Μελέτη ερευνητών, που δημοσιεύτηκε πριν από λίγες μέρες, επιβεβαίωσε ότι το ουράνιο σώμα που είχαν εντοπίσει αστρονομικές παρατηρήσεις του 2020 με το τηλεσκόπιο SOAR στη Χιλή, είναι πράγματι ο δεύτερος μέχρι τώρα γνωστός τρωικός αστεροειδής της Γης, δηλαδή ένας αστεροειδής που ακολουθεί την ίδια τροχιά με τον πλανήτη μας γύρω από τον Ηλιο, περιφερόμενος γύρω από το σημείο Λαγκράντζ 4 (L4). Το σημείο αυτό είναι ένα από τα πέντε σημεία στο επίπεδο κάθε πλανητικής τροχιάς, όπου η έλξη που ασκεί ο πλανήτης εξισορροπεί την έλξη που ασκεί ο Ηλιος. Το L4 είναι εκείνο που προηγείται του πλανήτη και το L5 εκείνο που έπεται, με τους αστεροειδείς που εγκλωβίζονται σε τροχιές γύρω από αυτά τα σημεία να ονομάζονται τρωικοί, επειδή τους αποδίδονται ονόματα ηρώων του τρωικού πολέμου, από τότε που ανακαλύφθηκε ο πρώτος, ο Αχιλλέας, στο σημείο L4 Δία - Ηλίου. Ο Δίας, όπως και άλλοι πλανήτες (Αφροδίτη, Αρης, Ουρανός, Ποσειδώνας), συνοδεύεται από τρωικούς αστεροειδείς στα L4 και L5 του (τουλάχιστον 5.000 όσον αφορά τον Δία), για τη μελέτη μερικών από τους οποίους βρίσκεται σε εξέλιξη η αποστολή «Lucy» της NASA. Αλλά η Γη είχε μέχρι τώρα μόνο έναν γνωστό τρωικό αστεροειδή, τον 2010 ΤΚ7, επίσης στο δικό της L4. Η διαφορά είναι ότι ο νέος τρωικός είναι τουλάχιστον τρεις φορές μεγαλύτερος, έχοντας μέγιστη διάσταση που ξεπερνά το ένα χιλιόμετρο. Είναι δηλαδή κάτι περισσότερο από ένας μεγάλος διαστημικός βράχος και αυτό κάνει πολλούς να σκέφτονται ότι θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ως βάση εξερεύνησης του Διαστήματος, πιο προωθημένη συγκριτικά με τη Σελήνη, ενώ άλλοι ελκύονται από το ενδεχόμενο να χρησιμοποιηθεί και ως τόπος εξόρυξης πολύτιμων μεταλλευμάτων.

Ο αστεροειδής 2020 XL5, όπως είναι η προσωρινή ονομασία του, ανακαλύφθηκε όταν το διαμέτρου 4 μέτρων τηλεσκόπιο Νότιας Αστροφυσικής Ερευνας (SOAR) στράφηκε πολύ χαμηλά στον ορίζοντα, μόλις 16 μοίρες πάνω απ' αυτόν, δυνατότητα που έχουν ελάχιστα από τα μεγάλα τηλεσκόπια τα οποία βρίσκονται στις κορυφές των βουνών. Οι αστρονόμοι δεν βιάστηκαν να βγάλουν συμπέρασμα, καθώς θα μπορούσε να πρόκειται για κάποιον εγγύς στη Γη αστεροειδή, που έτυχε να διασταυρωθεί με την τροχιά της. Ομως, οι μετρήσεις που έγιναν το 2020 με το SOAR ήταν τόσο ακριβείς που οι ερευνητές μπόρεσαν να αναζητήσουν και να βρουν προηγούμενες αστρονομικές καταγραφές του 2020 XL5 από άλλα τηλεσκόπια, το 2019 και το 2012, που είχαν περάσει απαρατήρητες. Με δεδομένα δεκαετίας στα χέρια τους, είχαν έτσι τη δυνατότητα να κατανοήσουν καλύτερα τα χαρακτηριστικά της τροχιάς του αστεροειδούς. Οι παρατηρήσεις του 2020 επέτρεψαν επίσης τη φωτομετρική ανάλυση του αντικειμένου και την κατάταξή του ως αστεροειδούς τύπου C, δηλαδή σκουρόχρωμου αστεροειδούς που περιέχει πολύ άνθρακα και είναι ο πιο κοινός τύπος στο ηλιακό σύστημα. Υπ' αυτήν την έννοια ...«άνθρακες ο θησαυρός».

Τα αστρονομικά δεδομένα έδειξαν ότι ο 2020 XL5 δεν θα παραμείνει τρωικός της Γης για πάντα. Θα διατηρήσει με σταθερότητα την τρέχουσα θέση του για τουλάχιστον 4.000 χρόνια ακόμη, αλλά τελικά θα διαταραχθεί βαρυτικά από άλλους πλανήτες, με αποτέλεσμα να ξεφύγει και να πλανηθεί στον διαστημικό χώρο.

Οι 2020 XL5 και 2010 TK5 ίσως δεν είναι οι μόνοι τρωικοί της Γης. Μπορεί να υπάρχουν πολλοί άλλοι, που έως τώρα δεν έχουν εντοπιστεί, καθώς όλοι φαίνονται στον ουρανό πολύ κοντά στον Ηλιο. Αυτό σημαίνει ότι οι προσπάθειες εντοπισμού τους από γήινα τηλεσκόπια πρέπει να πραγματοποιούνται πολύ κοντά στη δύση ή την ανατολή του Ηλίου, στρέφοντάς τα πολύ χαμηλά, κοντά στον ορίζοντα, όπου η γραμμή παρατήρησης περνά μέσα από το παχύτερο, ταραχώδες λόγω θερμικών ρευμάτων και πλουσιότερο σε υδρατμούς τμήμα της ατμόσφαιρας, περιορίζοντας σημαντικά την ορατότητα αμυδρών αντικειμένων. Ωστόσο οι τρωικοί αξίζουν τον κόπο καθώς αποτελούνται από υλικά που λίγο έχουν αλλοιωθεί από την εποχή σχηματισμού του ηλιακού συστήματος, τα ίδια υλικά από τα οποία σχηματίστηκε και η Γη. Επιπλέον, ορισμένοι έχουν τροχιές με κλίση, που κάνει πιο εύκολη την αποστολή διαστημοσυσκευών, ακόμη και συγκριτικά με τη Σελήνη.

Ενα διαστημικό τηλεσκόπιο του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος (ESA) και της Ελβετίας, ο «Χέωψ», εντόπισε εξωπλανήτη τόσο πολύ παλιρροϊκά παραμορφωμένο από το άστρο του πλανητικού του συστήματος, ώστε έχει πάρει τη μορφή πεπονιού ή μπάλας του ράγκμπι! Είναι η πρώτη φορά που εντοπίζεται παραμόρφωση εξωπλανήτη, επιτρέποντας μια έμμεση ματιά στην εσωτερική δομή εξωπλανητών, οι οποίοι βρίσκονται τόσο κοντά στο άστρο τους ώστε κάνουν μια πλήρη περιφορά σε ελάχιστο χρόνο, όπως ο WASP-103b, που το έτος του έχει διάρκεια μόλις μιας γήινης μέρας!

Ο WASP-103b περιφέρεται γύρω από το άστρο WASP-103, που βρίσκεται στον αστερισμό του Ηρακλή, είναι 1,7 φορές μεγαλύτερο από τον Ηλιο και έχει θερμοκρασία 200 βαθμούς Κελσίου υψηλότερη. Παλίρροιες εκδηλώνονται και στις θάλασσες της Γης, ως αποτέλεσμα της βαρυτικής έλξης της Σελήνης, καθώς γυρίζει γύρω από τη Γη, έλκοντας λίγο περισσότερο τα νερά που είναι προς τη μεριά της, συγκριτικά με εκείνα που βρίσκονται στον αντίποδα. Ωστόσο, η Σελήνη βρίσκεται αρκετά μακριά από τη Γη, ώστε να προκαλέσει παραμορφώσεις σε πλανητικό επίπεδο. Αντίθετα, ο αεριώδης γίγαντας WASP-103b, που έχει περίπου διπλάσια διάμετρο από τον Δία και μάζα 1,5 φορά όσο εκείνος, περιφέρεται τόσο κοντά στο άστρο του που υπόκειται σε τρομακτικά ισχυρές παλιρροϊκές δυνάμεις, οι οποίες μεταβάλλουν δραστικά το σχήμα του από σφαιρικό σε ωοειδές!

Ο «Χέωψ» καταγράφει τις διαβάσεις των εξωπλανητών μπροστά από το άστρο τους (ως προς τη γραμμή παρατήρησης από τη Γη) και συγκεκριμένα την προκαλούμενη μικρή μείωση της φωτεινότητας του άστρου. Μελετώντας τη μορφή της καμπύλης φωτεινότητας, οι επιστήμονες μπορούν να ανακαλύψουν πληροφορίες για τον εξωπλανήτη, όπως το μέγεθός του. Η υψηλή ακρίβεια του «Χέοπα» και η δυνατότητά του να στοχεύει γρήγορα, του επιτρέπουν να παρατηρήσει αποτελεσματικά πολλαπλές διαβάσεις. Χάρη σε αυτές τις μετρήσεις, οι αστρονόμοι μπόρεσαν να εντοπίσουν το ανεπαίσθητο σήμα της παλιρροϊκής παραμόρφωσης του WASP-103b. Αυτή η μοναδική υπογραφή του μπορεί να αποκαλύψει ακόμη περισσότερα για τον πλανήτη.

Υπολογίζοντας κατά προσέγγιση τον αριθμό Love, που σχετίζεται με την κατανομή της μάζας στο εσωτερικό ενός πλανήτη, οι αστρονόμοι διαπίστωσαν ότι είναι παρόμοιος με τον αριθμό Love του Δία, πράγμα που σημαίνει ότι και η εσωτερική δομή τους πρέπει να είναι ανάλογη. Επειδή ο WASP-103b έχει 1,5 φορά τη μάζα του Δία, θα περίμενε κανείς να έχουν περίπου ίδιο μέγεθος, αλλά το διπλάσιο μέγεθος του εξωπλανήτη δείχνει πως έχει υπερθερμανθεί και φουσκώσει, λόγω της εγγύτητας προς το άστρο. Το διαστημικό τηλεσκόπιο Webb, που έφτασε πριν από λίγες μέρες στον προορισμό του στο σημείο Λαγκράντζ 2 Ηλίου - Γης, αναμένεται να δώσει ακόμη πιο ακριβή στοιχεία σχετικά με την παραμόρφωση του WASP-103b και άλλων θερμών γιγαντιαίων εξωπλανητών.