Το βιβλίο «Μια δίκη κομμουνιστών στις ΗΠΑ» του Τσαρλς Εμιλ Ρούθενμπεργκ, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή», παρουσιάστηκε τη Δευτέρα 24/10 στο cafe - βιβλιοπωλείο της «Σύγχρονης Εποχής» στην Αθήνα. Την παρουσίαση έκανε η Μαρίνα Λαβράνου, υπεύθυνη του Τμήματος Δικαιοσύνης και Λαϊκών Ελευθεριών της ΚΕ του ΚΚΕ, αναδεικνύοντας την επικαιρότητα του έργου. Ο «Ριζοσπάστης» δημοσιεύει σ' αυτό το φύλλο εκτενή αποσπάσματα από την παρουσίαση.

Περιδιαβαίνοντας ωστόσο τις σελίδες του, διαπιστώνουμε μια σειρά αναλογίες που θα μπορούσαν να αφορούν μια δίκη και τα μετέπειτα χρόνια, σε δικαστήρια διαφόρων καπιταλιστικών χωρών, με ίδιο όμως το κατηγορητήριο: Την προσπάθεια να ποινικοποιηθεί η ριζοσπαστική, η κομμουνιστική ιδεολογία και δράση.

Το συγκεκριμένο βιβλίο αφορά τη δίκη δύο ηγετικών στελεχών του Κομμουνιστικού Κόμματος των ΗΠΑ, των Τσαρλς Ρούθενμπεργκ και Ισαάκ Φέργκιουσον, με τον πρώτο να αναδεικνύεται Εκτελεστικός Γραμματέας του Κομμουνιστικού Κόμματος Αμερικής ενώ είναι ακόμα στη φυλακή. Αποτελεί ένα πολύτιμο ντοκουμέντο, συνιστά ιστορική πηγή, αφού πρόκειται για τα πρακτικά δίκης, δηλαδή για επίσημα κρατικά έγγραφα.

Το βιβλίο λοιπόν μας μεταφέρει στην αίθουσα ενός αμερικανικού δικαστηρίου το 1919 - 1920, μετά το τέλος του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, όπου στην πραγματικότητα οι κατηγορούμενοι μετατρέπονται σε κατήγορους. Με τρόπο γλαφυρό και ζωντανό μετατρέπουν τα έδρανα των κατηγορουμένων σε βήμα προβολής της επαναστατικής θεωρίας και δράσης, της ανάγκης ανατροπής του συστήματος της εκμετάλλευσης και του κράτους του. Γι' αυτό άλλωστε, όπως αναφέρεται και στην εισαγωγή της αρχικής έκδοσης, ανατυπώθηκε σε χιλιάδες αντίτυπα, ώστε να αποτελέσει ένα πολύτιμο εργαλείο στα χέρια όλου του επαναστατικού και εργατικού κινήματος των ΗΠΑ.

Και αυτό το συμπέρασμα είναι ιδιαίτερα πολύτιμο σήμερα, που οι εξελίξεις είναι πυκνές και επικίνδυνες, που ο αντίπαλος φαντάζει πολύ ισχυρός και είναι έτοιμος να χρησιμοποιήσει όλα τα μέσα για να επιβάλει την κυριαρχία του. Ετοιμος να εμπλέξει τους λαούς του κόσμου σε έναν ληστρικό, αιματοβαμμένο, βάρβαρο νέο ιμπεριαλιστικό πόλεμο. Ταυτόχρονα όμως αναδεικνύονται και οι δυσκολίες του, τα τραγικά αδιέξοδα, η σαπίλα που αναδίδεται από όλους τους πόρους του.

Στο συγκεκριμένο βιβλίο, και παρά ορισμένες θεωρητικές αδυναμίες:

Αναδεικνύουν την οικονομική του βάση ως την αιτία τόσο για τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο όσο και για τους επόμενους, που με διορατικότητα ο Ρούθενμπεργκ προβλέπει ότι θα έρθουν: «Επανειλημμένα οι κυβερνήσεις έφταναν σε διενέξεις μεταξύ τους για τον έλεγχο των αγορών, όπως στην περίπτωση της Γαλλίας και της Γερμανίας για το Μαρόκο (...) Τέτοιες διαφορές γίνονταν πεδίο σκληρών ανταγωνισμών, σε επίπεδο διπλωματίας, για λογαριασμό της αστικής τάξης της χώρας τους, στην προσπάθεια απόκτησης προβαδίσματος στην κούρσα των παραχωρήσεων ενάντια σε άλλους καπιταλιστές, επιβεβαιώνοντας την ανάπτυξη του ιμπεριαλισμού. Απότοκο αυτής ακριβώς της διαδικασίας ήταν και η κήρυξη του πολέμου. Απότοκο αυτής της κατάστασης θα είναι και οι πόλεμοι που θα προκύπτουν στο μέλλον. Αυτή είναι η ερμηνεία που δίνει η σοσιαλιστική ανάλυση».

«Ημουν συνειδητοποιημένος από την αρχή της δίκης αυτής, όπως άλλωστε και σε κάθε άλλη δίκη όπου έχω οδηγηθεί ως κατηγορούμενος, πως κάθε δικαστήριο σαν κι αυτό, καθώς και κάθε θεσμικό όργανο, είναι ένα αναπόσπαστο κομμάτι της οργανωμένης δύναμης του κράτους των αστών», λέει ο Τσαρλς Ρούθενμπεργκ.

Τεκμηριώνουν ότι διώκονται για τις ιδέες τους, αναδεικνύουν την πραγματική στόχευση της καταδικαστικής απόφασης, την προσπάθεια δηλαδή να κατακυρωθεί ως εγκληματική η κομμουνιστική ιδεολογία και δράση, όχι μόνο για να τιμωρηθούν οι συγκεκριμένοι «αυτουργοί» αλλά και για να ποινικοποιηθεί στη συνείδηση ευρύτερων εργατικών και λαϊκών στρωμάτων ως τέτοια, με σκοπό τον εκφοβισμό και τη χειραγώγησή τους.

Φωτίζεται ο διαχρονικός ρόλος του αστικού κράτους να προσαρμόζεται στις ιδιαίτερες σε κάθε ιστορική περίοδο ανάγκες του κεφαλαίου, με τις λειτουργίες του να συνυπάρχουν, να διαπλέκονται και να έχουν ενιαία ταξική κατεύθυνση. Ο οικονομικός καταναγκασμός στους χώρους δουλειάς συμπληρώνεται με τον ιδεολογικό, πολιτικό και οικονομικό καταναγκασμό μέσω του αστικού κράτους, σε όλα τα επίπεδα: Κεντρικής κυβέρνησης και τοπικής διοίκησης.

Με δριμύτητα επιτίθενται και αποκαλύπτουν ότι το αστικό κράτος είναι βαθιά εχθρικό για τον λαό, εκ φύσεως αντιδραστικό, αφού ρόλος του είναι να επιβάλλει και να διαιωνίζει την καθημερινή, αόρατη συχνά βία της εκμετάλλευσης και καταπίεσης της πλατιάς λαϊκής πλειοψηφίας.

Οι διώξεις, οι φυλακίσεις, οι εκτοπίσεις - για τις οποίες το βιβλίο προσφέρει σπάνιες και χρήσιμες πληροφορίες - πραγματοποιούνται σε συνθήκες αστικής κοινοβουλευτικής δημοκρατίας, επί προεδρίας του Γ. Γουίλσον, ηγέτη του Δημοκρατικού Κόμματος των ΗΠΑ, ο οποίος καταγράφεται στην αστική ιστοριογραφία ως ιδιαίτερα προοδευτική προσωπικότητα.

Δεν είναι τυχαίο ότι η λυσσαλέα αυτή επίθεση από την αστική τάξη και το κράτος της συμβαίνει σε μια περίοδο οξυμένων εργατικών και λαϊκών αγώνων, συγκρούσεων με τις δυνάμεις καταστολής. Σε μια περίοδο που, όπως εκτιμούν οι πρωταγωνιστές της παρούσας έκδοσης, υπάρχει η δυνατότητα να ζυμωθεί όλο και πιο πλατιά και να συνειδητοποιηθεί ότι οι ανάγκες των εργαζομένων, του λαού, δεν χωράνε στο ίδιο τσουβάλι με τις ανάγκες της αστικής τάξης, ότι χρειάζεται οργάνωση και αγώνας που θα στοχεύει στα θεμέλια αυτού του συστήματος και στην αντικατάστασή του από ένα νέο, όπου η εργατική τάξη θα έχει τα ηνία στην οικονομία και το κράτος, ώστε να μπορούν να ικανοποιηθούν οι ανάγκες όλης της κοινωνίας.

Αλλωστε και οι δυο καυτηριάζουν την τυπική ισότητα της αστικής δημοκρατίας και τη λογική ότι το γενικό εκλογικό δικαίωμα μπορεί να αξιοποιηθεί ως όχημα για ανατρεπτικές αλλαγές, λέγοντας: «Θα ήταν ανόητο να ζητήσουμε από τους εργάτες να αξιοποιήσουν τα όπλα των αντιπάλων τους και μετά να αναμένουμε μια δίκαιη και με ίσους όρους μονομαχία».

Αποτυπώνεται δηλαδή αυτό που βλέπουμε δεκαετίες τώρα να εκδηλώνεται σε όλο τον κόσμο, και στη χώρα μας: Η αστική τάξη και το κράτος της προσπαθούν να διαμορφώσουν μια αποτελεσματική αλυσίδα για να δέσουν πισθάγκωνα το εργατικό - λαϊκό κίνημα και την πρωτοπορία του, σε συνθήκες απότομης όξυνσης της ταξικής πάλης. Μια αλυσίδα καταστολής κάτω από τις «προστατευτικές φτερούγες» του αστικού Συντάγματος, που αξιοποιείται διαχρονικά από όλες τις κυβερνήσεις: Φιλελεύθερες και σοσιαλδημοκρατικές, ακροδεξιές, δεξιές, κεντρώες και αριστερές, προκειμένου να προχωράει απρόσκοπτα η αντιλαϊκή πολιτική, η στήριξη της ξέφρενης κερδοφορίας των μονοπωλίων.

Για τους νομικούς, το βιβλίο έχει και μια ιδιαίτερη πλευρά: Αποτυπώνει τη στάση του προοδευτικού, του κομμουνιστή δικηγόρου, ως συνηγόρου αλλά και ως κατηγορουμένου. Λέει ο Φέργκιουσον στην τοποθέτησή του και ενώ έχει ανακοινωθεί η καταδικαστική απόφαση: «Είμαι σίγουρος ότι μπορώ να τεκμηριώσω πως σε οτιδήποτε σχετίζεται με τη δικηγορική μου ιδιότητα έχω τηρήσει τους ανώτερους κανόνες δεοντολογίας του επαγγέλματος. Αποδεχόμενος τα καθήκοντά μου ως δικηγόρος, συμμορφώθηκα σε αυτό, όμως ποτέ δεν πίστεψα ότι όντας δικηγόρος, στέλεχος του συστήματος σε τέτοιο βαθμό, ήταν υποχρεωτικό να υποταχθεί η συνείδησή μου στο πολιτικό σύστημα εντός του οποίου λειτουργούσα ως δικηγόρος (...) Δικηγόρος είμαι. Συμμορφώνομαι με τις απαιτήσεις του νόμου κατά την άσκηση του επαγγέλματός μου. Αναγνωρίζω όλους τους κανόνες και κινούμαι εντός τους. Αυτό ωστόσο δεν σημαίνει ότι εγκρίνω αυτήν τη διαδικασία. Είμαι μέρος της, όχι όμως γρανάζι της. Το ότι συμμορφώνομαι με τους νόμους δεν σημαίνει ότι αποδέχομαι κιόλας το περιεχόμενο και τους στόχους της νομοθεσίας υπό την οποία έρχομαι ενώπιόν σας ως κατηγορούμενος».

Στο βιβλίο οι Ρούθενμπεργκ και Φέργκιουσον ασκούν κριτική, σε διαφορετικές φυσικά ιστορικές συνθήκες, και στις κατευθύνσεις του ίδιου του Σοσιαλιστικού Κόμματος των ΗΠΑ, τονίζοντας ότι ο μεγάλος αριθμός άμεσων διεκδικήσεων (κάτι σαν μίνιμουμ ή μεταβατικό πρόγραμμα) που το ίδιο έθετε «αποπροσανατόλιζε την εργατική τάξη με την άποψη ότι θα μπορούσε να εξασφαλίσει την απελευθέρωση από την καταπίεση και την εκμετάλλευση στην οποία την υπέβαλε το καπιταλιστικό σύστημα, μέσω της επίτευξης αυτών των στόχων».

Με ιδιαίτερη έμφαση τονίζουν - στο πλαίσιο και της οξυμένης διαπάλης στο Σοσιαλιστικό Κόμμα των ΗΠΑ γι' αυτό το θέμα - ότι καμία κυβέρνηση στο έδαφος του καπιταλισμού δεν μπορεί ούτε να συμβιβάσει, ούτε να ικανοποιήσει τα συμφέροντα της πλειοψηφίας της κοινωνίας, των εργαζομένων και του λαού. Στέκονται αναλυτικά στην ανάδειξη του περιεχομένου του Προγράμματος του Κόμματος και αποδεικνύουν γιατί μόνο η πάλη για την επαναστατική ανατροπή του καπιταλιστικού συστήματος είναι η πραγματική διέξοδος για την εργατική τάξη και τον λαό.

Αναδεικνύουν την επαναστατική ιδεολογία και δράση του Κομμουνιστικού Κόμματος ως απαραίτητη προϋπόθεση για να εκπληρώσει η εργατική τάξη την ιστορική της αποστολή. Την ευθύνη του ίδιου του ΚΚ σε συνθήκες ανόδου της ταξικής πάλης.

Αντιμετωπίζουν αλύγιστοι το αστικό δικαστήριο, με μια επαναστατική αισιοδοξία που απορρέει ακριβώς από τη βεβαιότητα της τελικής νίκης του προλεταριάτου, με την επαναστατική ανατροπή της αστικής τάξης, με το τσάκισμα του κράτους της. Η ηρωική στάση των Ρούθενμπεργκ και Φέργκιουσον απέναντι στο δικαστήριο δεν οφείλεται σε κάποιο «ειδικό DNA», σε «νεανικό ενθουσιασμό» ή σε άγνοια κινδύνου. Ειδικά ο Ρούθενμπεργκ είχε αναμετρηθεί τόσες φορές με την καταστολή από το αστικό κράτος που είχε χαρακτηριστεί «ο άνθρωπος με τις περισσότερες συλλήψεις» στην ιστορία του εργατικού κινήματος των ΗΠΑ.

Η στάση τους αυτή ήταν αποτέλεσμα της γνώσης και της πίστης στη δυνατότητα επαναστατικής αλλαγής της κοινωνίας, της σοσιαλιστικής επανάστασης και οικοδόμησης. Γνώσης που πηγάζει από την πρωτοπόρα κομμουνιστική θεωρία, τον μαρξισμό - λενινισμό, και που επιβεβαιώνεται στην πράξη μέσα από την πάλη σε μικρούς και μεγάλους αγώνες, μέσα από τρικυμίες και πισωγυρίσματα, που όμως γίνονται η αφετηρία για σωστά συμπεράσματα, μέσα από τις νίκες και τις κατακτήσεις που τέτοιες δεν είχε δει ξανά η ανθρωπότητα.

Ακτινοβολούσε ήδη η σοσιαλιστική Ρωσία, όπως έκανε και η Σοβιετική Ενωση για πάνω από επτά δεκαετίες, αποτελώντας φάρο για τους λαούς του κόσμου. Ομως, ακόμα κι αν μετά τις ανατροπές ο καπιταλισμός φαντάζει ανίκητος, μόνο τέτοιος δεν είναι. Οι λαοί έχουν ήδη δείξει τη δύναμή τους πολλές φορές. Αρκεί να μάθουν και να πιστέψουν σε αυτή, να μην ακουμπήσουν τις ελπίδες τους σε διάφορους επίδοξους «σωτήρες», αλλά οργανώνοντας την πάλη τους για να τσακίσουν την αστική τάξη και το κράτος της, για να οικοδομήσουν τη δική τους, τη σοσιαλιστική - κομμουνιστική κοινωνία. Γιατί ο σοσιαλισμός είναι η απάντηση σε όλα τα οξυμένα, τραγικά προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι εργαζόμενοι και τα λαϊκά στρώματα.