(Γράφ. 2) - Η «αμφισβήτηση» του δολαρίου ως παγκόσμιο αποθεματικό σε συνδυασμό με τη σχετική υποχώρηση της «επενδυτικής θέσης» των ΗΠΑ, δείχνει ότι τα προβλήματα είναι μπροστά για την οικονομία των ΗΠΑ

Και δεν το λέμε εμείς, αλλά κοτζάμ διευθύνων σύμβουλος της «BlackRock» - του μεγαλύτερου επενδυτικού fund παγκοσμίως - L. Fink, ο οποίος σε συνέδριο τον περασμένο Οκτώβρη είπε πως «κουράστηκα να ακούω ότι αυτές είναι οι σημαντικότερες εκλογές της ζωής σας. Η πραγματικότητα είναι πως σε βάθος χρόνου, δεν έχει σημασία», σημειώνοντας ότι «δουλεύουμε και με τις δύο διοικήσεις και έχουμε συζητήσεις και με τους δύο υποψηφίους».

Τέτοια ξεσπάσματα «ειλικρίνειας» δεν σημαίνουν βέβαια ότι δεν υπήρχαν διαφορές ανάμεσα στους δύο και μάλιστα μεγάλες, διαφορές που βγήκαν ορμητικά στην επιφάνεια όλο το προηγούμενο διάστημα εκφράζοντας και τον πολύ βαθύ διχασμό στο εσωτερικό της αστικής τάξης των ΗΠΑ. Αποτυπώνουν όμως το έδαφος, τις «ράγες» πάνω στις οποίες κινείται η διαπάλη αυτή.

(Γράφ. 3) - Η αύξηση των στρατιωτικών δαπανών των ΗΠΑ επί πρώτης θητείας του... φιλειρηνιστή Τραμπ

Ορισμένα από αυτά τα στοιχεία και τις εκτιμήσεις των αστικών επιτελείων καταγράφουμε παρακάτω.

Σε ό,τι αφορά την οικονομία, ο «ελέφαντας στο δωμάτιο» δεν είναι άλλος από μια ακόμα κρίση υπερσυσσώρευσης κεφαλαίου η οποία καραδοκεί. Τα «προειδοποιητικά καμπανάκια» είναι παραπάνω από πολλά, από την κατάρρευση μιας σειράς αμερικανικών τραπεζών την άνοιξη του 2023, μέχρι τη «μαύρη Δευτέρα» του αμερικανικού (και όχι μόνο) χρηματιστηρίου τον περασμένο Ιούλη.

Είναι τα κεφάλαια που δεν βρίσκουν κερδοφόρες διεξόδους αυτά που οδηγούν ολοταχώς σε μια ακόμη καπιταλιστική κρίση, ενώ ενδεικτικές είναι και οι εκτιμήσεις και τα όσα καταγράφει σε πρόσφατη έκθεσή της η «Delloite» (βλέπε και πίνακα 1), όπως π.χ.:

• Την εκτίναξη για την τρέχουσα χρονιά του δείκτη «συσσώρευσης αποθεμάτων» («Real inventor accumulation», που αποτυπώνει τη συσσώρευση εμπορευμάτων που δεν μπορούν να πουληθούν, «απηχώντας» και τη συσσώρευση κεφαλαίου)
• Την προσωρινή κάμψη των κερδών προ φόρων
• Την ένταση της εκμετάλλευσης και την ολομέτωπη επίθεση στην εργατική τάξη, με τον σχετικό δείκτη του «κόστους εργασίας» να προβλέπεται να υποχωρεί συνεχώς μέχρι το 2028...

(Γράφ. 1) - Παραγωγικότητα και μισθοί στις ΗΠΑ. Οταν οι μύθοι της «δίκαιης καπιταλιστικής ανάπτυξης» καταρρέουν

Οσο για τις διακηρύξεις Τραμπ περί του «μεγαλύτερου προγράμματος απελάσεων μεταναστών στην ιστορία», αποτελούν στην πραγματικότητα «σύμπτωμα» και πολιτική «διαχείρισης» του «πλεονάζοντος» για το κεφάλαιο εργατικού δυναμικού. Αναποδογυρίζοντας μάλιστα την αιτία και το αποτέλεσμα το Ινστιτούτο Πίτερσον υπολογίζει ότι απέλαση 1,3 εκατ. εργατών θα σήμαινε συρρίκνωση της καπιταλιστικής οικονομίας των ΗΠΑ κατά 2,1% οδηγώντας την στην ύφεση.

Αυτά, κι ενώ η άγρια εκμετάλλευση, η εντατικοποίηση, οι μισθοί πείνας χτυπάνε ήδη «ταβάνι» προκαλώντας σε πολλές περιπτώσεις, όπως π.χ. του μονοπωλίου της «Amazon», την αντίδραση των εργαζομένων που οργανώνονται και παλεύουν.

Πίνακας 1 - Τα βασικά οικονομικά στοιχεία περιγράφουν και το πρόβλημα - την υπερσυσσώρευση κεφαλαίου - και τη «λύση», την ολομέτωπη επίθεση στην εργατική τάξη (Πηγή: Delloite)

Την ίδια ώρα, παρά τα όσα έλεγαν οι αστοί οικονομολόγοι προεκλογικά περί της «κατανάλωσης που παρά τον πληθωρισμό αντέχει στις ΗΠΑ» και «αποτελεί ένα από τα βασικά συστατικά που τροφοδοτεί τις αντοχές της οικονομίας της» (με την αξιοποίηση τα περασμένα χρόνια και των σχετικών «επεκτατικών» πακέτων που έπεσαν από τη διακυβέρνηση των Δημοκρατικών για να στηρίξουν τον τζίρο των επιχειρηματικών ομίλων), δεν κρύβεται με τίποτα η συνεχής υποχώρηση του βιοτικού επιπέδου των εργαζομένων, με την εκτόξευση του κόστους ζωής που ροκανίζει παραπέρα το πραγματικό λαϊκό εισόδημα, με όλες διαδοχικά τις κυβερνήσεις, Δημοκρατικών και Ρεπουμπλικάνων.

Σε βάθος χρόνου δύο δεκαετιών στις ΗΠΑ:

• Τα κέρδη των επιχειρηματιών της Υγείας εκτοξεύτηκαν 100% και πολύ παραπάνω το αντίστοιχο κόστος περίθαλψης κ.τ.λ. για τους εργαζόμενους
• Τα κάθε είδους δίδακτρα που πληρώνουν τα λαϊκά στρώματα εκτοξεύτηκαν κατά 170%
• Οσον αφορά τη στέγη, οι αμερικανικές οικογένειες πληρώνουν πλέον πάνω από το 35% του εισοδήματός τους σε ενοίκια, μετά και την «επέλαση» μεγάλων funds την περασμένη δεκαετία στην οικιστική στέγη (ενδεικτικά η «Blackstone» είναι πλέον ο μεγαλύτερος κάτοχος γης και ακινήτων, συγκεντρώνοντας μόνο σε μια διετία, από το 2021 ως το 2023, 200.000 επιπλέον σπίτια στο χαρτοφυλάκιό της, προχωρώντας σε μαζικές εξώσεις, με δεκάδες χιλιάδες νέους άστεγους).

Κάπως έτσι η ταξική «ψαλίδα» συνεχώς ανοίγει στις ΗΠΑ, όπου, σύμφωνα με τα στοιχεία της Κεντρικής Τράπεζας, το 50% των πιο φτωχών Αμερικανών «κατέχει» πλέον το... 2,6% του πλούτου της χώρας, την ώρα που το 10% των πιο πλούσιων κατέχει πάνω από το 67%, το 1% των πλουσιότερων περισσότερο από το 30% και το 0,1% των πλουσιότερων το 14%.

«Ενα το κρατούμενο», λοιπόν, είναι ότι τα επόμενα χρόνια έρχεται ακόμη μεγαλύτερη, ολομέτωπη επίθεση στην εργατική τάξη, που με νέες θυσίες θα κληθεί να πληρώσει τον «νυν υπέρ πάντων» αγώνα της αστικής τάξης, τη μάχη με την Κίνα για την πρωτοκαθεδρία στο ιμπεριαλιστικό σύστημα.

Το «δεύτερο κρατούμενο» αφορά την προσπάθεια να βρουν αλλού διεξόδους τα συσσωρευμένα κεφάλαια που προκαλούν «ασφυξία» στην καπιταλιστική οικονομία.

Ποια είναι τα δεδομένα;

• Οτι τα τεράστια πακέτα επιδοτήσεων και «πράσινων έργων» άνω του 1 τρισ. δολαρίων που «έτρεξε» τα προηγούμενα χρόνια η προεδρία Μπάιντεν, με νομοθετήματα όπως π.χ. οι «νόμοι IRA», που προσφέρουν φορολογικές ελαφρύνσεις 369 δισ. δολαρίων για την παραγωγή ηλεκτρικών οχημάτων, μπαταριών, υδρογόνου ή ηλιακών συλλεκτών στις Ηνωμένες Πολιτείες, μπόρεσαν μόνο προσωρινά και περιορισμένα να «κλοτσήσουν το τενεκεδάκι» μιας νέας κρίσης παρακάτω. Ενδεικτικό είναι το παράδειγμα π.χ. του κλάδου των κατασκευών που ευνοήθηκε από τα μέτρα αυτά, με τις επενδύσεις να εκτοξεύονται 13,2% το 2023, για να προσγειωθούν πάλι πολύ απότομα και γρήγορα στο 2,9% το 2025 (κατά τις προβλέψεις). Εξάλλου, τα «πράσινα» εμπορεύματα των ΗΠΑ δεν μπορούν στην πραγματικότητα να σταθούν στον ανταγωνισμό με τον νούμερο 1 εχθρό, την Κίνα, η οποία αξιοποιεί το φτηνότερο και έμπειρο εργατικό δυναμικό, τη μεγάλη βιομηχανική της βάση, όπως και τον επί της ουσίας πλήρη έλεγχό της σε σπάνια υλικά και γαίες.
• Αλλά και στη λεγόμενη ψηφιακή οικονομία, την εικόνα περιγράφουν οι εκθέσεις των αστικών επιτελείων που προβλέπουν πως «η αύξηση των επενδύσεων στη διανοητική ιδιοκτησία αναμένεται να επιβραδυνθεί σε σύγκριση με τα κέρδη που παρατηρήθηκαν το 2021 και το 2022» («Delloite», ό.π.), παρά και τη συνέχιση της ενσωμάτωσης της τεχνητής νοημοσύνης και άλλων τεχνολογιών σε μια σειρά από κλάδους. Θυμίζουμε άλλωστε ότι τόσο η κατάρρευση μιας σειράς αμερικανικών τραπεζών την άνοιξη του 2023, όσο και η κατακρήμνιση του χρηματιστηρίου το καλοκαίρι έγιναν ακριβώς με επίκεντρο αυτούς τους κλάδους, καθώς ένα μέρος των μεγαλοεπενδυτών ανησυχεί πως δεν αποδίδουν όσο γρήγορα ήλπιζαν οι μεγάλες επενδύσεις στην τεχνητή νοημοσύνη και τις άλλες τεχνολογίες αιχμής, όπου έχουν επενδυθεί τρισ. δολάρια, «ανησυχίες» που αποτυπώνουν ακριβώς την πτώση του μέσου ποσοστού κέρδους.

Με αυτά τα δεδομένα και με «προμετωπίδα» την «ενεργειακή επάρκεια», την «αυτάρκεια» και τη «μείωση του πληθωρισμού», η νέα προεδρία Τραμπ δηλώνει ότι θα δώσει εν μέρει προτεραιότητα σε ανταγωνιστικά συμφέροντα, όπως αυτά των ορυκτών καυσίμων, αξιοποιώντας ως μοχλούς τον επαναπροσανατολισμό των κρατικών κονδυλίων όπως και νέες τεράστιες φοροαπαλλαγές και λοιπά προνόμια στους επιχειρηματικούς ομίλους σε συνέχεια των όσων νομοθέτησε στην πρώτη του θητεία (και «εμπλούτισε» η προεδρία Μπάιντεν όπως π.χ. με την επιδότηση του ενεργειακού κόστους τους).

Την ίδια ώρα, η πορεία φθοράς, η απώλεια «θέσεων» και η αμφισβήτηση της πρωτοκαθεδρίας των ΗΠΑ στο ιμπεριαλιστικό σύστημα αποτυπώνονται και σε μια σειρά από άλλα οικονομικά στοιχεία, όπως, π.χ.:

• Η εκτόξευση του κόστους δανεισμού, με την «Delloite» να επισημαίνει ότι «το μέσο επιτόκιο δανεισμού των επιχειρήσεων αυξήθηκε σε σχεδόν 7% μέχρι το τέλος του 2023 και παρέμεινε αυξημένο μέχρι το πρώτο εξάμηνο του 2024, αποτελώντας εμπόδιο για τις επιχειρήσεις που χρειάζονται δανεισμό για να επενδύσουν»
• Τα μεγάλα κρατικά χρέη, που πλέον υπερβαίνουν τα 35 τρισεκατομμύρια δολάρια, ανεβάζοντας το χρέος στο 99% του ΑΕΠ των ΗΠΑ (από 31% το 1981), σχεδόν όσο και το ανώτατο επίπεδό του στο τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου.
• Η «αμφισβήτηση» του δολαρίου, όπως έδειξε και η πρόσφατη Σύνοδος των BRICS με τα σχέδια αντικατάστασής του ως «παγκόσμιου νομίσματος» να πέφτουν ανοιχτά στο τραπέζι. Σε συνδυασμό με τη σχετική υποχώρηση της «επενδυτικής θέσης» των ΗΠΑ παγκόσμια, όπως απηχεί και η πορεία του λεγόμενου δείκτη NIIP (μπορεί να θεωρηθεί ο ισολογισμός ενός κράτους με τον υπόλοιπο κόσμο - βλέπε και γράφημα 2), δείχνει ότι τα προβλήματα είναι μπροστά για την οικονομία των ΗΠΑ.

Σημειωτέον, τα παραπάνω δείχνουν και από μια ακόμη άποψη ότι καμία μορφή διαχείρισης δεν μπορεί να λύσει τις ίδιες τις εγγενείς αντιφάσεις στο καπιταλιστικό σύστημα: Ολα τα «γιατροσόφια» της αστικής διαχείρισης που επιστρατεύτηκαν για να αντιμετωπίσουν τόσο την κρίση του 2009, όσο και την πανδημία, απλά «έμπλεξαν κι άλλο το κουβάρι», μεγεθύνοντας το πρόβλημα. Οπως έλεγε πρόσφατα και ο πρώην συνεργάτης του Σόρος και νυν πρόεδρος της «Beeland Interests Inc», J. Rogers, η ιστορία δείχνει ότι πλησιάζουμε σε μια ύφεση, «αλλά δεν ξέρω πότε. Ξέρω ότι θα υπάρξει ξανά ύφεση και ξέρω ότι θα είναι εξαιρετικά άσχημη», εκτιμώντας ότι «η ύφεση έχει καθυστερήσει και αυτό θα δημιουργήσει περισσότερα οικονομικά προβλήματα».

Στην πραγματικότητα, όλα τα παραπάνω αποτυπώνουν ότι (και) η αμερικανική οικονομία χρειάζεται κάτι πιο «δραστικό» για να αντιμετωπίσει το τεράστιο πρόβλημα που βρίσκεται στο DNA του συστήματός τους και αυτό δεν είναι άλλο από την αποφασιστικότερη στροφή στην πολεμική οικονομία, σε συνθήκες που τον τόνο δίνει η «εφ' όλης της ύλης» αντιπαράθεση με το ιμπεριαλιστικό στρατόπεδο.

Οπως χαρακτηριστικά δήλωνε ο επικεφαλής της JPMorgan Chase & Co., Τζέιμι Ντάιμον, στην ετήσια εκδήλωση του Διεθνούς Χρηματοοικονομικού Ινστιτούτου (IIF) στην Ουάσιγκτον πρόσφατα, οι οικονομικές προοπτικές «έχουν μηδαμινή σημασία σε σύγκριση με τη γεωπολιτική κατάσταση που αντιμετωπίζουμε», λέγοντας ότι οι εχθροί των ΗΠΑ «μιλούν ξεκάθαρα για τη διάλυση του συστήματος» και τονίζοντας πως «ο Γ' Παγκόσμιος Πόλεμος έχει ήδη ξεκινήσει. Ηδη, διεξάγονται μάχες σε πολλές χώρες»!

Αλλωστε, παρά τα παραμύθια περί... φιλειρηνικού Τραμπ, το ίδιο το πρόγραμμά του προβλέπει την «εκτόξευση» των στρατιωτικών δαπανών, ενώ και μόνο η πείρα της πρώτης θητείας του με την εκτόξευση των δαπανών αυτών (βλέπε και γράφημα 3), την ίδια ώρα μάλιστα που προχωρούσε η «αναδιάταξη» των στρατιωτικών δυνάμεων των ΗΠΑ (π.χ. απόσυρση από Αφγανιστάν) ώστε αυτές να εστιάσουν στην Κίνα, μιλάει από μόνη της.

Πολύ περισσότερο που η πολεμική οικονομία δεν αφορά αποκλειστικά τις πολεμικές δαπάνες, αλλά συνολικά τον προσανατολισμό της οικονομικής πολιτικής στο βασικό ζητούμενο, που με σαφήνεια περιγράφεται στο πρόγραμμα της προεδρίας Τραμπ:

«Μακράν ο σημαντικότερος κίνδυνος για την ασφάλεια, τις ελευθερίες και την ευημερία των Αμερικανών είναι η Κίνα. Η Κίνα είναι από κάθε άποψη το πιο ισχυρό κράτος στον κόσμο, εκτός από τις ίδιες τις Ηνωμένες Πολιτείες. Προφανώς φιλοδοξεί να κυριαρχήσει στην Ασία και στη συνέχεια, από αυτή τη θέση, να γίνει παγκόσμια κυρίαρχη. Εάν το Πεκίνο μπορούσε να επιτύχει αυτόν τον στόχο, θα μπορούσε να υπονομεύσει δραματικά τα βασικά συμφέροντα της Αμερικής, μεταξύ άλλων με τον περιορισμό της πρόσβασης των ΗΠΑ στην πιο σημαντική αγορά του κόσμου. Η αποτροπή αυτού του γεγονότος πρέπει να είναι η κορυφαία προτεραιότητα της αμερικανικής εξωτερικής και αμυντικής πολιτικής».

Με βάση, λοιπόν, αυτήν την (κοινή για όλες τις πτέρυγες των ΗΠΑ) εκτίμηση, η προεδρία Τραμπ προαναγγέλλει τόσο την προσπάθεια να μπει «σφήνα» στην προσπάθεια διαμόρφωσης του ευρασιατικού στρατοπέδου, ιδιαίτερα στις σχέσεις Ρωσίας - Κίνας, και την επικέντρωση του «στόχαστρου» στην Κίνα, με στρατιωτικά αλλά και οικονομικά μέτρα, αφού, όπως έγραφε και η «Deloitte», «οι γεωπολιτικές συγκρούσεις δεν διεξάγονται μόνο με όπλα - η εμπορική πολιτική αποτελεί όλο και περισσότερο πεδίο ανταγωνισμού».

Στοιχεία αυτού του παζλ - επί της ουσίας της πολεμικής προετοιμασίας - είναι:

• Ο «εμπορικός πόλεμος» με την Κίνα αλλά και την ΕΕ, με τον Τραμπ να προαναγγέλλει και νέα εκτόξευση των δασμών, ακόμα και κατά 60%, σε κινεζικά προϊόντα, και 10 - 20% σε όλα τα εμπορεύματα από το εξωτερικό, προκαλώντας «τρικυμία» και στο εσωτερικό του ευρωατλαντικού στρατοπέδου
• Οι νέες οικονομικές και άλλες κυρώσεις προς μια σειρά κρατών και εταιρειών που συνεργάζονται με τον έναν ή με τον άλλον τρόπο με την Κίνα, τη Ρωσία κ.ο.κ., κι ενώ ήδη σε ισχύ βρίσκονται πάνω από 15.000 κυρώσεις, απέναντι στο 1/3 των χωρών του πλανήτη. Να σημειωθεί πως ένα από τα τελευταία «κοινά έργα» Δημοκρατικών και Ρεπουμπλικάνων στο Κογκρέσο τον περασμένο Σεπτέμβρη ήταν η ψήφιση 25 νόμων «για την αντιμετώπιση των απειλών του ΚΚ Κίνας».
• Η προσπάθεια να διασφαλιστεί ο έλεγχος σε «κρίσιμες πρώτες ύλες» και εφοδιαστικές αλυσίδες, με τη δημιουργία και εναλλακτικών διαδρομών μεταφοράς Ενέργειας και εμπορευμάτων, όπως ο περιβόητος διάδρομος Ινδίας - ΕΕ, για τον οποίο το Ισραήλ μακελεύει εδώ και έναν χρόνο όλη τη Μ. Ανατολή.
• Η προσπάθεια «τόνωσης» της εγχώριας βιομηχανίας, με τη μείωση της εξάρτησης σε ό,τι αφορά την παραγωγή από την Κίνα, αλλά και η διατήρηση της πρωτοκαθεδρίας στις νέες τεχνολογίες.

Το βασικό βέβαια ζητούμενο είναι άλλο, και περιγράφεται κι αυτό γλαφυρά στο προαναφερόμενο «project2025» των «δεξαμενών σκέψης» που πρόσκεινται στον Τραμπ: «Η τεχνολογία είναι ζωτικής σημασίας για τη διατήρηση της πρωτοκαθεδρίας μας στον πόλεμο, αλλά πρέπει να είμαστε επιφυλακτικοί απέναντι στο τραγούδι των Σειρήνων ότι η τεχνολογία από μόνη της μπορεί να μας προστατεύσει (...) Επειδή ο πόλεμος θα συνεχίσει να είναι η πιο αγχωτική και επιδραστική ανθρώπινη προσπάθεια, τα πιο ισχυρά οπλικά συστήματα θα παραμείνουν τα έξι εκατοστά μεταξύ των αυτιών των πολιτών μας και της δύναμης της καρδιάς τους και του περιεχομένου της ψυχής τους». Αυτήν ακριβώς την «ψυχή» των λαών που όλα τα ιμπεριαλιστικά κέντρα προσπαθούν να στρατεύσουν στον πόλεμο για τα συμφέροντά τους.