Οι φοιτητές, σπουδαστές και ακαδημαϊκή κοινότητα αντιδρούν στην υποβάθμιση των πτυχίων

Λοιπόν, οι 32 υπουργοί Παιδείας (στους 29 της «Μπολόνια» προστέθηκαν και οι Τουρκία, Κύπρος, Κροατία), που στις 18 και 19 Μάη συναντήθηκαν στην Πράγα, το μόνο που έκαναν ήταν απλώς να ρετουσάρουν, να καμουφλάρουν και να επαναδιατυπώσουν, χωρίς καμία αλλαγή στην ουσία της, τη «Διακήρυξη της Μπολόνια». Φρόντισαν, λοιπόν έχοντας αντιμετωπίσει στις χώρες τους τις αντιδράσεις που προκάλεσαν τα όσα προβλέπει η «Διακήρυξη της Μπολόνια», να εμπλουτίσουν τη «νέα» διακήρυξη με... ευχολόγια για το δημόσιο χαρακτήρα της ανώτατης εκπαίδευσης και την κοινωνική της διάσταση...

Βέβαια, η ηγεσία του υπουργείου Παιδείας της χώρας επιχείρησε να απομονώσει και να ερμηνεύσει τις αποφάσεις της συνόδου ως επιτυχία, ως «θεραπεία για τις παιδικές ασθένειες της Μπολόνια», δίνοντας μια δική της εκδοχή για τις αποφάσεις, που όμως δεν επαληθεύονται από το κοινό ανακοινωθέν των υπουργών στα αγγλικά(!). Ετσι, ερμηνεύει ως αποσύνδεση από τις ανάγκες της αγοράς τη δήλωση ότι «η ανώτατη εκπαίδευση πρέπει να θεωρείται δημόσιο αγαθό και θα παραμείνει υπό δημόσια ευθύνη» και «ως άρνηση της ακαδημαϊκής νομιμοποίησης των Κέντρων Ελευθέρων Σπουδών» το σημείο της διακήρυξης που αναφέρεται στη διεθνική συνεργασία μόνο σε χώρες εκτός της ΕΕ.

Στο κοινό ανακοινωθέν καταγράφονται οι κατευθύνσεις και οι προτεραιότητες στις οποίες θα ρίξουν το βάρος οι 32 υπογράφοντες, για τα επόμενα χρόνια, ενώ αποτελεί επικύρωση της δέσμευσής τους για δημιουργία του «Ευρωπαϊκού Χώρου Ανώτατης Εκπαίδευσης» μέχρι το 2010.

Οι υπογράφοντες διαπιστώνουν ότι οι στόχοι που έθεσε η Μπολόνια έτυχαν ευρείας αποδοχής και χρησιμοποιήθηκαν σαν βάση για την ανάπτυξη της ανώτατης εκπαίδευσης για όλες τις χώρες που εκπροσωπήθηκαν. Οι υπουργοί επιβεβαίωσαν ότι οι προσπάθειες για την προώθηση της κινητικότητας πρέπει να συνεχιστούν για να επιτρέψουν στους φοιτητές, τους διδάσκοντες, τους ερευνητές και το διοικητικό προσωπικό να «ευεργετηθούν από τον πλούτο του Ευρωπαϊκού Χώρου Ανώτατης Εκπαίδευσης και τις δημοκρατικές αξίες του, τις πολιτισμικές και γλωσσικές διαφορές και τη διαφορετικότητα των συστημάτων ανώτατης εκπαίδευσης», ενώ αυτός ο ευρωπαϊκός χώρος θεωρείται ως όρος για την ανταγωνιστικότητα της ευρωπαϊκής ανώτατης εκπαίδευσης.

Ειδικότερα, η Σύνοδος της Πράγας κατέληξε στα εξής, που στην ουσία αποτελούν επαναδιατύπωση της «Διακήρυξης της Μπολόνια»:

1. Υιοθέτηση ενός συστήματος τίτλων σπουδών που θα είναι εύκολα αναγνώσιμοι και συγκρίσιμοι. Τα ιδρύματα ανώτατης εκπαίδευσης ενθαρρύνονται να εκμεταλλευτούν τις εθνικές νομοθεσίες και τα εργαλεία που προσφέρει η Ευρώπη για την ακαδημαϊκή και επαγγελματική αναγνώριση, ώστε οι πολίτες να μπορούν να χρησιμοποιήσουν τα «προσόντα» αυτά μέσα στον Ευρωπαϊκό Χώρο Ανώτατης Εκπαίδευσης. Ετσι εξασφαλίζεται η καλύτερη συνεργασία των πανεπιστημίων, πλήρως υποταγμένων στις ανάγκες του ευρωπαϊκού κεφαλαίου.

2. Υιοθέτηση ενός συστήματος σπουδών που θα στηρίζεται βασικά σε δύο κύκλους. Διαπιστώθηκε με ικανοποίηση από τους υπουργούς Παιδείας ότι ένα σύστημα δύο κύκλων σπουδών, προπτυχιακού - μεταπτυχιακού, έχει ήδη υιοθετηθεί από μερικές χώρες και άλλες το βλέπουν με ενδιαφέρον. Το γεγονός ότι στο σημείο αυτό απαλείφεται ο όρος των τριετών προπτυχιακών σπουδών που υπήρχε στη «Διακήρυξη της Μπολόνια» δεν αλλάζει σε καμία περίπτωση την κατεύθυνση που χάραξε η Μπολόνια, καθώς οι σπουδές, όπως φαίνεται στη συνέχεια, θα μετριούνται με πιστωτικές μονάδες και όχι με ακαδημαϊκά έτη. Σημειώνεται επίσης ότι σε πολλές χώρες οι πρώτοι τίτλοι σπουδών (Bachelors) και οι τίτλοι μάστερ μπορούν να αποκτηθούν τόσο σε Πανεπιστήμια όσο και σε άλλα ιδρύματα που ανήκουν στην ανώτατη εκπαίδευση. Στο σημείο αυτό προβλέπεται και η παρέμβαση στα προγράμματα σπουδών από την αγορά εργασίας. Συγκεκριμένα, γίνεται λόγος για πολυδιαφοροποίηση προγραμμάτων σπουδών, που «μπορεί και πρέπει να έχουν διαφορετικούς προσανατολισμούς και κατατομή προκειμένου να προσαρμοστούν στην πολυμορφία των προσωπικών και ακαδημαϊκών αναγκών και των αναγκών της αγοράς εργασίας».

3. Καθιέρωση ενός συστήματος διδακτικών μονάδων. Το σύστημα αυτό θα υπηρετεί τη μεγαλύτερη ελαστικότητα στις σπουδές και τις διαδικασίες αξιολόγησης, το οποίο θα μπορεί να είναι το εφαρμοζόμενο σήμερα Ευρωπαϊκό Σύστημα Μεταφοράς Διδακτικών Μονάδων ή ένα άλλο ανάλογο σύστημα. Μαζί με συστήματα αμοιβαίας αναγνώρισης, όπως συμφωνίες, θα διευκολύνει την πρόσβαση των φοιτητών στην αγορά εργασίας της Ευρώπης και θα ενισχύσει τη συγκρισιμότητα, την ελκυστικότητα και την ανταγωνιστικότητα της Ευρωπαϊκής Ανώτατης Εκπαίδευσης. Η γενικευμένη χρήση ενός τέτοιου συστήματος και του Συμπληρωματικού Διπλώματος (στο οποίο θα καταγράφονται αναλυτικά οι δεξιότητες που αποκτιούνται) σε αυτό θα στοχεύουν.

4. Προώθηση της κινητικότητας. Οι υπουργοί κατέληξαν στο ότι η ενίσχυση της κινητικότητας των φοιτητών, των διδασκόντων, των ερευνητών και του διοικητικού προσωπικού είναι στόχος υψίστης σημασίας και επιβεβαίωσαν τη δέσμευσή τους να επιδιώξουν την άρση όλων των εμποδίων για την ελεύθερη διακίνηση «και να δώσουν έμφαση στην κοινωνική διάσταση αυτής της κινητικότητας», η οποία βέβαια σε αυτή την περίπτωση μόνο την αγορά εργασίας εξυπηρετεί.

5. Προώθηση της ευρωπαϊκής συνεργασίας στη διασφάλιση της ποιότητας. Οι υπουργοί αναγνώρισαν ότι τα συστήματα διασφάλισης της ποιότητας κατέχουν ζωτικό ρόλο στην ύπαρξη υψηλών ποιοτικών προδιαγραφών. Επίσης ενθαρρύνουν τη στενότερη σχέση μεταξύ των δικτύων αναγνώρισης και διασφάλισης ποιότητας και δίνουν έμφαση στην ανάγκη ύπαρξης στενής συνεργασίας μέσα στην Ευρώπη και αμοιβαίας εμπιστοσύνης και αποδοχής των εθνικών συστημάτων διασφάλισης ποιότητας. Στο πλαίσιο αυτό, καλούν τα πανεπιστήμια να καταθέσουν σχέδια για αμοιβαία εμπιστοσύνη μεταξύ των μηχανισμών αξιολόγησης και πιστοποίησης και μαζί με το Ευρωπαϊκό Δίκτυο Διασφάλισης Ποιότητας στην Ανώτατη Εκπαίδευση (ENQUA), αλλά και χώρες που δεν είναι μέλη του, να συνεργαστούν για την καθιέρωση ενός κοινού πλαισίου και να προωθήσουν την καλύτερη εφαρμογή του. Αυτό αποτελεί για τους υπογράφοντες τη διακήρυξη όρο για να προσελκύσει η Ευρώπη φοιτητές και από άλλες χώρες.

6. Προώθηση των ευρωπαϊκών διαστάσεων στην ανώτατη εκπαίδευση. Στο σημείο αυτό επιχειρείται η παρέμβαση στα προγράμματα σπουδών. «Προκειμένου να ενισχυθούν ακόμα περισσότερο οι ευρωπαϊκές διαστάσεις της εκπαίδευσης και η απασχολησιμότητα των αποφοίτων, οι υπουργοί καλούν τον τομέα της ανώτατης εκπαίδευσης να αυξήσει την ανάπτυξη αντικειμένων εκμάθησης, μαθημάτων και προγραμμάτων σπουδών με ευρωπαϊκό περιεχόμενο, προσανατολισμό και οργάνωση. Αυτό αφορά ιδιαίτερα προγράμματα που παρέχονται σε συνεργασία με ιδρύματα από διαφορετικές χώρες και οδηγούν σε πτυχίο που αναγνωρίζεται από κοινού.

Από το κοινό ανακοινωθέν δε λείπει η διευκρίνιση ότι η διά βίου μάθηση είναι ζωτικής σημασίας στοιχείο στον Ευρωπαϊκό Χώρο Ανώτατης Εκπαίδευσης, «με στρατηγικές απαραίτητες για να αντιμετωπιστούν οι προκλήσεις του ανταγωνισμού και της χρήσης νέων τεχνολογιών, για να ενισχυθεί η κοινωνική συνοχή, οι ίσες ευκαιρίες και η ποιότητα ζωής».