Η κουβέντα δεν μπορεί να μη φτάσει και στην απόφασή του να είναι υποψήφιος στη 12η τιμητική θέση του ψηφοδελτίου Επικρατείας του ΚΚΕ, αλλά και στην άποψή του για τις ερχόμενες εκλογές.

Μας απαντά αφοπλιστικά:

«Είμαι συγκινημένος από τη στάση του ΚΚΕ και της ΚΝΕ απέναντι στο πρόσωπό μου. Τον κόσμο του ΚΚΕ τον σεβόμουν και όταν δεν ήμουν κοντά στο ΚΚΕ. 100 χρόνια Ιστορία. Ενα κόμμα θυσιών, ένα κόμμα έπους.

Στον τομέα μου, στον τομέα του πολιτισμού, είναι κυριολεκτικά το πρωτοπόρο των πρωτοπόρων.

Δύο παραδείγματα: Το Φεστιβάλ της ΚΝΕ, που 50 χρόνια τώρα το ελληνικό τραγούδι δεν έχει άλλο θεσμό τόσο μεγάλο, τόσο υποστηρικτικό. Και τα Επιστημονικά Συνέδρια. Συμμετείχα σε δύο, για τον Μπρεχτ και για την ελληνική λογοτεχνία του Μεσοπολέμου. Τα πρακτικά τους πρέπει να βρίσκονται σε όλες τις πανεπιστημιακές βιβλιοθήκες!

Αλλά επειδή δεν είναι μόνο αυτό...

Το Κόμμα είναι σταθερό στις αρχές του και στον στρατηγικό του στόχο. Το κατηγορούν ότι δεν βιάζεται. Δεν συμφωνώ. Και να βιάζεσαι ή να μη βιάζεσαι, η συγκυρία δεν αλλάζει μόνο από εσένα, η συγκυρία είναι μια ιστορία πολλών παραγόντων. Το κατηγορούν ότι μέχρι τότε δεν σκέφτεται το τώρα. Λάθος. Και εδώ να κάνω μια αυτοκριτική. Την έχω κάνει ξανά. Το εφικτό... Καταρχήν όσοι πάνε να το προσεγγίσουν αγνοώντας τον στρατηγικό στόχο, προσπαθώντας να εξανθρωπίσουν τον καπιταλισμό, αποτυγχάνουν και αψευδής μάρτυρας η Ιστορία. Ας μου πουν, πότε έγινε μεταρρύθμιση του καπιταλισμού εσωτερικά; Δεύτερον, τι γίνεται με αυτά τα κόμματα που ξεκινούν ως ριζοσπαστικά, αριστερά; Είτε ενσωματώνονται στο σύστημα είτε διαλύονται.

Κύριε ΣΥΡΙΖΑ, έγινες ένα μνημονιακό κόμμα, απενοχοποίησες τη ΝΔ και το ΠΑΣΟΚ και έγινες στυλοβάτης του συστήματος, στην κύρια πλευρά των πραγμάτων, ενδεχομένως δευτερευόντως σε κάποια πράγματα μπορεί να εξακολουθείς να διαφέρεις. Δεν είναι μόνο ότι έκανες ένα 3ο μνημόνιο που σου ανήκει, είναι ότι αποδέχτηκες την κληρονομιά και των δύο προηγούμενων μνημονίων. Γιατί αυτήν τη στιγμή ισχύουν όλοι οι εφαρμοστικοί νόμοι. Αρα, καταδικάζεις την ευρύτερη πλειοψηφία για πολλά χρόνια στην ανέχεια και αυξάνεις την ανισότητα. Αυτός είναι ο ρόλος σου πια!

Και το ΚΚΕ απευθύνεται στον κόσμο και λέει: Στον καπιταλισμό σού πετάνε ένα κόκαλο να ξερογλείψεις. Χτυπάνε και την αξιοπρέπεια που σου έχει απομείνει, ποντάροντας ότι είσαι πολύ φτωχός και θα τρέξεις να το αρπάξεις.

Τι πρέπει να κάνεις; Πρέπει να παλέψεις, να διεκδικήσεις τα δικαιώματά σου εδώ και τώρα. Αρα, σκέφτεται το τώρα. Το μόνο κόμμα που λέει ότι μόνο με τη διεκδίκηση και μόνο αν αγωνιστούμε όλοι μαζί θα κερδίσουμε κάτι σε αυτόν τον κόσμο, όχι όλα, γιατί για να τα κερδίσουμε όλα θα πρέπει να πάμε σε μια άλλη κοινωνία. Δεν σου λέμε ψέματα.

Λέω σε αυτούς που παραδοσιακά ψηφίζανε ΣΥΡΙΖΑ - και πιστεύω ότι αρκετοί από αυτούς πονάνε γι' αυτά που συνέβησαν: Ελάτε εδώ. Βγάλτε λίγο τις παρωπίδες που δούλεψαν τόσα χρόνια και δημιούργησαν τον "μπαμπούλα ΚΚΕ". Γιατί τον "μπαμπούλα ΚΚΕ" δεν τον δημιούργησε μόνο η αστική τάξη, αλλά και εκείνο το κομμάτι της αριστεράς που διασπάστηκε το '68. Οι ψηφοφόροι με αριστερή συνείδηση πρέπει να μας συναντήσουν. Και αν δεν μας συναντήσουν κάποιοι τώρα, θα μας συναντήσουν στο μέλλον. Είμαι σίγουρος και γι' αυτό είμαι ήσυχος.

Και επειδή με παίρνουν τηλέφωνο και μου λένε "ρε Θάνο, κοψοχέρης, πάλι τους ψήφισα". Ε! τους λέω, πρόσεξε, γιατί ψήφισε - ψήφισε θα σου κοπούν και τα δυο χέρια και δεν θα έχεις με τι να τρως.

Και το τώρα κοιτά το ΚΚΕ. Και το μέλλον κοιτά το ΚΚΕ.

Οσο για τις εκλογές: Προφανώς δεν κρίνεται η διακυβέρνηση της χώρας. Η ίδια θλιβερή διακυβέρνηση.

Η μόνη ελπίδα, το δυνάμωμα του ΚΚΕ. Με δυναμωμένο ΚΚΕ αυτό που δυναμώνει αυτόματα είναι η αντίσταση του κόσμου, και τότε υπάρχει η μοναδική περίπτωση ο κόσμος να κερδίσει κάποια πράγματα και τώρα».

Μας υποδέχτηκε σπίτι του και μιλήσαμε για πολλά. Για τον Καββαδία και γιατί θεωρεί τη συγκεκριμένη μελοποίηση ως την αιχμή της τραγουδοποιίας του, για τη μορφή με την οποία θα παρουσιαστούν τα τραγούδια στο Ηρώδειο, αλλά και για την απόφασή του να στηρίξει το ΚΚΕ ως υποψήφιος βουλευτής.

-- Πώς ήρθε στη ζωή σας ο Νίκος Καββαδίας - και κατά συνέπεια και στη δική μας;

-- Τον Καββαδία τον πρωτοσυνάντησα 4 - 5 χρόνων. Ο πατέρας μου, τα βράδια σε μια μεγάλη κουζίνα όπου έτρωγε η ευρύτερη οικογένεια, τις μισές μέρες μάς έλεγε ιστορίες για την Κατοχή και τους Γερμανούς, βλέπεις ήταν ακόμα νωπά τα γεγονότα... Και τις υπόλοιπες μέρες μάς απήγγελλε ποίηση. Ετσι, ανάμεσα στους ποιητές ήρθε και το «Μαραμπού». Αυτή ήταν η πρώτη επαφή.

Η δεύτερη επαφή ήταν το '62, όταν ήρθαμε στην Αθήνα και ήμουν πια έφηβος. Καθόμουν στο πιάνο και μελοποίησα 3 - 4 ποιήματα του Καββαδία. Ηταν πολύ πρωτόλεια, δεν υπάρχουν ούτε στο χαρτί.

Η τρίτη «και φαρμακερή» ήταν όταν μου έγινε πρόταση από τον σκηνοθέτη Τάσο Ψαρρά και τον παραγωγό Γιώργο Παπαλιό να γράψω μουσική για ένα σίριαλ που γυριζόταν τότε για λογαριασμό της κρατικής τηλεόρασης. Είπα ναι. Κάποια στιγμή ρώτησα τον Τάσο «Τραγούδια θέλετε να υπάρχουν;». Θυμάμαι την απάντησή του: «Γιατί όχι; Στίχους έχεις να μου προτείνεις;» «Να προτείνω εγώ τον Καββαδία;» «Γιατί όχι;» Και με τα «γιατί όχι» του Τ. Ψαρά γεννήθηκαν τα πρώτα 7 τραγούδια σε ποίηση Καββαδία, που παρουσιάστηκαν στο σίριαλ «Πορεία 090».

Το '78 - '79 είχα φτιάξει άλλα 4 τραγούδια και πήγα στον ιδιοκτήτη της «Λύρα», τον Αλέκο Πατσιφά. «Τι τον θες αυτόν; Ελάσσων ποιητής και με τόσες άγνωστες λέξεις...». «Οχι, θέλω να το κάνω», του απαντώ. «Κοίταξε, θα πουλήσουμε 2.000 δίσκους» - τότε αν έκανες πωλήσεις κάτω από 50.000 στραβομουτσούνιαζε η εταιρεία - «αλλά θα στο κάνω δώρο», μου λέει.

Ετσι, μπήκαμε στο στούντιο και βγήκε ο «Σταυρός του Νότου».

Για μένα είναι η αιχμή του δόρατος της τραγουδοποιίας μου. Είναι ένα έργο που έχει περάσει με ένταση σε τρεις γενιές και πάμε για την τέταρτη, όχι όμως ως έργο μνήμης, αλλά το ζουν ως δικό τους έργο. Είναι δύσκολο να το βρεις.

-- Τι είναι αυτό που σας κάνει να το προσεγγίζετε ξανά; Μέσα σ' αυτές τις δεκαετίες επανέρχεστε...

-- Αυτό το έργο, αν όχι από την αρχή σίγουρα από το 1981 και μετά, άρχιζε να αλλάζει. Αυτό έγινε αβίαστα. Δεν είναι μια άλλη ενορχήστρωση. Υπάρχουν τραγούδια όπου αλλάζει η μελωδία από τον πυρήνα της αρχικής μελωδίας. Παράδειγμα η «Γυναίκα». Αμα δεις τη γραφή του '79, η μελωδία στην 3η και στην 4η στροφή είναι εντελώς διαφορετική. Και αυτό έγινε αβίαστα. Αλλο παράδειγμα: «Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα». Η πρώτη γραφή είναι φαγκότο, πιάνο, φωνή, ένα επαναλαμβανόμενο μοτίβο. Αλλάζει στις «Γραμμές των Οριζόντων» και πλέον είναι ένα ρυθμικό κομμάτι. Αλλάζει λοιπόν σε μερικά ο ρυθμός, σε άλλα ο αρμονικός σκελετός και τέλος μπαίνουν αυτοσχεδιασμοί φυσιολογικοί. Το έργο μεταβάλλεται στο χρόνο. Είναι η μοναδική τέτοια περίπτωση έργου μου.

-- Τώρα, στο Ηρώδειο, θα έχουμε την ευκαιρία να ακούσουμε την τελευταία σας προσέγγιση πάνω στον Καββαδία.

-- Τον περασμένο Δεκέμβρη στον Περισσό υλοποιήσαμε μια σκέψη που είχα για μια μορφή 3 φωνές, 3 πιάνα και τον Θύμιο στα πνευστά. Βέβαια, στον Περισσό ήταν μια πρώτη προσέγγιση, για εμάς πειραματική, με πολύ μεγάλη επιτυχία. Την άρπαξα και έτσι, το Μάη, πραγματοποιήθηκαν οι δύο αυτές συναυλίες στο Μέγαρο.

Συνέβη το εξής φοβερό: Παίζω αυτό το έργο με 3 πιάνα, πολύ δεξιοτεχνικά, σε πολύ αρτίστικο επίπεδο. Ο κόσμος σιωπούσε βλέποντας 3 πιανίστες άλλοτε να παίζουν σαν ένα πιάνο και άλλοτε να αυτοσχεδιάζουν. Στην τέχνη το αρτίστικο δεν συνοδεύεται σχεδόν ποτέ από μια τερατώδη συγκίνηση στο τέλος... Μιλώντας με τον Μάνο Χατζιδάκι το 1980, μου είχε πει: «Ξέρεις, εγώ γνώρισα την αποθέωση με το "Γαρίφαλο στ' αυτί" και άλλα τραγούδια, κυρίως από το θέατρο και τον κινηματογράφο. Θα ήθελα αυτήν την αποθέωση να την είχα γνωρίσει με τον "Μεγάλο Ερωτικό". Αυτό όμως είναι σε ένα πιο κλειστό σύμπαν, που και τη συγκίνηση στο τέλος την κουβαλάνε σπίτι τους. Δεν μου τη δίνουν εμένα». Είμαι λοιπόν πολύ τυχερός που ένα «αρτίστικ» έργο δημιούργησε τέτοια συγκίνηση.

-- Και ο Καββαδίας ως ποιητής;

-- Ο Καββαδίας με το «Χόρεψε πάνω στο φτερό του καρχαρία», ερμηνευόμενο ως «κατάκτησε το αδύνατο», έχει ένα διαχρονικά πολιτικό μήνυμα, πολύ πιο σημαντικό από άλλα επικαιρικά.

Είναι θαλασσινός ποιητής. Μιλάει για τους ναυτικούς, τα λιμάνια, τις γυναίκες, το ταξίδι. Αλλά πώς μιλά για το ταξίδι; Οπως ο μεγάλος Τζέιμς Τζόις. Στη «Βάρδια» ένας ναυτικός από τη Σύρο, 18 χρόνων, μπαρκάρει γιατί πέθανε ο πατέρας του και έχει να θρέψει τη χήρα και 3 - 4 κουτσούβελα. Μπαρκάρει για καθαρά βιοποριστικούς λόγους. Δέκα χρόνια μετά, αυτός είναι στον Πειραιά και περιμένει το επόμενο μπάρκο, που αργεί. Και λέει μεθυσμένος: «Πού είναι αυτό το άτιμο; Γιατί 'μαι δω κολλημένος; Εγώ θέλω να δω το φανάρι του Αλ Σαλάχ τη νύχτα και μετά να ξαναδώ τον Σταυρό του Νότου πάνω να με φωτίζει». Δεν είπε «γιατί πρέπει να στείλω λεφτά στη μάνα μου». Και καταλήγει ο Καββαδίας: Δηλαδή τα καράβια τα πάμε ή μας πάνε; Μας πάνε τα καράβια! Αυτή είναι η άλλη έννοια του ταξιδιού.

Είναι μεγάλος ποιητής, γιατί όπως είπα και στο Επιστημονικό Συνέδριο του ΚΚΕ στον Περισσό, αυτό που ξεχωρίζει έναν μεγάλο από έναν απλώς καλό ποιητή είναι - νομίζω - τρία πράγματα: Είναι άχρονος, άτοπος και φτιάχνει έναν ουμανιστικό κόσμο, πρωτότυπο, που δεν βρίσκεις εύκολα συγγενείς του.

Εγώ χαίρομαι που κατάφερα μέσα από τη μελοποίηση να ξεκλειδώσω τα «κρυμμένα» του.