«Γενικά, η τηλεργασία προσφέρει μεγαλύτερη ευελιξία στην οργάνωση του χρόνου εργασίας και στην ισορροπία επαγγελματικής και προσωπικής ζωής»...

Τα παραπάνω αναφέρει ο ΣΕΒ σε πρόσφατη έκδοσή του για την τηλεργασία. Τη στιγμή που οι συνθήκες της πανδημίας έχουν οδηγήσει χιλιάδες εργαζόμενους να δουλεύουν από το σπίτι, η επιχειρηματολογία του εργοδοτικού φορέα υπέρ της διάδοσης της δουλειάς από το σπίτι δεν περιορίζεται στην «προστασία της δημόσιας υγείας από τον κορονοϊό».

Η σημερινή συγκυρία αξιοποιείται σαν καταλύτης για τη διάδοση «μιας σύγχρονης και ανερχόμενης μορφής οργάνωσης της εργασίας», η οποία «μειώνει το λειτουργικό κόστος» για τις επιχειρήσεις, «βελτιώνει τη δυνατότητα προσέλκυσης ειδικευμένου προσωπικού και ενισχύει τις ευκαιρίες απασχόλησης για πληθυσμιακές ομάδες με περιορισμένη πρόσβαση στην αγορά εργασίας (π.χ. ΑμΕΑ, νέες μητέρες, κ.λπ.)».

Η τηλεργασία έχει σταθερά μια θέση ανάμεσα στις «ευέλικτες» μορφές εργασίας που προωθούν οι επιχειρηματικοί όμιλοι, η ΕΕ και οι κυβερνήσεις. «Παρά τις νέες τάσεις της εργασίας και τις τεχνολογικές εξελίξεις, οι περισσότεροι εργαζόμενοι στην Ευρώπη εξακολουθούν να εργάζονται με σταθερό ωράριο εργασίας και δεν αξιοποιούν πλήρως τις ευέλικτες ρυθμίσεις εργασίας, όπως την τηλεργασία, το ευέλικτο ωράριο εργασίας και το μειωμένο ωράριο εργασίας (μερική απασχόληση)», ανέφερε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, σε ανακοίνωσή της για την «ισορροπία μεταξύ επαγγελματικής και ιδιωτικής ζωής για τους εργαζόμενους γονείς» [COM(2017) 252 final].

Παρά τις προσπάθειες να παρουσιαστεί η δουλειά από το σπίτι ως τρόπος οργάνωσης της εργασίας που «ταιριάζει» στις γυναίκες και τις ανάγκες τους, η πραγματικότητα αποτυπώνεται διαφορετική. Οπως εξηγούν εργαζόμενες, μέλη σωματείων, που μιλούν στον «Ριζοσπάστη», η τηλεργασία όχι απλά δεν λύνει τα προβλήματα για τα οποία παρουσιάζεται ως «φάρμακο», αλλά οδηγεί σε νέα αδιέξοδα.

Για τους εργαζόμενους στις ελεγκτικές εταιρείες, η δουλειά από το σπίτι δεν είναι σημερινό φαινόμενο, αλλά μια σχετικά καθιερωμένη πρακτική. «Η πλειοψηφία των συναδέλφων όταν γυρίζουν από τη δουλειά παίρνουν μαζί τους στο σπίτι εκτός από το laptop τους και ό,τι εκκρεμότητες υπάρχουν, δέχονται κλήσεις και μηνύματα, συνεχίζουν να δουλεύουν ώρες μετά την τυπική λήξη του ωραρίου τους», εξηγεί η Αναστασία Τσακίρη, μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου της Ενωσης Λογιστών Ελεγκτών Περιφέρειας Αττικής και της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Λογιστών.

Παράλληλα, οι εταιρείες του κλάδου παρουσιάζουν την τηλεργασία σαν μια «διευκόλυνση» για τους εργαζόμενους, προβλέποντας, για παράδειγμα, μέσα από εσωτερικούς κανονισμούς τη δυνατότητα να δουλεύουν μια μέρα τη βδομάδα από μακριά, ενώ όσον αφορά στις εργαζόμενες, η τηλεργασία παρουσιάζεται σαν μια «βολική» λύση ιδιαίτερα στις περιόδους της εγκυμοσύνης και της λοχείας.

Στις σημερινές συνθήκες, που η τηλεργασία εφαρμόζεται γενικευμένα, το κερασάκι στην τούρτα προσθέτουν οι «συμβουλές» και οι «οδηγίες», που λαμβάνουν οι εργαζόμενοι από τις εταιρείες για το πώς να συνεχίσουν να είναι «παραγωγικοί» και «αποδοτικοί» δουλεύοντας από το σπίτι.

«Οι οδηγίες που δίνουν και οι προτάσεις που κάνουν είναι τελείως εκτός πραγματικότητας, δεν έχουν καμία σχέση με τις συνθήκες στις οποίες ζουν οι εργαζόμενες και οι οικογένειές τους», σχολιάζει. Μεταξύ άλλων, οι εργαζόμενοι καλούνται να «οριοθετήσουν τους οικείους τους», δηλαδή τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειάς τους, μεταξύ των οποίων παιδιά κάθε ηλικίας.

«Δεν μπορείς να κλείσεις απλά την πόρτα ενός δωματίου και να δουλέψεις, σε ένα σπίτι που υπάρχουν παιδιά», τονίζει, «ειδικά στις συνθήκες που ζούμε σήμερα, ενώ δηλαδή και τα ίδια τα παιδιά είναι κλεισμένα συνεχώς στο σπίτι». Ετσι, οι μητέρες και συνολικά οι γονείς καλούνται να αφιερώσουν χρόνο σε δημιουργική δραστηριότητα με τα παιδιά των μικρότερων ηλικιών, να βοηθήσουν στο διάβασμα τα παιδιά σχολικής ηλικίας, τους μαθητές που προετοιμάζονται να δώσουν εξετάσεις.

Ο ίδιος υπολογιστής με τον οποίο δουλεύουν πρέπει να χρησιμοποιηθεί και από τους μαθητές, προκειμένου να παρακολουθήσουν την εξ αποστάσεως εκπαίδευση, ενώ τα πράγματα γίνονται ακόμα πιο δύσκολα όταν και οι δύο γονείς πρέπει να δουλέψουν από το σπίτι.

Παράλληλα, βέβαια, η τηλεργασία γίνεται πολιορκητικός κριός για το ωράριο: «Κάθε μέρα και ώρα καταλήγει να είναι εν δυνάμει εργάσιμη και η διαθεσιμότητα της κάθε εργαζόμενης και εργαζόμενου ανά πάσα στιγμή θεωρείται δεδομένη», σημειώνει και υπενθυμίζει ότι η Ενωση έχει ήδη καταγγείλει πως εταιρείες έχουν οργανώσει «conference calls» μεσημέρι Κυριακής.

Οσον αφορά τους εργαζόμενους στα τηλεφωνικά κέντρα, η δουλειά από το σπίτι έδωσε μια κάποια διέξοδο στην έκθεση στους κινδύνους που δημιουργεί ο συνωστισμός εκατοντάδων ατόμων, δημιούργησε όμως μια σειρά άλλα αδιέξοδα.

Οπως περιγράφει η Ηλέκτρα Φραντζή, μέλος του Συνδικάτου Τηλεπικοινωνιών και Πληροφορικής Αττικής (ΣΕΤΗΠ), η εξυπηρέτηση πελατών, οι κλήσεις και οι καταχωρίσεις μεταφέρθηκαν στα σπίτια των εργαζομένων χωρίς να γίνει το ίδιο και με τον απαραίτητο εξοπλισμό.

«Πολλοί εργαζόμενοι, η πλειοψηφία όσων απασχολούνται ως "ενοικιαζόμενοι", δουλεύουν με τον προσωπικό τους υπολογιστή, με τη δική τους σύνδεση», με αποτέλεσμα να καλούνται να διαχειριστούν συχνά τεχνικά προβλήματα. Επιπλέον, δουλεύουν χωρίς εργονομικό εξοπλισμό σε έναν κλάδο που έτσι κι αλλιώς τα μυοσκελετικά προβλήματα ταλαιπωρούν μεγάλο κομμάτι των εργαζομένων, ειδικά των γυναικών.

Μαζί με τη δουλειά, οι εργαζόμενοι έχουν πάρει σπίτι τους και την πίεση που ασκεί η εργοδοσία με βάση τους «στόχους» που θέτει. «Είμαστε σπίτι αλλά πρέπει να δουλεύουμε» είναι οι «συστάσεις» που δέχονται ενώ δεν λείπουν και οι παρατηρήσεις, όταν «οι χρόνοι δεν είναι καλοί», ακόμα και τα μέσα για την επίβλεψη που έχουν επιστρατεύσει εταιρείες, με κάμερες στους υπολογιστές και τροποποιήσεις συμβάσεων, ώστε να προβλέπουν τη δυνατότητα «ελέγχων» στα σπίτια των εργαζομένων.

Οι ώρες δουλειάς παρατείνονται, τα διαλείμματα ροκανίζονται, οι κλήσεις και τα μηνύματα από τους προϊσταμένους συνεχίζονται και εκτός ωραρίου. Το αποτέλεσμα είναι να «διαγράφονται» τα όρια ανάμεσα στον εργάσιμο και τον μη εργάσιμο χρόνο, ανάμεσα στο ωράριο εργασίας, στις δουλειές του σπιτιού και στον ελεύθερο χρόνο.

Δίπλα στα παραπάνω, οι εργαζόμενες μητέρες αντιμετωπίζουν και τις ...επιπλήξεις της εργοδοσίας, που «ενοχλείται» από την παρουσία των παιδιών στο σπίτι! Οι εργαζόμενοι λαμβάνουν μηνύματα που τους υποδεικνύουν πως «ο χώρος ο οποίος εργαζόμαστε θα πρέπει να απομονώνεται», εργαζόμενη «δέχθηκε παρατήρηση για το γεγονός ότι κατά τη διάρκεια κλήσης ακούγονταν οι φωνές των παιδιών» και γενικά οι αξιώσεις να μην ακούγονται «παιδιά και σκυλιά» (!) πάνε κι έρχονται, εξηγεί η Ηλ. Φραντζή.

«Η τηλεργασία δεν είναι μια προσωρινή επιλογή των εργοδοτών. Χρόνια τώρα γίνεται απόπειρα να νομιμοποιηθεί ως ευέλικτη μορφή εργασίας στη συνείδηση των εργαζομένων», σημειώνει η Αργυρώ Γκορόγια, προγραμματίστρια, μέλος του Συνδικάτου Τηλεπικοινωνιών και Πληροφορικής Αττικής (ΣΕΤΗΠ).

Οι εταιρείες του κλάδου τη διαφημίζουν σαν «διευκόλυνση» και «benefit» για τους εργαζόμενους, που μπορούν να δουλεύουν «από όπου θέλουν» αρκεί να «βγαίνει η δουλειά». Σήμερα, καλούνται να δουλέψουν από το σπίτι, για να προστατεύσουν την υγεία των ίδιων και των οικογενειών τους. Ομως, αντιμετωπίζουν μια σειρά «παρενέργειες».

«Σε σπίτια πόσων τετραγωνικών κατοικεί η μέση οικογένεια; Πόσα διαμερίσματα έχουν χώρο για γραφείο;», αναρωτιέται η Αρ. Γκορόγια και καταλήγει στη διαπίστωση πως οι επιλογές που έχουν οι εργαζόμενες είναι να «περιορίσουν» τα μεγαλύτερα παιδιά σε ένα δωμάτιο και να δουλέψουν από ένα άλλο.

Ωστόσο, η «επιλογή» αυτή δεν υφίσταται όταν τα παιδιά είναι μικρά. «Είναι αδύνατον να βρίσκεσαι σε ξεχωριστό χώρο από τα παιδιά όταν αυτά είναι βρέφη, νήπια ή στις πρώτες τάξεις του Δημοτικού. Δεν αρκεί απλά να έχεις "ένα μάτι πάνω τους", αλλά πρέπει παράλληλα να μεριμνήσεις για τη διατροφή, τη φροντίδα αλλά και τη δημιουργική τους απασχόληση», ενώ ακόμα πιο δύσκολα γίνονται τα πράγματα όταν ένα παιδί αρρωστήσει.

Ετσι, τόσο σε συνθήκες καραντίνας όσο και ...κανονικότητας, «η εικόνα της εργαζόμενης μητέρας στο σπίτι είναι η εικόνα μιας γυναίκας με την οθόνη μπροστά της και τα παιδιά κρεμασμένα στα πόδια της να αποζητούν την προσοχή της».

«Ακόμη κι όταν η εργοδοσία καλλιεργεί ένα δήθεν χαλαρό κλίμα "οικογενειακότητας" και διακωμώδησης της κατάστασης, όταν για παράδειγμα στα απομακρυσμένα meetings ακούγονται οι φωνές των παιδιών, ο φόρτος εργασίας και οι προθεσμίες παράδοσης των έργων ελάχιστα ή καθόλου τροποποιούνται», επισημαίνει. Η «κατανόηση» πάει περίπατο μπροστά σε χρονοδιαγράμματα και προθεσμίες, με αποτέλεσμα η δουλειά από το σπίτι να είναι δουλειά χωρίς ωράριο.

Οι εταιρείες του κλάδου αναλαμβάνουν μια σειρά πρωτοβουλίες, οργανώνουν meeting και καμπάνιες με επίκεντρο την «ενδυνάμωση» των γυναικών. Την ίδια στιγμή, όμως, κάνουν «παζάρι» ακόμα και με την άδεια μητρότητας, το μειωμένο ωράριο.

«Οι εργαζόμενες πρέπει σε αυτές τις δύσκολες συνθήκες να μην αποδεχτούν εκπτώσεις στα δικαιώματά τους, ούτε και να μοιραστούν τα άγχη της εργοδοσίας. Αντίθετα, πρέπει να δυναμώσουν τις διεκδικήσεις τους για σύγχρονα δικαιώματα και ισότιμη συμμετοχή στην εργασία», καταλήγει.

Η πρώτη στάση εργασίας εργαζομένων με τηλεργασία πραγματοποιήθηκε την Πέμπτη από εργαζόμενους πληροφορικάριους, στην εταιρεία «Beat». Αντιδρώντας στις απολύσεις 18 συναδέλφων τους και στις μειώσεις μισθών, έκαναν στάση εργασίας, βγάζοντας τα λάπτοπ από την πρίζα, καθώς βρίσκονται σε καθεστώς τηλεργασίας από το ξέσπασμα σχεδόν της πανδημίας. Την κινητοποίηση κάλεσε το Συνδικάτο Εργαζομένων Τηλεπικοινωνιών - Πληροφορικής (ΣΕΤΗΠ) Αττικής και ήρθε ως αποτέλεσμα της αγωνιστικής αντίδρασης εργαζομένων της εταιρείας.

Η επιχείρηση, που προβάλλεται ως «πρότυπο καινοτομίας» και «αξιοποίησης της τεχνολογίας», έκανε 5 απολύσεις στο τέλος Μάρτη και 13 απολύσεις στις 6 και 7 Απρίλη. Παράλληλα, στις 7 Απρίλη, οι εργαζόμενοι ενημερώθηκαν στη λήξη της βάρδιας ότι στο μισό προσωπικό θα εφαρμοστεί εκ περιτροπής εργασία, με συνέπεια τη μείωση των μισθών κατά 50%, ενώ στο υπόλοιπο μισό θα γίνουν μειώσεις 10% - 30% με τροποποιητικές συμβάσεις τις οποίες κλήθηκαν να υπογράψουν μέσα σε προθεσμία 24 ωρών.