Η τάση είναι σαφής: Ολο και περισσότερο οι μισθοί τείνουν στα κατώτερα επίπεδα που καθορίζονται από το κράτος

Τελευταία νομοθετική ρύθμιση για την επίθεση αυτή είναι ο νόμος για τον κατώτατο μισθό (ν. 5163/2024) ο οποίος ψηφίστηκε πρόσφατα από την κυβέρνηση της ΝΔ αλλά και από το ΠΑΣΟΚ, που υπερψήφισε τα περισσότερα άρθρα, μεταξύ τους και εκείνο που ουσιαστικά βάζει «ταφόπλακα» στη διεκδίκηση των εργαζομένων στο Δημόσιο για τον 13ο και τον 14ο μισθό.

Ο νόμος διατήρησε την κρατική παρέμβαση διαμόρφωσης του κατώτατου μισθού και έφερε έναν δήθεν «αντικειμενικό» τρόπο καθορισμού του, με την εφαρμογή ενός «αλγόριθμου» με κριτήριο την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας των μεγάλων επιχειρήσεων.

Στόχος του νόμου αυτού είναι να συμβάλει ακόμα περισσότερο στη συγκέντρωση όλο και μεγαλύτερης μάζας εργαζομένων στα επίπεδα του κατώτατου μισθού, ενώ ο μέσος μισθός θα φθίνει διαρκώς, πλησιάζοντας τα επίπεδα του κατώτατου.

Αυτό ακριβώς διαφημίζει η υπουργός Εργασίας Νίκη Κεραμέως, η οποία απευθυνόμενη στους επιχειρηματικούς ομίλους στο 26ο ετήσιο «Capital Link Forum», στη Νέα Υόρκη, πρόβαλε ως ανταγωνιστικό πλεονέκτημα της Ελλάδας τη μείωση του κόστους εργασίας και τις συνθήκες «σταθερότητας» και «προβλεψιμότητας» που επικρατούν στην ελληνική οικονομία, κάτι που επιζητούν οι επενδυτές. Τόνισε ότι η κυβέρνηση «εργάστηκε σκληρά» προκειμένου να διασφαλίσει ότι το πολιτικό και οικονομικό τοπίο στη χώρα είναι σταθερό, και ως παράδειγμα γι' αυτό έφερε το γεγονός ότι «ενσωματώσαμε την έννοια της προβλεψιμότητας και στον κατώτατο μισθό», στέλνοντας μήνυμα στη μεγαλοεργοδοσία ότι έχει τα ...νώτα της καλυμμένα για να μειώνει το λεγόμενο «μισθολογικό κόστος».

Παράλληλα, ο νόμος παραπέμπει στις ελληνικές καλένδες τη διεκδίκηση για ολική επαναφορά των Συλλογικών Συμβάσεων Εργασίας, αφού στο άρθρο 5, με τον ειρωνικό τίτλο «Σχέδιο δράσης για την προώθηση των συλλογικών διαπραγματεύσεων», προβλέπει ότι το Σχέδιο θα καταρτιστεί σε έναν χρόνο από την έναρξη ισχύος του νόμου και θα έχει διάρκεια έως 5 έτη. Διευκρινίζοντας, βέβαια, πως η ΕΕ που προωθεί τις συγκεκριμένες ρυθμίσεις τονίζει ότι «τα κράτη - μέλη έχουν υποχρέωση προσπάθειας και όχι αποτελέσματος (!) όσον αφορά την προώθηση των συλλογικών διαπραγματεύσεων για τη ρύθμιση των μισθών». Με άλλα λόγια, θα πιάσουν την κουβέντα και θα κοροϊδεύουν τον κόσμο ότι ...κάτι κάνουν.

Πώς εκφράζονται πρακτικά τα παραπάνω, από τη μία στην τσέπη των εργαζομένων και από την άλλη στα κέρδη των ομίλων;

Οπως δείχνουν τα στοιχεία του ΕΦΚΑ για τον ιδιωτικό τομέα (μηνιαία στοιχεία για τον Απρίλη από 2011 μέχρι 2024), την περίοδο 2011 - 2022 ο ονομαστικός μέσος μεικτός μισθός είχε ξεκάθαρα φθίνουσα πορεία. Μάλιστα, παρά τη μικρή αύξηση που σημείωσε το 2023 και το 2024, παραμένει μειωμένος κατά σχεδόν 11% σε σχέση με το 2011!

Ανάλογη πορεία ακολουθεί ο ονομαστικός διάμεσος των συνολικών μεικτών αποδοχών μισθός (διάμεσος μισθός ονομάζεται στην προκειμένη περίπτωση το ανώτερο ποσό μέχρι το οποίο φτάνουν οι συνολικές μεικτές αποδοχές για το 50% των εργαζομένων. Για παράδειγμα, το 2011 οι αποδοχές του 50% των εργαζομένων κυμαίνονταν από μερικές δεκάδες ευρώ μέχρι 1.150 ευρώ. Επομένως, το ποσό των 1.150 ευρώ είναι ο διάμεσος). Σύμφωνα λοιπόν με τα στοιχεία του ΕΦΚΑ για τον μήνα Δεκέμβρη, από το 2011 μέχρι το 2018 έχει φθίνουσα πορεία, η οποία αντιστράφηκε μέχρι και το 2023, ωστόσο παραμένει μειωμένος κατά 12% συγκριτικά με τον αντίστοιχο του 2011.

Από την άλλη μεριά, ο ονομαστικός κατώτατος μεικτός μισθός, μετά την τεράστια μείωση που έγινε το 2012 με κρατική παρέμβαση (κατά 22% για τους εργαζόμενους άνω των 25 ετών και κατά 32% για τους εργαζόμενους κάτω των 25 ετών), ακολούθησε σε ονομαστικές τιμές μια φαινομενικά αύξουσα πορεία. Ακόμα κι έτσι, όμως, μόλις το 2023 ξεπέρασε τον ονομαστικό κατώτατο μεικτό μισθό του 2011, κατά μόλις 29 ευρώ!

Χαρακτηριστικά είναι και τα πρόσφατα στοιχεία του ΙΝΕ της ΓΣΕΕ, σύμφωνα με τα οποία σε σχέση με το 2009 οι μέσες ετήσιες αποδοχές πλήρους απασχόλησης έχουν μειωθεί κατά 4.178 ευρώ (στοιχεία 2023)! Ο δε μέσος πραγματικός μισθός ανά ώρα απασχόλησης μειώθηκε και την τριετία 2021 - 2024 (την τριετία της μεγάλης ανάπτυξης) κατά 1,1%!

Το ποια είναι η κατάσταση που βιώνουν καθημερινά οι εργαζόμενοι, δηλαδή ότι ο μισθός δεν φτάνει για να βγάλουν τον μισό μήνα, αποτυπώνεται σαφέστερα και καλύτερα όταν λάβουμε υπόψη και τον Γενικό Δείκτη Τιμών Καταναλωτή (ΓΔΤΚ), ώστε να διαπιστωθεί η επίδραση του πληθωρισμού στους ονομαστικούς και να εξαγάγουμε τους πραγματικούς μισθούς με τους οποίους καλούνται να τα βγάλουν πέρα οι εργαζόμενοι.

Με βάση την πορεία του ΓΔΤΚ για την περίοδο 2011 - 2024, λοιπόν, προκύπτουν τα εξής συμπεράσματα: Ο πραγματικός μέσος μεικτός μισθός βρίσκεται σε φθίνουσα πορεία, παρά τα σκαμπανεβάσματα των τελευταίων ετών, και σε κάθε περίπτωση είναι γεγονός ότι ο πραγματικός μέσος μεικτός μισθός τον Απρίλη του 2024 ήταν μειωμένος κατά σχεδόν 22% συγκριτικά με τον αντίστοιχο μισθό του 2011. Την ίδια πορεία ακολουθεί ο πραγματικός διάμεσος των συνολικών μεικτών αποδοχών, ο οποίος τον Δεκέμβρη του 2023 ήταν μειωμένος κατά 21,5% συγκριτικά με τον αντίστοιχο μήνα του 2011.

Σε ό,τι αφορά τον κατώτατο μισθό, η φαινομενική αύξηση που παρουσιάζει στις ονομαστικές του τιμές δίνει τη θέση της στη μείωση σε πραγματικές τιμές. Ετσι, τον Απρίλη του 2024 ο πραγματικός μεικτός κατώτατος μισθός ήταν μειωμένος κατά 3,5% συγκριτικά με τον κατώτατο μισθό του 2011.

Ακόμα χειρότερα είναι τα πράγματα αν ληφθεί υπόψη όχι ο ΓΔΤΚ, αλλά οι υποδείκτες ομάδων του, που περιλαμβάνουν προϊόντα αναγκαία για τα λαϊκά νοικοκυριά. Ενας από αυτούς είναι ο υποδείκτης «Διατροφή και Μη Αλκοολούχα Ποτά». Με βάση αυτόν τον υποδείκτη, ο πραγματικός μέσος μεικτός μισθός τον Απρίλη του 2011 ήταν 1.300 ευρώ και τον Απρίλη του 2024 μόλις 870 ευρώ! Μείωση 33%!

Τα στοιχεία επιβεβαιώνουν επομένως τη σύγκλιση προς τα κάτω, του μέσου και του διάμεσου μισθού με τον κατώτατο. Και τα τρία μεγέθη βρίσκονται σε φθίνουσα πορεία σε πραγματικές τιμές, και η σύγκλιση συμβαίνει γιατί η μείωση του μέσου και του διάμεσου είναι μεγαλύτερη από τη μείωση του κατώτατου μισθού.

Την προς τα κάτω σύγκλιση του μέσου με τον κατώτατο μισθό αποδέχεται μάλιστα και το Ιδρυμα Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών, το οποίο κανείς δεν μπορεί να κατηγορήσει ότι ...μεροληπτεί υπέρ των εργατικών διεκδικήσεων. Σε έκθεση του (Φλεβάρης 2024) σημειώνει: «Ο πραγματικός μέσος μισθός, σε συνέχεια σωρευτικής ανόδου κατά 25% την περίοδο 2000 - 2009, κατέγραψε συστηματική υποχώρηση την περίοδο 2010 - 2022, σωρευτικά κατά 30%, με αποτέλεσμα το 2022 να παραμένει σε πραγματικούς όρους 18% χαμηλότερος από το 2000. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα, σε πραγματικούς όρους, ο κατώτατος μισθός στην Ελλάδα να συγκλίνει ολοένα και περισσότερο στον μέσο μισθό τα τελευταία χρόνια».

Επιβεβαίωση προσφέρει και το στοιχείο που δείχνει ότι ήδη μεγάλο ποσοστό των εργαζομένων παίρνει αποδοχές μικρότερες και από αυτές του ανειδίκευτου εργάτη. Αυτή η ομάδα εργαζομένων το 2011 ήταν το 23% του συνόλου των εργαζομένων και σήμερα έχουν φτάσει το 33%!

Η πορεία χτυπήματος των μισθών, όπως ήδη αναφέρθηκε, πάει χέρι χέρι με τη διαχρονική πολιτική χτυπήματος των ΣΣΕ. Από τα στοιχεία Οργανισμού Μεσολάβησης και Διαιτησίας (ΟΜΕΔ) και του ΙΝΕ της ΓΣΕΕ προκύπτουν τα εξής:

-- Το 2009 το ποσοστό κάλυψης εργαζομένων από Συλλογικές Συμβάσεις ήταν 70%. Το 2023, μετά τους αλλεπάλληλους νόμους που χτύπησαν τις ΣΣΕ, το ποσοστό κάλυψης έπεσε κάτω από 25%!

-- Την τριετία 2007 - 2009 είχαν υπογραφεί 503 κλαδικές και ομοιοεπαγγελματικές Συμβάσεις Εργασίας και 666 επιχειρησιακές, οι οποίες γίνονταν αυτόματα υποχρεωτικές.

-- Την τριετία 2021 - 2023 υπογράφηκαν μόλις 74 κλαδικές και ομοιοεπαγγελματικές Συμβάσεις, από τις οποίες η κυβέρνηση έκανε υποχρεωτικές μόνο τις 25, δηλαδή το 34,5%.

-- Το 2024 υπογράφηκαν 9 κλαδικές και ομοιοεπαγγελματικές Συμβάσεις Εργασίας, από τις οποίες η κυβέρνηση έκανε υποχρεωτικές μόνο τις 2.