2024 The Associated Press. All

Από την πρόσφατη συνάντηση Βούτσιτς - φον ντερ Λάιεν στο Βελιγράδι

Τα εν λόγω κοιτάσματα εκτιμάται ότι είναι από τα σημαντικότερα σε ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο, προσελκύοντας το ενδιαφέρον μονοπωλιακών κολοσσών της ηλεκτροκίνησης και συνολικότερα της κατασκευής μπαταριών που χρησιμοποιούνται στην αποθήκευση μορφών Ανανεώσιμης Ενέργειας.

Καθόλου τυχαία, στην πρόσφατη περιοδεία της στα Δυτικά Βαλκάνια και κατά την επίσκεψή της στο Βελιγράδι, η πρόεδρος της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, διαπιστώνοντας τη «μεγάλη πρόοδο προς την ΕΕ» που έχει κάνει η Σερβία και διαμηνύοντας ότι η διεύρυνση της ΕΕ «θα είναι προτεραιότητα της Ενωσης» και κατά τη νέα της θητεία, ξεχώρισε μεταξύ άλλων τα περιθώρια που διαμορφώνονται η Σερβία να γίνει «ηγέτης στον τομέα των ηλεκτρικών οχημάτων», έναν κλάδο για τον οποίο φουντώνουν οι μονοπωλιακές κόντρες, με την ΕΕ να χάνει έδαφος στον ανταγωνισμό με την Κίνα.

Η φον ντερ Λάιεν συνέδεσε τα σερβικά κοιτάσματα λιθίου με τη «βιομηχανία του αύριο», τονίζοντας ότι «είμαστε εδώ για να σας υποστηρίξουμε σε κάθε σας βήμα...».

Το λίθιο έχει χαρακτηριστεί «υλικό του μέλλοντος», ενώ τα κοιτάσματα ειδικά στην κοιλάδα Τζαντάρ στη δυτική Σερβία έχουν συνδεθεί με σχέδια η Σερβία να καταστεί «ευρωπαϊκός κόμβος για την πράσινη Ενέργεια».

Να σημειωθεί ότι τον Φλεβάρη, κατά την εναρκτήρια ομιλία της στον «Διάλογο για την Καθαρή Τεχνολογία» που οργάνωσε η ΕΕ στις Βρυξέλλες, η πρόεδρος της Κομισιόν είχε εκφράσει ανησυχία επειδή το 97% του λιθίου που χρησιμοποιεί η ΕΕ προέρχεται σήμερα από την Κίνα, ενώ «τα τελευταία 20 με 30 χρόνια, η Κίνα παρατηρήσαμε ότι αγοράζει, στρατηγικά, το ένα μετά το άλλο τα ορυχεία παγκοσμίως».

Οπως είπε, μάλιστα, οι Κινέζοι «παίρνουν την πρώτη ύλη, έχουν τις διαδικασίες επεξεργασίας στην Κίνα και μετά έχουν το μονοπώλιο αυτής της πρώτης ύλης... Αρα εξαρτόμαστε πλήρως από την Κίνα».

Λίγο πριν φτάσει στο Βελιγράδι η φον ντερ Λάιεν, στις 10 Οκτώβρη, η σερβική Βουλή καταψήφισε τροποποιήσεις που είχε καταθέσει η αντιπολίτευση στον νόμο για τις μεταλλευτικές και γεωλογικές εξερευνήσεις και άναβε το «πράσινο φως» για να συνεχιστεί η μεγάλη επένδυση του βρετανο-αυστραλιανού κολοσσού «Rio Tinto» για εξορύξεις λιθίου στην κοιλάδα Τζαντάρ. Οι εξορύξεις είχαν σταματήσει το 2022, μετά και από πολυήμερες διαμαρτυρίες για τις συνέπειες στο περιβάλλον.

Φέτος, στις 19 Ιούλη, το Βελιγράδι υπέγραψε Μνημόνιο Συναντίληψης με τις Βρυξέλλες, διακηρύσσοντας ως στόχο της εταιρικής σχέσης ΕΕ - Σερβίας «να προωθήσει την ανάπτυξη νέων τοπικών βιομηχανιών και θέσεων εργασίας υψηλής ποιότητας κατά μήκος των αλυσίδων αξίας των ηλεκτρικών οχημάτων...».

Στο Βελιγράδι είχαν φτάσει τότε ο αντιπρόεδρος της Κομισιόν και αρμόδιος Επίτροπος για τη Διεύρυνση, Μ. Σέφκοβιτς, αλλά και ο Γερμανός καγκελάριος, Ολ. Σολτς, δεδομένων των μεγάλων συμφερόντων που διακυβεύονται μεταξύ άλλων και για τη γερμανική αυτοκινητοβιομηχανία.

Υπογραφές μπήκαν ειδικά για να προχωρήσει η εξόρυξη του λιθίου από τη «Rio Tinto», παρουσία των πρεσβευτών Ιταλίας, Γερμανίας και ΗΠΑ, αλλά και μεγαλοστελεχών μονοπωλίων της αυτοκινητοβιομηχανίας, όπως η «Mercedes», η «Stellantis», καθώς και ευρωπαϊκών εταιρειών κατασκευής μπαταριών λιθίου.

Μάλιστα, ο Σολτς επισήμανε πως θα κάνει ό,τι μπορεί ώστε η Σερβία να μη γίνει μόνο εξαγωγέας πρώτων υλών αλλά μια χώρα με μονάδες για ολόκληρη την «αλυσίδα αξίας» στον τομέα κατασκευής μπαταριών, με εργοστάσια επεξεργασίας μεταλλευμάτων κ.λπ.

Η συζήτηση για τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις της επένδυσης της «Rio Tinto» δεν σταμάτησε αλλά προσαρμόστηκε στην αξιοποίηση του «φιλοπεριβαλλοντικού πλαισίου της ΕΕ» έναντι των αντιπάλων της.

Μιλώντας στην TAZ, η Γερμανίδα υφυπουργός Οικονομικών Υποθέσεων και Δράσης για το Κλίμα, Franziska Brantner, δήλωσε ότι το ερώτημα δεν είναι αν θα εξορυχθεί ή όχι λίθιο στη Σερβία, αλλά αν την εξόρυξη θα αναλάβουν η «Rio Tinto» και οι Ευρωπαίοι εταίροι της ή η Κίνα...

Η ίδια εμφάνισε ως σοβαρό επίτευγμα τη δημιουργία «συμβουλευτικού συμβουλίου με την κοινωνία των πολιτών» στις συγκεκριμένες περιοχές της Σερβίας, για την οποία δεσμεύτηκε η «Rio Tinto», αφού «ο τοπικός πληθυσμός και η αντιπολίτευση δικαίως απαιτούν από τους κρατικούς θεσμούς να επιβάλουν τα περιβαλλοντικά πρότυπα»...

Ενώ εξηγώντας ποιο είναι το ζητούμενο, υπογράμμισε ότι «είναι καλό να εξορύσσουμε και να επεξεργαζόμαστε τα ευρωπαϊκά κοιτάσματα με ευρωπαϊκό τρόπο», αφού «με αυτόν τον τρόπο εμποδίζουμε την Κίνα να αυξήσει την επιρροή της σε σημαντικές ευρωπαϊκές πηγές πρώτων υλών. Γιατί το ερώτημα δεν είναι αν "θα έρθει το έργο ή όχι;" (...) Αυτό το νέο έργο είναι επίσης μια ευκαιρία να δείξουμε στον κόσμο ότι οι γερμανικές και ευρωπαϊκές εταιρείες κάνουν τη διαφορά...».

Μέσα σε αυτές τις συνθήκες, η υπουργός Ενέργειας και Εξορύξεων της Σερβίας, Ντουμπράβκα Τζέντοβιτς - Χαντάνοβιτς, συνέδεσε τις «αρνητικές εκστρατείες για το έργο» που έγιναν τα τελευταία χρόνια με «ψευδείς πληροφορίες» και παραπληροφόρηση από ντόπιους αντιπάλους και «συμφέροντα ενάντια στο έργο, πιθανότατα εκτός Σερβίας».

Ολα αυτά ενώ εκπρόσωποι από το ειδικευμένο στην «αντιμετώπιση της παραπληροφόρησης» Παγκόσμιο Κέντρο Δέσμευσης του αμερικανικού ΥΠΕΞ δήλωσαν σε ΜΜΕ ότι μετά από «εκτεταμένη έρευνα που έγινε, "χτενίζοντας" το διαθέσιμο υλικό ανοιχτού κώδικα και αναπτύσσοντας ένα επαληθεύσιμο χρονοδιάγραμμα συνδεδεμένων γεγονότων», διαπιστώθηκε ότι «είναι πολύ πιθανό το Κρεμλίνο να έχει παίξει ρόλο στη διάδοση αυτής της παραπληροφόρησης»...

Για τη σημασία των σερβικών κοιτασμάτων λιθίου, η «Rio Tinto» έχει εκτιμήσει ότι «δεν υπάρχει πράσινη μετάβαση στην Ευρώπη χωρίς αυτό το λίθιο».

Ο επικεφαλής του τμήματος Σερβίας του μονοπωλίου, Chad Blewitt, έχει δηλώσει ότι η εταιρεία σχεδιάζει να επενδύσει περισσότερα από 2,55 δισ. δολάρια στο έργο.

Οπως λέει η βρετανο-αυστραλιανή πολυεθνική, μέχρι σήμερα έχει επενδύσει σχεδόν 600 εκατ. δολάρια για αγορές γης, για σκάψιμο 500 ερευνητικών τρυπών, ανάθεση μελετών, αλλά και δωρεές σε φορείς της τοπικής κοινότητας, ώστε να πείσει για τις «καλές προθέσεις»...

Ο Blewitt υποστήριξε το καλοκαίρι ότι υπάρχει λίθιο αρκετό «για τουλάχιστον 40 χρόνια εξόρυξης και αυτό θα ήταν το μεγαλύτερο, μακροβιότερο, υψηλότερο κοίτασμα σε όλη την Ευρώπη».

Ο ειδικός στο λίθιο στο Ομοσπονδιακό Ινστιτούτο Γεωεπιστημών και Φυσικών Πόρων της Γερμανίας, Michael Schmidt, δήλωσε ότι «το (συγκεκριμένο) σερβικό έργο είναι ένα από τα μεγαλύτερα (του είδους του) και γι' αυτό είναι τόσο σημαντικό (...) Χρειαζόμαστε κάθε έργο για να επιτύχουμε στόχους».

Οπως καταγράφει χαρακτηριστικά έκθεση του Κέντρου Στρατηγικών Μελετών της Χάγης, αν η ΕΕ θέλει να πετύχει τον στόχο της για ουδετερότητα άνθρακα έως το 2050, θα χρειαστεί έως τότε 60 φορές περισσότερο λίθιο από αυτό που εισήγαγε το 2020 από την Κίνα και αλλού...

Σχολιάζοντας το μνημόνιο που υπέγραψε η Σερβία με την ΕΕ για συνεργασία στην ηλεκτροκίνηση και την παραγωγή μπαταριών, οι «Financial Times» έγραφαν τον Αύγουστο για «μεγάλη υπόθεση, τόσο από οικονομική όσο και από πολιτική άποψη. Στον αγώνα για ασφαλή προμήθεια κρίσιμων πρώτων υλών που απαιτούνται για την πράσινη μετάβαση, η ΕΕ μένει κουτσαίνοντας πίσω από τις ΗΠΑ και την Κίνα» κι αυτό ενώ «η Σερβία διαθέτει ένα από τα μεγαλύτερα κοιτάσματα λιθίου στην Ευρώπη, αρκετά για περίπου 1 εκατομμύριο μπαταρίες EV ετησίως».

Στο σχετικό της ρεπορτάζ, η εφημερίδα παρατηρούσε ότι πριν από την άφιξη του Σολτς, ο Βούτσιτς υποδέχτηκε στο Βελιγράδι τον υφυπουργό Εξωτερικών της Ρωσίας, Αλ. Γκρούσκο, αναπαράγοντας πληροφορίες κυβερνητικών αξιωματούχων, με βάση τις οποίες η συνάντηση ήταν «ψυχρή». Σύμφωνα με τις ίδιες πηγές, «ο Γκρούσκο κάθισε και άρχισε να διαβάζει μια λίστα με 23 "παράπονα" της Μόσχας, περιλαμβανομένης της οργής του Κρεμλίνου για την απόφαση του Βελιγραδίου να προμηθεύσει την Ουκρανία με πυρομαχικά. Οταν ο Γκρούσκο έφτασε στα μισά της λίστας, ο Βούτσιτς σηκώθηκε, ανακοίνωσε ότι η συνάντηση τελείωσε και αποχώρησε...».

Η ίδια εφημερίδα ισχυρίστηκε ότι δυο μήνες πριν υπογράψει αυτήν τη συμφωνία με τις Βρυξέλλες, ο Βούτσιτς είχε απορρίψει «αίτημα» του Κινέζου Προέδρου, Σι Τζινπίνκ - που είχε επισκεφτεί επίσημα Σερβία, Ουγγαρία, Γαλλία - για πρόσβαση στο σερβικό λίθιο.

«"Η Κίνα έχει ήδη αρκετά", λέγεται ότι παρατήρησε ο Βούτσιτς σε μια αναφορά στον κινεζικό έλεγχο του μεγάλου ορυχείου χαλκού στο Μπορ, στην ανατολική Σερβία...», ανέφεραν οι «Financial Times».

Την ίδια στιγμή, βαλκανικές «δεξαμενές σκέψης», όπως το Κέντρο του Βελιγραδίου για την Ασφάλεια, παρατηρούν ότι «τα Βαλκάνια, και η Σερβία ειδικότερα, έχουν γίνει ακόμη πιο ενδιαφέροντα για την Κίνα τώρα που ένας κλάδος της Πρωτοβουλίας Belt and Road μέσω της Ρωσίας και της Λευκορωσίας ουσιαστικά αποκόπηκε με την πλήρη εισβολή στην Ουκρανία».

Συναντώντας τον Βούτσιτς τον Μάη, ο Σι Τζινπίνγκ προέταξε τη σύσφιξη της διμερούς συνεργασίας και στην εξορυκτική βιομηχανία.

Οπως παρατηρούσε εκείνες τις μέρες η αμερικανική εφημερίδα «The Hill», «το λίθιο είναι ο βασικός άξονας της μεταβαλλόμενης δυναμικής ισχύος στη Νοτιοανατολική Ευρώπη», και εξηγούσε: «Η μεγαλύτερη αυτοκινητοβιομηχανία της Κίνας, η BYD, κερδίζει μερίδιο αγοράς με γρήγορους ρυθμούς. Η BYD παράγει ένα ηλεκτρικό όχημα χαμηλής τιμής που ονομάζεται Seagull, το οποίο πωλείται για περίπου 12.000 δολάρια και απευθύνεται σε μια μαζική αγορά. Συγκρίσιμα οχήματα κατασκευής ΗΠΑ κοστίζουν τριπλάσια. Η BYD χρησιμοποιεί μπαταρίες αιχμής κατασκευασμένες από φωσφορικό σίδηρο λιθίου. Ενώ αυτήν τη στιγμή παράγει 3 εκατομμύρια οχήματα ετησίως, αυτός ο όγκος θα εκτοξευθεί στα ύψη όταν η Κίνα αποκτήσει πρόσθετες προμήθειες λιθίου...».