«Ενδιαφέρεστε να υιοθετήσετε μέτρα για τη συμφιλίωση μεταξύ εργασιακής και οικογενειακής - ιδιωτικής ζωής στην επιχείρησή σας; Μπορούμε να σας υποστηρίξουμε!»: Χείρα βοηθείας στις επιχειρήσεις, προκειμένου να τους παράσχει «τεχνογνωσία» γύρω από την εφαρμογή των «καλών πρακτικών» της «ευελιξίας», προσφέρει η Γενική Γραμματεία Δημογραφικής και Οικογενειακής Πολιτικής και Ισότητας των Φύλων (ΓΓΔΟΠΙΦ) του υπουργείου Εργασίας.

Μέσα από το έργο «SHARE: Προώθηση της εξισορρόπησης της εργασιακής και οικογενειακής ζωής στις επιχειρήσεις και καλύτερης κατανομής των υποχρεώσεων φροντίδας μεταξύ ανδρών και γυναικών», η Γενική Γραμματεία θέτει στόχο να «εκπαιδεύσει» στελέχη επιχειρήσεων στο σχεδιασμό και την εφαρμογή πρωτοβουλιών για τη «συμφιλίωση» εργασίας και οικογένειας, να αξιολογήσει τις σχετικές επιδόσεις των εταιρειών που θα δείξουν ενδιαφέρον να συμμετάσχουν στο πρόγραμμα, να χορηγήσει «πιστοποίηση» και «Σήμα Ισότητας» ως επιβράβευση στις επιχειρήσεις που θα διακριθούν στον συγκεκριμένο τομέα.

Το έργο, όπως ξεκαθαρίζουν οι φορείς που εμπλέκονται στην υλοποίησή του, λαμβάνει υπόψη «τις σχετικές ευρωπαϊκές και εθνικές προτεραιότητες». Είναι γεγονός ότι οι πολιτικές «συμφιλίωσης» της οικογενειακής και επαγγελματικής ζωής αποτελούν συστατικό μέρος της πολιτικής της ΕΕ και χρήσιμο «εργαλείο» για την επέκταση των εργασιακών σχέσεων - λάστιχο. Στον ίδιο δρόμο βαδίζει η κυβέρνηση της ΝΔ, η οποία ετοιμάζεται να νομοθετήσει 10ωρη δουλειά με διευθέτηση του εργάσιμου χρόνου, επέκταση της δουλειάς την Κυριακή σε περισσότερους κλάδους και χώρους δουλειάς, αύξηση του ανώτατου αριθμού των υπερωριών, ισχυριζόμενη ότι στόχος της νομοθετικής της πρωτοβουλίας είναι η ...διευκόλυνση των εργαζομένων «στην αναζήτηση της ισορροπίας μεταξύ προσωπικής και επαγγελματικής ζωής» και η άρση «βασικών αντικινήτρων κατά της πρόσληψης γυναικών».

Πιο συγκεκριμένα, το πρόγραμμα «SHARE» υλοποιείται από τη Γενική Γραμματεία σε συνεργασία με το Κέντρο Ερευνών για Θέματα Ισότητας (ΚΕΘΙ) και τον οργανισμό για την «επαγγελματική ενδυνάμωση» των γυναικών «Women On Top», ενώ συγχρηματοδοτείται από ευρωπαϊκούς πόρους. Απευθύνεται σε μικρομεσαίες (με αριθμό εργαζομένων από 11 έως 250 άτομα ή κύκλο εργασιών από 2 έως 50 εκατομμύρια ευρώ) και μεγάλες επιχειρήσεις (με αριθμό εργαζομένων μεγαλύτερο από 250 άτομα ή κύκλο εργασιών μεγαλύτερο από 50 εκατομμύρια ευρώ).

Στελέχη των επιχειρήσεων που θα εκδηλώσουν ενδιαφέρον να πάρουν μέρος, θα παρακολουθήσουν «σεμινάρια επιμόρφωσης σε θέματα ισότητας των φύλων», προκειμένου να αποκτήσουν «την απαραίτητη τεχνογνωσία στο σχεδιασμό και εφαρμογή πρωτοβουλιών για τη συμφιλίωση μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής». Στη συνέχεια, οι εταιρείες θα εκπονήσουν τα δικά τους «σχέδια ισότητας» ώστε τελικά να τους χορηγηθεί το «Σήμα Ισότητας», καθώς η «επιβράβευση» των επιχειρήσεων που εφαρμόζουν «πρακτικές συμφιλίωσης» συγκαταλέγεται στους κύριους στόχους του έργου. Μάλιστα, στη διαδικασία αυτή καλούνται να επιδιώξουν τη «μεγαλύτερη δυνατή εμπλοκή των εργαζομένων» και τη «διαβούλευση» μαζί τους, προκειμένου «να συνεισφέρουν την οπτική τους για δικαιότερη και ουσιαστικότερη χάραξη πολιτικών».

Στις σελίδες του εκπαιδευτικού εγχειριδίου που έχει εκπονήσει το ΚΕΘΙ ως υλικό που θα αξιοποιηθεί στα σεμινάρια, αναφέρονται αναλυτικά μια σειρά από «καλές πρακτικές» που χρησιμοποιούν επιχειρήσεις σε άλλες χώρες: Η καμπάνια ενημέρωσης στο προσωπικό «με αποτέλεσμα να υπάρξει μεγάλη αύξηση στη χρήση της γονικής άδειας από άνδρες», οι επιπλέον «ημέρες άδειας άνευ αποδοχών κατά έτος» και η δυνατότητα στους υπαλλήλους «υπό προϋποθέσεις να εργαστούν από το σπίτι», η «έμφαση στη χρήση φιλικού προς την οικογένεια ωραρίου από τα διοικητικά στελέχη, έτσι ώστε αυτά να λειτουργούν σαν πρότυπα (role-models)» και να συμβάλλουν στην «αλλαγή στην κουλτούρα του φορέα σχετικά με την εργασία με ευέλικτο ωράριο», είναι μερικά χαρακτηριστικά παραδείγματα.

Οι παραπάνω «καλές πρακτικές» δεν αποτελούν εξαιρέσεις αλλά συστατικά μέρη της εργασιακής ζούγκλας, της εξάπλωσης των «ευέλικτων» εργασιακών σχέσεων, της μερικής απασχόλησης και της τηλεργασίας, της ανυπαρξίας μέτρων για την προστασία του γυναικείου οργανισμού στους χώρους δουλειάς, της προσωρινής δουλειάς που φέρνει διαρκώς αντιμέτωπες τις εργαζόμενες γυναίκες, μητέρες, ακόμα και εγκύους, με την απόλυση και την ανεργία.

Η αναγόρευση των επιχειρήσεων σε ...θεματοφύλακες και εγγυητές της «ισότητας» των φύλων δεν είναι έμπνευση και έργο αποκλειστικά της σημερινής κυβέρνησης. Η απονομή «Σήματος Ισότητας» σε επιχειρήσεις προβλέπεται από νόμο της προηγούμενης κυβέρνησης, του ΣΥΡΙΖΑ (4604/2019), τον οποίο το τρέχον πρόγραμμα φιλοδοξεί να θέσει σε εφαρμογή. Την ίδια λογική απηχούν και μια σειρά από προτάσεις της λεγόμενης Επιτροπής Πισσαρίδη, που με τη σειρά της υπερθεματίζει για την «κοινωνική ευθύνη» των επιχειρήσεων όσον αφορά τις «ίσες ευκαιρίες» των γυναικών στην αγορά εργασίας.

Με βάση το πόρισμα της επιτροπής, η κυβέρνηση θα μπορούσε να θέσει προϋποθέσεις ως προς τη συμμετοχή των γυναικών στις επιχειρήσεις που προμηθεύουν τον δημόσιο τομέα. Για παράδειγμα, «προϋπόθεση για ανάθεση κρατικής προμήθειας σε μια επιχείρηση θα μπορούσε να είναι ότι οι γυναίκες στην επιχείρηση αυτή καταλαμβάνουν τουλάχιστον ένα ελάχιστο ποσοστό θέσεων σε κάθε επίπεδο της επαγγελματικής ιεραρχίας», όπως προτείνει, έτσι ώστε το μήνυμα «ότι οι προμηθευτές του Δημοσίου θα πρέπει να εξασφαλίζουν ίσες ευκαιρίες στις γυναίκες» να είναι «ξεκάθαρο».

Οσον αφορά το ζήτημα της «συμφιλίωσης» η επιτροπή συστήνει στην κυβέρνηση μια «συστηματική και εκτεταμένη εκστρατεία ενημέρωσης» που θα καλεί τους εργοδότες «να υποστηρίζουν τις γυναίκες κατά την περίοδο τεκνοποίησης θεωρώντας το διάστημα αυτό ως μέρος της κανονικής σταδιοδρομίας των υπαλλήλων τους και όχι ως εμπόδιο στην πρόοδό τους». Μια τέτοια πρακτική «θα ενισχύσει την αφοσίωση των εργαζομένων με σημαντικά μακροπρόθεσμα οφέλη», όπως εξηγεί.

«Το σημαντικό στοιχείο είναι να αφαιρεθούν περιορισμοί και διαφορές ανάμεσα στα φύλα όσον αφορά την ανατροφή των παιδιών και την αγορά εργασίας»: Η διαπίστωση της επιτροπής είναι η κοινή αφετηρία των σχεδιασμών της κυβέρνησης και της ΕΕ για να ενισχύσουν την ανταγωνιστικότητα των επιχειρηματικών ομίλων. Ενδεικτικά για το πρίσμα μέσα από το οποίο βλέπει η κυβέρνηση την παραπάνω ανάγκη είναι όσα σημειώνει σε άρθρο του στον Τύπο ο προϊστάμενος του Οικονομικού Γραφείου του Πρωθυπουργού, Αλ. Πατέλης. «Η συμπεριληπτικότητα είναι και πρέπει να γίνει αναπτυξιακό εργαλείο για τη χώρα μας. Οχι μόνο επειδή είναι κοινωνικά δίκαιο. Αλλά και επειδή μας συμφέρει οικονομικά», επισημαίνει. Επικαλείται μάλιστα μελέτη της «McKinsey», σύμφωνα με την οποία «το ΑΕΠ της Ελλάδας θα αυξανόταν κατά ένα τέταρτο αν υπήρχε πλήρης ισοτιμία στην απασχόληση ανάμεσα σε άνδρες και γυναίκες» και καταλήγει πως για να επιτευχθεί ο στόχος για «οικονομική ανάπτυξη 4% το έτος, οι πολιτικές μας πρέπει να στοχεύουν και στο να διευρύνουμε το ενεργό εργατικό δυναμικό».

Οι διαπιστώσεις για τη «συμπεριληπτικότητα» και το πόσο αναγκαία είναι για την οικονομία, ο προβληματισμός για τα εμπόδια που θέτουν οι ευθύνες «φροντίδας» στη συμμετοχή των γυναικών στην αγορά εργασίας δεν συνοδεύονται με προτάσεις για θεσμοθέτηση αδειών μεγαλύτερης διάρκειας, για διεύρυνση των εργαζομένων που τις δικαιούνται, ιδιαίτερα εργαζόμενων μητέρων, για την αύξηση της προβλεπόμενης αποζημίωσης κατά τη διάρκεια της άδειας μητρότητας. Οι συστάσεις της επιτροπής, όπως και από τα νομοθετικά σχέδια της κυβέρνησης, κινούνται σε κατεύθυνση διαμετρικά αντίθετη. Οι ισχύουσες σήμερα άδειες μητρότητας (τοκετού και λοχείας, φροντίδας παιδιού, εξάμηνη άδεια προστασίας της μητρότητας) στοχοποιούνται από την επιτροπή ως ...«αντικίνητρο» που εμποδίζει τις επιχειρήσεις να προσλάβουν γυναίκες. Ετσι, στο όνομα της «διευκόλυνσης» της πληρέστερης ένταξης των γυναικών και της αντιμετώπισης των «θεσμικών ακαμψιών» που τους στερούν τις «ίσες ευκαιρίες» στην αγορά εργασίας, στην ημερήσια διάταξη μπαίνει η αναθεώρηση των σχετικών νόμων, ανοίγοντας το δρόμο για νέες περικοπές και εξαιρέσεις. Ανάμεσα σε άλλα, η κυβέρνηση και η επιτροπή έχουν βάλει στο τραπέζι την επέκταση της «ευελιξίας» στη χρήση της άδειας τοκετού. Συγκεκριμένα, η συζήτηση που έχει ξεκινήσει αφορά τη «δυνατότητα» να «επιλέγουν» οι ίδιες οι μητέρες το χρόνο κατά τον οποίο θα λάβουν την εν λόγω άδεια «χωρίς συγκεκριμένους περιορισμούς από το κράτος», ανοίγοντας το δρόμο για την προσαρμογή της άδειας στις ανάγκες της εργοδοσίας, που θα έχει το «ελεύθερο» να απασχολεί την εργαζόμενη μέχρι να γεννήσει ή να της ζητά να επιστρέψει στη θέση της πολύ σύντομα μετά τον τοκετό.

Στο παραπάνω έδαφος, τα προγράμματα για τη χορήγηση «Σήματος Ισότητας» στις επιχειρήσεις, τα μέτρα της κυβέρνησης και οι κατευθύνσεις της ΕΕ για τις «ίσες ευκαιρίες» και τη «συμφιλίωση» επαγγελματικής και οικογενειακής ζωής βρίσκονται στην αντίπερα όχθη από τα σύγχρονα δικαιώματα των γυναικών στην εργασία, στη μητρότητα, στον ελεύθερο χρόνο, επεκτείνουν την «ευελιξία» και την επίθεση στον σταθερό ημερήσιο και εβδομαδιαίο χρόνο.