργησε με τους αγώνες της. Η εκδήλωση της πρώτης μέρας ολοκληρώθηκε με προβολή βίντεο για τα 100 χρόνια ζωής και δράσης του ΚΚΕ.

Ο Νίκος Μαυροκέφαλος

Οι 200 της Καισαριανής δεν επιλέχθηκαν τυχαία. Μετά την εκτέλεση του Γερμανού στρατηγού στους Μολάους της Σπάρτης από τον ΕΛΑΣ, η γερμανική διοίκηση και οι δωσίλογοι επέλεξαν να εκτελέσουν 200 κομμουνιστές, που σηματοδοτούσαν αυτήν ακριβώς την αλύγιστη στάση απέναντι στην αστική τάξη και το κράτος της, σηματοδοτούσαν την αταλάντευτη πάλη για ένα καλύτερο αύριο, για μια κοινωνία χωρίς εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο, την πάλη για τον κομμουνισμό.

Η συμβολή του ΚΚΕ στο εργατικό κίνημα του Μεσοπολέμου αποτελεί ένα ξεχωριστό και σπουδαίο κεφάλαιο στην Ιστορία του Κόμματος και του εργατικού κινήματος.

Η ίδια η ίδρυση του ΣΕΚΕ στις 17 Νοέμβρη του 1918, του μετέπειτα ΚΚΕ, που συντελέστηκε κάτω από την επίδραση της επαναστατικής θύελλας που ξεσήκωσε η Οκτωβριανή Σοσιαλιστική Επανάσταση, είναι το καθοριστικό γεγονός στην ανάπτυξη του εργατικού κινήματος την περίοδο του Μεσοπολέμου.

Το ΚΚΕ σταθερά και μαχητικά στήριξε το πρώτο κράτος της εργατικής εξουσίας στην παγκόσμια Ιστορία, τη Σοβιετική Ρωσία και στη συνέχεια την ΕΣΣΔ.

Το ΚΚΕ, από τα πρώτα του χρόνια, καταδίκασε την εκστρατεία του ελληνικού στρατού στη Μικρά Ασία, την αστική στρατηγική της «Μεγάλης Ιδέας», που υπηρετούσε τις ιμπεριαλιστικές επιδιώξεις της ελληνικής αστικής τάξης στο πλευρό των ισχυρών καπιταλιστικών κρατών της Αντάντ, της Βρετανίας και της Γαλλίας. Αποκάλυψε έγκαιρα στο λαό τον κίνδυνο ενός νέου μεγάλου ιμπεριαλιστικού πολέμου στη δεκαετία του '30. Πρόκειται για θέσεις που σηματοδότησαν από τα πρώτα χρόνια τη διεθνιστική προλεταριακή στάση του ΚΚΕ.

Πολύτιμη ήταν η προσφορά του Κόμματος στην ίδρυση και στη δράση των Συλλόγων των Παλαιών Πολεμιστών και Θυμάτων Στρατού. Επρόκειτο για χιλιάδες αγρότες και εργάτες, οι οποίοι βρίσκονταν για πολλά χρόνια στα πεδία των μαχών, πολλοί από τους πρώτους Βαλκανικούς Πολέμους και για μια δεκαετία, πολλοί εκ των οποίων σακατεμένοι και ανάπηροι.

Σε όλη την πορεία του Μεσοπολέμου έγιναν σημαντικοί κλαδικοί και περιφερειακοί αγώνες, όπου με πολλές διακυμάνσεις εκφράστηκαν η μαχητική συμμετοχή σημαντικών τμημάτων της εργατικής τάξης, από τη μια, και η αταλάντευτη υπεράσπιση της αστικής εξουσίας από το αστικό κράτος, από την άλλη. Ενδεικτικές της σκληρότητας που πήρε η ταξική πάλη σε ορισμένες φάσεις είναι οι εργατικές διαδηλώσεις στην Αθήνα και τον Πειραιά το καλοκαίρι του 1923, και η καταστολή της απεργίας στις 22 Αυγούστου στον Πειραιά, που είχε 11 νεκρούς και πάνω από 100 τραυματίες. Οι απεργιακοί αγώνες των καπνεργατών αλλά και των εργαζομένων από άλλους κλάδους το Μάη - Ιούνη του 1927, που είχε σαν αποτέλεσμα της καταστολής 4 νεκρούς, πάνω από 50 εξορισθέντες και δεκάδες συλληφθέντες. Κορυφαίοι αγώνες αυτής της περιόδου ήταν οι απεργίες και τα συλλαλητήρια του ηρωικού Μάη του 1936 στη Θεσσαλονίκη.

Καθοριστικός κρίκος για την οργάνωση της εργατικής τάξης και των λαϊκών στρωμάτων ήταν η πάλη για τα προβλήματα που αντιμετώπιζαν οι φτωχές εργατικές και λαϊκές οικογένειες.

Με το που πάτησαν το πόδι τους στην Ελλάδα οι πρόσφυγες, ήρθαν αντιμέτωποι με την πιο άγρια και στυγνή εκμετάλλευση από το κεφάλαιο, με την απαξίωση και την εγκατάλειψη του αστικού κράτους, που τους στοίβαζε σε παραγκουπόλεις όπως Καισαριανή, Κοκκινιά, Νέα Ιωνία, Βύρωνα και αλλού, χωρίς να έχουν εξασφαλιστεί στοιχειώδεις συνθήκες αξιοπρεπούς διαβίωσης, στέγασης και υγείας. Ηρθαν αντιμέτωποι πολλές φορές με το ρατσισμό και την ξενοφοβία. Οι εκατοντάδες χιλιάδες πρόσφυγες ήρθαν να προστεθούν στη δύναμη της εργατικής τάξης στην Ελλάδα και το Κόμμα επιδίωξε εξαρχής να χειραφετήσει τη μεγάλη πλειοψηφία τους από την αστική ιδεολογία και τις ψεύτικες διαχωριστικές γραμμές που πρόβαλαν τα κόμματα της αστικής τάξης.

Η δράση του Κόμματος στην Καισαριανή και στις άλλες προσφυγουπόλεις ήταν σημαντική, αποτελεί ένα σημαντικό και πλούσιο κεφάλαιο που δεν μπορεί να εξαντληθεί μέσα σε λίγες γραμμές, όμως διαμόρφωσε τέτοιους δεσμούς με το λαό τους που δημιούργησε σημαντικά κάστρα αγώνα όλη τη δεκαετία του '40 αλλά και την επόμενη περίοδο, δεσμούς που συνεχίζουν και φτάνουν έως τις μέρες μας.

Σε όλη τη διάρκεια του Μεσοπολέμου, το ΚΚΕ αντιπάλεψε ηρωικά τους κατασταλτικούς μηχανισμούς του αστικού κράτους και της καπιταλιστικής εργοδοσίας, το «Ιδιώνυμο» του Ελ. Βενιζέλου και γενικότερα τις διώξεις, τις δολοφονικές επιθέσεις, τη φυλάκιση και τον εκτοπισμό. Ξεκίνησε την προετοιμασία του λαού κατά του επερχόμενου ιμπεριαλιστικού πολέμου, συνδυάζοντάς την με τη μάχη κατά του εθνικισμού και την υπεράσπιση των εργατικών, αγροτικών, νεολαιίστικων αιτημάτων, κατά της ανισοτιμίας της γυναίκας.

Η μεταξική δικτατορία της 4ης Αυγούστου του 1936, που υπηρέτησε τη θωράκιση της εξουσίας της αστικής τάξης, επέδειξε ιδιαίτερο μένος ενάντια στο ΚΚΕ, με εκτεταμένες διώξεις, δολοφονίες στελεχών του και με νέες μεθόδους βασανιστηρίων και εξαναγκασμού για υπογραφή «δηλώσεων μετανοίας», με την προβοκάτσια της ίδρυσης της «ΚΕ» του ΚΚΕ σε συνθήκες φυλάκισης και απομόνωσης του Γενικού Γραμματέα Νίκου Ζαχαριάδη και πολλών μελών του ΠΓ και της ΚΕ.

Η περίοδος του Μεσοπολέμου αποδείχθηκε ιστορική περίοδος σημαντικής προσφοράς αλλά και ωρίμανσης του ΚΚΕ. Οι αντιφάσεις και τα λάθη στη στρατηγική του Κόμματος, η υιοθέτηση της στρατηγικής των σταδίων, έπαιξαν σημαντικό ρόλο σε μια σειρά επιλογές του νεαρού κόμματος της περιόδου του Μεσοπολέμου, αλλά και στη συνέχεια, τη δεκαετία του '40 και παραπέρα. Οι παράγοντες που επιδρούσαν σε αυτό ήταν πολλοί: Η κρατική καταστολή, η νεαρή ηλικία του Κόμματος και η σύνθεσή του, τα σύνθετα χαρακτηριστικά στην ανάπτυξη του καπιταλισμού στην Ελλάδα, η υποχώρηση του διεθνούς επαναστατικού κινήματος ειδικά μετά το 1923, οι αντιφάσεις και τα λάθη στη στρατηγική της Κομμουνιστικής Διεθνούς.

Ομως τα παραπάνω δεν αναιρούν ότι την περίοδο του Μεσοπολέμου το ΚΚΕ σφυρηλατήθηκε ως κόμμα της επαναστατικής πρωτοπορίας. Εδρασε σε άγριες συνθήκες αστικής καταστολής, που εκπορεύονταν τόσο από τα λεγόμενα δικτατορικά καθεστώτα όσο και από τις κυβερνήσεις της αστικής δημοκρατίας. Το ΚΚΕ αποδείχθηκε καρφί στο μάτι της αστικής τάξης στην Ελλάδα, που δεν λύγισε σε καμία φάση αυτής της πρώτης ιστορικής περιόδου της δράσης του, παρά τα λάθη και τις αδυναμίες του, παρά τα σκαμπανεβάσματα της ταξικής πάλης.

Στα τελευταία λόγια του μεταλλεργάτη Σαββόπουλου, ενός από τους 200 εκτελεσμένους της Καισαριανής, φανερώνεται η πίστη και η αφοσίωση στην υπόθεση της εργατικής τάξης, στην κομμουνιστική απελευθέρωση, που καθοδηγεί τους κομμουνιστές σε όλη την πορεία της ζωής τους: «Ας μάθει όλη η Ελλάδα, δεν χάσαμε την πίστη μας στην τελική νίκη της Σοβιετικής Ενωσης... Καμία δύναμη δεν θα τσακίσει το ΚΚΕ. Το ΚΚΕ θα νικήσει. Καλώ τον αδελφό μου με σκληρή δουλειά να προσπαθήσει να ξεπλύνει το κακό που έκανε με τη δήλωση και την αδελφούλα μου να πάρει τη θέση μου στο ΚΚΕ».

Η Κυριακή Καμαρινού

Το Φλεβάρη του '37, το δικτατορικό καθεστώς, κατά τα πρότυπα των φασιστικών μεθόδων των ομογάλακτών του ναζιστών, συγκεντρώνει στην Ακροναυπλία το μεγαλύτερο μέρος του στελεχικού δυναμικού του Κόμματος, με απώτερο στόχο να απομονώσει και να εξοντώσει την κομμουνιστική πρωτοπορία.

Βασική οργανωτική δομή των εγκλείστων αποτελούσε η Ομάδα Συμβίωσης Πολιτικών Εξόριστων ή Φυλακισμένων (ΟΣΠΕ ή ΟΣΠΦ), που καθοδηγούνταν από το Γραφείο και τις Επιτροπές, προκειμένου να επιλυθούν όλες οι λεπτομέρειες της συλλογικής ζωής.

Μέρος του καταμερισμού των Επιτροπών αφορούσε την εποπτεία και οργάνωση κύκλου μαθημάτων και πολιτιστικών δραστηριοτήτων.

Αρχικά, ο χαρακτήρας των μαθημάτων ήταν απόλυτα προσαρμοσμένος στο σύντομο χρόνο εκτοπισμού και τις τρέχουσες ανάγκες του αγώνα. Αφορούσε περισσότερο τη μαρξιστική κατάρτιση. Η μεγάλη πλειοψηφία των έγκλειστων αγωνιστών ήταν στοιχειωδώς εγγράμματη. Υπήρχε δίψα για μελέτη των έργων των Μαρξ - Ενγκελς - Λένιν και επομένως υπήρχε ανάγκη εκμάθησης των ξένων γλωσσών για τη μετάφραση των έργων τους, ανάγκη κατάρτισης σε βασικές νομικές γνώσεις, ενόψει των δικών που περίμεναν τον καθένα, καθώς και ανάγκη οργάνωσης της προπαγανδιστικής δουλειάς και επομένως κατάρτισης στη συγγραφή άρθρων και ανταποκρίσεων για τον παράνομο επαναστατικό Τύπο.

Η κατάκτηση της γνώσης για τους κρατούμενους ήταν ένα δύσκολο μετερίζι. Ηταν μια καθημερινή άνιση μάχη και αναμέτρηση με το στυγνό πρόσωπο του αντιπάλου. Δεν ήταν τίποτα δεδομένο για τους κρατούμενους, κανένα δικαίωμα, μόνο απάνθρωπος ψυχικός και σωματικός βασανισμός.

Στη διάρκεια του '37, στην Ακροναυπλία μεταφέρθηκαν από τα ξερονήσια, καραβιές - καραβιές, κομμουνιστές εργάτες, αγρότες, διανοούμενοι, φοιτητές, ανάμεσά τους μέλη της ΚΕ του ΚΚΕ και πολλά στελέχη. Με εφόδιο τα αγωνιστικά «γαλόνια» της πολύχρονης εμπειρίας, λειτούργησε άμεσα η ΟΣΚΑ - στην οποία συμμετείχαν μέλη και οπαδοί του Κόμματος, εξωκομματικοί, αγροτιστές, μικρός αριθμός αρχειομαρξιστών και τροτσκιστών - και συγκροτήθηκε η Κομματική Επιτροπή (ΚομΕ), που είχε την ευθύνη της πολιτικής καθοδήγησης.

Για να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα της αγραμματοσύνης και της υπο-εκπαίδευσης μιας σημαντικής μερίδας κρατουμένων, κυρίως από τα αγροτικά στρώματα, ώστε να μπορέσουν στη συνέχεια να παρακολουθήσουν ακώλυτα τις επόμενες βαθμίδες της ιδεολογικοπολιτικής κατάρτισης, οργανώθηκαν τμήματα Δημοτικής και Γυμνασιακής Εκπαίδευσης. Η προσπάθεια αγκαλιάστηκε από τους εκπαιδευτικούς, οι οποίοι για μια ακόμα φορά έδωσαν τον καλύτερο εαυτό τους στο γνώριμο μετερίζι του αγώνα για τη μόρφωση του λαού, ενός αγώνα που επισφραγίστηκε για πολλούς κυριολεκτικά με αίμα.

Ο φόρος αίματος των Ακροναυπλιωτών ήταν μεγάλος. Συνολικά 300 εκτελέστηκαν στα φασιστικά αποσπάσματα στον Πειραιά, στο στρατόπεδο «Παύλος Μελάς» της Θεσσαλονίκης, στο Κούρνοβο, στην Καισαριανή. Οι άλλοι τόσοι περίπου επιζώντες, όμως, εκδικήθηκαν αντάξια το θάνατό τους, αναδείχθηκαν σε υψηλές στελεχικές θέσεις του ΚΚΕ, έδωσαν σκληρές μάχες στα πεδία των «τίμιων μαχών» στην Αντίσταση, στον ΔΣΕ και τους ταξικούς αγώνες μετέπειτα... Διαπαιδαγωγώντας αγωνιζόμενοι τις επόμενες γενιές!

Μέχρι και τις μέρες μας, οι απολογητές του καπιταλισμού δεν χάνουν ευκαιρία να καγχάσουν για τη ματαιότητα των θυσιών, να μιλούν για το τέλος της Ιστορίας και των ταξικών αγώνων, να προτάσσουν τη συνθηκολόγηση, το συμβιβασμό με τον αντίπαλο, να ζητούν συμμόρφωση με τα πολεμοκάπηλα σχέδιά του και τη θυσία των παιδιών της εργατικής τάξης στο βωμό των καπιταλιστικών κερδών, μια σύγχρονη δηλαδή έκφραση των «δηλώσεων μετανοίας»!

Σε πρόσφατο ντοκιμαντέρ της κρατικής τηλεόρασης για τη Μακρόνησο, χωρίς ίχνος στοιχειώδους δεοντολογίας, όψιμοι ιστοριοδίφες, πάνω σε χώματα που κρατούν νωπή ακόμα τη μνήμη, μίλησαν για τον αριθμό των υπογεγραμμένων «δηλώσεων», αναφέροντας τον στατιστικό θρίαμβο της βαναυσότητας, χωρίς να αφιερώσουν έστω λίγες λέξεις για την ηθική βαρύτητα του αριθμού των «δηλώσεων» που δεν κατάφεραν να αποσπαστούν! Για την ύψιστη αυτή στιγμή της ανθρώπινης ανάτασης - να μην αποκηρύξει ο κομμουνιστής την πίστη του στην τελική και αναπόφευκτη νίκη της εργατικής τάξης, να μην υποκύψει, να μην επιτρέψει την ηδονική ικανοποίηση του κυρίαρχου της στιγμής να δει στα μάτια του αγωνιστή τη συντριβή, το φόβο, να μην επιτρέψει στον εαυτό του να απαρνηθεί το δίκιο και τους αγώνες εκατομμυρίων αδελφών του προλετάριων - υπάρχουν χιλιάκις πολλαπλάσια παραδείγματα, στολίδια της Παγκόσμιας Ιστορίας των λαών!