Πρόκειται για ένα γεγονός μεγάλης εικαστικής αξίας, και όχι μόνο, καθώς συγκεντρώνονται ορισμένα από τα σημαντικότερα σωζόμενα εικαστικά μνημεία της ταξικής πάλης τον 20ό αιώνα στη χώρα μας. Ο επισκέπτης θα έχει την ευκαιρία να αντικρίσει 257 εικαστικά έργα (πίνακες, σχέδια και σκίτσα πάνω σε χαρτί, ξυλόγλυπτα, ζωγραφική πάνω σε βότσαλα, έργα σε χειρόγραφες εφημερίδες και κάρτες, ζωγραφικές μακέτες) 48 δημιουργών και πολλών ακόμα άγνωστων αγωνιστών, τα οποία απλώνονται χρονικά σε μια περίοδο 40 ετών, από τη δεκαετία του '30 έως και τη χούντα. Πολλά από αυτά τα έργα εκτίθενται μετά από καιρό συγκεντρωμένα και κάποια εκτίθενται για πρώτη φορά.

Πολλά από αυτά δημιουργήθηκαν πάνω στα ξερονήσια και τις φυλακές με ό,τι υλικό μπορούσαν να βρουν. Αλλα δημιουργήθηκαν μεταγενέστερα, προέρχονται όμως από σπουδές που έγιναν εκ του φυσικού στους τόπους εξορίας. Πολλοί από τους δημιουργούς που εξορίστηκαν και φυλακίστηκαν είχαν θητεύσει στο πλάι του μεγάλου δασκάλου Γιάννη Κεφαλληνού, ήταν οργανωμένοι στην ΕΠΟΝ της ΑΣΚΤ και από το δικό τους μετερίζι συμμετείχαν στον αγώνα. Πλάι στα έργα σπουδαίων εικαστικών μας που σημάδεψαν με το έργο τους την εικαστική δημιουργία στη χώρα μας βρίσκονται έργα ανώνυμων δημιουργών, έργα αυτοδίδακτων που έμαθαν την τέχνη μέσα από τα «σχολεία» που λειτουργούσαν στους τόπους κράτησης. Αλλα έργα είναι από καλλιτέχνες που δεν βρέθηκαν οι ίδιοι κρατούμενοι αλλά στήριξαν με το έργο τους τη μάχη που έδιναν οι σύντροφοί τους στις φυλακές και τις εξορίες, καθώς μοιράζονταν και πάλευαν για το ίδιο ιδανικό.

Ολα τα έργα περικλείουν μέσα τους τη συγκίνηση της στιγμής που φτιάχτηκαν. Φανερώνουν τη «μεγάλη απόφαση» που είχαν στην καρδιά τους που δεν «σήκωνε το άδικο», αλλά και τη μεγάλη αντοχή που προέκυπτε από τον σκοπό της πάλης τους, την απελευθέρωση των ανθρώπων από τα δεσμά της ταξικής σκλαβιάς. Τα έργα των φυλακών και της εξορίας επιτελούσαν συγκεκριμένες λειτουργίες. Να κρατήσουν τη μνήμη ζωντανή. Δεκάδες πορτρέτα ή ολόσωμα σκίτσα κομμουνιστών και άλλων πρωτοπόρων αγωνιστών φτιάχτηκαν στις εξορίες για να μην ξεχάσουμε οι μεταγενέστεροι τη μορφή τους, να μην ξεχάσουμε τους νεκρούς μας. Αλλα έργα ήταν έργα - μαρτυρίες. Καθημερινά στιγμιότυπα από τη ζωή των εξορίστων αποτελούν ανεκτίμητα ντοκουμέντα από μια εποποιία αυτοθυσίας, συλλογικότητας, ανθρωπιάς και αφοσίωσης στον σκοπό του αγώνα. Αλλα έργα, αυτά που αναδεικνύουν βασανιστήρια, εκτελέσεις, μαρτύρια ήταν έργα καταγγελτικά. Πολλά έγιναν πάνω στους τόπους κράτησης και φυγαδεύτηκαν κρυφά, άλλα έγιναν μεταγενέστερα.

Εκτίθενται έργα των Α. Τάσσου, Γιώργου Αργυράκη, Βασίλη Αρμάου, Γιώργου Βακιρτζή, Γιώργη Βαρλάμου, Αγγελου Βλάση, Βασίλη Βλασίδη, Δημήτρη Γιολδάση, Χρίστου Δαγκλή, Ηλία Δεκουλάκου, Βαγγέλη Δημητρέα, Γιώργη Δήμου, Νίκου Ευγενίδη, Βασίλη Ζήση, Τάσου Ζωγράφου, Μεμά Καλογηράτου, Στράτου Καλταμπανέα, Λευτέρη Κανακάκι, Βλάση Κανιάρη, Βάσως Κατράκη, Δημήτρη Κατσικογιάννη, Αννας Κινδύνη, Αλέξανδρου Κορογιαννάκη, Ζιζής Μακρή, Μέμου Μακρή, Παντελή Μανταλόβα, Φανής Μιχαηλίδου, Ασαντούρ Μπαχαριάν, Θωμά Μώλου, Μιχάλη Νικολινάκου, Νίκου Παραλή, Αλεξάνδρας Πατσόγλου, Αριστείδη Πατσόγλου, Δημήτρη Περδικίδη, Γιάννη Πετάνη, Πάρι Πρέκα, Γιάννη Ρίτσου, Κυριάκου Ρόκου, Βάλια Σεμερτζίδη, Γιάννη Στεφανίδη, Σάββα Τζανετάκη, Κώστα Τσάρα, Γιώργη Τρικαλινού, Γιάννη Τσαγκάρη, Γιώργου Φαρσακίδη, Μίμη Φωτόπουλου, Χορτομάου, Κατερίνας Χαριάτη - Σισμάνη και πολλών ακόμα αγνώστων.

Τα έργα προέρχονται από τη συλλογή του Αρχείου του ΚΚΕ. Για τις ανάγκες ακόμα της έκθεσης παραχωρήθηκαν έργα από την Εθνική Πινακοθήκη, την Πινακοθήκη του Δήμου Καρδίτσας, την Πινακοθήκη Χαρακτικής Ζίτσας, το Μορφωτικό Ιδρυμα Εθνικής Τράπεζας, τη Συλλογή της Alpha Bank, την Εταιρεία Εικαστικών Τεχνών Α. Τάσσος, τον Δήμο Νίκαιας. Πολλά επίσης είναι τα έργα που παραχωρήθηκαν για την έκθεση από τους συγγενείς των δημιουργών, που με θέρμη ανταποκρίθηκαν στο κάλεσμα της ΚΕ, καθώς και από εικαστικούς που βρίσκονται εν ζωή.

Μέρες και ώρες λειτουργίας: Τρίτη - Σάββατο από 10.00 έως 21.00 και Κυριακή από 10.00 έως 14.00. Την 25η Μαρτίου η έκθεση είναι κλειστή.

Η είσοδος είναι ελεύθερη.

Για ομαδικές επισκέψεις, τηλέφωνο στο 210.5282.607 (Δευτέρα - Παρασκευή 10 π.μ. - 12 μ. και 6 μ.μ. - 8 μ.μ.). Ανεξάρτητα από τις οργανωμένες επισκέψεις, θα υπάρχει δυνατότητα ξενάγησης για επισκέπτες.

Παρουσιάζουμε σήμερα ένα μικρό μόνο δείγμα από τα σπουδαία έργα που φιλοξενούνται στην έκθεση, την οποία πράγματι αξίζει κανείς να επισκεφθεί.

Ο Θωμάς Μώλος, Μακρονησιώτης και ο ίδιος, σε ένα συγκλονιστικό μνημειώδες έργο, τους «Αγιους της Μακρονήσου» συμπυκνώνει, θα μπορούσαμε να πούμε, όλη τη φρίκη της Μακρονήσου. Κυριαρχούν μορφές απόκοσμες, βασανισμένες με ένα φωτοστέφανο όμως στο κεφάλι τους. Είναι οι δικοί μας «άγιοι». Κοιτάζοντας κανείς προσεκτικά τον πίνακα μπορεί να «αναγνωρίσει» σκηνές της Μακρονήσου: Το «ζήτω ο βασιλεύς» χαραγμένο πάνω στο βουνό, το μαρτύριο της πέτρας, το βασανιστήριο της φάλαγγας, της ορθοστασίας, το ξύλο από τους Αλφαμίτες, τις δολοφονίες, τους τρελούς από τα βασανιστήρια, αλλά και την αλληλεγγύη μεταξύ των κρατουμένων και τη βοήθεια που παρείχαν στους αρρώστους και τους βασανισμένους και απέναντι το Σούνιο... Πολλά είναι τα έργα που φιλοξενούνται στην έκθεση και έχουν αναφορά τη Μακρόνησο. Χαρακτηριστικά αναφέρουμε του Φαρσακίδη, του Ζήση, του Ζωγράφου κ.ά.

Την προσοχή των επισκεπτών κεντρίζουν τα ξυλόγλυπτα χειροτεχνήματα του αγρότη Παντελή Μανταλόβα, ο οποίος στην εξορία «θήτευσε» στο πλευρό του σπουδαίου ζωγράφου Δημήτρη Κατσικογιάννη. Δύο από τα έργα που αποτυπώνουν το μαρτύριο της συκιάς και το μαρτύριο της πέτρας είναι από τις φυλακές της Γιούρας το 1947, όπως μαρτυρά το χάραγμα πάνω στο ξύλο από τον ίδιο τον δημιουργό. Το άλλο είναι από τις φυλακές της Αίγινας το 1948. Τα χειροτεχνήματα στην εξορία γίνονταν με πρωτόγονα μέσα, καθώς τα εργαλεία απαγορεύονταν. Ο Π. Μανταλόβας πελέκησε το ξύλο, που του το προμήθευαν οι συνεξόριστοί του μάγειροι από τα καυσόξυλα του μαγειρείου, με ένα μέταλλο που το έβαζαν στα παπούτσια. Ενδιαφέρον έχει ο τρόπος που κατάφερε να «περάσει» το χειροτέχνημα που απεικόνιζε το βασανιστήριο στη συκιά. Να πώς το περιγράφει ο ίδιος. «Τον τίτλο "Στη Συκιά" τον κάλυψα με ένα λεπτό ξύλο και έγραψα: "Ο Χριστός ξανασταυρώνεται". Οταν έφευγα για άλλη φυλακή, ο φύλακας που με ερευνούσε ρωτάει: "Τι είναι αυτό;". "Μια εικόνα από το βιβλίο του Καζαντζάκη", του αποκρίνουμε...». Ετσι, ο «Σταυρωμένος στη Συκιά του Γλάστρα» πέρασε με... ψευδώνυμο.

Ο «Προμηθέας Δεσμώτης» του ίδιου ήταν ένα προσφιλές θέμα των εξορίστων και των φυλακισμένων. Δεν ήταν λίγες οι φορές που είχε παρουσιαστεί στο θέατρο των εξορίστων. «Προμηθέα» έχει χαράξει και ο Φαρσακίδης, που υπάρχει στην έκθεση. Αλλωστε, για τους εξόριστους «Προμηθέας» ήταν οι ίδιοι. «Για μας, ο Προμηθέας ήταν εκείνος που δεν κάνει δήλωση. Που δέχεται καλύτερα να μείνει καρφωμένος στο βράχο του και στο μαρτύριό του, όπως κι εμείς, παρά να υποκύψει στη βία», σημειώνει χαρακτηριστικά η Κατερίνα Χαριάτη - Σισμάνη, που το λευκωμά της «Γυναίκες απ' όλη την Ελλάδα», στο οποίο παρουσιάζονται 200 σκίτσα γυναικών, αλλά και σκηνών της καθημερινής τους ζωής στα ξερονήσια και τις φυλακές, φιλοξενείται στην έκθεση.

Στην έκθεση παρουσιάζονται, μετά από πάρα πολύ καιρό, οι ξύλινες πλάκες πάνω στις οποίες χάραξε ο Α. Τάσσος και δημιούργησε το έργο «Αλίκης Τ.». Θέμα του έργου είναι η ιστορία της Αλίκης Τσουκαλά, της 20χρονης αντάρτισσας, που το 1949 στην αυγή της ζωής της εκτελέστηκε ως συμμέτοχη σε «κομμουνιστική σκευωρία» μαζί με στελέχη του Κομμουνιστικού Κόμματος. Το έργο εκφράζει τις διαδρομές της σκέψης της, όπως μας τις άφησε στα τελευταία συνταρακτικά γράμματά της από τη φυλακή. «Δεν φανταζόμουν ποτέ πως τόσο πολύτιμη κι ωραία είναι η ζωή. Αν μπορούσε κανείς να μου το πει πρωτύτερα, και να τον πιστέψω, θα πρόσεχα πολύ στο πέρασμά της. Θα ήταν κάθε μου βήμα και ύμνος προς αυτήν». Το έργο εκτέθηκε το 1964 στην ιστορική γκαλερί «Ζυγός» μαζί με το τρίπτυχο «Λεπτομέρεια εμφυλίου πολέμου (Επιτάφιος) 1961» που κι αυτό παρουσιάζεται στην έκθεση και αποτελούν τα πρώτα έργα καταξίωσης στην ελληνική τέχνη του αγώνα του ΔΣΕ.

Μετά από πολύ καιρό εκτίθεται και αξίζει κανείς να το ψάξει στην έκθεση και ένα ακόμα έργο του Τάσσου με τίτλο «Κλούβες ομήρων σε προπομπή γερμανικών αμαξοστοιχιών». Πρόκειται για ένα από μια σειρά σαράντα έργων που είχε φτιάξει ο Τάσσος και αναφερόταν σε όλη την περίοδο της Κατοχής.

Στην έκθεση εκτίθεται και το έργο του σημαντικού υπερρεαλιστή ζωγράφου Αντρέ Μασόν με τίτλο «Αντίσταση 1944». Είναι ένα από τα έργα Γάλλων ζωγράφων που συγκεντρώθηκαν από το ζεύγος Μιλιέξ και εκτέθηκαν πρώτη φορά το 1949 στο Γαλλικό Ινστιτούτο και δωρήθηκαν στην Εθνική Πινακοθήκη. Ολα τα έργα ήταν μια τιμητική δωρεά από σπουδαίους Γάλλους ζωγράφους, όπως ο Πάμπλο Πικάσο, ο Αρνί Ματίς, ο Πιέρ Μπονάρ, ο Φράνσις Πικάμπια, στον ελληνικό λαό για την Αντίστασή του την περίοδο της Κατοχής.

Ακόμα, στην έκθεση φιλοξενούνται πολλά έργα αλληλεγγύης που φιλοτεχνήθηκαν κυρίως την περίοδο της χούντας από Ελληνες καλλιτέχνες που είχαν καταφύγει στο εξωτερικό. Οπως το γλυπτό του Αριστείδη Πατσόγλου, με τίτλο «Homme Opprime». Το βάθρο στο οποίο κάθεται ο δεμένος, ακρωτηριασμένος άνθρωπος γράφει στα Γαλλικά: Ελευθερία, Λευτεριά στους πολιτικούς κρατούμενους...

Πολλά από τα έργα αναδεικνύουν το τεράστιο ηθικό ανάστημα των πρωτοπόρων αγωνιστών, που «σκίζουν το σκοτάδι» φτάνοντας ως και την ύστατη θυσία. Ξεχωρίζει «Ο χορός» του Βάλια Σεμερτζίδη που απεικονίζει τον χορό των 200 κομμουνιστών, πριν την εκτέλεσή τους στην Καισαριανή, με μπροστάρη τον Σουκατζίδη. Είναι ένα από τα έργα που πολλοί γνωρίζουμε, όμως βλέποντάς το, από κοντά, συγκλονίζει. Ακόμα, στην έκθεση φιλοξενούνται και τρία έργα που αναφέρονται στον Νίκο Μπελογιάννη, το μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ που «μ' ένα γαρύφαλλο ξεκλείδωσε όλη την αθανασία, μ' ένα χαμόγελο έλαμψε τον κόσμο για να μη νυχτώσει...». Πρόκειται για την ξυλογραφία «Σιωπή. Περνούν οι λαοί σηκώνοντας στους ώμους τους το μέγα φέρετρο του Μπελογιάννη» του Χ. Δαγκλή, την έγχρωμη ξυλογραφία της Ζ. Μακρή με τα συγκλονιστικά λόγια της μάνας του Μπελογιάννη μετά την εκτέλεσή του: «Είθε το αίμα του που πότισε τούτη τη σκλαβωμένη γη, να θρέψει μόνο λουλούδια της ειρήνης. Και το χαμόγελό του να γίνει δώρο στα παλικάρια όλου του κόσμου, να μην κλάψουν πια άλλες μητέρες στη γη. Η σπαραγμένη από τον πόνο μα περήφανη για το γιο της μάνα». Καθώς και το σκίτσο που φιλοτέχνησε ο Πάμπλο Πικάσο και δημοσιεύθηκε στο οπισθόφυλλο της «Ουμανιτέ».

Στο χώρο λειτουργεί βιβλιοπωλείο της «Σύγχρονης Εποχής», όπου ο επισκέπτης της έκθεσης μπορεί να προμηθευτεί νέες εκδόσεις που σχετίζονται με το θέμα. Συγκεκριμένα μπορεί να βρει: «Το τελευταίο τραγούδι», φωτογραφική ανατύπωση από το εκδοτικό «Νέα Ελλάδα» του τελευταίου ποιήματος που έγραψε ο ποιητής Κώστας Γιαννόπουλος πριν από την εκτέλεσή του, σε σχέδια του Γιώργη Δήμου. «Γιούρα, η ματωμένη βίβλος», έκδοση που δημιουργήθηκε με στοιχεία που συγκέντρωσαν οι κρατούμενοι της Γυάρου από το 1947 έως το 1950. «Μπόλικη πέτρα, μπόλικη καρδιά», έκδοση που δημιουργήθηκε με αφορμή τη συγκεκριμένη έκθεση και περιλαμβάνει εικαστικές μαρτυρίες για τις φυλακές και τις εξορίες.