ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
Σάββατο 2 Μάη 2020 - Κυριακή 3 Μάη 2020
Σελ. /40
Τελευταία συνάντηση με το «BepiColombo»

Το τελευταίο κοντινό πέρασμα από τη Γη, ώστε να αξιοποιήσει τη βαρύτητα του πλανήτη για να εκσφενδονιστεί προς το εσωτερικό του ηλιακού συστήματος, πραγματοποίησε στις 10 Απρίλη η διαστημοσυσκευή «BepiColombo» εξερεύνησης του Ερμή, που εκτοξεύτηκε τον Οκτώβρη του 2018 και τέθηκε σε τροχιά γύρω από τον Ηλιο. Η αποστολή αποτελεί συνεργασία του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος (ESA) και της ιαπωνικής διαστημικής υπηρεσίας JAXA.

Το πέρασμα υπό κατάλληλη γωνία και σε απόσταση μόλις 12.700 χλμ. από την επιφάνεια της Γης (σχεδόν το ένα τρίτο της απόστασης των γεωστατικών δορυφόρων), είχε ως αποτέλεσμα την επιβράδυνση του σκάφους και την αλλαγή πορείας του, ώστε μετά από κάποιους ανάλογους ελιγμούς, με τη βοήθεια της Αφροδίτης, να βρεθεί τελικά σε τροχιά που θα του επιτρέπει επαναλαμβανόμενα κοντινά περάσματα πάνω από την επιφάνεια του Ερμή.

Το «BepiColombo» αποτελείται από τρία μέρη, από τα οποία τα δύο θα αποτελέσουν δορυφόρους του Ερμή, ενώ το τρίτο, πάνω στο οποίο «κάθονται» οι δύο δορυφόροι, είναι το βασικό τμήμα για την πραγματοποίηση του ταξιδιού, το επονομαζόμενο Τμήμα Μεταφοράς στον Ερμή. Υπεύθυνο για την επιτυχή πραγματοποίηση του ελιγμού είναι το Ευρωπαϊκό Κέντρο Διαστημικών Επιχειρήσεων του ESA, στο Ντάρμσταντ της Γερμανίας, το οποίο λόγω κορονοϊού λειτουργεί αυτήν την περίοδο με μειωμένο προσωπικό. Προφανώς ήταν αδύνατη η αναβολή του ελιγμού.


Απομακρυνόμενο το σκάφος από τη Γη τράβηξε μερικές φωτογραφίες της Γης, να αιωρείται μέσα στην άβυσσο του Διαστήματος. Στην πιο μακρινή, η Γη φαίνεται ως ένας μικρός μηνίσκος, καθώς φωτίζεται από τον Ηλιο λοξά και από την αντίθετη πλευρά σε σχέση με το «BepiColombo». Η Σελήνη ίσα που διακρίνεται σαν ένας γκρι κόκκος λίγο πάνω και αριστερά από το άκρο της συστοιχίας φωτοβολταϊκών, που τροφοδοτεί με ηλεκτρικό ρεύμα το σκάφος.


Κομήτης υπό διάλυση

Θα ήταν αρκετά φωτεινός, με μια πρασινωπή χροιά, όταν θα έφτανε στην κοντινότερη απόσταση από τη Γη το τρίτο δεκαήμερο του Μάη, τόσο φωτεινός που, όπως εκτιμούσαν οι αστρονόμοι, θα ήταν ορατός διά γυμνού οφθαλμού. Το ουράνιο υπερθέαμα, όμως, ματαιώθηκε, όχι λόγω ...κορονοϊού, αλλά επειδή ο κομήτης ήδη από τα μέσα Απρίλη βρίσκεται υπό διάλυση, οδεύοντας πιθανόν προς την πλήρη εξαφάνισή του από τον ουρανό και από το ηλιακό σύστημα. Πρόκειται για τον κομήτη C/2019 Y4 (ATLAS), που ανακάλυψε στις 29 Δεκέμβρη 2019 το ρομποτικό τηλεσκόπιο ATLAS (από τα αρχικά στα Αγγλικά της ονομασίας Σύστημα Τελευταίας Ειδοποίησης Σύγκρουσης Αστεροειδούς με τη Γη). Το σύστημα ATLAS, που λειτουργεί η NASA, αποτελείται από δύο αυτόνομα τηλεσκόπια, τα οποία επιθεωρούν συνεχώς τον ουρανό για κομήτες και αστεροειδείς που πλησιάζουν τη Γη.

Ο κομήτης έγινε σχετικά απότομα λαμπρός γύρω στα μέσα Μάρτη και θεωρήθηκε ότι θα ήταν ένας από τους πιο εντυπωσιακούς που έχουμε δει τα τελευταία 20 χρόνια. Ομως, ο κομήτης ATLAS αντί να γίνεται πιο λαμπρός καθώς πλησίαζε στον Ηλιο, άρχισε ξαφνικά να γίνεται πιο αμυδρός. Οι αστρονόμοι υπέθεσαν ότι ο αποτελούμενος από πάγο πυρήνας του άρχισε να σπάει σε κομμάτια ή και να αποσυντίθεται. Συνήθως οι κομήτες, όταν θερμαίνονται πλησιάζοντας στον Ηλιο, αποκτούν μεγαλύτερη και πιο λαμπρή κόμη και ουρά, καθώς εξατμίζεται μέρος από τον πάγο νερού και αερίων του πυρήνα τους (που βρίσκεται στην κεφαλή του κομήτη), παρασύροντας και σκόνη που συνήθως συνυπάρχει με τον πάγο. Οι μεγαλύτερες και πυκνότερες σε αέρια και σκόνη κόμη και ουρά ανακλούν περισσότερο ηλιακό φως κι έτσι ο κομήτης εμφανίζεται πιο λαμπρός.

Την πρώτη επιβεβαίωση του θρυμματισμού του κομήτη έδωσε με τις παρατηρήσεις του ένας ερασιτέχνης αστρονόμος, που τον φωτογράφισε στις 11 Απρίλη να έχει σπάσει στα τρία. Τότε, οι επιστήμονες έστρεψαν το αειθαλές διαστημικό τηλεσκόπιο «Χαμπλ» προς τον υπό διάλυση κομήτη και κατέγραψαν φωτογραφίες σαν αυτές που δημοσιεύουμε, ενώ το ουράνιο σώμα βρισκόταν σε απόσταση 146 εκατομμυρίων χιλιομέτρων από τη Γη. Αποδεικνύεται για άλλη μια φορά ότι η διάσπαση των κομητών σε δύο ή περισσότερα μικρότερα κομμάτια δεν είναι καθόλου σπάνιο φαινόμενο. Κατά την πιθανότερη εκδοχή προκαλείται από την απότομη εκτόνωση αερίων, που διαλύουν τον σαθρό πυρήνα. Αυτήν τη φορά, όμως, οι επιστήμονες έχουν στη διάθεσή τους πολύ λεπτομερείς φωτογραφίες. Τις περισσότερες φορές, οι κομήτες διασπώνται σε πολύ μακρινή απόσταση από τη Γη, με αποτέλεσμα οι φωτογραφίες να μη βοηθάνε πολύ. Διασπάσεις κομητών τόσο κοντά στη Γη συμβαίνουν μόνο μια ή δυο φορές κάθε δεκαετία. Οι φωτογραφίες αντικειμένων σε αυτήν την απόσταση, που μπορεί να τραβήξει το «Χαμπλ», επιτρέπουν να διακρίνει κανείς αντικείμενα σε μέγεθος σπιτιού. Πριν διασπαστεί ο πυρήνας του C/2019 Y4 (ATLAS) εκτιμάται ότι είχε μέγεθος όσο δύο γήπεδα ποδοσφαίρου.

Στη φωτογραφία της 20ής Απρίλη μπορεί κανείς να διακρίνει 30 κομμάτια, ενώ σε εκείνη της 23ης Απρίλη 25 κομμάτια. Η εμφάνισή τους μεταβάλλεται σημαντικά σε αυτό το χρονικό διάστημα, τόσο πολύ που είναι δύσκολο να καταλάβει κανείς αν η διαφορά του αριθμού των κομματιών οφείλεται στο ότι εκπέμπουν λάμψεις ανακλώντας το ηλιακό φως, μοιάζοντας με φωτάκια που αναβοσβήνουν σε χριστουγεννιάτικο δέντρο, ή αν λιγότερα και ενδεχομένως διαφορετικά κομμάτια εμφανίζονται στη δεύτερη φωτογραφία.

Αν απομείνει τίποτα από τον C/2019 Y4 (ATLAS), τότε θα φτάσει πιο κοντά στη Γη στις 23 Μάη, απέχοντας περίπου 116 εκατομμύρια χιλιόμετρα και οκτώ μέρες αργότερα θα περάσει από το περιήλιο της τροχιάς του (το σημείο που είναι κοντινότερα στον Ηλιο), απέχοντας από το άστρο του πλανητικού μας συστήματος μόλις 40 εκατομμύρια χιλιόμετρα.


Επιμέλεια:
Σταύρος ΞΕΝΙΚΟΥΔΑΚΗΣ
Πηγές: www.nasa.gov, www.esa.int, www.nature.com


Γενετικά τροποποιημένα αυτοφωσφορίζοντα φυτά

Αυτοφωσφορίζοντα φυτά, δηλαδή φυτά που φέγγουν μέσα στο σκοτάδι σαν τις πυγολαμπίδες χάρη στο φαινόμενο της βιοφωταύγειας, κατασκευάστηκαν για πρώτη φορά με εισαγωγή στο γονιδίωμά τους γονιδίων βακτηρίων, που εμφανίζουν αυτό το φαινόμενο. Οι επιστήμονες δεν είχαν βαλθεί να φτιάξουν έναν κόσμο σαν αυτόν που απεικονίζεται στην ταινία επιστημονικής φαντασίας κινουμένων σχεδίων «Αβαταρ». Ενδιαφέρονταν να μάθουν λεπτομέρειες της διαδικασίας ανάπτυξης των φυτών, παρακολουθώντας τα επί μακρύ χρονικό διάστημα και καταγράφοντας τη διαδικασία και με φωτογραφίες. Σε τέτοια πειράματα η βιοφωταύγεια επιτρέπει τον εντοπισμό των περιοχών έντονης ανάπτυξης ενός φυτού στην κυριολεξία διά γυμνού οφθαλμού. Ωστόσο, τα πρώτα αυτοφωσφορίζοντα φυτά δεν είχαν μεγάλη επιτυχία, επειδή δεν έλαμπαν αρκετά έντονα.

Τώρα, άλλη επιστημονική ομάδα εισήγαγε σε φυτά καπνού γονίδια βιοφωταύγειας προερχόμενα από μύκητες, τα οποία μετατρέπουν το καφεϊκό οξύ που υπάρχει σε όλα τα φυτά, σε λουσιφερίνες, χημικές ουσίες που εκπέμπουν φως. Και το φως αυτό είναι ξεκάθαρα ορατό με το μάτι. Σε σύντομες καταγραφές βίντεο που σχηματίστηκαν από φωτογραφίες οι οποίες λαμβάνονταν σε τακτά χρονικά διαστήματα, εμφανίζονται φυτά καπνού να αναπτύσσονται, με τις περιοχές που υπάρχει μεγάλη αναπτυξιακή δραστηριότητα να φωσφορίζουν έντονα μέσα στο σκοτάδι με πράσινο φως, μέχρι να σταθεροποιηθούν, εμφανίζοντας μικρότερη βιοφωταύγεια. Λαμπρότερα απ' όλα ήταν τα λουλούδια του καπνού. Η νέα μέθοδος δεν απαιτεί την τροφοδοσία του φυτού με ειδικές χημικές ενώσεις, ώστε να ενισχυθεί η λάμψη του, με αποτέλεσμα η ανάπτυξή του να μην επηρεάζεται καθόλου από αυτά τα χημικά και να είναι δυνατή η παρατήρησή του και στο χωράφι, πέρα από το εργαστήριο.

Οι επιστήμονες εντόπισαν κυματισμούς στην ένταση του φωτός και τρεμόπαιγμα, που υποδεικνύει μεταβολικές διαδικασίες, οι οποίες έως τώρα δεν γίνονταν αντιληπτές. Αυτό σημαίνει ότι η μέθοδος μπορεί να χρησιμοποιηθεί και για τη μελέτη παθογενειών των φυτών.

Το καφεϊκό οξύ υπάρχει σε όλα τα φυτά γιατί είναι παράγοντας - κλειδί για τη σύνθεση λιγνίνης, του πολυμερούς που δίνει στο ξύλο τη σταθερότητα και την αντοχή του. Δύο ένζυμα μετασχηματίζουν το καφεϊκό οξύ σε ουσία πρόδρομη βιοφωταύγειας. Ενα τρίτο ένζυμο οξειδώνει αυτήν την ουσία εκπέμποντας κατά την αντίδραση ένα φωτόνιο και ένα τέταρτο ένζυμο μετατρέπει το μόριο και πάλι σε καφεϊκό οξύ, που μπορεί να συμμετέχει ξανά στον κύκλο αυτόν. Η παραγωγή κάθε φυτού ήταν περίπου ένα δισεκατομμύριο φωτόνια ανά λεπτό, φως όχι αρκετό για να διαβάσεις, αλλά οπωσδήποτε αρκετό για να δεις το φυτό ακόμη και από μακριά μέσα στο σκοτάδι.



Ευρωεκλογές Ιούνη 2024
Μνημεία & Μουσεία Αγώνων του Λαού
Ο καθημερινός ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 1 ευρώ